حجتالاسلام رئیسی تبیین کرد؛
عقلانیت، معنویت و مردمباوری؛ شاخصه های اصلی حکمرانی ولایی
رئیس دستگاه قضا با اشاره به شاخصههای مهم در حکمرانی ولایی اظهار داشت: عقلانیت، معنویت و مردمباوری، مهمترین شاخصههاست. وقتی از مردمباوری سخن میگوییم به معنای این نیست که به مردم به صورت تشریفاتی نگاه کنیم. امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری نیز مردم را باور داشته و خواست و اعتماد مردم به عنوان یک امر واقعی مورد توجه بوده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، دومین همایش ملی حکمرانی اسلامی به همت مدرسه حکمرانی شهید بهشتی، امروز، ۲۰ آبان ماه با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی برگزار شد. حجتالاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه در این همایش سخنرانی کرد و به تبیین شاخصه های مهم در حکمرانی ولایی پرداخت.
حجتالاسلام والمسلمین رئیسی گفت: اولین نکتهای که باید در این جمع تبیین کنم، ضرورت فهم حکمرانی در آوردگاه بینالمللی و حکمرانی است که امروز از آن به عنوان نظام جهانی بحث میشود. ابعاد و پیچیدگیهای آن باید دیده شود و آیندهپژوهی این بحث مورد توجه باشد و به نظام ارزشهایی که غربیها مورد بحث قرار میدهند، توجه شود. بنابر این، فهم نظام حکمرانی که مورد تأکید است، ضرورت دارد.
وی افزود: در گام دوم، سخن این است که باید نظامی را مبتنی بر شریعت، فقه و حکمت طراحی کنیم. طراحی این نظامِ مبتنی بر فقه و مبتنی بر شریعت و عقلانیت باید در ضمن اصولی باشد و متغیرهایی نیز به عنوان فروع مورد توجه باشد. در این اصول، توجه به معنویت، اخلاق، عدالت، عقلانیت و آزادی باید مورد توجه باشند که تغییرناپذیر هستند و یک فروعی هم در مورد ابزارها و روشها داریم. آنچه که به هر کدام از شاخصها مربوط میشود باید تبیین شود، مثلاً در مورد موضوع دولتسازی اسلامی، موضوعاتی که باید مبتنی بر گام دوم طی شود باید مورد توجه قرار داد.
رئیس قوه قضائیه ادامه داد: نکته سوم، تحولخواهی و ضرورت تحول است که باید در کنار هم مورد توجه باشند. در حقیقت، بحث دولت اسلامی دو نکته دارد؛ تعریف دولت اسلامی به معنای تعریف کارگزاران و دستاندرکاران و حاکمان و یا به معنای نهادها و ساختارها که هر دو قابل توجه است و اینها پیوند بین ارزشها و روشها است.
شاخصههای اصلی حکمرانی ولایی
رئیس دستگاه قضا اظهار داشت: شاخصه مهم در حکمرانی ولایی، عقلانیت، معنویت و مردمباوری است که هر کدام از اینها بحث مفصلی دارد و وقتی از مردمباوری سخن میگوییم به معنای این نیست که به مردم به صورت تشریفاتی نگاه کنیم. امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری نیز مردم را باور داشته و دارند و خواست و اعتماد مردم به عنوان یک امر واقعی مورد توجه است. اگر از عدالت بحث میکنیم، به عنوان یک موضوع مهم است که پس از توحید مطرح است و شاید هیچ مفهومی در فرهنگ اسلامی تا این حد مورد توجه نبوده باشد که عدالت در حوزه اقتصادی، اجتماعی و ... مطرح است و سنگ زیربنای اندیشه و تفکر اسلامی اگر عبودیت خداوند باشد، باید این نظامسازی مبتنی بر عدالت باشد.
وی گفت: محوریترین نکته اینکه، همه این شاخصها برای این است که جامعهای با کرامت ساخته شود و بتواند مسیر بندگی و مسیر زندگی توأم با امنیت، عدالت و رفاه اجتماعی را رقم بزند. یعنی حکمرانی و طرز حکمرانی اسلامی باید مبتنی بر این اصول باشد. لذا ممکن است بگوییم یکی از محورها در حکمرانی خوب، شفافیت است و در حکمرانی ولایی نیز همینطور است، اما باید دید مبانی ما در شفافیت چیست و چه تفاوتهایی با حکمرانی خوب میکند. غربیها سخن از عقلانیت دارند، اما وقتی عقل را بحث میکنیم، باید در مورد تعریف بحث کنیم و روشن شود آنچه ما میگوییم مبتنی بر آن اصولی است که به آنها توجه میکنیم، لذا این شاخصها با نگاه به فقه، شریعت، حکمت و مبانی باید مورد دقت باشند که ما در محاسبه، دچار یک اشتباه نشویم.
لزوم مقایسه بین شاخصهای حکمرانی اسلام و غرب
حجتالاسلام والمسلمین رئیسی ادامه داد: برای نمونه، سند ۲۰۳۰ که بحثش مطرح است، یکسری نکات دارد که مبانی آن با مبانی ما ناسازگار است و دلیل اینکه مقام معظم رهبری هشدار میدهند و میفرمایند خود ما سند و مبانی داریم و نباید به سراغ سندهای دیگر رفت، همین است. این همان نگاه ژرفی است که میبینید. وقتی سخن از شفافیت و عقلانیت است، باید روشن شود که بحث ما در عدالت چیست و غربیها چه بحثی دارند که این نکته در ارائه طرز حکمرانی اسلامی باید قابل توجه باشد. شاخصها و محورها، زمینه بحث قرار گیرند تا معلوم شود حکمرانی ما مبتنی بر کتاب و سنت است.
وی افزود: نکته دیگر، ساختن افرادی در طراز اسلام است. سخن از عدالت در حوزه ثبوتی نداریم، بلکه سخن در حوزه اثباتی داریم. همه انبیای الهی چهرههای عادلی بودند و از شاخصههای مهم رهبری در نظام اسلامی نیز مسئله عدالت است و مقام معظم رهبری به عنوان بالاترین شخصیت است، اما هرکسی در هر کجای این نظام است، باید برخوردار از ملکه عدالت باشد، و الا جامعه با عدالت انس نمیگیرد. فضیلت ساختاری و فردی هم مهم هستند و فضیلت فردی است که فضیلت ساختاری را به وجود میآورد. در اخلاق نیز اخلاق فردی و سازمانی بحث میشود. پس، تربیت افراد طراز که بتوانند حکمرانی اسلامی را اجرایی کنند نیز نکته محوری است. انبیا(ع) آمدهاند که انسانهای با کرامت اخلاقی را پرورش دهند. بنابراین، نیازمند این هستیم که انسانهایی تربیت کنیم که در این میدان ایفای نقش کنند که یک گام مهم برای حکمرانی اسلامی است.
رئیس قوه قضائیه اظهار داشت: گام چهارم در این مسیر، ابزارها هستند که باید شناخته شوند. مسئله استفاده از شاخصها بسیار مهم است که مشخص شود تنظیمگری چطور صورت میگیرد و یا فضای رسانه چطور باید مورد توجه باشد و در حکمرانی در نظم جهانی مورد بحث است. مسئله تنظیمگریها نیز مهم است و شاخصهایی که به عنوان حکمرانی ارائه میکنند این است که میگویند کشورها باید خود را با این مقررات تطبیق دهند تا رتبه برتری پیدا کنند و اینها را مبارزه با فساد، شفافیت و ... میدانند. شاخص مبارزه با فساد را خودشان تعریف میکنند و یا در رسانه نیز همینطور است و قراردادها را تنظیم میکنند و میگویند اگر به فلان قرارداد پیوستید، ما رتبه شما را بالا میبریم و میخواهند کشورها را طبق آن نظام حکمرانی که میپسندند تنظیم کنند.
به دنبال کرامت انسانی هستیم
وی گفت: اما میخواهیم ساختار و ابزارهایی تعریف کنیم که بتواند ارزشهایی را بر جامعه تحمیل کند و ما را به کرامت انسانی نزدیک کند هر ابزاری که ارزشها را جلوهگر کند، درست است و باید به آن توجه کنیم. یک اصول ثابت و یک اصول فروعی داریم که تغییرپذیر هستند که مراد ما همین ابزارها است و متناسب با اینکه چه زمان و مکانی است و چه اقتضائاتی دارد تغییر میکنند. ابزارها متناسب با زمان و مکان و اقتضائات متغیر است و ارزشها ثابت.
حجتالاسلام والمسلمین رئیسی افزود: نکته دیگر، تحول قضایی است که در بستر گام دوم ماموریت یافتم به آن بپردازم که باید آن را در این دوره اجرایی کنیم. سندی را با همکاری دوستان، قضات و ... تنظیم کردیم که این سند در اختیار فرهیختگان قرار میگیرد. در این تحول معتقدیم باید با همین مبانی اسلامی پیش برویم و باید ساختارهای متناسب با قضای اسلامی مورد توجه قرار گیرد. نکته دیگر، زمان و مکان قضای الکترونیکی و دادرسیهای الکترونیک است و سومین نکته اینکه در دستگاه قضایی که تاکنون بر اساس دادخواستمحوری حرکت کرده است، معتقدیم با شناخت نسبت به شرایط، باید از یک اقدام منفعلانه به دنبال یک حرکت فعال باشیم و باید ما به سراغ مسئله برویم.
وی اضافه کرد: لذا نظام مسائل را تعریف کردیم که مسائل مختلف اقتصادی و فرهنگی است و در این مسائل، هرچه نگاه پیشگیرانه باشد، طبیعتا ما بینیاز میشویم از اینکه پرونده تشکیل شود و نیازمند این است که همه صاحبمنصبان و صاحبنظران در این زمینه مشارکت کنند که مهمترین مسئله نقش دادن به همه مردم است. همچنین اینها مبتنی بر اصول مسلمی است که وجود دارد و در این سند، نگاه ما به خواست شریعت، قانون اساسی، رهنمودهای امام و رهبری، سیاستهای مصوب نظام به برنامههای مصوب تا توسعه ششم و به قوانین است که با نگرشی نو به مباحث توجه شود. قوه قضائیه به عنوان پیشانی عدالت است و باید در این رابطه هم برنامه داشته باشیم و هم اینکه پیگیر باشیم تا اینها به عنوان یک حوزه فعال، مشارکت ویژه همه را به دنبال داشته باشد.