ضرورت توجه به آداب رفاقت در حج
انسان در زندگی به ویژه در مسافرت‌های مهم و سرنوشت‌ساز مانند سفر حج، دوستان و همراهان متدین و خوش اخلاق انتخاب کند.
عوامل سازنده آدمیان گوناگون‌اند. از مهم‌ترین آنها انتخاب دوست، رفیق و همنشین است. چرا که انسان تاثیرپذیر بوده و بخش فراوانی از افکار، آداب و رفتار اخلاقی خویش را از طریق رفقا و دوستان می‌گیرد بنابراین، بایستی انسان در زندگی به ویژه در مسافرت‌های مهم و سرنوشت‌سازی مانند سفر حج، تا می‌تواند دوستان و همراهان متدین، خوش اخلاق... انتخاب کند که برگزیدن رفیقان صالح در سرنوشت آدمی تاثیرگذار است، مرحوم بهاری همدانی، استاد مرحوم قاضی طباطبایی تاکید دارند که باید رفیق انسان دارای صفات ذیل باشد:
1- عاقل باشد و اندازه کارها را بداند، زیرا که در مصاحبت احمق خیری وجود ندارد، وی می‌خواهد نفعی را به شما برساند، در عوض از روی بی‌شعوری ضرری دینی یا دنیایی می‌زند.
2- حسن خلق داشته باشد، چه بسا کسانی که زیرک و عاقل‌اند اما در اثر غلبه نیروی شهوانی یا غضب بر خلاف دستورات عقل رفتار دارند.
3- اهل تقوا و صالح باشد، زیرا فاسق که از خدای خویش پروا ندارد، از شما پروا نخواهد نمود بلکه او بر مدار هواهای خویش حرکت می‌کند از جمله پی آمدهای رفیق بد آن است که ارتکاب گناهان را در نظر شخص موهون و آسان می‌نمایاند.
4- اهل بدعت نباشد، چه اینکه افزون بر خوف سرایت از وی، مایه شمول عذاب و لعنت خواهد شد. در روایت آمده است: با اهل بدعت مصاحبت و مجالست ننمایید تا نزد پروردگار شما هم یکی از آنان نباشید.
5- حریص به دنیا نباشد، زیرا از رفت و آمد با حریص، روحیه وی بر انسان نیز اثرگذار می‌شود.
اگر آدمی دوست و رفیق با اوصاف نیکو یافت، قدر او را بداند و دوستی وی را به آسانی از دست ندهد و حقوق ذیل را درباره وی به ویژه در این سفر روحانی مراعات نماید:
حق رفاقت:
1- بایستی از بخشش مال، در حق او کوتاهی ننمایی، بلکه بدون درخواستش، او را به جای نفس خود قرار دهی تا شریک در مال تو باشد.
2- در برآوردن نیازهای او، تلاش ورزی و بدون خواهش از جانب وی، با بشاشت و امتنان، او را مقدم بداری، «در رفع حوائج و در اکرامات و زیارات و غیرها بر اقارب و اولاد».
3- در حضور و غیاب او، از گفتن عیبهایش ساکت باشی، بلکه تجاهل نمایی، اگر خواستی رفیقت دارای صفت بد نباشد، از راه مهربانی و رأفت، به تدریج او را هدایت کنی.
4- از کشف اسرار وی چشم‌پوشی نمایی، حتی برای نزدیکترین دوستانت رازهای وی را فاش نسازی، زیرا که فاش نمودن اسرار دیگران حکایتگر خبث باطن آدمی است، حفظ اسرار رفیق مصالح فراوان دارد.
5- نسبت به او خوش گمان باشد، و اگر نتوانست برای کار بد او محملی بیابد، حمل بر سهو و نسیان نماید.
6- از مجادله نمودن با وی پرهیز کند، زیرا مجادله برانگیزاننده آتش فتنه است به علاوه مفاسد دیگر هم دارد.
7- نیکی‌های رفیق را افشا نموده، به او اظهار محبت کند و بر نعم او، تشکر زبانی داشته باشد.
8- اگر نیاز به تعلیم دارد، از تعلیم او مضایقه ننماید، حتی الامکان، دور از چشم دیگران به آموزش او بپردازد، تا دیگران ملتفت جهل او نشوند که سبب خجلت او می‌شود.(12)
9- باید عیب‌های او را با رفق و مدارا تذکر دهی، و اگر عیبی را از تو مخفی می‌نماید، دیگر او را اظهار مکن.
10- اگر رفیقت در حق تو تقصیر می‌کند، تجاهل نما و یا تحمل و عفو کن و اگر از حد تحمل گذشت، عقاب در خفا، سزاوارتر از عقاب علنی است و کنایه بهتر از صراحت گویی است، ولی تحمل کردن از همه چیز بهتر است، چه اینکه در حدیث قدسی آمده است: «... هر کس رضای ما را خواهان است، باید جفای خلق را تحمل کند.»
11- از زیارت و دعا برای او مضایقه ننماید، زیرا دعا کردن برای او در واقع دعا برای خویشتن است، در حدیث نبوی است: برای هر کس دعا کنی، فرشته می‌گوید: «و لک مثل ذلک» (14)
12- نسبت به رفیق با وفا باشد، دوستان او را گرامی بدارد، در پی بر آوردن نیازهای اهل و عیال و اولاد او باشد و از جدایی رفیق نالان گردد.
13- امور را بر رفیق خویش آسان گیرد و رفیق خویش را به تکلف نیندازد بلکه هدف رفاقت، تبرک جستن به دعای رفیق و مدد خواستن در امور دینی باشد.
آنچه ذکر شد چقدر می‌زیبد که زائر خانه خدا، آداب فوق را در کاروان نسبت به دیگران و هم کاروانیان خویش از نظر دور ندارد، تا خداوند صاحب خانه و فرشتگان نیز وی را به خاطر نیکی نمودن با همسفران از نظر دور ندارد، بادا که چنین باشیم انشاءالله.
حسین فاضلی
