خطبه فدکیه فشردهترین میراث علمی دین خداست
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت: فشردهترین میراث علمی دین خدا را میتوان در خطبه فدکیه و در دیگر آثار به جا مانده از حضرت زهرا(س) مشاهده کرد.
هادی وکیلی، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، در سومین شب از سلسله برنامههایی که به مناسبت سالروز شهادت حضرت زهرا(س) با موضوع «تاملی بر میراث علمی، معنوی و سیاسی حضرت زهرا(س)» بهصورت وبینار برگزار شد، تاکید کرد: متن خطبه فدکیه باید به عنوان متن فشرده اسلام مورد مطالعه قرار گرفته و به این موضوع آنگونه که شایسته و بایسته است توجه شود، زیرا این خطبه را میتوان به عنوان میراث علمی فاطمه(س) به شهادت گرفت و به همگان نشان داد.
وی تاکید کرد: همانگونه که میدانیم یکی از دلایل اختلاف و تنش در زمان حضرت زهرا(س) مسئله فدک بوده است. اما نکته قابل توجه این است همانگونه که نباید نسبت به این موضوع بیتوجه بود و آن را نادیده گرفت از طرفی نیز این موضوع را نباید بیش از حد خود بزرگنمایی کرد. این در حالی است که برخی از افراد، مسئله فدک را به اندازهای بزرگنمایی میکنند که گویی فاطمه(س) به دنبال ثروتهای دنیوی بوده و برای گرفتن آن اصرار داشتهاند.
این استاد تاریخ اضافه کرد: در حقیقت مسئله این نیست و حضرت زهرا (س) به مسئله فدک نگاه دیگری داشتند و بودن و یا نبودن زمین فدک در زندگی شخصی ایشان هیچ تغییری ایجاد نکرد و همچنان چه پیش و یا چه پس از اهدای این زمین به ایشان، فاطمه (س) زیست زاهدانه و عارفانهای داشتهاند.
وکیلی عنوان کرد: بنابراین اگر شاهد هستیم که حضرت فاطمه (س) برای پس گرفتن زمین فدک تلاش میکردند، اولا به دلیل نوع و شدت ظالمانه و غاصب بودن دستگاه حکومت آن زمان بوده و دوم اینکه این زمین و درآمدی که داشت میتوانسته پشتوانه فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و تربیتی باشد و برای امیرالمومنین(ع) نیز به عنوان یک مبنا و پشتیبان در نظر گرفته شود و بر همین اساس علت نگرانی و اصرار حضرت زهرا (س) برای باز پسگیری این زمین آن بود که درآمدهای فدک بتواند پشتیبان مالی و تسلیحاتی مخالفان بنیهاشم، امیرالمومنین(ع) و شیعیان باشد.
وی تصریح کرد: در این میان شاید برخی از افراد بر این باور باشند که چرا حضرت به دنبال این مسئله بوده است؟ در حقیقت از همان روزهای نخستین که ابوبکر این زمین را از حضرت زهرا(س) گرفت و کارگزاران ایشان را از این زمینها بیرون راند، حضرت فاطمه(س) برای گرفتن حق خود فعال شده و اقداماتی را انجام دادند و در صدد بودند تا این حق را که هدیه رسول خدا (ص) بود و مخالفان آن را غصب کرده بودند به دست آورند.
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: اقدامات، فعالیتها و پیگیریهای ایشان به گونهای بود که حتی چندین بار هم به سراغ حاکم آن زمان که ابوبکر بود رفتند و بحثهای آنها تا جایی پیش رفت که ابوبکر پذیرفت فدک را به حضرت زهرا(س) برگرداند، اما به دلیل دخالتهای عمر در این کار، این مسئله تحقق پیدا نکرد و همین امر باعث شد که این موضوع در روزها و ماههای بعد جدیتر شود.
وکیلی خاطرنشان کرد: هنگامیکه حضرت زهرا(س) چندین مرتبه وارد بحث شدند تا فدک را بگیرند ابوبکر نپذیرفت و در نهایت سبب شد که حضرت زهرا(س) خطبه فدکیه را بخوانند. البته در این میان برخی از افراد گفتهاند که این خطبه در مسجد و برخی نیز گفتهاند که در دارالعماره ابوبکر خوانده شده است.
وی گفت: اگر میبینیم گفته شده که چرا حضرت فاطمه (س) به دنبال ارث پیامبر(ص) هستند، باید گفت روزی که حضرت زهرا(س) همراه با بانوان خویشاوند خود به محلی رفتند و آن خطبه را بخوانند، وقتی ابوبکر بحث ارث را به میان آورد و گفت که ما شنیدهایم که انبیا از خود ارثی به جای نمیگذارند، حضرت زهرا (س) هم پاسخ دادند که تو چطور میگویی که انبیا ارث به جا نمیگذارند، ای مسلمانان و ای ابوبکر آیا من باید از ارث پدرم محروم شوم و آیا در کتاب خدا آمده است که تو از پدرت ارث ببری و من ارث نبرم، چقدر تهمت بدی به رسول خدا میزنی و چرا به خدا و رسولش دروغ میگویی و آیا عمدا کتاب خدا را زیر پا میگذاری؟ سپس حضرت برای ابوبکر آیاتی از قرآن را در مورد به ارث بردن انبیا خواندند.
این استاد تاریخ تاکید کرد: در این میان باید توجه داشت که این خطبه به لحاظ علمی کاملا مستند و معتبر است و همچنین پژوهشهای زیادی نیز در مورد اسناد این خطبه انجام شده است و علاوه بر این نیز متن آن هم نشان میدهد که این خطبه، معصومانه و متکی به منبع وحی الهی بوده و از منشا خاندان عترت و طهارت صادر شده است.
وکیلی با بیان اینکه این خطبه اصلا در منابع متقدم هیچ نامی ندارد و بعدها نام خطبه فدکیه برای آن انتخاب شده است، تصریح کرد: در حقیقت حضرت زهرا (س) در این خطبه به مرور بسیار دقیق بر اسلام، تحلیل از تحولات صدر اسلام، وضعیت اجتماعی و اعتقادی مسلمانان، بحرانی که به وجود آمد، داستان خلافتی که رخ داد و حساس بودن نسبت وضعیت آینده مسلمانان پرداختند و در این بین نیز مباحثی را در خصوص بحث فدک عنوان کردند.
وی بیان کرد: حضرت فاطمه (س) همواره در پیچیدهترین و سختترین مسائل فلسفی که در بین فیلسوفان با گرایشهای مختلف تعارضاتی وجود دارد، اینگونه مسائل را با سخن تعیینکننده و برهانی که شرعا و عقلا دقیق و درست است، بیان میکردند.
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: در متون معتبر تاریخی قرون اولیه و تفاسیر شیعه و سنی آمده است که فدک، پس از فتح خیبر جزء اراضی خیبر بوده و به عنوان ملک رسوللله نیز محسوب شده و ایشان نیز طبق آیه قرآن این زمین را به عنوان حق اهل بیت(ع)، به حضرت زهرا(س) و اهل بیت(ع) هدیه کردند.
وکیلی بیان کرد: از اینرو و با توجه به اقدامات و فعالیتهایی که حضرت زهرا(س) طی زندگی خود انجام میدادند باید گفت که در حقیقت زیستی که ایشان داشتند زیستی عارفانه، زاهدانه، پاک و الهی بود و آنقدر برای خدا عبادت، اطاعت و جهاد مخلصانه و پاکی کردند که به مراتبی از عرفان، معنویت و تقوا رسیدند که هیچ بشری نمیتواند به این مقام دست پیدا کند؛ حجیت فاطمه(س) مقام کمی نیست که ایشان به چنین مقامی دست یافتند.