پرسه در بازار !
تمام فرصت زیارت را به خرید اختصاص ندهید
سوغات آوردن از سفر و هديه دادن به اقوام، نزديكان و دوستان، يكي از آداب و سنت‌هاي پسنديده و ديرينه مسلمان‌هاست و اگر اين سفرها جنبه زيارتي داشته باشد، آن وقت خريد سوغات، به عنوان تحفه‌اي متبرك قلمداد مي‌شود.
احاديث و رواياتي درباره دادن سوغات سفر در منابع اسلامي ديده مي‌شود. اين احاديث و روايات، ناظر بر آن است كه مسافر، دست خالي از سفر بازنگردد و اطرافيانش را با دادن سوغات خرسند كند. از طرف ديگر، چون توفيق حج نصيب همه نمي‌شود و اطرافيان و بستگان زائر بيت‌اللَّه به طور طبيعي به سفر مبارك حج، نگاه حسرت آميز به حجاج دارند، زائران خانه خدا بايد به نحوي اين تمايل معنوي را پاسخ دهند. يكي از راه‌هاي آن، وعده دعا و زيارت به آنهاست و راه ديگر، هديه دادن است. به علاوه در ايام سفر، دوستان، بستگان و همسايگاني هستند كه در حفظ خانه و فرزند ما زحماتي را متحمل مي‌شوند و بايد از خدمات آنان نيز قدرداني شود.
با اينكه فروشگاه‌هاي بزرگ مكه مكرمه در ايام حج تا پاسي از شب به حجاج كشورمان خدمات مي‌دهند و جنس مي‌فروشند، امّا بسياري از حجاج از تلف كردن اوقات خود در بازار بيش از حد معمول دوري مي‌كنند.
خانمي از اهالي تهران، همراه با شوهرش در حال خريد از فروشگاه معروفي است. همسرش دائم به ساعت نگاه مي‌كند و رفتار اعتراض‌آميزي نسبت به خريدهاي او دارد. چرا كه ساعت از يك نيمه شب هم گذشته است و او هنوز دارد لباس انتخاب مي‌كند. چشم‌هايش خواب‌آلوده به نظر مي‌رسد، اما مي‌گويد: «بهتر است كار را تمام كنيم. يك شب معطل شويم، بهتر از اين است كه چند بار به فروشگاه‌هاي اينجا بياييم و وقتمان را تلف كنيم.»
مرد در جواب او مي‌گويد: «اين نه اولين بار است و نه آخرين بار.» و اعتراضش را اين بار با مخاطب جديدي بيان مي‌كند: «چند بار براي ارزيابي قيمت‌ها به بازار آمديم، يك بار براي پيدا كردن فروشگاه‌هاي معروف تقلا كرديم و حالا حدود 5 ساعت است كه اينجا هستيم.»
بسياري از هموطنان ما در بازار مكه و مدينه به دنبال اجناس مرغوب مي‌گردند و آن را نمي‌يابند. اين در حالي است كه بازارها و فروشگاه‌هاي ايران با توجه به موقعيت خود، كيفيت محصولاتشان را تضمين مي‌كنند، اما اينجا چنين نيست. يا ضمانتي براي اجناس، به ويژه تلفن همراه و محصولات برقي، صوتي و تصويري وجود ندارد و يا ضمانت‌نامه آنها در كشور ما اعتبار ندارد.
حسين قاسمي كه خودش در بازار صوت و تصوير اصفهان شاغل است و براي ارزيابي محصولات يكي از شركت‌هاي معتبر الكترونيكي به نمايندگي اين شركت در عزيزيه آمده است، در اين باره مي‌گويد: «هموطنان ما وقتي قيمت‌هاي اينجا را با ايران مقايسه مي‌كنند، به تفاوت قيمت پي مي‌برند كه اين فاصله، دقيقاً به دليل عدم ارائه ضمانت‌نامه محصول است. فروشگاه‌هاي معتبر هم كه محصولاتشان همراه با ضمانت‌نامه است، خدمات گارانتي خود را در همان كشور به خريداران ارائه مي‌دهند. بنابراين فكر مي‌كنم كه خريد از اين فروشگاه‌ها مقرون به صرفه نيست.»
ويژگي‌هاي سوغات حج
بسياري از هموطنان ما راه و رسم سوغات خريدن و هديه دادن را به خوبي مي‌دانند. چرا كه مناسب است، هداياي حج، زيارت مناظر و مشاهد متبركه را به ياد بياورد و هنگام عبادت و ذكر به كار آيد. در سفارش‌هاي اسلامي آمده است كه در خريد هداياي حج، فقرا، يتيمان و مستمندان را فراموش نكنيد كه ثواب بيشتري دارد. از طرف ديگر، خريد سوغات سفر بايد عقلاني باشد و زائر را از بركات معنوي حج، غافل و يا كم بهره نكند.
فاطمه ميرزايي، يكي از حجاج خراسان رضوي كه در حال خريد تسبيح از بازار اطراف مسجدالحرام است، مي‌گويد: «بهتر از تسبيح‌ها، سجاده‌ها و چادرهاي نماز در شهرهاي زيارتي خودمان موجود است، اما براي اينكه چيزي با خود از اين سرزمين برده باشيم، من تصميم گرفتم براي تمام اقوام و آشنايان، تسبيح و سجاده مناسب هديه ببرم. چرا كه هم وقت زيادي از من گرفته نمي‌شود و مي‌توانم همه را يكجا و به صورت عمده خريداري كنم و هم وقتي گيرنده سوغات مي‌خواهد نماز بخواند يا ذكر بگويد، ياد مكه و مدينه مي‌افتد.»
علي عطرآگين از استان اصفهان هم دنباله حرف خانم ميرزايي را مي‌گيرد و مي‌گويد: «چرا بعضي حاجي‌ها، وقت خودشان را به جاي عبادت و زيارت به خريد سوغات سپري مي‌كنند؟ يكي از هم‌كارواني‌هاي ما مي‌گفت، در اين دو هفته‌اي كه به مكه آمده‌ايم، فقط 4 بار به زيارت خانه خدا رفته و بقيه را در بازارها گذرانده است.»
چند نكته درباره خريد
اولين اصل در خريد سوغات، فراغت از مناسك حج است. شايد هنوز كساني باشند كه از اعمال حج خود را تمام نكرده و درصدد خريد باشند.
ـ از خريد اشياء تجملي كه با شأن زائران خانه خدا سازگار نيست، دوري كنيد.
ـ هنگام نماز جماعت، بازارها به حالت تعطيل در مي‌آيد. اصرار بر ادامه خريد و چانه‌زني با فروشندگان، تناسبي با شئونات يك ايراني مسلمان ندارد.
ـ خريد هدايا و سوغات نبايد طوري باشد كه بر حاجي فشار بياورد و نشاط حج را از او بگيرد. امام صادق (ع) فرموده است: «از صرف بودجههاي غيرضروري در حج صرف نظر كن تا نشاط حج در تو همچنان زنده بماند.»
ـ دست آخر، فراموش نكنيد كه تقسيم سوغات بايد عادلانه، بدون منت و محترمانه باشد.
در پايان بد نيست پيامي از حضرت امام (ره) را كه در سال شصت و چهار، خطاب به زائران خانه خدا فرمود، به خاطر داشته باشيد: «پرسه زدن در بازار، دل صاحب شريعت را به درد ميآورد.»
اين را هم اضافه كنم كه براساس آخرين اطلاعيه‌هاي شركت‌هاي هواپيمايي كه كار انتقال حجاج به كشورمان را برعهده دارند، بار اضافه مي‌تواند دست كم دويست ريال سعودي، معادل پنجاه هزار تومان جريمه در پي داشته باشد.