ابن غزاله
ابن غزاله: از کتیبه‌نگاران مسجد پیامبر در سده دوم ق. از نام و نسب ابن غزاله آگاهی چندانی در دست نیست. برخی او را از موالی مردم مدینه و از تعمیرکاران و نگارندگان کتیبه‌ای در مسجد پیامبر در سمت قبله دانسته‌اند که در حمله حروریه، طایفه&zwnj
ابن غزاله: از كتيبه‌نگاران مسجد پيامبر در سده دوم ق.
از نام و نسب ابن غزاله آگاهي چنداني در دست نيست. برخي او را از موالي مردم مدينه و از تعميركاران و نگارندگان كتيبه‌اي در مسجد پيامبر در سمت قبله دانسته‌اند كه در حمله حروريه، طايفه‌اي از خوارج، به مدينه شكسته شده بود. بنا بر گفته مورخان، پيش از ابن غزاله، ابن عطيه از امراي اموي مدينه در سال 128ق. به تعمير اين كتيبه اقدام كرد؛ اما به عللي ناشناخته تعمير و نگارش آن به انجام نرسيد. پس از او داود بن علي از امراي عباسي مدينه در سال 132ق. با كمك صالح بن كيسان، از محدثان، به تعمير و نگارش آن پرداخت؛ اما با مرگ داود نگارش آن ناتمام ماند.[1] بدين رو، آن‌گاه كه زياد بن عبيدالله حارثي، دايي سفاح، در سال 133ق. والي مدينه شد[2]، ابن غزاله را كه كتيبه‌نگاري توانا بود، در همان سال به تعمير و تكميل اين كتيبه گمارد. او اين كتيبه را با «بسم الله الرحمن الرحيم. لا اله الا الله وحده لا شريك له ...» آغاز كرد و با جمله «وضع الأخماس فى مواضعها التى أمر بها لذوى القربي و اليتامي و المساكين و ابن السبيل» به پايان رساند.[3] اين كتيبه افزون بر مباحث توحيدي مشتمل بر برخي نكات اخلاقي چون سفارش به تقوا، صله رحم، احياي حقوق، عدالت در حكمراني بر مسلمانان و اطاعت از خداوند است و در پايان به برخي از موارد كاربرد خمس اشاره كرده است.
بر پايه نقلي، هنگامي كه ابن غزاله نگارش كتيبه را به پايان رساند، نزد زياد بن عبيدالله رفت و دستمزد خويش را خواست. زياد از پرداخت اجرت وي خودداري كرد و گفت: هرگاه ديدي ما به آن فرمان‌هاي الهي كه خود در اين كتيبه نگاشته‌اي، عمل كرديم، بيا و مزد خود را بستان![4] چنين رفتاري از زياد بن عبيدالله با كتيبه‌نويس ديگري به نام سعد النار نيز گزارش شده است[5] كه نشان از ناداني و تندخويي زياد بن عبيدالله دارد.[6] از زمان درگذشت ابن غزاله گزارشي در دست نيست.
منابع
الاعلاق النفيسه: احمد بن عمر بن رسته (زنده در 290ق.)، ترجمه و تعليق: حسين قره چانلو، تهران، اميركبير، 1365ش؛ الاغاني: ابوالفرج الاصفهاني (م.356ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1415ق؛ انساب الاشراف: البلاذري (م.279ق.)، به كوشش سهيل زكار و رياض زركلي، بيروت، دار الفكر، 1417ق؛ العقد الثمين في تاريخ البلد الامين: محمد الفأسي (م.832ق.) به كوشش فؤاد سير، مصر، الرساله، 1406ق؛ المناسك و اماكن طرق الحج: الحربي (م.285ق.)، به كوشش حمد الجاسر، رياض، دار اليمامه، 1401ق.
سيد حامد علي زاده موسوي
ابن غزاله