حج جایگاهی برای رفع مشکلات و تبادل آرای جامعه اسلامی است

«محمود واعظی»، معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، در پاسخ به اين سؤال كه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حوزه حج چه فعاليت‌هايی دارد؟ گفت: حج يك ظرفيت جهانی است؛ بنابراين سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بايد حضور تمام عيار در اين عرصه داشته باشد؛ لذا هماهنگی‌های مفصلی از زمان تأسيس اين سازمان با بخش فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری ـ كه امور حج را در اختيار دارد ـ انجام شد، تفاهم‌نامه‌ای امضا شد و تلاش كرديم كه حداكثر استفاده و بهره‌وری را از ايام حج داشته باشيم.

وی افزود: ما معتقديم يكی از مأموريت‌های خوبی كه بايد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در تعامل با بعثه مقام معظم رهبری و ساير ملت‌ها و دولت‌های اسلامی داشته باشد، اين است كه بايد تجربه زيبا و مؤفق مديريت حج در جمهوری اسلامی ايران را به همه ملت‌های ديگر ارائه دهيم. اين مديريت بی‌بديل است، همه كشورها و حتی سعودی‌ها به اين مسئله معترفند كه بهترين، منظم‌ترين و مقبول‌ترين روشی كه درباره حج توسط كشورهای اسلامی در حال انجام است، روشی است كه كشور ما انجام می‌دهد. انضباط، ورود، خروج و پذيرايی از زائر، رفت و آمدهايی كه زائران در شهر مدينه و مكه بايد داشته باشند و اعمالی كه بايد انجام دهند و... همه به بهترين نحو انجام می‌شود.

واعظی اظهار كرد: اين تجربه آسانی نبوده، جمهوری اسلامی ايران توانسته با تجربه فراوان به اين قله برسد؛ مثل خيلی از زمينه‌های ديگر دست ما در اين عرصه پر است. ما تلاش داريم كه اين تجربه خوب را هم به كشورهای ديگر معرفی كنيم تا آن‌ها هم از اين الگو استفاده كنند؛ لذا همايش‌های مختلفی در ايام حج در كشور سعودی برگزار می‌شود.

وی تأكيد كرد: با هماهنگی‌های لازم تلاش داريم كه در كشورهای اسلامی همايش‌های مشتركی برگزار ‌‌كنيم كه اين تجربه‌ها را به آن‌ها منتقل كنيم. در سال جاری هم در چند كشور همايش‌هايی برگزار می‌شود كه اين همايش‌ها با هدف همدلی، هم‌فكری برای اين‌كه بتوانيم حج را ارتقای معنوی و به اصطلاح اخلاقی مديريت ببخشيم، انجام می‌شود. در عرصه مديريت حج توانمند هستيم و اين تجارب را بايد به ديگر كشورهای اسلامی ارائه دهيم و از جهت‌های ديگر هم بتوانيم در زمينه پيام‌ها، وحدت آفرينی‌ها، برابری‌ها، أخوت‌ها و... اين تعامل‌ها را با جهان اسلام داشته باشيم.

مدرس دانشگاه تهران در پاسخ به اين سؤال كه در راستای گسترش و معرفی فرهنگ اسلامی به غير مسلمانان و معرفی فرهنگ شيعی به غير شيعيان در مراسم حج چه نوع فعاليت‌هايی را می‌توان انجام داد؟ تصريح كرد: معتقدم اگر حج با شرايط و دستورالعملی كه اسلام مقرر كرده و روايات به ما گفته و با آن شرايط و حكمت‌ها و دلايلی كه ائمه معصومين(ع) به ما فرمودند و رسول اكرم(ص) تذكر دادند، انجام شود، نتيجه‌اش اين خواهد بود كه حج يك پيمان مجدد با خداوند متعال برای احيای مجدد شريعت اسلام و يك همبستگی مجدد و يك محل و جايگاهی برای رفع مشكلات و تبادل آرا و ديدگاه‌های جامعه مسلمانان می‌شود، اگر بتوان حج را در اين الگوی اصلی انجام داد، طبيعتا اولين بهره‌ور و اولين كسی كه فوايد آن را می‌بيند و تجربه می‌كند، جهان اسلام است كه به عزت و اعتلای جهان اسلام و فلاح و رستگاری ملت‌ها و آحاد جامعه مسلمين منجر خواهد شد.

وی جهان غير اسلام را نيز بهره‌مند از نتايج حج عنوان، و تصريح كرد: دومين بهره‌ور از نتايج برگزاری حج واقعی، جهان غير اسلام خواهد بود؛ يعنی مجموعه غير مسلمانانی كه در جهان زندگی می‌كنند كه يا لائيك هستند يا تحت اديانی زندگی می‌كنند كه اين اديان آن‌ها را فقط به خود مشغول داشته و افق روشنی را به آن‌ها معرفی نكرده و بنابراين نه جايگاهی را برای خودش در جهان می‌بيند و نه ادعای جهانی دارد، اين‌ها وقتی به چنين مجموعه‌ای كه در سه روز ثابت در سال چند ميليون مسلمان در يك صحرا جمع شوند و به لباس ثابت، مشخص، ساده، بدون هيچ رنگ و نشان و بدون هيچ نمادی، حضور داشته باشند، نگاه كنند، تحت تأثير قرار می‌گيرند.

وی با بيان اين مطلب كه نگاه بيرون از اسلام به اين مجموعه جهانی مطمئنا آن‌ها را تحت تأثير قرار می‌دهد، افزود: مگر ممكن است چنين همايش بزرگ جهانی با چنين شرايطی كه عرض كردم برگزار شود و ديگران به عنوان يك پديده معمولی به آن نگاه كنند، مسلما نه، اين پديده خودش را بر ساير فرهنگ‌ها غالب خواهد كرد. مطمئنا ديگران خواهند ديد و پسنديد و به طرف چنين همايشی جلب خواهند شد، اگر بتوانيم الگوی خودمان را به عنوان مردم‌‌سالاری اسلامی در جهان اسلام معرفی كنيم كه مسلما الگوی دين ماست، جوامع در پرتو اين تجربه می‌توانند به سعادت برسند و آزادی و امور دنيايی و آخرتی مردم تأمين می‌شود و مردم به آينده اميدوار می‌شوند.

واعظی تأكيد كرد: همچنين اگر مردم اخلاق‌گرا و معناگرا باشند و فساد، تباهی، دزدی، قتل و كشتار در جامعه كم شود و جوامع با الگوی ما آشنا شوند، حتما صاحبان ديگر اديان هم به اين مسئله خواهند گرويد؛ چون انسان‌ها حسابگرند، منتها مشكل ما در اين است كه ايجاد تفرقه دشمنان در جهان اسلام اجازه نداده كه اسلام آن پيكره زيبا، بلورين و شفاف خودش را به انسان‌های آزاده روی زمين نشان دهد، اكنون دشمنان آن قدر فضا را با صحنه‌سازی‌های جعلی و با تدبيرهای غلط، آلوده كرده است كه متأسفانه آزادگان جهان اين زيبايی را نمی‌بينند كه اگر ديگران اين زيبايی را ببينند در روايات آمده كه «ألا أعرف محاسن كرامنا يتبعونا؛ اگر ديگران بفهمند و با مبانی ما آشنا شوند، خودشان به دنبال ما می‌دوند.» كما اين‌كه صدر اسلام همين طور شد.

مدرس دانشكده علوم حديث در ادامه سخنانش خاطرنشان كرد: به افرادی مثل مقداد، ابوذر و يا سلمان نگاه كنيد كه چگونه شيفته اسلام شدند؛ چون توانستند پيام‌ها را گوش دهند، به گوششان رسيد و به جان نشست. اكنون اگر بتوانيم اسلام را آن‌گونه كه هست و آن‌گونه كه به ما معرفی كردند معرفی كنيم، الگويی بی‌نظير است و همه انسان‌های آزاده و منصف جهان جذب اسلام عزيز خواهند شد.

معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در پاسخ به اين سؤال كه در مورد رابطه قرآن و حج و توصيه‌هايی كه در اين رابطه در قرآن كريم شده چه توضيحاتی داريد؟ تصريح كرد: تلاوت قرآن در همه جا و همه شرايط و لحظات سفارش شده؛ چون لازمه اين‌كه پيام قرآن را بفهميم اين است كه آن را بخوانيم، تا نخوانيم كه متوجه نمی‌شويم. خواندن قرآن اولين درجه ورود به همه حرف‌هايی است كه عرض شد. رسيدن به فلاح و رستگاری اولش از «إقرأ» شروع می‌شود، برخلاف اديان ديگر كه چون بشر به بلوغ عقلی نرسيده بود، إقرأ مبنا نبود. اسلام از بلوغ انسان استفاده كرده و پيام خواندن را داده است؛ چون مكه و مدينه سرزمين نزول وحی است، زائران و حجاج در اين دو شهر به تلاوت قرآن خيلی سفارش شدند؛ چون ما همه چيزمان از قرآن كريم است.

مدرس دانشكده علوم حديث در ادامه سخنانش خاطرنشان كرد: روايات گوناگونی در ختم قرآن در مكه داريم كه امام زين‌العابدين(ع) می‌فرمايند: «هر كس كه ختم قرآن را در مكه انجام دهد از بين نمی‌رود مگر اين‌كه رسول اكرم(ص) و جايگاه خود را در بهشت می‌بيند.» لذا قرائت قرآن بسيار بسيار سفارش شده و حتما از حكمت‌های ختم قرآن در مكه و مدينه اين است كه انسان تدبر كند كه اينجا چه فضايی بوده است؛ چون آيات قرآن شأن نزول دارند؛ شأن نزول قرآن در همين شهرها بوده است.

وی افزود: در همين دوران حج است كه پيام غدير را داريم و به حضرت امر می‌شود و پيام غدير و آيات شريف سوره مباركه مائده نازل می‌شود: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ؛ اي پيامبر آنچه از جانب پروردگارت به سوي تو نازل شده ابلاغ كن و اگر نكني پيامش را نرسانده‏اي و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه مي‏دارد آري خدا گروه كافران را هدايت نمي‏كند.» اين‌ها پيام‌هايی است كه در همين ايام نازل شده است؛ لذا نه اين‌كه قرآن خوانده شود كه «ألا لا خير فی قراءة ليس فيها تدبّر» اسلام به قرائتی سفارش می‌كند كه در آن تدبر باشد و گرنه خيری در آن نيست. برويم و ماجرای جنگ بدر، حنين و غروری كه در جنگ احد پيدا شد و مسلمان‌ها به آن شكل شكست خوردند را ببينيم و عبرت بگيريم، نه غرور كاذب پيدا كنيم و نه آن را فراموش كنيم تا آن بينابينی و جامعه متوازن اسلامی را بتوانيم ايجاد كنيم.

اين محقق و مدرس دانشگاه اظهار كرد: بنابراين قرائت قرآن؛ ورود به تدبر و شأن نزول‌های قرآن و آيات الهی است و به عبارت ديگر ديدن و لمس كردن روح آيات قرآنی در مكه و مدينه است به خاطر اين‌كه در عمق جان ما بنشيند و آن پيام‌ها را فراموش نكنيم؛ چون وقتی انسان كوه احد را می‌بيند و می‌گويد همين جا است كه پيامبر(ص) به 50 نفر از مسلمانان دستور داد كه از اين گردنه پايين نياييد، چه ما شكست خورديم و چه پيروز شديم. بعد انسان متوجه می‌شود كه پيام مقام ولايت برای هميشه روزگار مهم است، نبايد خودمان اجتهاد كنيم، يك اجتهاد فردی باعث شد كه يك جنگ پيروز شده به شكست منجر شود؛ چرا كه از رهبری و اولی‌الامر تبعيت نشد؛ بنابراين حضور در مكه و مدينه به ما می‌آموزد كه «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنكُمْ» اولی الامر همه زمان‌های ما تعريف شده است. امام خمينی(ره) فرمودند: «پشتيبان ولايت فقيه باشيد تا به مملكت شما آسيبی نرسد.» انسان بايد اين سرزمين‌ها را ببيند تا اين‌ها را بهتر درك كند و هزاران هزار پيام ديگر كه در حوصله اين مصاحبه نمی‌گنجد.

وی افزود: رسول اكرم(ص) به عنوان خاتم الرسل شريعت خود را ارائه دادند و تبليغ مخفيانه و تبليغ عشيره و... ادامه پيدا كرد. در مدينه يك سری از اهل كتاب قبل از بعثت پيامبر اسلام(ص) آمده بودند؛ چون در كتاب‌هايشان آمده بود كه پيامبری از حجاز با اين ويژگی‌ها خواهد آمد، و در اين منطقه زندگی می‌كردند. اين‌ها چشم انتظار بودند كه پيامبر مبعوث شود، وقتی كه پيام‌های پيامبر اكرم(ص) ـ برادری و فرقی بين عرب و عجم نيست و ... ـ فرا رسيد، همين منتظران بعثت: «فَلَمَّا جَاءهُم مَّا عَرَفُواْ كَفَرُواْ بِهِ» وقتی كه اين‌ها پيامبر را شناختند، اولين كافران شدند و موضع‌گيری كردند، البته بعضی‌هايشان ايمان آوردند. جبهه نفاق هم اضافه شد، جبهه نفاق در مقابل رسول‌الله(ص) از دل يهودی‌ها بيرون آمد.

مدرس دانشگاه تهران اظهار كرد: زمان رسول الله(ص) يهود بيشترين قومی بودند كه ايشان را آزردند، و رسول الله(ص) با آن‌ها مناظرات زيادی داشتند و سؤالات می‌كردند و حضرت(ص) با سعه صدر پاسخ می‌دادند. به تدريج اين افراد گفتند كه اگر شما اصالت داريد، چرا به قبله ما نماز می‌خوانيد، معلوم است كه اصالت با ما است؛ يعنی همه مكتب رسول الله(ص) را به نفع خودشان مصادره می‌كردند و اين مسئله برای رسول الله(ص) رنج‌آور بود، حضرت(ص) ناراحت بود و از اين مسئله راضی نبود تا اين‌كه در موقع اقامه نماز دستور آمد: «قَدْ نَرَي تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِی السَّمَاء فَلَنُوَلِّیَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَیْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوِهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوْتُواْ الْكِتَابَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا یَعْمَلُونَ؛ ما [به هر سو] گردانيدن رويت در آسمان را نيك مي‏بينيم پس [باش تا] تو را به قبله‏اي كه بدان خشنود شوي برگردانيم پس روي خود را به سوي مسجدالحرام كن و هر جا بوديد روي خود را به سوي آن بگردانيد در حقيقت اهل كتاب نيك مي‏دانند كه اين [تغيير قبله] از جانب پروردگارشان [بجا و] درست است و خدا از آنچه مي‏كنند غافل نيست.»

واعظی تأكيد كرد: با اين پيام، مكتب اسلام استقلال خود را هم حفظ كرد و يك قبله مستقل برای دين اسلام وضع شد كه البته نه اين‌كه به دست حضرت رسول(ص) وضع شده باشد، واضعش حضرت ابراهيم(ع) و حضرت اسماعيل(ع) بودند و در طی تاريخ چند هزار ساله، انبياء(ع) به زيارت اين خانه آمده بودند و قداستش به اين دوران نبود، قبل از حضرت(ص) دور اين كعبه می‌چرخيدند، كعبه از زمان حضرت ابراهيم(ع) مسئول بيت داشته و در آنجا عبادت می‌كردند و بنابراين تغيير قبله اعاده قوام و تقويت شريعت اسلامی بود برای اين‌كه بتواند با حفظ هويت مستقل و جهانی، ادامه حيات دهد.

مدرس دانشگاه تهران اظهار كرد: پيام‌‌های اسلامی با انجام فريضه حج زمينه‌هايی را در جهان اسلام ايجاد كند كه بتواند به جايگاه واقعی خودش دست پيدا كند. اسلام نخواسته كه مسلمانی ذليل باشد، اسلام نخواسته كه مسلمانی مستضعف باشد و يا به استضعاف كشيده شود، اسلام فرموده: «هر آنچه رزق خوب است بهترين‌ها مال انسان مسلمان.» بهترين زيست و زندگی و... متعلق به انسان مسلمان است. دنيای آباد مسلمان است كه آخرت آباد او را خواهد ساخت، دنيا مزرعه همان آينده‌سازی جهان آخرت است.

واعظی در پايان سخنانش خاطرنشان كرد: اميداوريم كه جهان اسلام به اين پيام‌های قرآنی و به دشمن‌شناسی توجه كند. شناسايی دشمن برای جهان اسلام بسيار ضروری است. ارتباط برقرار كردن با جهان كفر در جهان اسلام بسيار كار خطايی است، راه دادن نامحرمان در سكوهای حكومت جامعه اسلامی بسيار كار خطرناكی است. اين‌كه جوامع اسلامی به اميد عزت بخواهند بروند در ميان بيگانگان خيمه بزنند از مصيبت‌های جهان اسلام است. اين‌كه جهان اسلام متوجه نباشد كه برادر مؤمن خود را به كفر و نفاق متهم می‌كند، اين‌ها بزرگ‌ترين آسيب‌ها است، حج نماد و جايگاهی است برای اين‌كه جهان اسلام خودش را يك‌بار ديگر ببيند و بر خود ببالد تا در سكوی اقتدار و مديريت جامعه اسلامی و بتواند به آن جايگاهی برسد كه «قِیَامًا لِّلنَّاسِ» باشد. در حج همه مسلمان‌ها به خانه خودشان می‌روند و آنجا جايگاهی است كه به اسلام و خانواده بزرگ خودشان بيش از اين بيانديشند و بتوانند معضلات و مشكلات جهانی را با تجديد پيمانی كه با خداوند متعال می‌بندند، حل كنند.