آشنایی اجمالی با ساختمان حرم مطهر امام حسین(ع) – حرم شناسی 2

در بخش اول حرم شناسی، سیر ساخت بنا بر مرقد امام حسین(ع)، تخریب ها و بازسازی های آن در طول تاریخ مرور شد. در این بخش، به آشنایی با ساختمان فعلی حرم از جمله درب ها و رواق ها پرداخته می شود.

در حال حاضر حرم مطهر امام حسین (ع) ۱۰ درب، ۵ ضریح و چهار رواق دارد:

نام ده درب حرم مطهر به ترتیب شماره‌گذاری آنها در ساختمان فعلی عبارتند از:

۱. باب القبله

۲. باب الرجاء

۳. باب قاضی الحاجات

۴. باب الشهدا

۵. باب الکرامه

۶. باب السلام

۷. باب السدره

۸. باب السلطانیه

۹. باب الرأس الشریف

۱۰. باب الزینبیه

اما درباره ضریح‌ها باید گفت این حرم تنها حرمی است که ۵ ضریح دارد:

اولین ضریح که قبله حاجات زائران است، ضریح مطهر سیدالشهداء(ع) است. امام سجاد(ع) پیکر مطهر امام حسین(ع) را به کمک ملائکه در همین مکان فعلی و حضرت علی اکبر(ع) را پایین پای امام(ع) دفن کردند. دلیل شش گوشه بودن این ضریح مطهر نیز همین است که در گوشه پایین پای سید الشهداء(ع) حضرت علی اکبر (ع) مدفون است. گفته اند که محل دفن حضرت امام حسین(ع) همان مکانی است که ایشان با صورت از اسب بر زمین افتاد.

دومین ضریح متعلق است به ضریح شهدای کربلا است؛ طبق نقل شیخ مفید در کتاب ارشاد، شهدای بنی هاشم به کمک قبیله بنی اسد در پایین پای حضرت علی اکبر (ع) و شهدای اصحاب را پایین پای شهدای بنی هاشم دفن کردند. در حال حاضر ضریحی به عنوان نماد محل دفن شهدای کربلا قرار داده شده است، اما با توجه به کوچکی ضریح، قطعاً محل دفن شهدا وسعت بیشتری دربردارد و زائران هنگام قدم‌زدن در آن مکان، توجه کنند که روی قبور مطهر شهدای کربلا گام برمی‌‌دارند.

سومین ضریح در حرم، متعلق به حبیب بن مُظاهر است. همه شهدا در پایین پای امام حسین دفن شده‌اند مگر سه شهید، یکی حضرت ابوالفضل العباس(ع) که در همان جایی که پیکر مطهرشان بود، امام سجاد (ع) ایشان را دفن کردند. دومین شهید، حر بن یزید ریاحی است، تنها شهیدی که در کربلا سر از بدنش جدا نشد و تنها شهیدی که بدنش در کربلا زیر سم ستوران قرار نگرفت. از آنجا که یاران حرّ از عمر سعد اجازه گرفتند و ایشان را نزدیک قبیله خود در منطقه نواویس در ۷ کیلومتری کربلا دفن کردند. سومین شهیدی که در پایین پای امام حسین و علی اکبر(ع) دفن نشد، حبیب بن مُظاهر اسدی است. از آنجا که ایشان، بزرگ قبیله بنی اسد بود، افرادی از آن قبیله که برای دفن شهدا به کربلا آمده بودند، از امام سجاد (ع) اجازه گرفتند و ایشان را در قسمت بالای سر اباعبدالله الحسین (ع) دفن کردند. حبیب کسی است که روی قبر مطهرش این حدیث زیبا از امام حسین (ع) نقش بسته است: «یَا حَبیب! لَقَدْ کُنْتَ فَاضِلاً تَخْتِمُ الْقُرآنَ فِی لَیْلَة وَاحِدَة: تو مرد دانشمند و بافضلى بودى و قرآن را در یک شب یک ختم مى نمودى.»

ضریح چهارم در حرم مطهر امام حسین(ع) همان ضریح قتلگاه است که به دلیل شهرت اتفاقات آن، از اشاره مجدد خودداری می شود.

و نهایتاً ضریح پنجم در حرم مطهر، متعلق است به ابراهیم مجاب؛ ابراهیم نوه امام موسی کاظم (ع) است. بعد از به مرگ متوکل و جنایتی که او به واسطه تخریب حرم امام حسین (ع) انجام داد، ابراهیم از اولین سادات و شیعیانی است که برای بازسازی این حرم در کربلا ساکن شدند. اما چرا مشهور شد به مُجاب یعنی جواب داده شده؟ ابراهیم که گوش شنوا داشت، وقتی به زیارت می آمد و می گفت: «السلام علیک یا جداه» و از قبر صدایی شنیده می‌شد که «و علیک السلام یا ولدی». لذا مشهور شد به ابراهیم مجاب. البته باید توجه داشت که با توجه به متن زیارت جامعه که می فرماید: «شهادت می دهیم تو جایگاه ما را می‌بینی و کلام ما را می‌شنوی و سلام ما را جواب می‌دهی» قطعا همه زائران، مُجاب هستند اما متأسفانه از شنیدن پاسخ امام محروم هستیم.

بخش پایانی این مطلب اختصاص به رواق‌های این حرم دارد. حرم مطهر امام حسین(ع) چهار رواق و راهرو دارد که در چهار طرف ضریح مطهر امام (ع)، قرار گرفته که دوتای آن ۴۰ متر و دوتای دیگر، ۴۵ متر مساحت دارد.

اولین رواق، رواق حبیب است که از مرقد مطهر حبیب تا ضریح شهدا ادامه پیدا می‌کند.

رواق دوم، رواق ابراهیم مجاب است که از مرقد ابراهیم تا قتلگاه امتداد دارد. ما در تاریخ آل بویه شخصیتی داریم به نام عمران بن شاهین که به خاطر عنایت ویژه ای که امیرالمومنین (ع) به ایشان داشت دو رواق درست کرد؛ یکی در حرم امام علی (ع) که الان مشهور است به مسجد عمران بن شاهین و یکی هم همین رواق ابراهیم مجاب است.

سومین رواق، رواق علما یا فقیهان است که پایین پای امام (ع) قرار دارد و به خاطر دفن علمای بزرگی مثل آیت الله وحید بهبهانی در این قسمت مشهور شد به رواق فقیهان.

و رواق چهارم به رواق سلاطین یا پادشاهان شهرت دارد که پشت سر اباعبدالله (ع) قرار گرفته است. در این قسمت پادشاهان آل بویه، صفوی و قاجار دفن هستند. همچنین میرزا تقی‌خان هزاوه‌ای مشهور به امیرکبیر، صدر اعظم معروف و شهیر عصر ناصرالدین شاه هم در این رواق دفن شده است.

برای مطالعه بخش اول حرم شناسی، اینجا کلیک کنید.