نگاهی به کتابخانه حرم مطهر امیرالمومنین(ع)

به گزارش خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج، كتابخانه حرم مطهرعلوى يكى از برجسته ترين و پيشرفته ترين كتابخانه هاى شهر نجف به شمار مى آيد. در گذشته اين كتابخانه حاوى كتابها و نسخه هاى خطى بسيارى بود . اكثر نسخه هاى خطى در اين كتابخانه با خط خود نويسنده كتاب تدوين شده اند. شيخ علي الحزين الگيلاني در كتاب السوائح كه آن را در سال (1154هجرى) تأليف كرده مى نويسد: ( در اين كتابخانه كتابهاى اوائل و اواخر گردآورى شده و از هر موضوعى كتابى در آن يافت مى شود. بر شمردن اين كتابها بسى دشوار است.)(1)
پادشاهان و رجال بزرگ دولتى و افراد سرشناس به كتابخانه حرم مطهر اهتمام مى ورزيدند. آنان نسخه هاى خطى ارزشمند و كتابهاى كمياب را به اين كتابخانه اهدا مى كردند. دانشمندان, نويسندگان و بزرگان نيز با اهداى كتابخانه هاى شخصى و آثار خود و وقف كردن كتاب در رونق و شهرت كتابخانه اثرگذار بودند. شايان ذكر است كه صحن مطهر و حجره هاى آن در گذشته محل اقامت طلبه حوزه علميه ديرينه نجف بوده است. لذا اين امر در شهرت و محتواى كتابخانه حرم أثر به سزايى داشت.
كتابخانه حرم مطهر در طول تاريخ نامهاى بسيارى به خود گرفته است. از جمله؛ "(الخزانة الغروية (مشهورترين و شايعترين نام نزد مردم)" , "(مكتبة الصحن العلوي)", "(المكتبة العلوية)", "(المكتبة الحيدرية)", و در حال حاضر نيز "مكتبة الروضة الحيدرية" ناميده مي شود.
نام بنيانگذار كتابخانه در تاريخ ذكر نشده است، اما گفته مى شود از آنجايى كه عضدالدوله آل بويه (درگذشته به سال372هجرى) به علم و علما اهتمام مى ورزيد و خود نيز فردى اديب و دانشمند بود احتمال اينكه بنيانگذار كتابخانه وي باشد زياد است. بعد از آتش سوزى كه در نيمه دوم قرن هشتم در حرم مطهر رخ داد، سيد صدرالدين بن شرف الدين بن محمود الكفي الآوي ( از دانشمندان قرن هشتم هجرى) به كمك فخرالمحققين الحلي(2) اين كتابخانه را تجديد بنا كرده و در سال 760هجرى نام الخزانة العلوية را بر آن نهادند.
بى توجهى به اين كتابخانه ى مهم و دست اندازي افراد فرومايه به آن باعث شد مقدار اندكى از محتويات ارزشمند آن باقى بماند. پس از سرنگونى رژيم بعث, اهتمام مرجع عاليقدر آيت الله العظمى سيستانى (دام ظله العالي) به تأسيس كتابخانه هاى عمومى در عتبات عاليات, اثر به سزايى در بازسازى و افتتاح كتابخانه حرم مطهر داشت.
به كوشش توليت محترم حرم مطهر در آن وقت, حجة الاسلام و المسلمين سيد محمد رضاالغريفي(دام عزه) و مدير مركز پِژوهشهاى اعتقادى، حجة الاسلام مرحوم شيخ فارس الحسون اين كتابخانه در سال(1426هجرى) بازسازى و افتتاح گرديد. حجة الاسلام سيد هاشم الميلانى رياست كتابخانه را تا به امروز بر عهده دارد.
در روز چهارشنبه بيستم جمادي الثاني سال1426هجرى مصادف با ولادت با سعادت حضرت فاطمة زهرا(س) كتابخانه بازگشايى شد.
مكان كتابخانه در انتهاى ضلع شمالى حرم و جنب ضلع غربي واقع است. در اين مكان ساختمانى سه طبقه قرار دارد كه كتابخانه در طبقه اول و دوم آن مى باشد. طبقه همكف و زيرزمين به انبار حرم مطهراختصاص دارد.
در ورودى كتابخانه در ضلع شمالى، ديوار خارجى صحن مطهر واقع است. كتيبه اى از جنس كاشى هفت رنگ بالاى در ورودى به چشم مى خورد و اين جمله بر روى آن نقش بسته است: "مكتبة الروضة الحيدرية. تم اعادة تأسيسها عام 1426هـ".
در طبقه اول كتابخانه تالار مطالعه آقايان واقع است. در همين تالار قفسه هاى كتابها قرار دارد كه به صورت دقيقى فهرست نويسى و طبقه بندى شده اند. در بخشى از اين تالار اتاقى براى كپى بردارى از منابع مورد نياز مراجعه كنندگان قرار دارد. كپى بردارى از منابع براى مراجعه كنندگان طبق مقررات معينى صورت مى گيرد.
جنب تالار مطالعه آقايان اتاق فهرست نويسى واقع است. شيوه فهرست نويسى به دو بخش بزرگ عمومى و موضوعى تقسيم مى شود. جنب همين اتاق, كتابخانه ى تخصصى امام على(عليه السلام) قرار دارد. كتابهاى اين بخش طبق شيوه اى بين المللى و نوين فهرست نويسى شده اند. بخش مديريت كتابخانه نيز در همين طبقه واقع است.
طبقه دوم به دو تالار تقسيم مى شود. در تالار نخست كتابخانه صوتى و تصويرى قرار دارد. در اين كتابخانه از تعداد بسيار زيادى (CD) صوتى و تصويرى نگهدارى مى شود. اين (CD) ها در موضوعاتى چون سخنرانى هاى مذهبى و حوزوى و برنامه هاى رايانه اى و پايان نامه هاى دانشگاهى طبقه بندى مى شود. تعداد پايان نامه هايى كه به صورت الكترونيكى از آنها نگهدارى مى شود تا سال (1429هجرى) نزديك به (8000 پايان نامه) رسيد و تعداد آنها همچنان رو به افزايش است. در همين تالار مديريت بخش اينترنت كتابخانه و بخش تايپ كتابهاى منتشر شده توسط حرم مطهر قرار دارد.
تالار دوم مخصوص مطالعه بانوان است و كتابهاى آن همانند كتابهاى تالار مطالعه آقايان فهرست نويسى و طبقه بندى شده است. جنب اين دو تالار, اتاق صحافى و مرمت كتابهاى آسيب ديده قرار دارد.
طبق شمارش كتابهاى كتابخانه ى حرم مطهر در پايان سال (1429هجرى) تعداد كتابهاى فهرست نويسى شده و آماده مطالعه (60000 جلد) مى باشد. به بركت صاحب اين بارگاه مطهر, اين عدد همچنان رو به افزايش است.
توسط اين كتابخانه چندين كتاب منتشر شده است كه از جمله مي توان به؛ "الكشاف المنتقى لفضائل علي المرتضي(ع)"، "مشاهير المدفونين في الصحن العلوي الشريف"، "المحسن السبط مولود أم سقط"، " مقدمات كتب تراثية" اشاره كرد.
بخش امور فرهنگى و تبليغاتى حرم مطهر طى پروژه ويژه اى براى كتابخانه حرم، بنام (تاريخ شفاهى), اقدام به ثبت اطلاعات تاريخى و تجربياتى كه علما و افراد برجسته كسب نموده اند، كرده است. در اين پروژه اطلاعاتى كه ممكن است با در گذشت فرد حامل آن فراموش شوند به صورت صوتى و تصويرى ثبت مى شود.
طى ثبت اين اطلاعات، با افراد با تجربه و دانشمند به صورت حضورى مصاحبه مى شود تا آينده گان بتوانند از اطلاعات آنها استفاده كنند. تا كنون مصاحبه هاى زيادى اجرا شده و |پروژه همچنان ادامه دارد. يادداشت ها: 1.ماضي النجف و حاضرها, جعفر محبوبه 150:1 2.فخر المحققين أبو طالب محمد بن الحسن بن يوسف بن المطهر الحلي, در سال (682هجرى, 1304ميلادى) ديده به جهان گشود و در سال (771هجرى , 1393ميلادى) در گذشت.