حضرت معصومه (س) ار نگاه امامان معصوم (ع)
روایات متعدّدى از امامان معصوم در ترغیب و تشویق مردم به زیارت حضرت فاطمهمعصومه و اجر و ثواب عظیمى که بر زیارت بانوی کرامت مترتّب شده نقل گردیده است.
*حرم اهل‌بيت(ع)
حضرت صادق عليهالسّلام فرمودند: اِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ وَ اِنَّ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَ هُوَ مَدينَةُ وَ اِنَّ لأميرَالْمُؤمِنينَ حَرَماً وَ هُوَ الْكُوفَةُ وَ اِنَّ لَنا حَرَماً وَ هُوَ بَلْدَةِ قُمْ وَ سَتُدْفَنُ فيها اِمْرَأةٌ مِنْ اَوْلادى تُسَمَّى فاطِمَةُ فَمَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةَ. قالَ عليهالسّلام ذلِكَ وَ لَمْ تَحْمِلْ بِمُوسى اُمُّه؛ براى خدا حرمى است و آن مكّه است و براى رسول خدا (ص) حرمى است و آن مدينه است و براى اميرالمؤمنين حرمى است و آن كوفه است و براى ما حرمى است و آن شهر قم است و به زودى خانمي از اولاد من به نام فاطمه در آن سرزمين دفن مىشود، پس هركس او را زيارت كند، بهشت بر او واجب خواهد شد. مجلسى، محمّدباقر، بحارالانوار، ج 99، ص 267،
اهميّتمقام اين بانوىمكرّمه و عنايتخاصّى كه روىزيارتآنحضرتاست از اينروايت بهخوبى ظاهرمىشود،زيرا:
*اوّلاً زمانى امام صادق عليهالسّلام از فاطمه معصومه(س) و زيارت او سخن مىگويد كه هنوز انعقاد نطفه پدر بزرگوار او نشده، چه رسد به خود او.
*ثانياً از دفن فاطمه معصومه عليهاالسّلام در قم اطّلاع مىدهند و ظاهراً به همين لحاظ قم را حرم امامان قلمداد مىكند در حالى كه شهرهاى متعددي داريم كه مدفن امامزادگان والامقام و بلكه مدفن امامان است، ولى اين وجهه و عنوان را پيدانكردهاند كه حرم امامان باشند.
* ثالثاً وعده صريح و قطعى بهشت به زائران قبر حضرت فاطمهمعصومه سلاماللَّهعليها داده است.
و اين روايت به سند ديگرى نيز آمده و در آنجا عبارت چنين است كه: حضرت صادق عليهالسّلام مىفرمايند:
اِنِّ زيارَتَها تَعْدِلُ الْجَنَّةَ؛ زيارت فاطمه معصومه سلاماللَّهعليها معادل و همطراز بهشت است. مجلسى، محمّدباقر، بحارالانوار، ج 99، ص 267.
ابن قولويه متوفّاى سال 367 هق كه استاد شيخ مفيد اعلىاللَّهمقامه بوده نقل كرده است سعدبنسعد گفته: من از حضرت اباالحسن، امام رضا عليهالسّلام راجع به زيارت فاطمه سلاماللَّهعليها، دختر حضرت موسى بن جعفر عليهالسّلام پرسش كردم. حضرت فرمودند: مَنْ زارَها فَلَهُ الْجَنَّة؛ هركس او را زيارت كند، بهشت براى اوست. كامل الزّيارات، ص 324،
و نيز از ابن الرّضا، حضرت جواد عليهالسّلام نقل كرده كه فرمودند: مَنْ زارَ عَمَّتى بِقُمْ فَلَهُ الْجَنَّة؛ كسى كه قبر عمّهام را در قم زيارت كند، بهشت براى اوست.
از تعبير عَمَّتى كه در روايت حضرت جوادالائمه عليهالسّلام آمده به ذهن تداعى مىشود كه امام جواد عليهالسّلام به داشتن چنين عمّه محترمهاى افتخار مىكند و از اينرو به جاى ذكر نام آن بانوي عظيم‌الشأن، عنوان عاطفى و زيباى «عمّهمن» را بهكار مىبرد.
علّامه مجلسى رضواناللَّهعليه مىگويند: در بعضى از كتب و روايات ديدم كه علىبنابراهيم از پدرش از سعد نقل كرده كه حضرت على بن موسى الرضا عليهالسّلام فرمودند: يا سَعْدُ عِنْدَكُمْ لَنا قَبْرٌ؛ براى ما در نزد شما قبرى است. عرضكردم: جانمفدايت، منظورتان قبر فاطمهبنتموسىعليهماالسّلاماست؟ فرموند:نَعَمْ،مَنْ زارَها عارِفاً بِحَقِّها فَلَهُالْجَنَّةُ. مجلسى، محمّدباقر، بحارالانوار، ج 99، ص 265-266.
آرى، منظورم همان است، كسى كه او را با شناخت حق و مقامش زيارت كند، بهشت از براى اوست.
*نكات لطيف اين روايت
1- طبق اين روايت، حضرت امام رضا عليهالسّلام ابتداءً به سعد كه قمى بوده فرمودهاند: براى ما در نزد شما قبرى است. عبارت چنانست كه گويى اين قبر مال همه امامان و براى خاندان عصمت و طهارت است و همگى بدان توجّه و عنايت دارند.
2- در اين روايت نيز وعده بهشت در مقابل زيارت حضرت معصومه سلاماللَّهعليها داده شده است.
3- در خصوص اين روايت براى فاطمهمعصومه سلاماللَّهعليها قيد شده است كه: عارِفاً بِحَقِّها؛ اگر با معرفت مقام والا و شناخت عالى نسبت به آن بانوى مكرّمه وى را زيارت كند، بهشت از براى اوست.
و طبق اين تعبير، هنگامى بهشت جزا و پاداش زيارت حضرت فاطمهمعصومه سلاماللَّهعليها است كه زائر، عارف به مقام شامخ و مرتبه رفيع و منيع آن بزرگوار باشد.
بنابراين بايد كوشش كرد كه قبل از زيارت آن حضرت، شناختى نسبت به او پيدانمود و بايد زائر، آشناى به جلالتقدر و منزلت رفيع وى در نزد خداى متعال شود تا به چنين فوز عظيم و مرتبه والايى نايل گردد.
مطلب بسيار مهم و چشمگيرى كه در اين روايات آمده است و قدر مشترك و جامع بين همه آنهاست، وعده بهشت به زائران قبر شريف حضرت فاطمه معصومه سلاماللَّهعليها است. وعده صريح و آشكار به بهشت در مقابل زيارت حضرت معصومه سلاماللَّهعليها در لسان مبارك سه امام معصوم و مفترضالطاعة عليهمالسّلام آمده است:
حضرت امام صادق عليهالسّلام اين وعده را دادند، حضرت امام رضا عليهالسّلام نيز تصريح به اين وعده فرمودند و بالاخره حضرت جواد عليهالسّلام نيز زائران قبر عمهشان را نويد به بهشت دادند.
بر اساس اين روايات شريفه و اخبار عديده، استحباب زيارت مرقد منوّر حضرت فاطمه معصومه عليهاالسّلام جاى اندك ترديدى ندارد و خود مطلبى روشن و واضح است.
*زيارت حضرت معصومه مسلم است
زعيم شيعه مرحوم آيتاللَّهالعظمى گلپايگانى اعلىاللَّهمقامه نيز در جواب يكى از استفتائاتى كه از ايشان شده، بدين موضوع تصريح كردهاند و متن سؤال و جواب اين است:
سؤال: آيا مىتوان گفت زيارت حضرت معصومه عليهاالسّلام در قم با ادلّه اجتهادى ثابت است، بدين ترتيب آيه
وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ...
حديث: مَنْ زارَ فاطِمَةُ بِقُمْ فَلَهُ الْجَنَّةُ.
اجماع: اتفاق همگى علماى شيعه از گذشته تا كنون.
سيرهتمامى مردم شيعه از قديم تا حال؟
جواب: بسم اللَّه الرحمن الرحيم. استحباب زيارت حضرت معصومه سلاماللَّهعليها، از نظر روايات مسلّم است و حاجتى به استدلال به ادلّه مذكور نيست. واللَّهالعالم. 24/ج2 /1408
مطلبى را در اينجا براى اكمال بحث اضافه مىكنيم و آن اين است كه مرحوم شيخ صدوق عليهالرّحمة در كتاب ثوابالاعمال و نيز ابن قولويه در كتاب كامل الزّيارات و علّامه مجلسى در بحارالانوار اوّلاً زيارت حضرت معصومه سلاماللَّهعليها را ذكر كردهاند و سپس به نقل روايت زيارت حضرت عبدالعظيم حسنى عليهالسّلام پرداختهاند.
و اين مراعات تقديم و تأخير آن هم در كتابهاى علماى كمنظير در عالم تشيّع اسرارى را كشف مىكند و حاكى از آنست كه حضرت معصومه سلاماللَّهعليها بر حضرت عبدالعظيم - با تمام جلالت قدرش - تقدّم و ترجيح دارد، با آنكه حضرت عبدالعظيم علاوه بر شرافت امامزاده بودن، محدث نيز بوده است و از جمله راويان معروف اخبار امامان معصوم صلواتاللَّهعليهماجمعين به شمار مىرود.
آرى، حضرت معصومه سلاماللَّهعليها علاوه بر مقامات معنوى، فرزند بلاواسطه حضرت موسى بن جعفر، امام كاظم عليهالسّلام است وليكن حضرت عبدالعظيم عليهالسّلام با چهار واسطه به امام مجتبى عليهالسّلام مىپيوندد.
آيت‌الله علي كريمي جهرمي