در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام پناهیان عنوان شد؛
آیت‌الله بهجت چگونه به زیارت حضرت معصومه می رفت؟
عتبه بوسی رسمی است که معمولا انجام می گرفته است. منتهی بعید می‌دانم علما وقتی ازدحام جمعیت را ببینند، باز هم اصرار داشته باشند که حتما عتبه‌بوسی انجام بدهند یا در آن ازدحام خود را اذیت کنند یا موجب اذیت دیگران بشوند.
يكي از مسائلي كه زائران بارگاه منور اباعبدالله الحسين عليه‌السلام در اين ايام با آن مواجه هستند، بحث تعويض ضريح مطهر است. شايد بخصوص براي زائران ايراني كه معمولا علاقه خاصي به ضريح مطهر ائمه عليهم‌السلام دارند، نديدن ضريح كمي سخت باشد، ولي آنها كه قصد زيارت امام معصوم دارند، بود و نبود ضريح براي‌شان چندان تفاوتي ندارد. همچنان‌كه اين روزها مي‌بينيم هر روز به طور متوسط 30 كاروان از سراسر ايران براي زيارت آن حضرت مشرف مي‌شوند. در همين رابطه خبرنگار اعزامي پايگاه اطلاع‌رساني حج به كربلاي معلي مصاحبه‌اي با حجت الاسلام والمسلمين پناهيان در جوار بارگاه مطهر سيدالشهدا عليه‌السلام داشته است كه در ادامه مي‌آيد.
اين روزها زائراني كه از راه‌هاي دور و نزديك به حرم مطهر امام حسين عليه‌السلام مشرف مي‌شوند، از ديدن ضريح مطهر آن حضرت محروم هستند. لمس كردن و بوسيدن ضريح در زيارت چه جايگاهي دارد؟
اگر چه ضريح يك شبكه متبرك و زيبايي است كه محل تعلق خاطره‌ها و اتصال دل‌ها به مضجع نوراني اباعبدالله است، اما طبيعتا زيارت امام حسين و ارزش وقوف در كربلا ارتباطي به بودن يا نبودن ضريح ندارد و شايد به دليل فعاليت‌هاي تعميري كه دارد انجام مي‌شود، حرم خلوت باشد و انسان از جهاتي بهتر بتواند استفاده كند و از فراغتي كه در حرم هست، بهره ببرد. چه بسا دل‌هاي شكسته زائران پشت مشبك‌هاي حائر حسيني، زيارت مقبول‌تري را نزد خداوند متعال براي آنان رقم بزند و من اميدوارم حضرت اباعبدالله الحسين عليه‌السلام به زائراني كه در اين ايام با عشق و ارادتي كم‌نظير به پاي‌بوسي مشرف مي‌شوند را به زودي براي زيارت و جمع شدن گرد ضريح جديد دعوت نمايد.
از نظر دين مبين اسلام، اصل زيارت چيست؟
اصل، حضور در حرم و روضه منوره است. به اين ترتيب انسان به ثواب زيارت مي‌رسد. البته در مورد حرم امام حسين عليه‌السلام قرار گرفتن در نزديك مكان ضريح، موضوعيت دارد و اميدوارم اين تعميرات مانع حضور افراد نزد ضريح نشود. ولي به طور كلي بعضيها زيارت را دست رساندن به ضريح يا حتي ديدن آن مي‌دانند. در حالي كه زيارت بيش از اين دو موضوع به قلب انسان وابسته است. بيش از دست رساندن به ضريح به ذكر قلبي و اورادي كه بر زبان جاري مي شود، مربوط است. ذكر، اهميتش خيلي بيشتر از آن است كه انسان بخواهد در مقام زيارت مدت طولاني متمسك به شبكه‌هاي ضريح باشد.
معمولا ايراني‌ها بيشتر از ساير زائران به عتبه‌بوسي و حضور طولاني مدت اطراف ضريح ائمه هدي علاقه دارند. آيا حضور در كنار ضريح مطهر و حلقه زدن دست به شبكه‌هاي آن، باعث ازدحام در روضه منوره و عدم توفيق عتبه‌بوسي بعضيها از جمله كهنسالان نمي‌شود؟
آنچه از زائران عراقي مشاهده مي‌شود، اين است كه آنها زياد عادت ندارند اطراف ضريح بمانند. براي تبرك ضريح را مي‌بوسند و كنار مي‌روند. به همين دليل ازدحام جمعيت در كربلاي معلي حتي در اوج شلوغي كمتر از مشهد مقدس است. در حرم امام رضا عليه‌السلام زائران مدت بيشتري وقوف دارند و طبيعتا هر زائري اگر بخواهد چند دقيقه كنار ضريح توقف و تمام درد دل‌ها و مناجات‌هايش را بيان كند، ازدحام فوق‌العاده ايجاد خواهد شد.
شايد بهتر باشد كه زائران محترم با فاصله از ضريح مطهر در هر زيارتگاهي كه مي‌روند زيارت كنند، زيارت نامه بخوانند و بعد براي تبرك جستن مقدار مختصري كنار ضريح بروند و آن را مسح كنند و از نورانيت آن مكان شريف بهره ببرند. منتهي در ايران ما تقريبا اين باب شده كه تمام احساسات و عواطف معنوي و مناجات‌ها را حتما در كنار ضريح انجام بدهند.
نه اين كه بگوييم كار خوبي نيست، اساسا در بعضي زيارت‌نامه‌ها صورت گذاشتن روي مرقد مطهر سفارش شده است، ولي به دليل ازدحام جمعيت، بعضا امكان‌پذير نيست. لذا از چند قدمي و با فاصله انسان به مناجات بپردازد و بخصوص حاجاتش را بعد از نماز و زيارت عرضه بدارد، به همه مطلوب خود دست يافته است. نبايد صحنه طوري باشد كه تنها افراد قوي و داراي بنيه قوي بتوانند ضريح را از نزديك زيارت كنند. من ايام اربعين كه كربلا مشرف شدم، ديدم حتي در آن بحبوحه امكان دسترسي به ضريح بيشتر از حرم مطهر امام رضا عليه‌السلام است كه اين مي‌تواند براي زائران ايراني قابل توجه باشد.
عتبه‌بوسي در نگاه علماي اسلام چه جايگاهي دارد؟
عتبه بوسي رسمي است كه معمولا انجام مي گرفته است. منتهي بعيد مي‌دانم علما وقتي ازدحام جمعيت را ببينند، باز هم اصرار داشته باشند كه حتما عتبه‌بوسي انجام بدهند يا در آن ازدحام خود را اذيت كنند يا موجب اذيت ديگران بشوند. معمولا اصل با زيارت نامه خواندن و عبادت با توجه و خلوص نيت است. در رفتار علما معمولا اين گونه زيارت كردن رايج بوده و هم اكنون نيز قابل مشاهده است.
آقازاده آيت الله بهجت مي‌گفت: پدر من بعضي وقت‌ها تا سه ساعت مقابل ضريح مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها مي‌ايستاد و با حضرت نجوا مي‌كرد. مناجات كردن با فاصله جزو سيره ايشان بوده است.
يكي از آداب حضور در محضر امام معصوم عليه‌السلام، آهسته سخن گفتن است. اما اغلب موارد مشاهده مي‌شود كه اطراف ضريح افرادي با صداي بلند ديگران را وادار به صلوات يا ساير اذكار مي‌كنند. شما چه نظري داريد؟
صلوات ذكر بسيار ارزشمندي است و طبع ذكر صلوات اين است كه اگر كسي اين ذكر را با صداي بلند بگويد و بقيه نام پيامبر را بشنوند، لازم است كه صلوات بفرستند. اما اينجا بايد توضيح بدهم كه خود كلمه «صلوات»، صلوات ندارد. اما اگر كسي نام شريف پيامبر را ذكر كرد، لازم است كه صلوات بفرستند و بهتر است با صداي بلند اين كار را انجام بدهند كه اين ابراز محبت به خوبي انجام بگيرد. اما اين كه در كنار مضاجع شريفه بعضي اصرار دارند كه ديگران صلوات بفرستند، شايد نيت‌شان اين باشد كه شور و حال بيشتري را با ذكر صلوات و شعارهايي از اين دست ايجاد كنند، در حالي كه همان حضور مردم، توجه آنها، اشك‌ها و نجواي آنها نشانه شور و حال آنهاست. لذا لازم نيست كه ما حتما به دنبال ايجاد شور باشيم. مخصوصا كه بعضي افراد مشغول عبادت هستند و در حال عبادت بايد ذكرشان را قطع كرده و با همراهي نمايند. بنده ترجيح مي‌دهم كه هنگام زيارت كسي بقيه را هنگام زيارت ديگران را وادار به صلوات نكن