مطالعه فیزیک ازدحام در فاجعه منا
کتاب "مطالعه فیزیک ازدحام در فاجعه منا" نوشته دکتر تقی میرزایی شیخ‌آبادی توسط پژوهشکده حج و زیارت منتشر شد
با توجه به توصیه‌های مکرر مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم تحلیل و پی‌گیری فاجعه منا، «پژوهشکده حج و زیارت» در جهت ایفای رسالت خود، تولیدات پژوهشی فراوانی را درباره فاجعه منا به جامعه علمی ارائه کرده است.
در عین حال، ضروری می‌نمود تا این حادثه دلخراش به دور از انگیزه‌های پیدا و پنهان مذهبی و سیاسی نیز بررسی شود تا بتوان این الگو را به عنوان راه‌کاری برای جلوگیری از وقوع حوادث مشابه به دولت عربستان سعودی و مجامع بین‌المللی ارائه کرد.
از جمله سوالات مطرح درباره فاجعه منا این موارد است:
۱. مسببان و مباشران فاجعه منا چه افراد، سازمان‌ها و یا دولت‌هایی بودند؟
۲. آیا وقوع این حادثه عمدی بوده است یا غیر عمدی؟ فاجعه باید بدرستی و با مستندات عقل‌پسند بررسی شود.
در کتاب "مطالعه فیزیک ازدحام در فاجعه منا" که به همت دکتر تقی میرزایی شیخ‌آبادی تألیف شده، کنترل و مدیریت ازدحام جمعیت از جنبه فیزیکی در این حادثه بررسی شده است.
نویسنده در مقدمه این کتاب بیان داشته: در خصوص دو سؤال فوق نتایج حاصل از این تحقیق می‌تواند کمک کننده باشد. گرچه بررسی همه‌جانبه سوالات بالا به تحقیقات گسترده‌ای نیاز دارد که به ظاهر، قسمت‌هایی از آن انجام شده است، این کتاب برخی از جوانب این سؤال را مطرح کرده است؛ از جمله آنکه ایجاد تغییر در جمعیت حاضر در منطقه منا تا چه حد می‌توانسته است منجر به بروز این واقعه شود؟
نتایج به دست آمده از این تحقیق می‌تواند هم به گمانه عمدی بودن واقعه کمک کند و هم به مدیریت آینده حج. همچنین نتایج حاصل از این تحقیق برای مدیریت همه رویدادهایی که با ازدحام جمعیت مواجه‌اند کمک شایانی خواهد کرد.
به نوشته مؤلف، طرح کنترل و مدیریت ازدحام جمعیتی قابلیت توسعه بیشتری دارد و کتاب حاضر تنها یکی از نظریه‌‌های موجود و جوانب آن را مطرح کرده است. نتایج این تحقیق می‌تواند تنها به عنوان یکی از منابع علمی قابل استناد برای کمیته‌های حقیقت‌‌یاب برای بررسی دو فرضیه عمدی بودن واقعه منا (که دولت‌مردان، سازمان‌ها، نیروهای امنیتی و نظامی کشور میزبان در ابعاد گوناگون مسؤول آن هستند) و یا فرضیه خوش‌بینانه غیرعمدی بودن این فاجعه کمک به شمار آید.
کلیدواژه محوری همه بحث‌های این کتاب کلمه «ازدحام» است. ازدحام‌های مردمی از مسائلی است که تقریباً هر روزه کم و بیش خود را درگیر آن می‌بینیم.
در برخی مجتمع‌های فروشگاهی، ایستگاه‌های مترو، صف‌های پیشخوان و مهم‌تر از همه، وقتی در ترافیک هستیم با ازدحام مواجه می‌شویم.
اگرچه گاهی این تراکم جمعیتی زیاد و گاهی کم است، اما ازدحام ماهیتی دارد که با استفاده از علومی چون فیزیک، زیست‌‌‌شناسی و جامعه‌شناسی می‌توان آن را درک کرد و حتی به بهبود و برطرف شدن آن کمک نمود.
به عبارت دیگر، امروزه نباید موضوعات علمی را فقط در زمینه خاص و قدیمی‌شان بررسی کرد و باید آنها را در مقوله‌های اجتماعی و فرهنگی نیز وارد ساخت.
بنابر این، به طراحی، ارائه و بازنگری موضوعات فیزیک در قالب مسائل اجتماعی نیاز داریم. یک مثال برای این بازنگری، تحلیل و درک این مسأله فاجعه مناست.
گفتنی است؛ آماده‌سازی کتاب "مطالعه فیزیک ازدحام در فاجعه منا" در پژوهشکده حج و زیارت صورت گرفته و به همت نشر مشعر در خرداد ماه ۱۴۰۱ در ۱۷۸ صفحه و در قطع وزیری منتشر شده است.
