یادداشت - حج و نیازهای دنیایی بشر
ابدا اغراق نیست که گفته شود ، در میان عبادات دینی اسلام حج بالاترین ظرفیت های مادی و معنوی را برای مدیریت امور گوناگون جهان دارد. اینکه میلیونها نفر مسلمان در یک زمان و مکان گرد هم می آیند تا آیین مشترک و همسانی را انجام دهند ، خود بزرگترین هم آیی سالیانه ی بشری است که حول محور اسلام شکل می گیرد و می تواند و باید همه ی زمینه ها و امور مسلمانان از جمله جنبه های مادی زندگی آنها را در بربگیرد و متوجه باشد .
<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
- رئوف پيشدار
حج فرصت با هم بودن و با هم انديشيدن و يافتن راههاي برون رفت از مشكلات و معضلات مادي نيز هست . حج فرصت تبادل نظر ، معرفي دارايي ها و توانايي ها و قابليت هاي جهان اسلام به همه ي اعضاي آن است. نقشه جغرافياي اقتصادي كشورهاي اسلامي نشان مي دهد كه اين كشورها در مجموع داراي بخش قابل ملاحظه اي از منابع و ذخاير با ارزش طبيعي و معدني و بخصوص انرژي هستند كه نقش محوري دراقتصاد جهاني دارند كه در صورت معرفي به هم ، و تقويت روند همگرايي بين آنها ، مي توانند اقتصاد كشور هاي اسلامي را رونق داده و حتي با هم پوشاني و هم تكميلي ، از وابستگي ها به برون از جهان اسلام بكاهند .
جهان اسلام با آنكه سرمايه هايش پشتيبان بسياري از اقتصادهاي غير اسلامي است ،و با همه ي توانايي ها و ظرفيت هايش ، همچنان فاقد يك ساخت اقتصادي قدرتمند است كه بتواند كشورهاي اسلامي را با محوريت اسلام در جهت يك اقتصاد اسلامي قوي و منسجم گرد هم آورد. نگاه به روابط اقتصادي كشورهاي اسلامي با هم ، نشان مي دهد كه آنها در سطح دوجانبه و نهايتا چند جانبه با تاكيد بر منطقه و يا قوميت ونه ايدئولوژي ديني ، قدم هاي محدودي را در جهت همگرايي اقتصادي با هم برداشته اند ولي ، به هيچ روي متناسب با ظرفيت هاي اين كشورها و جهان اسلام نيست . داشتن بازار مشترك اسلامي ، پول واحد ، برقراري تعرفه هاي ترجيحي و بسياري از اموري كه روابط اقتصادي ميان كشورهاي اسلامي را تسهيل وترويج كند ، همواره يك دغدغه فرهيختگان جهان اسلام بوده است . عمده ترين ارگان اسلامي كه انتظار وتوقع آن بوده است تا بتواند كشورهاي اسلامي را از جمله در زمينه اقتصادي با دراختيار داشتن چند نهاد تخصصي وابسته ، منسجم و هماهنگ و همگرا كند ، سازمان كنفرانس اسلامي است ، اما درعمل اين سازمان نيز نتوانسته است قدم هايي در خور اعتنا ، و در حد ظرفيت، قابليت ها و توانايي براي همگرايي اقتصادي كشورهاي اسلامي بردارد كه عمده دليل آن را مي توان در نهادينه نشدن همگرايي ميان اين كشورها دانست.
يك باور اين است كه آزادسازي هاي تجاري ، و جهاني شدن اقتصادها كه دو مشخصه اصلي نظام تجارت جهاني در عصر حاضر به شمار مي روند، از اهميت رويكرد به بلوك ها، تشكل ها و ترتيبات اقتصادي و تجاري بين كشورها كاسته است ، اما باوري ديگر كه هنوز طرفداران بسياري دارد ، اين نظر است كه انگيزه هايي همچون افزايش تجارت، نيل به منافع رفاهي، همكاري هاي متقابل در زمينه هاي تجاري، اقتصادي و رشد اقتصادي، افزايش قدرت چانه زني در مسائل سياسي، اقتصادي و تجاري با كشورها و گروه هاي فرامنطقه اي، تامين ملاحظات امنيتي و سياسي و انجام همكاري ها در زمينه هاي رشد و توسعه و اعتلاي سرمايه گذاري همچنان و از جمله عوامل روي آوردن به اين گونه همكاري هاي گروهي هستند كه بايد به خصوص از سوي كشورهاي درحال توسعه تقويت شود. صرف نظر از موارد ذكر شده، بعد جديد و مهم ديگري پس از اتمام دور مذاكرات اروگوئه و تاسيس سازمان جهاني تجارت به ابعاد فوق افزوده شده است و آن هم نقش اين ترتيبات در آماده سازي كشورها براي استفاده از فرصت ها و تجهيز آنان براي فائق آمدن بر مشكلاتي است كه نظام جديد تجارت جهاني فراروي كشورها و بالاخص كشورهاي در حال توسعه گشوده است. از اين ترتيبات مي توان براي سهولت ادغام در نظام جديد تجارت بين الملل استفاده كرده و از مزاياي اين نظام درخصوص دسترسي به بازارها به نحو بهتر استفاده كرد. يكي از اين تشكل ها همان گونه كه اشاره رفت ، سازمان كنفرانس اسلامي است. جهان اسلام امروز با چالش هاي عمده اي از جمله در عرصه اقتصاد روبه رو است كه حل آنها در گروي همكاري هاي خلاقانه است و حج با ظرفيت هاي بزرگ مادي و معنوي اش ، بهترين زمان و مكان براي اين امر است.