پیامبر اکرم چند بار به حج و عمره رفت؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، باتفاق فریقین، پیامبر بعد از هجرت، جز یک حج (حجة الوداع) بجا نیاورد و اما در دورانى که در مکه اقامت داشت، چه پیش از بعثت و چه بعد از آن (و قبل از هجرت) اختلاف است.
در سال وجوب و تشریعِ حج اختلاف است. جمعى بر آنند که حج در سال ششمِ اقامتِ آن حضرت در مدینه تشریع گردید. مجلسى از گازرونى نقل کرده که در سال پنجم فریضه حج نزول یافت و پیغمبر آن را به تأخیر انداخت. در سال هفتم به قصد قضاى عمره از مدینه خارج گردید و حج نکرد. در سال هشتم مکه را فتح کرد و در سال نهم حاجیان را به امارت ابوبکر به مکه فرستاد و در سال دهم خودش به مکه مشرف شد و حج گزارد.
محقق حلّى در «معتبر»، ضمن نقل مذاهب اهل سنت نسبت به سعه و ضیق فریضه حج مى فرماید: حج در سال ششم از هجرت نزول یافت و پیغمبر تا سال دهم به تأخیر انداخت.
ارباب سیره نیز زمان صدور حکم را سال ششم دانسته اند و گفته اند آیه: «وَاَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّه» در آن سال نزول یافته است، لیکن گروهى این عقیده را درست ندانسته و گفته اند حکم حج در سال نهم تشریع شده چه، فتح مکه در سال هشتم بوده است و اگر حکم حج پیش از آن صادر گشته بود، باید در سال هشتم اعمال حج انجام مى یافت در صورتى که از سال نهم آغاز گردید و در آن سال پیغمبر کسانى را که مى خواست به حج روند، با یکى از اصحاب گسیل مى داشت. لیکن آنچه قطعى و مسلّم به نظر مى رسد این است که پیغمبر چون در سال ششم نتوانست به مکه وارد شود، به موجب پیمان صلح با مشرکان، از نزدیک مکه به مدینه بازگشت و در سال هفتم به استناد پیمان مزبور در ماه ذیقعده به مکه مشرف شد و عمره قضا بجا آورد.
به نظر مى رسد که مفاد ظاهر پاره اى از روایات معتبر در کتب حدیث فریقین آن است که سال وجوب حج همان سال دهم هجرت بوده باشد. در کافى آمده: عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) «اِنَّ النَّبِىَّ أَقامَ بِالْمَدِینَةِ عَشَرَ سِنِینَ لَمْ یَحُجَّ فَلَمَّا نُزِلَتْ هذِهِ الاْیَة (یَعنِى قَوْلُهُ تَعالَى وَاَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجّ) اَمَرَ رَسُولُ اللهِ مُنادِیَهُ اَنْ یُؤَذِّنَ فِى النَّاسِ بِالْحَجّ…».
این مطلب با آنچه در کتب سیره است منافات ندارد، بدین بیان که اصل تشریع حج در اسلام، در سال ششم هجرت، با نزول آیه «وَاَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّه» تثبیت شده است، لیکن وجوب آن به آیه شریفه «وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنْ اِسْتَطاعَ اِلَیْهِ سَبیلا» تحقق یافته است و مى دانیم که بین اصل تشریع و رجحان عمل با وجوب آن در زمان دیگر منافاتى نیست.
به هر حال مورد اتفاق مورخان است که آن حضرت در سال دهم هجرت حج گزارد و پس از چند ماه از مراجعت از این سفر بدرود زندگانى گفت. خود به جمعى که با وى بودند فرمود: «لَعَلِّی لا أَلْقاکُمْ بَعْدَ عامِی هذَا»؛ «ممکن است بعد از این سال، دیگر شما را نبینم» و از این رو این حج را «حجة الوداع» نامیدند.
بنابراین، سفرهاى زیارتى آن حضرت به مکه عنوان «عمره» داشته و پیش از این سال بوده است.

عمره هاى پیامبر (صلى الله علیه وآله)
۱ عمره حدیبیّه؛ که رسول الله در ذیقعده سال ششم به اتفاق ۱۴۰۰ نفر از مدینه به قصد عمره بیرون رفت ولى با ممانعت قریش روبرو گردید و پس از مذاکرات فیمابین، قرار بر آن شد که در این سال فسخ عزیمت کند ولى در سال آینده عمره بجا آورد.
۲ عمرة القضاء؛ که طبق معاهده پیامبر با قریش، به عنوان قضاى عمره نافرجام حدیبیه، در ذیقعده سال هفتم، انجام گردید و در طواف و سعى با سرعت در راهپیمایى و گامهاى کوبنده، قدرت مسلمانان را به رخ مشرکان قریش کشید.
۳ طواف فتح مکه؛ که در سال هشتم پس از تصمیم رسول خدا به فتح مکه (که پیرو نقض عهد قریش صورت گرفت) با ده هزار نفر در رمضان راهى مکه شد و پس از تسلیم مکه طواف خانه کرد و طواف را سواره انجام داد و این روز مصادف با جمعه ده روز به پایان ماه رمضان صورت گرفت، لیکن ظاهراً در فتح مکه، پیغمبر از اعمال عمره فقط طواف بجا آورد و در کتب سیره و تواریخ سخنى از احرام آن حضرت و اصحابش یا از سعى بین صفا و مروه نیست. در این سفر پیغمبر خانه کعبه را از بتها پاک سازى نمود و از این پس مکه به عنوان یکى از مراکز تحت قدرت مسلمانان در آمد.
۴ عمره حجة الوداع؛ که ضمن حج آن حضرت در سال دهم، در ماه ذیحجه انجام شد. چنانکه مى بینیم نامى از عمره فتح مکه برده نشده است و همانطور که گفتیم آن، تنها طواف زیارت بوده است.
منبع: حج پیغمبر (ص)، نوشته کاظم مدیر شانه چی