نگاهی بر زندگی، آثار و مبارزات شهید نواب صفوی

«جمعیت فدائیان اسلام» به رهبری «شهید نواب صفوی» با بیش از یک دهه مبارزه و فداکاری در راه رسیدن به اهداف بلند جامعه اسلامی و برقراری حکومت دینی، مثال بارزی از یک حرکت پویا و تأثیرگذار بر جنبش های پس از خود، به ویژه انقلاب اسلامی می باشد، چرا که به عنوان یک تشکل سیاسی مؤثر در مبارزه با استبداد و استعمار و جریانات انحرافی جامعه، خط روشنی از مبارزه را برای آرمانخواهان اسلامی پس از خود ترسیم نمود و بهحق، گام بزرگی در پیروزی پابرهنگان و ستمدیدگان جامعه، بر کاخ نشینان و شب پرستان سرسپرده برداشت.

سید مجتبی میرلوحی تهرانی معروف به نواب صفوی ، در سال 1303 در خانواده ای روحانی و اصیل و در خانه محقری در خانی آباد تهران به عرصه ی وجود گذاشت. پس از گذشت پدرش زیر نظر عمویش بزرگ شد. نواب نام خانوادگی مادرش بود که خودش آن را برگزید.

تحصیلات

سید مجتبی در 7 سالگی وارد دبستان حکیم نظامی شد و سپس در مدرسه صنعتی آلمانی ها به تحصیل ادامه داد. او همزمان در یکی از مساجد خانی آباد نو به فراگیری دروس دینی نیز مشغول شد. در 1322 سید مجتبی به استخدام شرکت نفت درآمد و پس از مدت کوتاهی به آبادان منتقل شد.

تشکیل جمعیت فدائیان اسلام

او بعدا به نجف رفت و پس از چهار سال اقامت در نجف به دستور آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی برای مبارزه با کج روی ها و کج اندیشی ها به ایران آمد و «جمعیت فداییان اسلام» را تشکیل داد. ترور وابستگان استعماری مانند احمد کسروی، عبدالحسین هژیر، علی رزم‌‏آرا و حسین علاء از جمله فعالیت‏‌های سیاسی این جمعیت است.

مبارزه با حکومت دکتر مصدق

شهید نواب صفوی همچنین با حکومت دکتر مصدق به خاطر عدم عمل به احکام اسلامی به مخالفت برخاست و به همین جهت در ایام نخست وزیری مصدّق، دستگیر و به زندان افتاد و تا سقوط حکومت مصدق در زندان بود.

شهادت

سرانجام نواب صفوی به همراه سه تن از همرزمانش به نام‏های خلیل طهماسبی، مظفر علی ذوالقدر و سیدمحمد واحدی در بیدادگاه رژیم پهلوی محکوم و در صبحگاه ۲۷ دی ۱۳۳۴ شمسی تیرباران شد و به خیل شهدا پیوست. بدین ترتیب پرونده ده سال فعالیت سیاسی و اجتماعی جمعیت فداییان اسلام بسته شد و جنایت دیگری در پرونده سیاه خاندان پهلوی ثبت گردید.

فهرست کتاب‌هایی که تلاش کردند شخصیت و اندیشه شهیدنواب صفوی را بررسی کنند حاکی از این است که دهه 80 بیشترین آثار درباره وی منتشر شده و بزرگانی مانند سیدهادی خسروشاهی، محمدجواد حجتی‌کرمانی و علی موسوی گرمارودی درباره نواب قلمفرسایی کردند. در این میان جزوه‌های کم حجم موسوی گرمارودی از لحاظ زمان انتشار پیشتاز است.

به نظر می‌رسد که گرمارودی یکی از نخستین مولفانی است که تلاش کرده درباره شهید نواب صفوی هر چند مختصر قلم بزند اما از لحاظ حجم محتوا و تعداد آثاری که این مولفان نوشته‌اند، خسروشاهی شاخص‌تر است زیرا وی چندین عنوان کتاب درباره این شهید تالیف کرده است. همچنین انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی بیشترین حجم چاپ را درباره رهبر فداییان اسلام به خود اختصاص داده است.

با این همه باید گفت به دلیل این که در این کتابشناسی نامی از کتاب‌های خاطرات رجال و مبارزان سیاسی به میان نیامده، این کتابشناسی کامل نیست و همه آثاری که از شهید نواب صفوی سخن گفته‌اند،‌ دربرنمی‌گیرد. ضمن اینکه در این کتابشناسی برخی آثار به تکرار آمده که دلیل این امر، تفاوت تعداد صفحات و یا تغییر ناشر است.

کتابشناسی با کلیدواژه «نواب صفوی» براساس آمار موسسه خانه کتاب در بازه زمانی (1359 تا 1394) شامل 55 عنوان کتاب بوده است. 25 عنوان از کتاب‌ها چاپ نخست و بازچاپی‌ها 30 عنوان کتاب را دربرمی‌گیرد. 55 عنوان کتاب‌ها تالیفی و هیچ کتابی در این زمینه ترجمه نشده است. 51 عنوان کتاب را ناشران تهرانی و 4 عنوان را ناشران شهرستانی منتشر کرده‌اند. در حوزه کودک و نوجوان نیز 12 عنوان کتاب منتشر شده است.