آثار و نتایج زیارت امام رضا در زند
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج به نقل از مشرق، بررسی‌های صورت گرفته در چارچوب بازشناسی مفهوم زیارت در جهت تأمین نیازهای طرح توسعه کمی و کیفی زیارت، جلوه‌هایی از افق‌ها، مبانی و اصول برگرفته از متون دینی را در اختیار ما قرار داده است. این جلوه‌ها در امتداد
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج به نقل از مشرق، بررسي‌هاي صورت گرفته در چارچوب بازشناسي مفهوم زيارت در جهت تأمين نيازهاي طرح توسعه كمي و كيفي زيارت، جلوه‌هايي از افق‌ها، مباني و اصول برگرفته از متون ديني را در اختيار ما قرار داده است. اين جلوه‌ها در امتداد يك نظام برنامه‌اي بايستي در فضاي زندگي عيني اجرايي گردند؛ نتيجه اين امر تحقق فضاي خاصي از زندگي خواهد بود كه به آن فرهنگ زيارت امام رضا عليه‌السلام يا سبك زندگي در حريم رضوي مي‌گوييم.
آنچه به عنوان «چشم‌انداز توسعه كمي و كيفي زيارت امام رضا(ع)» تعريف شده‌است، در صورت تحقق يافتن مي‌تواند آثار و نتايج در خور توجهي را به همراه داشته باشد. بعضي از اين آثار به شرح زير خواهند بود:
* اين چشم‌انداز يك دريافت نظري از زواياي مختلف زندگي در حريم زيارت است كه بر اساس مباني ديني شكل خطوطي از تصوير جامع سبك زندگي ديني را ارائه مي‌دهد.
* مباحث و مباني نظري را در قالب تصوراتي قابل درك و انتقال عرضه مي‌كند. اين تصورات مي‌تواند به عنوان زبان مشترك طيف‌هاي مختلف فكري مورد استفاده قرار گيرد و همگرايي بين متخصصين بخش‌هاي مرتبط با زيارت را تقويت نمايد.
* ايده‌هايي براي مدل‌سازي‌هاي مجازي و رسانه‌اي از زندگي ديني را مطرح مي‌نمايد.
* موجب همگرايي سازمان‌هاي متعدد متولي زيارت در مسير اجراي برنامه جامع توسعه كمي و كيفي زيارت خواهد شد؛ و ...
روش ترسيم چشم‌انداز فرهنگ مطلوب زيارت
چشم‌انداز فرهنگ مطلوب زيارت حاصل اجراي تعاليم و دستورات دين مقدس اسلام در فضاي زندگي است. اين چشم‌انداز زماني محقق مي‌شود كه ابعاد مختلف دستورات دين متناسب با شاخص‌هاي كمي و كيفي برگرفته از نگاه توحيدي به صورت متوازن و كامل در متن جامعه پياده شوند. از اين روي در صورتي كه تعاليم دين در جامعه به صورت كامل و همه‌جانبه اجرايي نگردند يا توازن مناسب در روند اجراي آن رعايت نشود، جامعه مطلوب و مورد انتظار دين محقق نخواهد شد. عدم رعايت دو اصل كليدي «جامعيت» و «توازن» در اجراي تعاليم آسماني، موجب بروز و ظهور نقصان در ساحت نظام اجتماعي جامعه ديني خواهد شد و در نتيجه فرايند رشد آن از صراط مستقيم الهي منحرف خواهد گرديد.
بر اين اساس روشي كه در اينجا براي استنباط و توصيف چشم‌انداز فرهنگ مطلوب زيارت در نظر گرفته شده است، حاصل جمع محتوايي آثار اجراي ابعاد مختلف تعاليم اسلامي با محوريت تعاليم رضوي است.
گام‌هاي اصلي اين روش را مي‌توان اين‌گونه برشمرد:
- پيشنهاد مدلي از فضاي زندگي با محوريت زيارت؛ در اين تصوير مؤلفه‌هاي سطحي و عمقي زندگي اجتماعي در پيوند حياتي با هم و با محوريت برنامه زيارت در قالب يك مدل ساده نشان داده مي‌شود.
- انتخاب برخي از خطوط اصلي مدل به عنوان شاخص.
- استخراج آيات و رواياتي كه ناظر به اين خطوط بوده و در آن عرصه‌ها تعاليم و دستورالعمل‌هاي ويژه‌اي را ارائه نموده است.
- تصويرسازي فضاي حاصل از عمل به تعاليم يا دستورالعمل‌هاي فوق در هر زمينه.
- تركيب مفهومي فضاي حاصله از طريق فرايند تدبر و تعقل.
- بيان فضاي حاصل از مرحله قبلي در قالبي ساده و قابل تصور توسط متخصصان رشته‌هاي مختلف.
1. مدل‌سازي زندگي اجتماعي با محوريت زيارت امام رضا عليه‌السلام
فضاي زندگي حريم رضوي در اين مدل، يك طيف حياتي به مركزيت حرم مطهر مي‌باشد. به اين معنا كه شديدترين آثار حياتي در مركز طيف توليد و به ساير بخش‌هاي جامعه پيراموني انتشار و انتقال مي‌يابد. هر اندازه از مركز طيف دور مي‌شويم آثار زيارت رقيق‌تر خواهد شد، اما گستردگي و تنوع آن نيز بيشتر خواهد گرديد؛ كه اين امر به تبديل كاربردي كردن تعاليم زيارت در قالب‌هاي مختلف زندگي مي‌باشد.
لايه‌هاي مختلف اين طيف كه با يك نگاه كلي و بر اساس تقسيم‌بندي‌هاي رايج از هم جدا شده‌اند به شرح زير مي‌باشند:
2.1 فضاي مركزي حرم مطهر
حرم مطهر هسته مركزي و اصلي در سيستم فرهنگ‌سازي زيارت مي‌باشد كه با برخورداري از امكانات و اماكن اختصاصي براي زيارت و عبادت، طيف بسيار وسيع مسوولان و كاركنان خدوم و مخلص و تنوعي از برنامه‌هاي آموزشي، تبليغي و فرهنگي بيشترين فرايندها و سيستم‌هاي مورد نياز براي فرهنگ‌سازي زيارت را دارا بوده يا پشتيباني مي‌كند. حرم مطهر چشمه معنويت است كه با جريان يافتن در وجود زائران حضرت رضا عليه‌السلام و با تأثيرگذاري در فضاهاي كالبدي، ساختاري و برنامه‌هاي شهر مشهد هويت خاصي به آن مي‌دهد.
در اين فرآيند، نقش اصلي هسته مركزي در ايجاد فرهنگ مطلوب زيارت، به عنوان سرچشمه آثار فرهنگ‌ساز بوده، همچنين زيارت و حضور در فضاي قدسي حرم مطهر، مسوولان و دست‌اندركاران خدوم و مخلص برنامه‌هاي آموزشي، تبليغي و عبادي حرم مطهر، اماكن و امكانات مختص زيارت و عبادت و همچنين مواجهه عملي با الگوهاي ناب برگرفته از فرهنگ رضوي، عوامل، فرايندها و سيستم‌هاي اين حوزه را تشكيل داده و در پايان آثار و نتايج آن ارتقاي شناخت، اعتقاد و ايمان عملي نسبت به مباني، ارزش‌ها و آداب زندگي معنوي زائران و مجاوران، الهام بخشي براي نهادها و مؤسسات، ايجاد ميدان خدمت و ايثار به مؤمنان و الگوسازي از سبك معماري اسلامي خواهد بود.
2.2 فضاي شهر زيارتي مشهد مقدس
دومين لايه‌اي كه زائران و مجاوران با آن در تماس هستند، فضاي شهر زيارتي مشهد مقدس مي‌باشد كه قداست و حرمت خود را از حرم مطهر گرفته است و به بركت وجود شريف حضرت رضا عليه‌السلام در طول قرن‌هاي گذشته، به شكل قابل توجهي رشد و گسترش يافته است.
مشهد مقدس به عنوان نزديك‌ترين جغرافياي محيط بر حرم مطهر بايستي بيشترين سنخيت را با فضاي قدسي حرم مطهر داشته باشد و بتواند نيازهاي مادي و معنوي زائران حضرت رضا عليه‌السلام را در طول دوره اقامت تأمين نمايد. در اين لايه علاوه بر قوانين و مقررات حاكم بر مديريت شهري، كالبد، ساختارهاي مديريتي، اصناف، واحدهاي خدمات‌رساني و برنامه‌هاي فرهنگي و اجتماعي نيز مورد توجه قرار مي‌گيرند.
در شكل گيري نقش شهر مقدس مشهد در ايجاد فرهنگ مطلوب زيارت، نقش اصلي بر عهده تجربه عملي آثار زندگي معنوي در ابعاد مختلف خواهد بود، فرهنگ عمومي مجاوران حضرت رضا عليه السلام (باورها و اخلاق عمومي بر گرفته از سيره رضوي)، فضاهاي زيرساختي و كالبدي شهر، خيابان‌ها، پارك‌ها، مراكز اقامتي و غيره، سازمانها و نهادهاي مرتبط با زيارت، قوانين و مقررات شهري و استاني و برنامه‌هاي فرهنگي و اجتماعي، عوامل، فرايندها و سيستم‌ها را تشكيل داده و در نتيجه ارتقاي شناخت، اعتقاد و ايمان عملي نسبت به مباني، ارزش‌ها و آداب زندگي‌ايماني زائران و مجاوران، احساس آرامش، امنيت، رضايت در مدت اقامت در مشهد مقدس، دريافت خدمات متنوع مورد نياز فراتر از حد انتظار و الهام بخشي براي ساير بخش‌ها و سازمانها از آثار اصلي ايجاد شده خواهند بود.
2.3 فضاي استاني و ملي
فضاي ملي و استاني كه محيط بر استان و شهر مقدس مشهد مي‌باشد، تأثيرات قابل ملاحظه‌اي بر فرايند زيارت و سبك زندگي در آن مي‌گذارد يا از آن دريافت مي‌كند. اين تأثيرات از طريق تبادلات انساني، قانوني، اطلاعاتي، رسانه‌اي و... صورت مي‌گيرد. در چشم‌انداز مطلوب زيارت مناسب است آثار و ثمرات زيارت به كل دامنه جغرافيايي نظام جمهوري اسلامي گسترش يابد به نحوي كه همه مردم كشور احساس كنند مجاور و ميزبان حضرت رضا عليه‌السلام مي‌باشند.
همچنين انتظار مي‌رود نظام جمهوري اسلامي از طريق تدوين اسناد توسعه‌اي، طراحي قوانين و اتخاذ سياست‌هاي مناسب، روند توسعه كمي و كيفي زيارت را تسريع و تسهيل نمايند.
در اين لايه هم، علاوه بر بُعد جغرافيايي، ابعاد حاكميتي(سياست‌ها و قوانين توسعه‌اي و اداره كشور)، ابعاد فرهنگي و اجتماعي و برنامه‌هاي مرتبط با آن نيز وجود دارند و مي‌توانند مورد توجه قرار گيرند.