دهم رجب ولادت امام جواد؛
مولودی که برکت و نعمت برای جامعه اسلامی بود 5سفارش مهم امام جواد
در سالروز ولادت حضرت جوادالائمه امام محمدتقی(ع) سزاوار است یکی از سفارشات ایشان که دربرگیرنده نکات بسیار ارزشمند است را مرور کنیم، آن حضرت فرمودند: "اگر مورد ستم واقع شدی ستم مکن، اگر به تو خیانت کردند خیانت مکن، اگر تکذیبت کردند خشمگین مشو، اگر مدحت کنند شاد مشو، و اگر نکوهشت کنند، بی تابی مکن.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، دهم ماه رجب المرجب مصادف با سالروز ولادت حضرت امام محمد تقي جوادالأئمه (ع) پيشواي نهم شيعيان و پيروان مكتب خاندان عصمت و طهارت (ع) است. حضرت جواد (ع) در دوره‌اي كه فرقه‌هاي مختلف اسلامي و غير اسلامي در ميدان رشد و نمو يافته بودند و دانشمندان بزرگي در اين دوران، زندگي مي‌كردند و علوم و فنون ساير ملت‌ها پيشرفت نموده و كتاب‌هاي زيادي به زبان عربي ترجمه و در دسترس قرار گرفته بود، با كمي سن وارد بحث‌هاي علمي گرديد و با سرمايه خدايي امامت كه از سرچشمه ولايت مطلقه و الهام رباني مايه گرفته بود، احكام اسلامي را مانند پدران و اجداد بزرگوارش گسترش داد و به تعليم و ارشاد پرداخت و به مسائل بسياري پاسخ گفت.
نگاهي به ولادت و زندگاني
امام نهم شيعيان حضرت جواد (ع) در سال ۱۹۵هجري در مدينه ولادت يافت. نام مباركشان «محمد» معروف به «جواد» و «تقي» است. القاب ديگري مانند: «رضي» و «متقي» نيز داشته، ولي «تقي» از همه معروفتر است. مادر گرامي‌اش سبيكه يا خيزران است كه اين دو نام در تاريخ زندگي آن حضرت ثبت شده است. امام محمد تقي (ع) هنگام وفات پدر ۸ ساله بود. پس از شهادت جانگداز حضرت رضا عليه السلام در اواخر ماه صفر سال ۲۰۳ ه مقام امامت به فرزند ارجمندش حضرت جوادالأئمه (ع) انتقال يافت. مأمون خليفه عباسي كه همچون ساير خلفاي بني عباس از پيشرفت معنوي و نفوذ باطني امامان معصوم و گسترش فضايل آنها در بين مردم هراس داشت، سعي كرد ابن الرضا را تحت مراقبت خاص خويش قرار دهد. « از اينجا بود كه مأمون نخستين كاري كه كرد، دختر خويش ام الفضل را به ازدواج حضرت امام جواد (ع) درآورد، تا مراقبي دايمي و از درون خانه، بر امام گمارده باشد. رنج‌هاي دايمي كه امام جواد (ع) از ناحيه اين مأمور خانگي برده است، در تاريخ معروف است ».
زنان و فرزندان حضرت جواد (ع)
زن حضرت جواد (ع) ام الفضل دختر مأمون بود. حضرت جواد (ع) از ام الفضل فرزندي نداشت. حضرت امام محمد تقي زوجه ديگري مشهور به ام ولد و به نام سمانه مغربيه داشته است. فرزندان آن حضرت را ۴ پسر و ۴ دختر نوشته اند بدين شرح: ۱ - حضرت ابوالحسن امام علي النقي (هادي) ۲ - ابواحمد موسي مبرقع ۳ - ابواحمد حسين ۴ - ابوموسي عمران ۵ - فاطمه ۶ - خديجه ۷ - ام كلثوم ۸ - حكيمه حضرت جواد (ع) مانند جده اش فاطمه زهرا زندگاني كوتاه و عمري سراسر رنج و مظلوميت داشت. بدخواهان نگذاشتند اين مشعل نوراني نورافشاني كند. امام نهم ما در آخر ماه ذيقعده سال ۲۲۰ه. به سراي جاويدان شتافت. قبر مطهرش در كاظميه يا كاظمين است، عقب قبر منور جدش حضرت موسي بن جعفر (ع) زيارتگاه شيعيان و دوستداران است.
[factimage()] /DAS/K2574 [imagetitle()] حرم امام جواد در كاظمين [factimageend()]
مكتب علمي و شاگردان امام جواد (ع)
يكي از ابعاد بزرگ زندگي ائمه ما، بعد فرهنگي آنها است. اين پيشوايان بزرگ هركدام در عصر خود فعاليت فرهنگي داشته در مكتب خويش شاگرداني تربيت مي‌كردند و علوم و دانش‌هاي خود را توسط آنان در جامعه منتشر مي‌كردند، اما شرائط اجتماعي و سياسي زمان آنان يكسان نبوده است، مثلا در زمان امام باقرعليه السلام و امام صادق عليه السلام شرائط اجتماعي مساعد بود و به همين جهت ديديم كه تعداد شاگردان و راويان حضرت صادق عليه السلام بالغ بر چهار هزار نفر ميشد، ولي از دوره امام جواد تا امام عسكري عليه السلام به دليل فشارهاي سياسي و كنترل شديد فعاليت آنان از طرف دربار خلافت، شعاع فعاليت آنان بسيار محدود بود و از اين نظر تعداد راويان و پرورش يافتگان مكتب آنان نسبت به زمان حضرت صادق عليه السلام كاهش بسيار چشمگيري را نشان ميدهد.
بنابراين اگر ميخوانيم كه تعداد راويان و اصحاب حضرت جواد عليه السلام قريب ۱۱۰ نفر بودهاند و جمعا ۲۵۰ حديث از آن حضرت نقل شده، نبايد تعجب كنيم، زيرا از يك سو، آن حضرت شديدا تحت مراقبت و كنترل سياسي بود و از طرف ديگر، زود به شهادت رسيد و به اتفاق نظر دانشمندان بيش از ۲۵ سال عمر نكرد!
درعين حال، بايد توجه داشت كه در ميان همين تعداد محدود اصحاب و راويان آن حضرت، چهرههاي درخشان و شخصيت‌هاي برجستهاي مانند: علي بن مهزيار، احمد بن محمد بن ابي نصر بزنطي، زكريا بن آدم، محمد بن اسماعيل بن بزيع، حسين بن سعيد اهوازي، احمد بن محمد بن خالد برقي بودند كه هر كدام در صحنه علمي و فقهي وزنه خاصي به شمار ميرفتند، و برخي داراي تاليفات متعدد بودند.
نوشته شدن نام مباركش بر لوحى در كعبه
عده اى مشغول تعمير خانه ى خدا بوده، و حفارى هايى در كف كعبه انجام مى دادند، يكى از افراد به نام ربيعه ى مكى مى گويد: به صخره ى رسيديم كه نوشته اى روى آن قرار داشت، با شتاب و عجله آن را برداشته و پنهان كردم، وقتى كه به منزل رفتم، نوشته را گشودم و به خواندن آن مشغول شدم، شروع و آغاز آن با نام و ياد خدا و توصيف پروردگار عالم، و مقام شامخ و جايگاه خاندان بنى هاشم، و عزت و افتخارات اين خانواده بود، و سپس پيامبرى از اين قبيله به نام محمد صلى الله عليه و آله و سلم كه در آسمانها به احمد شهرت دارد مبعوث خواهد شد، پيامبرى كه خاتم پيامبران و آخرين فرستاده ى خدا از سلسله ى انبيإ بزرگ الهى است، و نام وصى و جانشين او پسر عمويش على بن ابى طالب، و نام يكايك پيشوايان در آن نوشته شده بود از آن جمله نام مبارك امام جواد عليه السلام.
نور امام جواد عليه السلام و نام مبارك آن حضرت در عرش الهى
رسول خدا فرمود: در شب معراج خداوند متعال فرمود: اى محمد تو را از ميان بندگان به عنوان پيامبر انتخاب، و على را براى جانشينى و وارث علوم و دانشت پس از تو انتخاب و از نسل پاك تو و على پيشوايانى پاك و طاهر برگزيده ام. اگر شما نبوديد دنيا و آخرت و بهشت و جهنم را خلق نمى كردم، اى محمد آيا دوست دارى جانشينان پس از خودت را ببينى؟
عرض كردم: آرى، پروردگار من، صدايش را شنيدم كه مى گفت: اى محمد سرت را به طرف بالا بلند كن و ببين.
سرم را بالا گرفته و به آسمان خيره شدم، انوارى مشاهده كردم كه اطراف عرش خداوند حلقه زده بود، (در احاديث ديگر آمده است نامهائى بر اطراف عرش الهى نوشته شده بود)، سوال كردم: پروردگار من، اين نورها چه هستند؟ و اين نامها متعلق به چه كسانى است؟
صدايى شنيدم كه مى گفت: اين نورها و اسمها متعلق به پيشوايان پس از تو، و كسانى هستند كه از نسل طاهر و پاكيزه تو و فرزندت حسين هستند.
[factimage()] /DAS/F2575 [imagetitle()] حرم امام جواد در كاظمين [factimageend()]
تنها وارث پدر
يكى از كسانى كه در محافل و مجالس امام رضا عليه السلام رفت و آمد دارد مى گويد: به مولايم علىّ بن موسى الرّضا عليهم السلام عرض كردم: آقا! شما به بچه‌ها علاقه داريد و فرزند دوست هستيد، دعا كنيد تا خداوند به شما فرزند عنايت كند؟
فرمود: يقين بدان كه خداوند فقط يك فرزند پسر به من عنايت خواهد فرمود، و او تنها وارث من خواهد بود.
پس از به دنيا آمدن حضرت جواد عليه السلام پدر بزرگوارش در كنار گهواره فرزندش شب را به صبح مى برد، او را تنها نمى گذاشت، و با او سخن مى گفت.
گفتم: فدايت شوم! هرگاه خانواده اى صاحب فرزند شود او را محضر شما مى آورند و دعا و حرزى براى او مى نوشتى و مى خواندى، آيا براى فرزندت هم از همين روش استفاده مى كنى؟
فرمود: ساكت باش! آنچه به او مى گويم تعويذ و يا حرز نيست، بلكه علوم و دانش الهى را به او تعليم مى دهم، و روح و جانش را از حكمتها و اسرار لبريز مى كنم.
احترام فوق العاده پدر به فرزند
حضرت رضا عليه السلام هنگام نام بردن از فرزندشان حضرت جواد عليه السلام، او را با كنيه مورد خطاب قرار مى دهد و مى فرمود: فرزندم ابوجعفر، و يا مى فرمود: فرزندم ابوجعفر براى من نامه نوشته است. در حاليكه او كودكى خردسال و در مدينه بود، و آنچه براى پدرش مى نوشت بسيار زيبا و پرمحتوا بود. و ياران آن حضرت اين فرمايش امام رضا عليه السلام را فراوان مى شنيدند كه مى فرمود: اءبو جعفر وصيّي و خليفتي في اءهلي من بعدي.
جانشين پس از من، از ميان خانواده، فاميل و نزديكان من، فرزندم ابو جعفر است) )، و كمتر شنيده شد كه نام فرزندش را بر زبان جارى كند، و اين نهايت احترام گذاردن به فرزند خويش بود، چرا كه در بين مردم عرب زبان از قديم الايّام تا هم اكنون، به عنوان يك سنت فرهنگى، و رسم ديرينه و رايج، علاوه بر اسم و نام مشخص، كنيه و لقب نيز براى فرزندشان انتخاب مى كنند، مانند پيامبر گرامى اسلام كه نام آن حضرت محمد و كنيه ابوالقاسم، و لقب امين است.
نحوه شهادت حضرت
فراخواني آن حضرت به بغداد، در سال ۲۲۰، توسط معتصم عباسي، آن هم درست در همان اولين سال حكومت خود، نمي‌توانست بي ارتباط با جنبه‌هاي سياسي قضيه باشد. به ويژه كه درست همان سال كه حضرت جواد عليه السلام به بغداد آمد، رحلت كرد؛ اين در حالي بود كه تنها ۲۵ سال از عمر شريفش مي‌گذشت. عناد عباسيان با آل علي عليه السلام به ويژه با امام شيعيان كه در آن زمان جمعيت متنابهي تابعيت مستقل آنها را پذيرفته بودند، شاهدي است بر توطئه حكومت در شهادت امام جواد عليه السلام. همچنين خواستن آن حضرت به بغداد و درگذشت وي در همان سال در بغداد، همگي شواهد غيرقابل انكاري بر شهادت آن بزرگوار به دست عوامل عباسي مي‌باشد.
مرحوم شيخ مفيد، با اشاره به روايتي درباره مسموميت و شهادت امام جواد عليه السلام، رحلت آن حضرت را مشكوك دانسته است. بنا به روايت مستوفي، عقيده شيعه بر اين است كه معتصم آن حضرت را مسموم نموده است.
پاره‌اي از منابع اهل تسنن، اشاره بر اين دارند كه امام جواد عليه السلام به ميل خود و براي ديداري از معتصم عازم بغداد شده است. در حالي كه منابع ديگر، حاكي از آنند كه معتصم به ابن زياد مأموريت داد تا كسي را براي آوردن امام به بغداد بفرستد. ابن صبّاغ نيز با عبارت «اِشخاص المعتصم له من المدينة» اين مطلب را تأييد كرده است.
منابع:
بحارالانوار، دار احياء الترا العربي، ج ۷۵، ص (۱۶۷)
تاريخ بغداد، بيروت، دارالكتاب العربي، ج۳، صص۵۴ و۵۵.
الارشاد، ص ۳۲۳.
مروج الذهب، ج۳، ص ۴۶۴.