به مناسبت سالروز وفات ؛ علامه شعرانی؛ فقیهی آشنا به شش زبان دنیا
مرحوم میرزا ابوالحسن از همان ابتدای جوانی به تحصیل علوم دینی پرداخت و نزد پدر به فراگیری قرآن مجید و صرف و نحو پرداخت. بعد از مدتی برای ادامه دروس حوزوی راهی شهر مقدس قم شد و نزد اساتید معروف آن زمان به تحصیل نزد آن بزرگان مشغول شد. همچنین از اساتید شهر تهران نیز بیبهره نبود.
<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
استاد ذوالفنون «آیت الله میرزا ابوالحسن شعرانی» در سال 1320 هجری قمری در تهران به دنیا آمد. پدرش مرحوم شیخ محمد تهرانی از علماء و متقیان تهران محسوب میشد.
مقام علمی
مرحوم میرزا ابوالحسن از همان ابتدای جوانی به تحصیل علوم دینی پرداخت و نزد پدر به فراگیری قرآن مجید و صرف و نحو پرداخت. بعد از مدتی برای ادامه دروس حوزوی راهی شهر مقدس قم شد و نزد اساتید معروف آن زمان به تحصیل نزد آن بزرگان مشغول شد. همچنین از اساتید شهر تهران نیز بیبهره نبود.
در حوزه علمیه قم نزد اساتید بزرگی همچون حکیم میرزا محمود قمی و شیخ آقا بزرگ ساوجی علم فقه را فرا گرفت. و همچنین از محضر حاج شیخ عبدالکریم حائری و حاج شیخ عبدالنبی نوری نيز استفاده برد. از دیگر اساتید مرحوم شعرانی میتوان به بزرگانی همچون: میرزا طاهر تنکابنی، حکیم هیدجی، مسیح طالقانی، ادیب لواسانی، شیخ محمد رضا قمشهای و میرزا علی اکبر یزدی اشاره کرد.
ناگفته نماند استاد شعرانی در کنار تحصیل علوم حوزوی، ریاضی، نجوم و اسطرلاب را نیز نزد مرحوم میرزا حبیباللّه ذوالفنون فراگرفت.
جالب توجه اینکه علامه شعرانی علاوه بر كسب علم با چندین زبان به غیر از فارسی و عربی نیز آشنا بود، مثل فرانسه، تركی، انگلیسی و عبری (زبان مخصوص یهودیان).
تدریس و شاگردان
علامه شعراني هم در علوم نقلی و هم در علوم عقلی، به تربیت شاگردان برجستهای پرداخت و در طول عمر شريفش هم در حوزه مشغول تدریس بود و هم در دانشگاه.
ايشان کتب بسیاری را به شاگردان زیاد و با ذکاوتی تعلیم کرده است ؛ در فقه و اصول کتابهایی چون رسائل و مکاسب شیخ انصاری، کفایه مرحوم آخوند و برخی ابواب جواهر الکلام. در علوم نقلی کتابهای شرح اشارات خواجه نصیر، اسفار ملاصدرا و شفاء و نفس، نبات و حیوان ابن سینا. در علم تفسیر كتاب مجمع البیان مرحوم طبرسی. در علم حدیث درایه و رجال، در طب شرح الباب.
همچنین جناب علامه در تهران، به درخواست مرحوم مدرس، در مدرسه سپهسالار سالها به تدریس ریاضیات مشغول بود.
در اینجا به برخی از شاگردان این استاد مسلم اشارهای خواهیم داشت: حضرات آیات: «میرزا هاشم آملی»، «عبد الله جوادی آملی»، «حسنزاده آملی»، «محمدحسن احمدی فقیه یزدی»، «علیاکبر غفاری»، «میر جلال محدث ارموی»، «سید محمدباقر حجتی»، «محمد خوانساری»، «احمد سیاح»، «سید حسن سادات ناصری»، «سید عباس شجاعی»، «سید رضی شیرازی»، «قوامی واعظ»، «مهدی محقق»، «کمال مرتضوی» و بسیاری از علماء و دانشمندان دیگر.
آثار و تألیفات
همانطور که گفته شد مرحوم علامه شعرانی در علوم گوناگونی ید طولایی داشت و بر همین اساس ایشان تاليفات گوناگونی در این رشتهها از خود به جای گذاشته است که در حدود چهل اثر میتوان نام برد.
در علوم قرآنی: حاشیه بر تفسیر مجمع البیان، تصحیح کامل تفسیر صافی، تعلیقات بر تفسیر کبیر، تفسیر منهج الصادقین، مقدمه بر حواشی کامل تفسیر ابوالفتوح رازی، نثر طوبی و دائرة المعارف اصطلاحات قرآنی.
در حدیث و درایه: حواشی و تحقیق کتاب وافی مرحوم فیض کاشانی، تعلیقات بر شرح اصول کافی ملاصالح، تعلیقات بر وسائل الشیعه، تحقیق و تصحیح جامعة الرواة، رسالهای در باب علم درایه.
در علوم عرفانی: حاشیه بر ارشاد القلوب دیلمی، ترجمه و شرح دعای عرفه، شرح و ترجمه مفصل صحیفه سجادیه.
در فقه و اصول: المدخل اولی عذب المنهل در اصول، شرح کفایه مرحوم آخوند، حاشیه کبیره بر قواعد الاصول.
در احکام : رسالهای در شرح شکوک الصلاة، رساله مختصر فقهی، مناسک حج، شرح تبصره علامه حلی.
در فلسفه و کلام : شرح تجرید الکلام، مجموعه اصطلاحات فلسفی، حاشیه بر فصل الخطاب محدث نوری، کتاب راه سعادت در اثبات نبوت، مقدمه و حواشی بر اسرار الحکم سبزواری.
در تاریخ اسلام : ترجمه کتاب الامام علی(ع) صوت العدالة الانسانیه، ، ترجمه کتاب نفس المهموم مرحوم شیخ عباس قمی، تعلیقات بر کتاب محمد(ص) پیامبر و سیاستمدار.
بخشی از یک وصیت به طالبان علم
اگر طلبه و دانشجوی علمی زماني احساس كرد كسالت و خستگي به درون او راه يافته و او را از مسائل علمي باز مي دارد، پس بايد قلب خود را چنانكه در حديث وارد شده با حكمتهاي تازه، آسودگي و شادابي بخشد و از پرداختن به بازيها و بيهودهكاريها و خواندن اشعار و داستانها دوري گزيند مگر آنهايي را كه حاوي عبرت و پند است.
يك طالب علم بايد در تذهيب نفس خويش كوشا باشد و خود را به اخلاق فاضله آراسته سازد و در اين راه تنها به خواندن احاديث وارد شده بسنده نكند، بلكه عمده آن است كه با اهل اخلاق همنشين و معاشر گردد و اعمال خود را بر آنان عرضه بدارد و عيوب و كاستيهاي خويش را در يابد و از آنان راه هاي اصلاح نفس را بجويد.
وفات
مرحوم علامه میرزا ابو الحسن شعرانی در اواخر عمر به بيماري قلبي مبتلا شد و برای معالجه به آلمان برده شد و در هفتم شوال سال 1393 هجری قمری مقارن با دوازدهم آبان سال 1352 شمسی از دنیا رفت. سپس بدن مطهرش به تهران منتقل شد و بعد از تشییع باشکوهی در مقبره خانوادگیاشان در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی و به خاك سپرده شد.
منابع این تحقیق:
ــ آسمان معرفت، حسن حسنزاده آملی، قم، انتشارات تشیع.
ــ پاسدار اسلام، شماره دویست و هشتاد و هفتم.
ــ نور علم، شماره پنجاه و پنجاه و یکم.
نويسنده: سید محمد ناظمزاده قمی