انواع وحدت در قرآن
عضو خبرگان رهبری و استاد سطح خارج حوزه علمیه ضمن برشمردن انواع وحدت در قرآن از نگاه تفسیری آیتالله واعظزاده خراسانی، گفت: ایشان معتقد بود وحدت امت از فروع توحید است؛ لذا عبادت خدا و توحید را بدون وحدت امت اسلامی ناقص میدانست.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج ، نوبت صبح همایش اندیشههای قرآنی ـ تقریبی آیتالله واعظزاده خراسانی امروز شنبه، ۲۹ آذرماه با حضور آیتالله احمد مبلغی، استاد سطح خارج حوزه و حجج اسلام علمالهدی و مؤمنزاده از شاگردان این عالم برجسته حوزه علمیه خراسان از سوی بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی برگزار شد.
آیتالله احمد مبلغی، استاد سطح خارج حوزه علمیه قم و عضو خبرگان رهبری، در سخنانی با موضوع «نقش و جایگاه قرآن در اندیشههای تقریبی آیتالله واعظزاده خراسانی»، گفت: آیتالله واعظزاده نگاه قرآنی ویژه داشت و علاوه بر رویکرد تقریبی، فقیه، قرآنپژوه و دارای اندیشههای تاریخی، اصولی و فلسفی بود.
وی با اشاره به روش ویژه ایشان در بحث تفسیر قرآن اضافه کرد: ایشان فردی خوشفکر و پرمطالعه بود و به سادگی از کنار موضوعات عبور نمیکرد؛ وقتی اندیشه را تلقی میکرد هسته اندیشه را میگرفت آن را برجسته میکرد و امتداد میداد. حقیقتاً در انبان فکری او اندیشههای درخور توجه و مهم و قابل ملاحظه وجود دارد.
آیتالله مبلغی با بیان اینکه نگاه تفسیری آیتالله واعظزاده در بحث وحدت، پرمایه و محکم و متقن است، اظهار کرد: هر مفسری چه به صورت مصرح با ادبیات روشی و چه با ادبیات و اصول غیرآشکار ولی فعال در ذهن به تفسیر میپردازد؛ ایشان اصول تفسیر تقریبی خود را در ادبیات مصرح بیان نکرده ولی در ذهن او فعال بوده است.
وحدت امت از فروع توحید است
مبلغی افزود: یکی از اصول تفسیری وی، اصل همجواری است، آقای واعظزاده از این اصل در مورد اهمیت وحدت استفاده میکرد؛ سخن او این است که وحدت امت در ردیف توحید قرار دارد؛ این را از آیه «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ» استنباط کرده است؛ در اینجا وحدت رب «أَنَا رَبُّکُمْ» در جوار وحدت امت آمده است. اگر وحدت امت دارای اهمیت کم یا معمولی باشد همجواری با وحدت رب بر خلاف منطق قرآن است و معنا نخواه داشت، لذا وحدت امت در ردیف توحید قرار دارد.
رئیس سابق مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: اگر وحدت امت را از رهگذر اصل همجواری موضوع مهمی ببینیم، وظیفه ما این است که همانطور که برای توحید تلاش میکنیم، باید برای وحدت هم تلاش کنیم و آن را کوچک نشماریم و وحدت امت را در ردیف موعظه قرار ندهیم که اگر نبود به جایی برنمیخورد و خوب است که باشد؛ براساس نگاه تفسیری ایشان، وحدت امت از فروع توحید است.
مبلغی گفت: اصل دیگر تفسیری ایشان اصل تفرع است، یعنی اگر در قرآن مشاهده شود اندیشهای بر اندیشه دیگر تفرع یافته میفهمیم چقدر آن اصل مهم است؛ آیتالله واعظزاده معتقد است که قرآن در آیه ذکر شده فرموده که عبادت خدا متفرع بر وحدت امت و رب است؛ لذا عبادت در خانه با هزاران مشکلی که برای تفرقه و گرفتاری جوانان و مردم و عزت اسلامی وجود دارد عبادت پسندیده و اجتماعی نیست؛ خداوند عبادت منسجم اجتماعی را میخواهد. این استنباط ایشان خیلی آگاهانه و دقیق و عمیق بوده است و این تعبیر ایشان را باید با آب طلا نوشت.
وی افزود: امتی که در حال نزاع و مبارزه و فحش دادن به یکدیگر و له کردن مقدسات هم باشند و محبت به هم نداشته باشند، امت واحده نیست؛ آیات شریفه فرموده بکوشید تا امت واحده تشکیل دهید که اگر حداکثری هم نشود حداقل آن ممکن است. وحدت صفت امت است و نه صفت اندیشه؛ برخی تصور میکنند صفت اندیشه است، لذا تا بحث وحدت مطرح میشود فوراً میگویند که مگر میتوان از مذهب خود دست برداشت.
وحدت به معنای رهاکردن مذهب نیست
عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: بارها تأکید کردهام که اهل تسنن و شیعه دیدگاهها و مدارس فقهی مختلفی دارند، ولی قرآن خواسته که همه زیر سقف مذاهب خود یک امت اجتماعی باشند؛ امت، مفهوم فکری صرف نیست، بنابراین سخن از وحدت به معنای دست کشیدن از مذهب نیست؛ از ویژگیهای آیتالله واعظزاده این بود که مفهومی را که میگرفت رها نمیکرد و در جایابی مفاهیم دقت وافری داشت که نمونه آن در برداشت از آیه شریفه ذکر شد.
آیتالله مبلغی تصریح کرد: آیتالله واعظزاده اعتقاد داشت که علاوه بر توحید که خود سررشته همه وحدتهاست در قرآن چند نوع وحدت دیده میشود؛ وحدت امت، وحدت همه پیروان کتب آسمانی براساس آیه«قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا»(آل عمران/۶۴) و وحدت همه ادیان مبتنی بر آیه «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ وَمَا وَصَّیْنَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَى وَعِیسَى أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ»(شوری/۱۳) و آیه «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَکَ رَبَّنَا وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ»(بقره/۲۸۵) همچنین نوع چهارم وحدت، وحدت میان نوع بنی انسان است.
وی افزود: این عالم نکتهسنج و دقیق، نظام موضوعات و مقاصد را برای تقریب از قرآن گرفته بود و از خاستگاه قرآن به این سمت میرفتند؛ لذا مقام اثبات ایشان بزرگ، ولی مقام ثبوتشان بزرگتر است.