صحیفه سجادیه چند قرن پس از امام سجاد گردآوری شد؟

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، اقوال متفاوتي درباره گردآورنده كتاب «صحيفه سجاديه» وجود دارد. «غلامحسين اعرابي» در شماره 32 مجله فرهنگ كوثر كه سال ها پيش منتشر شده است به اين موضوع پرداخته كه در ادامه گزيده اي از مقاله ايشان را مي خوانيد.
حكومت بني اميه، به طور كامل امام سجاد(ع) را در عزلت سياسي قرار داده بود. اگر موقعيت اجتماعي و سياسي براي امام فراهم بود، تنها به دعا و مناجات نمي پرداخت و از كان دانش و معرفت و تدبير الهي خود امت اسلامي را بهره مند مي ساخت. اما افسوس كه حكام مستبد بني اميه اين موقعيت را از امام سلب كردند و امت اسلامي را از خورشيد وجودش محروم ساختند.
صحيفه سجاديه چه كتابي است؟
از صحيفه سجاديه، كه سند آن به امام زين العابدين (ع) منتهي مي شود، به «اخت القرآن » و «انجيل اهل البيت (عليهم السلام)»و«زبور آل محمد (ص)» و «صحيفه كامله » تعبير شده است. علامه ابن شهرآشوب، در كتاب معالم العلما در ذيل ترجمه متوكل ابن عمير، با عنوان «زبور آل محمد (ص)» و در ذيل ترجمه يحيي ابن محمد الحسيني الدلفي، با عنوان «انجيل اهل بيت » از آن ياد كرده است.
ششمين تصنيفي كه در اسلام صورت گرفته، صحيفه سجاديه است; زيراچنين نقل گرديده است: «الصحيح ان اول من صنف امير المؤمنين ثم سلمان ثم ابوذر ثم الاصبغ بن نباتة ثم عبيد الله بن ابي رافع ثم صنف الصحيفة الكاملة.» بدين سبب، علماي مسلمان اهتمام بسيار به اين كتاب داشته، شرحهاي زيادي برآن نوشته اند. يكي از نويسندگان در كتاب خود تعداد 68 شرح صحيفه را معرفي كرده است.
شيخ آقابزرگ نيز در كتاب الذريعه (ج 13، ص 345 به بعد) شروح صحيفه سجاديه را معرفي كرده است.
به هر حال صحيفه سجاديه اي كه اكنون در دسترس ماست، پنجاه وچهار دعا دارد كه دعاي اولش «في التحميد لله عز و جل » و دعاي آخرش «دعاؤه في استكشاف الهموم » است. متوكل بن هارون گفته است كه «امام صادق (ع) هفتاد و پنج دعا به من املا فرمود.يازده باب آن از دستم رفت و شصت و چند باب آن را حفظ كردم...»
سيد محسن امين (ره) مي گويد: صحيفه كامله 61 دعا دارد كه درباره انواع خير و عبادت و طلب سعادت است و كيفيت توجه به پروردگار و طلب حوائج از او و چگونگي عمل كردن به قول خداوند«ادعوني استجب لكم » را مي آموزد.
سند صحيفه سجاديه
صحيفه اي كه اكنون در دست ما است سندش به «بهاء الشرف » مي رسد.وي در سال 516 در ماه ربيع الاول اين دعاها را به سندي كه دراول صحيفه نقل شده، دريافت كرده است; البته صحيفه سالها قبل از «بهاء الشرف » معروف بود. چنانكه نجاشي در ذيل ترجمه «متوكل بن عمير بن المتوكل » نوشته است: «روي عن يحيي بن زيد دعاء الصحيفه اخبرنا الحسين بن عبيد الله عن ابن اخي طاهر عن محمد بن مطهر عن ابيه عن عمير بن المتوكل عن ابيه متوكل عن يحيي بن زيد بالدعاء.» بي ترديد نجاشي قبل از «بهاء الشرف » مي زيست و در سال 450 ه . وفات يافت.
همچنين علامه مجلسي (ره) از نسخه اي از صحيفه ياد مي كند كه به سال 333 ق. مربوط است: «قد وجدت في نسخة قديمة من الصحيفة الكاملة... و كان تاريخ كتابتها سنه ثلاث و ثلاثين و ثلاثماه...» شايان ذكر است كه صحيفه سجاديه به بررسي سندي نياز ندارد، چون بسياري از علماادعاي تواتر آن را كرده اند. از مطالعه اجازاتي كه براي نقل صحيفه سجاديه به ثبت رسيده است، چنان بر مي آيد كه اين كتاب به بررسي سندي نياز ندارد و متواتر است.
علامه مجلسي مي نويسد: «... و يرتقي الاسانيد المذكوره هنا الي سته و خمسين الف اسنادا و مائه اسناد. » يكي از شارحان صحيفه نيز چنين نوشته است: «و لما كانت نسبه الصحيفه الشريفه الي صاحبها (ع) ثابته بالاستفاضه التي كادت تبلغ حدالتواتر ...»