چه کسی شایسته مدیریت جامعه اسلامی است؟

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، قرآن فقط مخصوص امت هاي گذشته نبوده و در همه مكانها و زمانها جاري است و نور آن تا قيامت بر جانهاي طالب راه درست و حقيقي نورافشاني مي كند.
امام باقر (عليه السلام) مي فرمايند: «اگر بنا بود آيه اي كه درباره قومي نازل شد پس از مردن آن قوم بميرد از قرآن چيزي برجاي نمي ماند، ليكن تا زماني كه آسمانها و زمين باقي است سراسر قرآن در جريان خواهد بود و هر قومي را آيه ي است از خير يا شر، كه آن را مي خوانند و خود اهل آنند.» (سمرقندي،10:1981)
طبق اين روايت و روايات فراوان ديگر، قرآن براي همه نسل ها و همه زمانها بوده و نياز انسان ها به اين حبل المتين الهي در هميشه تاريخ ثابت است. از اين روي ما هم بر آن شديم تا به اندازه توانمان از اين سفره الهي بهره برده و معيارهاي قرآن درمورد شخص لايق مديريت جامعه اسلامي را از آن استخراج كنيم تا ديگران با مطالعه آن به راه درست و انتخاب شايسته رهنمون شوند.
ويژگي هاي كانديداها
ايمان : اولين شاخصه اي كه در قرآن براي افراد صالح ذكر شده است مومن بودن شخص است. ايمان به مركز و قلب هستي باعث مي شود تا شخص در مسير اجراي دستورات الهي گام بردارد و براي پياده كردن آن در جامعه اسلامي تلاش كند.
اين ويژگي آن قدر مهم است كه قرآن مي فرمايد: «أفَمَن كَانَ مُۆْمِنًا كَمَن كَانَ فَاسِقًا لَّا يَسْتَوُونَ :آيا كسى كه مۆمن است، چون كسى است كه نافرمان است؟ يكسان نيستند. (سجده ، 18)
تقوا: فردي كه منصب مهمي را عهده دار مي شود بايد متقي و خداترس باشد تا اين جايگاه را جولانگاه منافع شخصي، حزبي، گروهي، فاميلي و نژادي نكند؛ و اين مقام را وسيله اي براي رسيدن به رحمت الهي و خدمت خالصانه به خلق خدا بداند و در اين جهت گام بردارد.
در اين مورد قرآن كريم مي فر مايد: «... إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُم :ْ ... در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست ...»(حجرات ،13)
سابقه مبارزه در راه خدا: بايد ديد كدام يك از افراد در انقلاب سهم دارند و اهل جبهه و جنگ و به اصطلاح اهل جهاد در راه خدا بوده اند و در راه استقرار نظام اسلامي از جان، مال، ناموس و... هزينه كرده اند و به قول معروف امتحا ن پس داده ها كدامند!؟ قرآن كريم در اين باره مي فرمايد: «وَفَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا» ؛و خداوند هر يك را وعده پاداش نيك (بر ايمان و عملش) داده، و جهادگران را بر بازنشستگان به پاداشى بزرگ مزيّت عطا كرده است. (نساء،95)
و در جايي ديگر مي فرمايد: «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ ؛أُوْلَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ»(10-11 واقعه) البته نكته ظريفي در اينجا وجود دارد و آن اين كه: اين ويژگي و تمام ويژگي هاي ديگر بايد پيوسته در فرد بوده و استمرار داشته باشد.
افراد باسابقه بايد در حال حاضر هم اين سابقه را حفظ كرده و با اعمال و گفتار خود، آن سابقه را از بين نبرده باشند.
همان طور كه شرط رستگاري در قيامت به همراه داشتن عمل صالح تا هنگا م مرگ است. به همين دليل است كه قرآن مي فرمايد: « (مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ) يعني كسي كه اعمال خوب را به همراه خود بياورد، و نفرمود: من عمل صالحا. يعني كسي كه كار شايسته اي انجام داد! پس نابو د نكردن سابقه با رفتار و كردار ناشايست نيز لازم است. »
وفاداري به نظام و آرمان هاي آن: (و ابراهيم الذي و في) و ابراهيم كسي كه (به پيمان خود) وفا كرد وفاداري به آرمان ها و اهداف بلند اسلام و نظام اسلامي آن قدر مهم است كه (وفاي) حضرت ابراهيم (عليه السلام) در يك آيه مستقل آمده است. با اين كه باقي كمالات حضرت ابراهيم (عليه السلام) را در يك آيه و به دنبال هم آورده است.
لياقت و تدبير: «إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُۆدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا ...» ؛ همانا خداوند به شما فرمان مى‏دهد كه امانت‏ها را به صاحبانش رد كنيد (واجبات را به خدا و حقوق مردم را به مردم) ...
سرنوشت ملت بزرگ با داشتن هدف هاي مهم و نيز درگير بودن با انواع مشكلات بيروني و داخلي و... نياز به فردي امين و لايق و كارآمد دارد تا با مديريت صحيح و تدبير، بتواند اين كشتي را در مقابل طوفان هاي سهمگين داخلي و خارجي حفظ نموده و در مسير درست هدايت كند. اين مهم آن قدر مورد توجه است كه خداوند متعال كلمه «يامركم» را به كار مي برد؛ و امر به چيزي دلالت بر مهم بو دن آن دارد. (مكارم،429:1374)
ولايت پذيري: آيات پيرامون اطلاع از ولايت در قرآن كريم خيلي زياد است و ما در اين قسمت به ذكر بعضي از آيات به همراه ترجمه اكتفا كرده و از توضيح واضحات پرهيز مي كنيم.
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ : اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، در برابر خدا و پيامبرش [در هيچ كارى‏] پيشى مجوييد و از خدا پروا بداريد كه خدا شنواى داناست. »(حجرات/1 )
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ ... »:
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد،خدا را اطاعت كنيد و از فرستاده او و صاحبان امرتان (كه جانشينان معصوم پيامبرند) اطاعت نماييد.(نساء،59)
«إِنَّمَا الْمُۆْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِذَا كَانُوا مَعَهُ عَلَى أَمْرٍ جَامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ ... » ؛جز اين نيست كه مۆمنان (واقعى) كسانى هستند كه به خدا و فرستاده او ايمان آورده‏اند و چون در كار مهم اجتماعى (مانند امر مشورتى، جنگ، جمعه و عيد) با او باشند از نزد او نمى‏روند تا از او اجازه بگيرند ،... (نور،62) وَأَطِيعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ ...:و از خدا و پيامبرش اطاعت كنيد و با هم نزاع مكنيد كه سُست شويد و مهابت شما از بين برود... (انفال/ 46)
«مَّنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ... » ؛ هر كه از فرستاده خدا اطاعت كند در حقيقت خدا را اطاعت كرده ،... . (نساء ،80)
سعه صدرو تحمل مشكلات: شرح صدر و تحمل مشكلات آنقدر مهم است كه موسي از خداوند طلب شرح صدر مي كند! «رب اشرح لي صدري» حضرت موسي گفت: پروردگارا! سينه ام را گشاده گردان! و يا خداوند در يادآوري نعمت هاي مهم به حضرت رسول (صلي الله عليه وآله) شرح صدر را ذكر مي كند و مي گويد: «الم نشرح لك صدرك» آيا ما سينه تو را گشاده نساختيم!؟
شرح صدر و تحمل در برابر مشكلات ،حرف هاي منافقان داخلي و خارجي، دشمنان و... آنقدر مهم است كه اين مسئله در اولين آيه از سوره شرح آمده كه خود بيانگر اهميت موضوع است.
طلبكار از مردم نباشد (خود را خادم مردم بداند): يكي از ويژگي هاي حاكمان ديني، كار كردن براي مردم و رساندن آنها به سعادت دين و دنيايشان بوده است.
قرآن كريم به اين موضوع در آيات متعددي اشاره كرده است. آنجا كه مي فرمايد: «و يا قوم لا اسئلكم عليه مالاً و ان اجري الاّ علي الله»: اي قوم من! بخاطر اين دعوت اجر و پاداشي از شما نمي طلبم! اجر من تنها بر خداست.
در سراسر تاريخ حاكمان ديني پيوسته در پي اصلاح دين و دنياي مردم بوده اند و هيچ وقت به خاطر اين فعاليت ها نه منتي بر سر آنها گذاشتند و نه تقاضاي پاداشي كردند و پيوسته خود را خادم آنها مي دانسته اند. حاكمان در جامعه اسلامي ما نيز بايد خود را خادم مردم دانسته و با تمام تلاش در راه رسيدن به سعادت دنيا و آخرت آنها تلاش مي كنند و شناخت اين افراد با كمي دقت و تخفيف ميسر مي شود.
آيه مذكور با اندك تفاوتي از حضرت رسول اكرم (صلي الله عليه وآله) و نيز پيامبراني كه در جامعه خود حكومتي هر چند كوچك داشتند ذكر شده است مثل نوح (عليه السلام)، هود (عليه السلام)، لوط (عليه السلام)، صالح (عليه السلام) و...
نگاه ويژه به محرومان : «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا » : و غذاى خود را با علاقه (و نياز) به آن و از روى محبت خدا به فقير و يتيم و اسير انفاق مى‏كنند.
پيوسته در جامعه افرادي هستند كه به دلايل مختلف از تهيه اوليات زندگي خود عاجز هستند. حكومت بايد بر اين گونه افراد نگاه خاص و ويژه داشته باشد و نيازها ي آنان را برطرف كند تا دچار انحرافات اخلاقي، اجتماعي و... نشوند و هم خود و هم جامعه را از جهات مختلف دچار چالش نكنند و اين مهم وقتي به سامان مي رسد كه حاكم در حكومت اسلامي به اين موضوع اهميت ويژه داده و از غافل شدن اين گونه افراد و پرداختن صرف به ثروتمندان بپرهيزد ...
نااميدي دشمنان: جمله معروفي از شهيد بهشتي (ره) وجود دارد كه مي فرمايد: اي امريكا، از دست ما عصباني باش و از اين عصبانيت بمير!
اين جمله برگرفته از اين آيه قرآن است كه مي فرمايد: «... قُلْ مُوتُواْ بِغَيْظِكُمْ ...»
اين گونه جملات در زماني گفته مي شود كه شخص مۆمن ومطمئني عهده دار حكومت اسلامي شود كه به واسطه اين انتخاب ،دشمنان دچار يأس و سرخوردگي مي شوند.
همان گونه وقتي كه حضرت علي (عليه السلام) به عنوان جانشين حضرت رسول (صلي الله عليه وآله) برگزيده شد.
در اين گونه بيان مي شود كه: «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ»: امروز كسانى كه كفر ورزيده‏اند از (ابطال و ازاله) دين شما مأيوس گشته‏اند.