تابلو عصر عاشورا ؛ ماندگارترین اثر در هنر نگارگری

استاد فرشچيان از هنرمندان شاخص و پيشكسوتي است كه به خاطر آثار ماندگاري كه در عرصه مينياتور خلق كرده، نه تنها در ايران بلكه در عرصه هنر جهاني نامي آشنا دارد.
وي كه به خاطر باورهاي قلبي، علاوه بر رويكرد هنري، آثار خود را با رنگ و بوي معنوي و مذهبي درآميخته، به خاطر دلدادگي به ائمه اطهار(ع) آثار ديني و ماندگار بسياري خلق كرده است كه "ضامن آهو"، "پنجمين روز آفرينش"، "غديرخم" ،"امام زمان(عج)" و "حضرت علي اصغر(ع)" از جمله آنها است.
اما بدون اغراق بيشتر هنرمندان، هنردوستان و اقشار مختلف با شنيدن نام اين هنرمند برجسته، تابلوي "عصر عاشورا"ي وي در مقابل ديدگانشان ترسيم مي شود.
اين تابلوي مذهبي كه با تكنيك اكرليك در اندازه 98 در 74 سانتي متر به تصوير در آمده، اكنون در موزه آستان قدس رضوي نگهداري مي شود.
اين اثر ماندگار، علاوه بر دربرداشتن وي‍ژگي هاي هنري و زيبايي شناختي هنر ايراني نگارگري، درعين حال تصويري روايي از يك واقعه مهم در تاريخ اسلام است.
اين هنرمند چيره دست با به كارگيري رنگ هاي سرد اما پخته براي اثرگذاري بيشتر تابلو در كادري افقي، از غم جانكاه واقعه عاشورا به خوبي خبر مي دهد.
"عصر عاشورا" صحنه‏ بازگشت "ذوالجناح" اسب حضرت امام حسين(ع) از ميدان نبرد را به سوي خيمه‏‌ها نشان مي دهد. مركبي كه حامل پيغامي براي اهل خيمه و زنان و كودكان دشت نينواست.
"ذوالجناح" اين اسب بي سوار، در حاليكه زخم هايي برپيكرش نشسته به سمت خيمه روان شده و با خود خبر شهادت شهيد راه آزادگي را براي زنان و كودكان سپاه اسلام به همراه دارد.
زنان و كودكاني سياه پوش كه پدران، همسران و برادران خود را در نبرد حق و باطل از دست داده اند، گرداگرد ˈذوالجناحˈ جمع شدند و در حال شيون هستند.
از ميان زناني كه فرشچيان به نشانه احترام تصوير چهره هيچ كدام را ترسيم نكرده، يك نفر به اسب بي سوار نزديك تر است و اين زن در ذهن مخاطب حضرت زينب(س) است. كسي كه رسالت روايت كردن آنچه در كربلا گذشت را بردوش دارد.
فرشچيان همه عناصر را در اين تابلو در حال سوگواري كشيده است، حتي ˈذوالجناحˈ هم با پريشاني و آشفتگي موهايش، حالت محزون چشمانش و سري كه رو به پايين دارد، براي اين مصيبت بزرگ غمگين است.
از جمله ويژگي هاي اين تابلو اين است كه همه خطوط سياه و سفيد اثر، منحني و مدور است، در واقع هنرمند به نشانه بي تابي و چرخش افراد حول محوري براي سوگواري از اين شيوه براي كار خود استفاده كرده است.
فرشچيان درباره اين ويژگي تابلويش گفته است: زندگي در حال چرخش و گردش است و تمام هستي در حال حركت بر سيري دايره وار است.
گرچه هيچ تصويري از شخصيت اصلي يعني امام حسين(ع) در اين تابلو به چشم نمي خورد، اما تمام نشانه ها به خوبي پيام و حرف كربلا را فرياد مي زند و اين هنر خالق اثر است.
گرفتگي هوا به نشانه غروب آفتاب، گرد و غبار پس زمينه، پرنده سفيد زخمي كنار تصوير و نيام خالي از شمشير و تيردان بدون تير، همه و همه از جمله عناصري هستند كه در القاي حس واقعه عاشورا و پيام آن دخيل هستند.
با توجه به آنچه كه گفته شد، مي توان گفت استاد فرشچيان با اعجاز دستان خود تابلوي مشهوري خلق كرده كه بي شك يكي از برترين و با ارزش‏ترين آثار هنري درباره‏ عاشورا است.
اين هنرمند برجسته تابلوي "عصر عاشورا" را يكي از ارزشمندترين آثار خود مي داند و داستان خلق اين اثر جاودان را اينگونه روايت مي كند: سه سال پيش از انقلاب، روز عاشورا، مادرم گفت، برو روضه گوش كن تا چند كلام حرف حساب بشنوي.
گفتم: من حالا كاري دارم بعد خواهم رفت.
به اتاقم رفتم. اما خودم ناراحت شدم. حال عجيبي به من دست داد، قلم را برداشتم و تابلوي "عصر عاشورا" را شروع كردم.
قلم را كه برداشتم همين تابلو شد كه الان هست، بدون هيچ تغييري. الان كه بعد از سي سال به اين تابلو نگاه مي‌كنم، مي‌بينم اگر مي‌خواستم اين كار را امروز بكشم، باز هم همين اثر خلق مي شد؟ اين تابلو روحي دارد كه من نيز با ديدنش اشك مي ريزم. نمي توان بعضي از آثار هنري را توصيف كرد، زيرا در واقع عنايتي از سمت خداوند و ائمه اطهار(ع) هستند. اين تابلو را در روز عاشورا بدون هيچ پيش زمينه و فكر قبلي طراحي كردم.
تبحر و چيره دستي استاد فرشچيان و توجه و نگاه ويژه وي به ائمه معصومين(ع) باعث شد كه كار طراحي و نظارت هنري بر ساخت ضريح بارگاه امام حسين(ع) نيز به وي واگذار شود.
بي شك اين استاد شهير نگارگري، به خاطر خلق آثار ماندگاري چون تابلوي "عصر عاشورا" همچون ستار‌ه‏‌اي تابناك بر بلنداي عالم هنر اسلامي - شيعي درخشيده و جاودان شده است.
منبع: ايرنا