استاد حوزه علمیه
تشریح شخصیت و شأن حضرت زهرا (س) در سوره کوثر
آیت الله مقدم قوچانی گفت: سوره کوثر به صورت کامل به شخصیت و شأن حضرت فاطمه زهرا (س) پرداخته است و کوثر را مصداق حضرت زهرا (س) عنوان کرده که نسل پیامبر(ص) باید تا قیامت از حضرت زهرا (س) باقی بماند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، حضرت فاطمه زهرا (س) (۵ بعثت - ۱۱ قمری)، دختر گرامی پیامبر اسلام (ص) و حضرت خدیجه، همسر امام علی (ع) و مادر امام حسن (ع) و امام حسین (ع) است.
حضرت فاطمه (س) در دین اسلام جایگاه بسیاری رفیعی دارد و به ویژگی های متعددی ممتاز است. آن حضرت معصومه است و یازده نفر از ائمه شیعه از نسل آن حضرت هستند. سوره و آیاتی از قرآن کریم همچون سوره کوثر، سوره انسان، آیه تطهیر و آیه مودت در حق آن حضرت و همسر و فرزندانش نازل گردیده و ایشان به عنوان اهل بیت رسول خدا (ص) خوانده شده اند. مطابق با روایتی از پیامبر اکرم (ص)، دوستی و دشمنی با حضرت فاطمه به منزله دوستی و دشمنی با پیامبر(ص) است و در روایتی دیگر آن حضرت را سیدة نساء العالمین (بزرگ بانوی زنان جهانیان) نامیده است.
آیت الله سیدعلی مقدم قوچانی استاد حوزه علمیه و نویسنده به چند سوال در مورد سیره و شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) پاسخ داده است که در ادامه می خوانید:
شخصیت و سیره حضرت فاطمه (س) از چه جنبه هایی قابل بررسی است؟
سیره حضرت فاطمه زهرا (س) از چند جنبه قابل بررسی است. از بعد عاطفی خدماتی که به پدر بزرگوارشان ارایه کرده اند، ساده زیستی در خانه امیرالمومنین از بعد عبادی و مسایل سیاسی قابل بررسی است.
در بعد سیاسی دو خطبه از حضرت فاطمه زهرا (س) به یادگار داریم. ایشان در خطبه فدکیه دستگاه حکومت را طبق آیات قرآن کریم محکوم کرده اند و در این خطبه فلسفه احکام را مطرح کرده اند. «فَجَعَلَ اللَّهُ الْایمانَ تَطْهیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ، وَ الصَّلاةَ تَنْزیهاً لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ، وَ الزَّکاةَ تَزْکِیَةً لِلنَّفْسِ وَ نِماءً فِی الرِّزْقِ، وَ الصِّیامَ تَثْبیتاً لِلْاِخْلاصِ، وَ الْحَجَّ تَشْییداً لِلدّینِ، وَ الْعَدْلَ تَنْسیقاً لِلْقُلُوبِ، وَ طاعَتَنا نِظاماً لِلْمِلَّةِ، وَ اِما مَتَنا اَماناً لِلْفُرْقَةِ، وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلْاِسْلامِ، وَ الصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَی اسْتیجابِ الْاَجْرِ.
وَ الْاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلِحَةً لِلْعامَّةِ، وَ بِرَّ الْوالِدَیْنِ وِقایَةً مِنَ السَّخَطِ، وَ صِلَةَ الْاَرْحامِ مَنْساءً فِی الْعُمْرِ وَ مَنْماةً لِلْعَدَدِ، وَ الْقِصاصَ حِقْناً لِلدِّماءِ، وَ الْوَفاءَ بِالنَّذْرِ تَعْریضاً لِلْمَغْفِرَةِ، وَ تَوْفِیَةَ الْمَکائیلِ وَ الْمَوازینِ تَغْییراً لِلْبَخْسِ.
اَنْتُمْ عِبادَ اللَّهِ نُصُبُ اَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ، وَ حَمَلَةُ دینِهِ وَ وَحْیِهِ، وَ اُمَناءُ اللَّهِ عَلى اَنْفُسِکُمْ، وَ بُلَغاؤُهُ اِلَى الْاُمَمِ، زَعیمُ حَقٍّ لَهُ» صله رحم برای افزایش عمر افراد، جهاد در راه خدا و ولایتمداری و پرداخت زکات از جمله مباحثی است که حضرت فاطمه زهرا (س) در خطبه فدکیه بیان می فرمایند. در خطبه فدکیه حضرت فاطمه می فرمایند خداوند ولایت ما را برای حفظ وحدت اسلامی واجب کرده است. امامت ما را به جهت اینکه در جامعه نظمی برقرار باشد و اختلاف نباشد بر مسلمین واجب کرده است.
چرا ما تاکنون نتوانسته ایم الگوهای دینی و مذهبی را آن طور که شایسته یک جامعه اسلامی است پیاده سازی کنیم؟
اگر از روز اول حق از مدار خود تغییر نمی کرد امروز شاهد بروز اختلافات مذهبی نبودیم. همه اختلافات به این دلیل به وجود آمد که حقی از مسیر اصلی خود خارج شد. حضرت فاطمه (س) در خطبه فدکیه جمله ای دارند با این مضمون که شتری که در خانه خود خوابانده اید به جای شیر چرک و خون خواهد داد و در مسئله خلافت ندیده ایم تا این اندازه شمشیر کشیده شود و جنگ و درگیری رخ دهد. موضوع اصلی اختلاف بین دین مسئله امامت و خلافت است. شیعیان معتقدند پیامبر برای خود جانشین تعیین کرده اند اما اهل تسنن می گویند جانشینی تعیین نشده است در حالی که در منابع اهل سنت نیز نظیر ینابیع الموده نوشته شیخ سلیمان حنفی قندوزی آمده است که پیامبر اکرم (ص) جانشینان خود تا 12 امام را تعیین کرده اند. در آیه ولایت که در شان حضرت علی (ع) نازل شده است، آمده سه نفر بر شما حق حکومت دارند و والی و صاحب اختیار شما هستند؛ خدا، پیامبر، فرستاده خدا و مومنانی که در حال نماز و رکوع انگشتر هدیه کرده اند؛ بنابراین روایات زیادی از جمله داستان سلیمان راعی مبنی بر انتخاب جانشین از سوی پیامبر (ص) وجود دارد. در صحفه 486 کتاب ینابیع الموده حدیثی از پیامبر نقل شده است که اسامی تمام 12 امام را برای جانشینی خود قید کرده اند.
راعی از دانشمندان یهودی که می خواست مسلمان شود به نزد پیامبر اسلام می آید و سوالاتی از ایشان می پرسد. یکی از این سوال ها در خصوص جانشینی پیامبر است که ایشان جانشینان خود تا امام دوازدهم را نام می برند. همچنین شیخ احمد جامی مضمون روایات و آیات مربوط به روایت را به شعر درآورده است که از آن جمله می توان به شعر من ز مهر حیدرم هر لحظه در دل صفاست از پی حیدر حسن ما را امام و رهنماست. پیامبر گرامی اسلام (ص) همچنین فرموده اند شرط قبولی اعمال، ولایت اهل بیت ائمه معصومین (ع) است.
خداوند در قرآن کریم درخصوص جایگاه حضرت فاطمه زهرا (س) چه آیاتی را مطرح کرده است؟
آیات و روایات زیادی در خصوص شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) وجود دارد. خداوند در قرآن کریم و در آیات متعددی در خصوص شخصیت و سیره حضرت فاطمه زهرا (س) آیاتی را نازل کرده اند. آیه تطهیر که درباره پنج تن آل عبا است و مصداق اکمل آن پیامبر و حضرت فاطمه زهرا (س) است. «إِنَّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛ بی‌گمان، خدا اراده کرده است تا آلودگی را از شما اهل بیت پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند».
در بخشی از آیه ۶۱ سوره آل عمران نیز آمده است وقتی پیامبر برای مباهله با مسیحیان نجران می رود «فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ»؛ هرگاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آن‌گاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم».
چه دلایلی وجود دارد که سوره کوثر با محوریت حضرت فاطمه زهرا(س) نازل شده است؟
سوره کوثر به صورت کامل به شخصیت و شأن حضرت فاطمه زهرا (س) پرداخته است و کوثر را مصداق حضرت فاطمه زهرا (س) عنوان کرده که نسل پیامبر باید تا قیامت از حضرت زهرا (س) باقی بماند. سوره کوثر زمانی بر پیامبر نازل شد که کفار، پیامبر اکرم (ص) را ابتر خواندند؛ بنابراین سوره کوثر برای تسلی خاطر پیامبر (ص) نازل شد مبنی بر اینکه ای پیامبر ناراحت نباش در جامعه هیچ نسلی به اندازه نسل پیامبر اسلام (ص) زنده نیستند.
خداوند به کسانی که پیامبر اسلام (ص)را ابتر می خواندند در سوره کوثر چگونه پاسخ داده است؟
خداوند در پاسخ به کسانی که پیامبر اسلام (ص) را ابتر می خواندند، سوره کوثر را نازل کرد و در آیه سوم این سوره، دشمنان پیامبر اکرم (ص) را ابتر خوانده و می فرماید: «إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ ؛ دشمنت خود بى تبار خواهد بود». همچنین در آیات سوره کوثر خداوند می فرماید ما به تو چشمه کوثر دادیم پس برای پروردگارت نماز گزار و قربانی کن؛ «إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ، فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ». به عبارتی خداوند با نزول سوره کوثر به پیامر گرامی اسلام (ص) تسلی خاطر و دلداری می دهد و می گوید از حضرت فاطمه (س) نسل تو تداوم می یابد و کسانی که تو را ابتر خوانده اند، مقطوع النسل خواهند شد.
