فدای جان برای رضایت خدا
آیه دویست و هفتم سوره بقره، درباره خوابیدن علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) بر بستر پیامبر(صلی الله علیه و اله)در شب هجرت نازل شده است که در آن ایشان جان خود را فدای جان حضرت رسول (صلی الله علیه و اله) کرد.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبري، ليلة به معناي شب و مبيت به معناي گذراندن شب در مكاني، در حال خواب يا بيداري آمده است. بدين جهت آيه 207 بقره/2 به آيه ليلة المبيت معروف شده كه در شأن و مقام اميرمؤمنان علي(عليه السلام) به سبب ايثار و بيتوته‌اش بر بستر پيامبر(صلي الله عليه و اله)در شب هجرت نازل شده است. گاهي از اين آيه به «آية الشراء» ياد مي‌شود ؛ زيرا در آن، از معامله جان در برابر كسب خشنودي خدا سخن رفته است: {وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشرِي نَفسَهُ ابتِغَاءَ مَرضَاةِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالعِبَادِ}. (بقره/2، 207)
پيامبر(صلي الله عليه و اله)و كساني كه به وي ايمان آورده بودند، از سوي مشركان قريش زير فشار و آزار سخت قرار داشتند، به گونه‌اي كه گروهي از آنان ناچار به هجرت به حبشه شدند. با مرگ ابو‌طالب در سال دهم بعثت، آزار مشركان به مسلمانان شدت بيشتري يافت. رسول خدا (صلي الله عليه و اله) براي برون‌رفت از اين وضعيت سخت و يافتن مدافعان و ياران جديد از قبيله ثقيف، به طائف سفر كرد؛ اما اين سفر نتيجه‌اي در بر نداشت.
به رغم همه سخت‌گيري‌هاي مشركان، اسلام در ميان قشرهاي مختلف قريش گسترش يافت و نيز با انعقاد پيمان عقبه اول و دوم ميان پيامبر(صلي الله عليه و اله) و مردم يثرب و پذيرش اسلام از سوي بسياري از آنان، زمينه هجرت مسلمانان از مكه به مدينه فراهم گرديد. بدين رو در مكه جز پيامبر(صلي الله عليه و اله) كه منتظر وحي الهي در اين باره بود، و نيز علي(عليه السلام)، ابوبكر و گروهي اندك، كسي نمانده بود.
مشركان قريش نگران هجرت رسول خدا(صلي الله عليه و اله) به مدينه بودند. از اين رو، سران قريش در دارالندوه ، مكان مشورت و تصميم‌گيري مكيان، گرد آمدند تا درباره چگونگي برخورد با پيامبر(صلي الله عليه و اله)تصميم بگيرند. برخي به حبس و بعضي به تبعيد رأي دادند و سرانجام ابوجهل به قتل پيامبر(صلي الله عليه و اله) با مشاركت 40 نفر از قبايل مختلف نظر داد كه به تأييد سران قريش و نيز ابليس رسيد كه با چهره پيرمردي در آن مجلس حضور داشت.
خداوند پيامبرش را با نزول آيه {وَإِذ يَمكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثبِتُوكَ أَو يَقتُلُوكَ أَو يُخرِجُوكَ وَيَمكُرُونَ وَيَمكُرُ اللهُ وَاللهُ خَيرُ المَاكِرِينَ} (انفال/8، 30) از توطئه مشركان آگاه كرد و او را به هجرت فرمان داد. نيز براي آن كه قريشيان هنگام خروج پيامبر(صلي الله عليه و اله) از خانه‌اش آگاه نشوند، به ايشان دستور داد تا از علي(عليه السلام) بخواهد در بستر ايشان بخوابد. علي(عليه السلام) با آگاهي يافتن از فرمان الهي و اطمينان به نجات پيامبر(صلي الله عليه و اله) از توطئه مشركان، با تبسمي بر لب و پس از سجده شكر با آغوش باز به بستر پيامبر رفت و پارچه‌اي سبز رنگ را كه رسول خدا هنگام خواب از آن استفاده مي‌كرد، بر روي خود كشيد و در بسترش خوابيد.
پيامبر(صلي الله عليه و اله)در حالي كه پاسي از شب گذشته بود و مشركان قريش خانه‌اش را محاصره كرده بودند، با خواندن آيه9 يس/36: {وَجَعَلنَا مِن بَينِ أَيدِيهِم سَدًّا وَمِن خَلفِهِم سَدًّا فَأَغشَينَاهُم فَهُم لاَ يُبصِرُونَ} و پاشيدن مشتي خاك بر سر آنان، از ميانشان عبور كرد و به غار ثور پناه برد.