فن روایتگری تاریخ و سیره اهل بیت (علیهم السلام)

سید علی علامه فارغ التحصیل سطح سه رشته تبلیغ با گرایش حج و زیارت از حوزه علمیه قم است. او از سال 1393 به طور تخصصی در حوزه روایتگری تاریخ و سیره اهل بیت (علیهم السلام) وارد شده و یکی از راویان موفق بعثه مقام معظم رهبری به شمار می رود و اکنون مسئول کارگروه تخصصی راویان کربلا است. وی که این روزها به عنوان روایتگر حماسه عاشورا، در کربلای معلی بسر میبرد درباره سوابق تحصیلات خود گفت: در سال 1391 مدیریت آموزش بعثه مقام معظم رهبری از طریق مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) به جذب مبلغ در رشته تخصصی تبلیغ با گرایش حج و زیارت در مقطع تحصیلی سطح سه حوزه علمیه پرداخت. پس از قبولی در آزمون کتبی و مصاحبه شفاهی مشغول تحصیل در این رشته شدم و در سال 1394 این مقطع تحصیلی را با موفقیت به اتمام رساندم.

راوی بعثه مقام معظم رهبری سوابق آموزشی خود در حوزه روایتگری را اینچنین بیان کرد: در حین گذراندن دوره تخصصی تبلیغ، مدیریت آموزش بعثه مقام معظم رهری برای موضوع روایتگری فراخوانی صادر کرد و البته به رشته تبلیغ با گرایش حج و زیارت اولویت داد. پس از ثبت نام و شرکت در مصاحبه و پذیرش در آن، آموزش های تخصصی روایتگری برگزار شد و بحمدالله وارد چرخه روایتگری عتبات شدم.

علامه در خصوص تنوع آموزش های روایتگری گفت: در مدیریت آموزش بعثه، سطوح مختلف آموزشی برای روایتگری دیده شده است. در دوره بدو خدمت شرکت کردم و تقریباً هرسال یک دوره ضمن خدمت به صورت کلاسی یا کارگاهی تشکیل می شود که راویان ملزم به شرکت در آن هستند. در این دوره ها، موضوعات مختلف عمومی مانند احکام یا تاریخ و موضوعات تخصصی همچون شیوه های روایتگری و اصول روایتگری موفق تدریس می شود.

مسئول کارگروه تخصصی راویان کربلا ادامه داد: از سال 1394 که عملاً وارد چرخه روایتگری بعثه مقام معظم رهبری شدم، اعزام های بنده به عنوان راوی به کربلای معلی بوده است. البته در شهرهای دیگر به ویژه در مقطع زمانی پیاده روی اربعین هم فعال بوده ام. گروه روایتگری در مدیریت امور آموزشی و فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری چند کارگروه تشکیل داده که مباحث تخصصی درباره کربلا به بنده محول شده است.

وی روایتگری را چنین تعریف می کند: روایتگری نوعی قصه‌گویی و حکایت‌گویی و داستان‌گویی است. اما آنچه راوی در کربلا یا نجف انجام می‌دهد بیان تاریخ و سیره اهل بیت(ع) با شیوه و قالب نو و تصویرگری آن است که تاریخ را به مسائل اجتماعی روز پیوند می زند و تلاش می کند از تکرار تاریخ درس بگیرد و آن را به مخاطب منتقل نماید. این کار با هدف پندپذیری و عبرت‌آموزی از گذشتگان انجام می شود.

حجت الاسلام علامه، اولین راوی را خداوند، اولین راوی تاریخ اسلام را حضرت زهرا(س) و اولین راویان حماسه عاشورا را امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) می داند که هم زمان با شهادت امام حسین(ع) رسالت خود را آغاز کردند و تجلی روایتگری آنان در خطبه های ایشان در شهرهای کوفه و شام دیده می شود.

راوی بعثه در کربلا، نرم افزارهای روایتگری تولیدشده در مدیریت آموزش بعثه مقام معظم رهبری را متنوع دانست. وی برخی از این نرم افزارها را محور فعالیت های راویان در شهرهای نجف و کربلا و ایام اربعین دانست و آنها را اینگونه معرفی کرد: در شهر نجف اشرف، نرم افزار «از کعبه تا کوثر» با محوریت شخصیت امیرالمؤمنین علی(ع) در مرقد صافی صفا اجرا می شود. در کربلای معلی نیز نرم افزار «حماسه عاشورا» مورد استفاده قرار می گیرد که مسیر حرکت کاروان اهل بیت(علیهم السلام) از مدینه تا کربلا و کوفه را روایت می کند. در ایام اربعین هم راویان اعزامی از بعثه، ورود جابر به کربلا را برای مخاطبان اجرا می کنند. این نرم افزارها دارای تصاویری جذاب است که متن کوتاهی به آن ضمیمه شده و هنگام روایتگری، مخاطب آن متن را می بیند و پس از توضیحات راوی، آنها را به ذهن می سپارد.

علامه برنامه های روایتگری در کربلا را که با استقبال زائران مواجه شده، این چنین شرح داد: هر روز دو برنامه روایتگری در کربلا انجام می شود: یکی با عنوان «حرم شناسی» که توضیحاتی درباره حرم مطهر امام حسین(ع) داده می شود؛ تعداد و نام درب های حرم، تعداد و مکان ضریح های موجود در حرم، معرفی رواق ها، آشنایی با مشاهیر و علمای مدفون در حرم در این برنامه بیان می شود. حرم شناسی هر روز صبح پس از برنامه سخنرانی و مداحی در مقابل قتلگاه به اجرا درمی آید.

وی گفت: دومین برنامه روایتگری در خیمه گاه حسینی اجرا می شود. این برنامه هر روز ساعت 10 صبح آغاز می شود و در آن، منزلگاه های کاروان حسینی از مدینه تا کربلا و رخدادهای آنها بیان می شود. سپس به معرفی خیمه گاه می پردازیم و ساختمان فعلی را توضیح می دهیم. البته در لابلای توضیحات و روایتگری، پندها و درس هایی که حتی از چینش خیمه ها می توان گرفت برای مخاطب بیان می شود.

مسئول کارگروه تخصصی راویان کربلا ادامه داد: در زمان حضور کاروان های دانشجویی در کربلا نیز دو نوع روایتگری در دو مکان انجام می شود: در محل بعثه مقام معظم رهبری در کربلا، نرم افزار «زیر پرچم حسین» اجرا می شود و در کنار مرقد حرّ نیز روایتگری شخصیت و عملکرد ایشان برای دانشجویان بیان می شود.

علامه در این گفت و گو از بایسته‌هایی که راویان لازم است رعایت کنند، نیز سخن گفت: بایسته‌های روایتگری به دو بخش قابل تقسیم است: بایسته‌های اخلاقی مانند داشتن قصد قربت، حسن خلق، شرح صدر، صبر و شکیبایی، رعایت اخلاص، مدارا با مردم، بیان حق و مخالفت با باطل، و بایسته های رفتاری همچون: رعایت ادب، داشتن تواضع، هماهنگی دل و زبان، اراستگی ظاهر و داشتن نشاط.

این راوی بعثه همچنین از لزوم مخاطب شناسی و ارائه محتوای متقن و مستند به مخاطبان گفت و ادامه داد: راوی باید وقایع مرتبط با موضوع را خوب بداند و خوب آنها را تبیین کند، باید اشراف کامل بر موضوع و حواشی آن داشته باشد تا پاسخگویی مناسبی به سوالات احتمالی داشته باشد، باید اطلاعات و مطالعاتش از همه مخاطبانش بیشتر باشد و از همه آنان نسبت به تاریخ، مسلط تر باشد. راوی باید سعی کند مطالبش مستند به آیات قرآن کریم، روایات معصومین(علیهم السلام) و به کتب تاریخی متقن و مستند و کهن باشد. راوی باید اعتقاد به مطالبش داشته باشد تا از جان برآید و بر دل نشیند.

حجت الاسلام علامه گفت: راوی می بایست ملاحظه مکان و زمان روایتگری را داشته باشد و از بیان مطالب تفرقه انگیز قومی، سیاسی، حزبی و گروهی خصوصا هنگام اجرای روایتگری در کشورهای دیگر اجتناب نماید. راوی لازم است نسبت به استخدام کلمات در بیان روایتگری دقت کند و طوری صحبت کند که گویی خودش در وقایع حضور داشته و از همین طریق، زائر را با خودش در واقعه همراه کند.