شرح و تفسیر زیارت اربعین/بخش اول

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، آیت الله محمدحسن احمدی فقیه یزدی استاد درس خارج حوزه علمیه قم به شرح و تفسیر زیارت اربعین پرداخته است که حاصل آن در دو بخش تقدیم مخاطبان می شود.

اهمیت زیارت اربعین
زیارت اربعین از علامت های ایمان برای مؤمن است و به یک معنا آینه ای برای معرفت و عرفان مؤمن محسوب می شود.
همانطور که از حضرت امام حسن عسکری(ع) به ما رسیده است؛ حضرت فرمودند: علامات مؤمن پنج چیز است؛ 51 رکعت نماز خواندن؛ زیارت اربعین؛ انگشتر در دست راست کردن، بسم الله را بلند گفتن و پیشانی بر خاک نهادن که این مواردی است که تأکید شده و اهمیت بسیار زیادی در مکتب شیعه دارد.
چیزهایی که ذکر شده و موارد مورد اشاره که مرحوم شیخ طوسی در تهذیب الاحکام درباره فضیلت زیارت امام حسین(ع) در اربعین نقل کرده اند؛ به این نکته اشاره دارد که زیارت امام حسین(ع) ثواب حج و عمره و فضیلت های فراوانی دارد که این فضیلت برای این عبادت و زیارت اربعین نیز ذکر شده که باید گفت بسیاری از معانی این زیارت«یدرک و لا یوصف» است یعنی مفاهیم عمیقی دارد که بسیار ارزشمند است.

وراثت الهی در وجود امام حسین(ع)
«اَلسَّلامُ عَلى وَلِىِّ اللَّهِ وَ حَبیبِهِ، اَلسَّلامُ عَلى خَلیلِ اللَّهِ وَ نَجیبِهِ، اَلسَّلامُ عَلى صَفِىِّ اللَّهِ وَابْنِ صَفِیِّهِ، اَلسَّلامُ عَلىَ الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهیدِ»( سلام بر ولی و حبیب - دوست – خدا، سلام و درود بر خلیل و گزیده خدا، درود بر برگزیده خدا و پسر انتخاب شده خدا، درود بر حسین مظلوم شهید)
ما هر زیارتی را ابتدا با سلام شروع می کنیم و در زیارت وارث نیز از حضرت آدم(ع) تا حضرت نوح(ع) و ابراهیم(ع)، موسی(ع) و عیسی(ع) و حضرت محمد(ص) سلام می دهیم که در زیارت وارث امام حسین(ع) را به عنوان وارث همه انبیا و همه اولیاء الله می شناسیم که باید ایشان به کمال و تمام وراثت داشته باشند.
در شرح این زیارت باید این جهت هم خوب توجه شود که معنای وراثت این است که پیامبران و امامان که خواستند اهداف الهی را پیش ببرند که امام حسین(ع) به وراثت از آنها این موضوع را انجام دادند و در این موضوع بایدکمال دقت و تأمل را داشته باشیم.
یکی از بیاناتی که حضرت امام حسین(ع) بسیار زیبا فرموده اند« أنا قتیل العبرة لا یذکرنی مؤمنا الا استعبر» من کشته شده ام که هیچ مؤمنی مرا یاد نمی کند مگر آنکه بر من گریه می کند.
«استعبار» یک حالت درخواستی است که وجود انسان برای گریه کردن و ارتباط با خدا دارد که گریه بر امام حسین(ع) سبب ایجاد این ارتباط معنوی با خداوند می شود.

شهادت؛ سعادتی بی پایان
در بخش بعدی این زیارت پر فضیلت به این عبارت می رسیم که «الْفاَّئِزُ بِکَرامَتِکَ اَکْرَمْتَهُ بِالشَّهادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعادَةِ » همه ما اهمیت می دهیم که گرامی ترین و بالاترین کرامت، گرامی داشته شدن با شهادت است.
در واقع بالاترین، پاک ترین و عالی ترین مرتبه ای که انسان می تواند به محضر خداوند متعال برسد، دستیابی به کرامت شهادت است و خداوند فیض شهادت را نصیب هر کس نمی کند و سعادتی است که خداوند برای بندگان مخصوص خود قرار داده است و در این میان، خداوند به وسیله شهادت، سعادتی مخصوص را برای امام حسین(ع) قرار داده است که از کرامات همه شهدا بالاتر است.
« وَاَجْتَبَیْتَهُ بِطیبِ الْوِلادَةِ» و از چیزهایی که در این زیارت شریف ذکر می شود؛ پاکی طینت و نسلی است که در وجود نازنین امام حسین(ع) قرار داده شده است و خداوند متعال به وسیله این خصوصیت آن حضرت را گرامی داشته است.
این خصوصیات خاصه که از یک طرف ارتباط با حضرت زهرا(س) و رسول گرامی اسلام(ص) از سوی مادر و از طرف پدر نیز ارتباط با حضرت امیرمؤمنان علی(ع) دارند؛ نشان دهنده طنیت پاک و گرامی آن حضرت است.

امام حسین(ع)؛ جامعیت سروری شهدا
«وَ جَعَلْتَهُ سَیِّداً مِنَ السّادَةِ» در این فراز از زیارت، نکته های ظریفی ذکر شده است که می گوییم خداوند آن حضرت را سید سادات و بزرگان قرار داده اند.
در حقیقت بزرگان و شهدا که سید و سرور دیگران هستند و هر کسی که از بالاترین بزرگی برخوردار باشد؛ آقا امام حسین(ع) سید این بزرگان به شمار می رود.
باید توجه کرد که شهدا هم در مقام خود دارای رتبه بندی هستند و هر شهید در یک رتبه و مقام است و امام حسین(ع) سیدالشهداء هستند؛ البته برای حضرت حمزه عموی پیامبر نیز لقب سیدالشهداء ذکر شده است ولی سیادتی که برای امام حسین(ع) بیان شده است، کاملیت در سیادت است و این سیادت در بین همه انبیا، اولیا، شهدا و بزرگان به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) واگذار شده است.
«و اَعطیتـَهُ مَواریثَ الانبیاء»؛ در این بخش از دعا نکته های ظریفی بیان شده است که جانشینی و وراثت انبیاء از ویژگی ها و فضایل امام حسین(ع) شمرده می شود و این میراث داری به صورت تمام و کمال است و لذا هیچکدام از امامان ما زیارت وارث ندارند و این زیارت مخصوص امام حسین(ع) است چراکه مدافع اسلام و قرآن؛ آن حضرت هستند و خداوند متعال مقرر داشته است که جانشینی همه انبیا و اولیا در وجود آن حضرت متبلور شده است.
در حقیقت خداوند با این مقامی که به امام حسین(ع) اعطا کرده اند؛ خواسته اند که آن حضرت حجتی بر تمام شهدا باشند.

بذل تمامی وجود نماد ایثار تام امام حسین(ع)
یکی از جمله هایی در این زیارت «بَذَلَ مُهْجَتَهُ فیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبادَکَ مِنَ الْجَهالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلالَةِ» این بخش از زیارت معانی بسیار بلند و عارفانه ای دارد.
بذل کردن مهجه موضوع مهمی است؛ «مهجه» خون نهایی در قلب است که اگر این خون نباشد انسان می میرد و امام حسین(ع) و یارانشان این عصاره و خون کوچکی که در قلب انسان است و حیات او بدان بستگی دارد را در راه خدا بخشیدند.
در حقیقت این خون پاک که در راه خدا به خاک ریخته شده و این شهدای بزرگوار عصاره وجودشان را بذل کردند و بخشیدند تا بندگان را از جهالت و حیرت گمراهی نجات دهند؛ یعنی کار امام حسین(ع) برای این بوده است که بتوانند کسانی که عباد پرورگار هستند را از جهالت خارج سازند تا گمراه نشده و راه را تشخیص بدهند و در انجام وظایف و تکالیف دینی خود دچار گمراهی و سرگردانی نشوند و این عمل امام حسین(ع) سبب شده است تا عاشورا به یک مکتب بسیار با عظمتی تبدیل شود.
نکته ای که در این باره نیازمند توجه است این است که نهضت کربلا درحالی که یک نهضت عظیم است؛ اما یک هماهنگی بزرگ در تمام جهات آن دیده می شود که یک بخش آن مربوط به روشن کردن و بینا کردن مردم مسلمان نسبت به مصائب آل الله و همچنین انحرافات جامعه است که این وظیفه بر عهده حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) قرار داشت که اگر این جنبه مهم و با عظمت مربوط به تبلیغ و ادامه نهضت عاشورا انجام نمی شد؛ اثرات نهضت خونین کربلا در همانجا دفن و اثر آن کم می شد ولی این جامعیت و کاملیت نهضت عاشورا سبب شد تا این پیام به جامعه منتقل شود.
از سویی نیز بچه های کوچک این خاندان چه دختر و چه پسر در دل این حادثه حضور داشتند تا واقعه عاشورا را از نزدیک مشاهده کنند تا بعداً حامل پیام نهضت عاشورا باشند و در نقل و بیان این حادثه بزرگ ایفای نقش کنند.
این نهضت برای کسانی که می خواهند صبر و شکیبایی و تحمل مشقت های بسیار را در راه اسلام و قرآن مشاهده کنند، یک سرمشق پر عظمت است و امام حسین(ع) و یاران با وفایشان با اطاعت از دستورات الهی و بذل خون پاک خود، سبب شدند تا اسلام به واسطه این مکتب زنده بماند و مسیر حرکت خاندان پاک آن حضرت نیز در راه عظمت قرآن و اسلام پیش رود.

شفاعت کامل امام حسین(ع) در قیامت
«فجاهَدَهُمْ فیکَ صابِراً مُحْتَسِباً حَتّى سُفِکَ فى طاعَتِکَ دَمُهُ» امام حسین(ع) با صبر زیبای خود در حالی که خون خودشان و حقیقت حیاتشان را در راه جهاد و با اخلاص کامل و با صبر و شکیبایی و «صابراً محتسباً» دادند؛ سبب پیروزی نهضت عاشورا شدند و همین ایثار و گذشت و فدا شدن در راه خدا، قرآن و اسلام عاملی شده است که آن حضرت در روز قیامت هم جلودار شفاعت هستند یعنی تمام آن حضرت در روز قیامت جلو می افتند و شفاعت جامع و کامل مخصوص آن حضرت است که این شفاعت در روز قیامت از جانب آن حضرت به خوبی بروز و ظهور می یابد و سپس نوبت به دیگر امامان و پیامبران می رسد.
آنچه در روایات خاصه از امامان چه قبل و چه بعد از واقعه عظیم عاشورا و حتی از زبان پیامبر(ص) پیرامون شفاعت امام حسین(ع) بیان شده است نشان دهنده عظمت نهضت عاشورا است.
در واقع همه پیامبران که از سوی خداوند مبعوث شدند، با استدلال عقلی و جهات استدلالی با مردم حرف می زدند ولی مکتب امام حسین(ع) با دل انسان ها سخن می گوید و این ویژگی مختص امام حسین(ع) است که دلها را متوجه خود می کند و چنین مکتب جامع و کاملی را در هیچ جای دیگر مشاهده نمی کنید.
در این مکتب، کودک شیرخواره، جوان، نوجوان، علی اکبر، قاسم، برادری مانند عباس و اصحاب بزرگواری قرار دارند که هر کس با عشق، با هرکسی که مناسب خودش می بیند ارتباط معنوی ایجاد می کند؛ جوانها با حضرت علی اکبر، نوجوانها با حضرت قاسم، نوزادان با حضرت علی اصغر و هر فردی با هرکس که می تواند ارتباط معنوی ایجاد می کند.
در بخش دیگر این دعا بیان می شود که « اَشْهَدُ اَنَّکَ اَمینُ اللهِ وَابْنُ اَمینِهِ» یک نکته بسیار مهم و پر عظمت در این بخش زیارت است؛ یعنی خدایا ما شهادت می دهیم و تو را گواه می گیریم که امین وحی هستی و فرزند امین حقی.
همه سعادت جهان هستی باید به امین خداوند برگردد و ارتباط با خداوند متعال از طریق امین خدا صورت می گیرد و ما شهادت می دهیم که این موضوع در وجود امام حسین(ع) محقق شده است.

در ادامه کلیپ زیارت اربعین به همراه ترجمه تقدیم می‌شود: