اسرار و معارف معنوی حج
یکی از ابعاد مهم و توجه برانگیز حج، بعد عرفانی و معنوی آن است. سراسر حج، نور و معنویت و معرفت است و سالکان و عارفان، بهره‌های فراوانی از این سیر روحی برده و شگفتی‌ها و زیبایی‌های دلنوازی در آن دیده‌اند.
تمام رفتار و اعمالی که در حج انجام میگیرد. جنبه نمادین داشته و راز و رمزهای فراوانی در خود نهفته دارد. یکی از ابعاد مهم و توجه برانگیز حج، بعد عرفانی و معنوی آن است. پیشوایان معصوم، مطالب مهم و ارزشمندی در بیان معارف و اسرار هر یک از اعمال برشمرده‌اند و سالکان و عارفان، بهره‌های فراوانی از این سیر روحی برده و شگفتی‌ها و زیبایی‌های دلنوازی در آن دیده‌اند. در این جا با استفاده از آیات و روایات، به پاره‌ای از رازها و رمزهای نهفته در حج اشاره می کنیم.
1- حج مظهری از مظاهر توحید است و هدف از تشریع آن، پرستش خدای یگانه و انجام عمل خالص برای اوست.
2- حج پذیرش دعوت خداوند و پیمودن صراط مستقیم است و حاجی با اظهار لبیک، پذیرش دعوت خدا را اعلان نموده، خود را به اجرای فرموده الهی مکلف می‌سازد.
3- حج پیوند جامعه اسلامی در عصر حاضر با صدر اسلام و یادآور خاطرات شکوهمند آن دوران شیرین و سرنوشت‌ساز است، به خصوص دو شهر مکه و مدینه که وجب به وجب آن مملو از خاطرات تلخ و شیرین آن روزگار سراسر شرف و فضیلت است.
حج تجلی بخش برادری، برابری و وحدت اسلامی است و جلوه عینی این حدیث شریف است:
انسان از حضرت آدم و آدم از خاک آفریده شده است. هیچ برتری عرب بر عجم و سفید بر سیاه ندارد، جز به پرهیزگاری.
4- حج مطهر روح آدمیان است. انسان‌های آلوده به عصیان و گناه با حضور در سرزمین وحی، به خصوص عرفات، از گذشته سیاه خود اظهار پشیمانی نموده، خود را از گناه شست‌وشو می‌دهند و تربیت شده به موطن خویش باز می گردند.
5- حج جایگاه تربیت انسان‌هاست. حاجیان با ترک زندگی و خانه و کاشانه و زن و فرزند و پذیرش زحمت و رنج، خویشتن را از رفاه زدگی و دنیاخواهی جدا می‌سازند و خود را برای پذیرش سختی‌ها در مسیر تحقق آرمان‌های الهی آماده می کنند.
6- حج یادآور صحنه‌های حضور انسان‌ها در قیامت و صحرای محشر است.
حاجی لباسی چون کفن مردگان بر تن کرده، در صحرا، به دور از امکانات شهری، وقوف مینماید و کسی جز خدا فریادرس او نیست. از این رو می تواند گوشه‌ای از هیجان و ترس و اضطراب آن چه را انسان در آینده با آن روبه‌روست به نمایش بگذارد.
7- حج تمرین بریدن از شهوات و گناهان و هواهای نفسانی است. احرام به حاجی میآموزد تا از پاره‌ای گناهان دوری ورزد و فرمانبری و دوری از معصیت را تمرین نماید.
8- حج، تمرین نظم است. خداوند به حاجی میآموزد که حتما طواف را از حجر‌الاسود آغاز نماید. با شکل خاصی طواف کند. نماز را پشت مقام ابراهیم بخواند. سعی را از صفا شروع کند و به مروه ختم نماید و...
9- حج گردهمایی همه نیکان و پاکان و کنگره جهانی برای حل مشکلات مسلمانان است.
بالاخره حج از این راز و رمزها و درس‌ها فراوان دارد. امید آن که تمامی حاجیان با این نگرش به حج بیایند و در دریای مواج رحمت حق، خود را از گناهان دور سازند و تربیت شده برای ساختن جامعه‌ای اسلامی و نمونه، به شهر و دیار خود بازگردند.
