آیت‌الله‌جوادی:حج،فرار الی‌الله‌وترک‌ماسوی الله

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبري، در این مطلب به برخی از سخنان و رهنمودهای حضرت آيت‌الله جوادي آملي از اندیشمند فرزانه در رابطه با اسرار حج اشاره می شود:

* اسرار عبادات

زائران بیت الله هر عبادتی را که انجام می دهند، راز و رمز بسیاری از آنها برایشان روشن است. نماز کارهایی دارد. روزه دستوراتی دارد، زکات و جهاد دستوراتی دارد و... که پی بردن به منافع و فواید این دستورات، دشوار نیست.

نماز ذکرهایی دارد که معنایش روشن است. رکوع و سجودی دارد که تعظیم را تفهیم می کند، و تشهدی دارد که اعتراف را به همراه دارد و...

روزه گرفتن پرهیز از مشتهیات (آنچه روح از آنها لذت می برد) است. همدلی و همدردی و هماهنگی با مستمندان است. یادآوری مساله فشار گرسنگی و تشنگی بعد از مرگ است. روزه گرفتن هم منافع فراوانی دارد که منافع دنیایی (طبی) آن مشخص و منافع روحی و معنوی اش معین است.

زکات که انفاق، تعدیل ثروت و رسیدگی به حال مستمندان و ضعیفان است. آن هم منفعت و مصلحتش مشخص است.

جهاد و مرزداری و دفاع مقدس علیه تهاجم بیگانگان، منافع فراوانی دارد که پی بردن به آنها دشوار نیست.

لیکن حج، یک سلسله از دستورات و مراسم و مناسکی دارد که پی بردن به راز و رمزش بسیار سخت است. معنای بیتوته کردن در مشعر، سرتراشیدن، بین صفا و مروه هفت بار گشتن و در بخشی از این مسافت هروله کردن و راز و رمز، اینها پیچیده است، لذا جریان تعبد در حج بیش از سایر دستورات دینی است.

مرحوم فیض از وجود مبارک رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل کرد که حضرتش در موقع لبیک گفتن به خدا عرض کرد: خدایا من با رقیت و عبودیت محض، لبیک می گویم و مناسک حج را انجام می دهم . چون سر بسیاری از مناسک، به عقل عادی قابل تبیین نیست. چون روح تعبد در حج بیشتر است.

* حج مال خداست

حج لله و مال خدا است و این تعبیر تنها مخصوص حج است و در مورد نماز ، روزه و ... مانند این تعبیر نیامده است . اگر زائری به قصد سیاحت یا تجارت و مانند آن، راهی مکه شود سیر او سیر الی الله نیست و فاقد سر است. مهم ترین سر حج آن است که این سیر الی الله باشد. زیرا در قرآن به صورت ˈو لله علی الناس حج البیتˈ تعبیر شده است.

*حج ضیافت است، حاجیان ضیوف الرحمان

تمامی عبادات ، یک سر مشترک دارند و یک سر مختص، هرگاه آدمی به یکی از آن دو، راه پیدا کند و پی ببرد، می تواند درباره حج نیز این راه را طی کند.

عظمت حج در دعاهای ماه مبارک رمضان بسیار چشمگیر است به نظر می رسد که خداوند متعال می خواهد ضیافت خود را در طی چند ماه تمام کند که آغاز ضیافت شهر الله (ماه مبارک رمضان) و پایان آن ذیحجة الحرام است که پایان اشهر حج است. پس حج ـ نیز همانند روزه ـ ضیافت خداوند است و حاجیان ضیوف الرحمان.

یکی از برجسته ترین دعاهای ماه مبارک رمضان ، طلب حج است ، آن هم حج مکرر آنجا که آمده است: خدایا زیارت خانه خود و انجام مراسم و مناسک حج را در همه سال، نصیبم فرما، این دعا، دعای انسان روزه دار و ضیف الرحمان، در ماه مبارک رمضان است.

ضیافت دو مرحله دارد : 1 ـ آن که میهماندار به میهمان می گوید چیزی بخواه 2 ـ میهماندار آنچه را که میهمان می خواهد به او عطا می کند.

در ماه مبارک رمضان میهماندار ، که خداوند متعال است ، به بندگان صالح خود دستور می دهد: از من حج طلب کنید آن گاه در مراسم و مناسک حج خواسته ها را عطا می کند و در آنجا سخن از طلب نیست سخن از عطاست. آنجا نمی گوید از من بخواه بلکه خواسته ها را عطا می کند. گرچه هر خواسته و عطایی به هم آمیخته شده و هر مرتبه ای از عطا خواسته ای را هم به همراه دارد.

در مرحله دیگری از ضیافت در ماه مبارک رمضان، به ما دستور داده شده که زیارت بیت الله الحرام، حرمین شریفین و اعتاب مقدس را مسالت کنیم، از آنجا که ولایت، جزو ارکان حج است در دعاها نیز کنار هم ذکر شده اند.

* حج،فرار الی الله و ترک ماسوی الله

خداوند متعال فرموده است: ˈففروا الی الله ...ˈ و روایات ˈفرار الی اللهˈ را همان ˈحجˈ دانسته اند که یعنی سفر کنید به سوی خدا. اینگونه است که انسان ها به هر سمت رو کنند، خداوند متعال و آیات الهی را می بینند ˈفاینما تولوا فثم وجه الله.ˈ

یکی از بارزترین مصادیق سیر الی الله سفر حج است. گرچه در همه جا می توان خدا را عبادت کرد و از ضیوف الرحمن شد و لیکن ذات اقدس الهی، بعضی از مکان ها و زمان ها را برای ضیافت و پذیرایی مشخص و آماده فرموده است؛ مانند حج و روزه . پس چون خدا همه جا هست، سیر الی الله به معنای سیر زمانی یا مکانی نخواهد بود. خدا در هر زمان و در هر زمین و در همه جا هست.

به طور مسلم حج یک سر خاصی خواهد داشت که فرار الی الله به حج تفسیر شده است و آن فرار الی الله این است که انسان ˈما سوی اللهˈ را ترک و الله را طلب کند. آری یکی از اسرار حج ترک ما سوای خدا و طلب خداوند متعال است و کسی که حج را به قصد تجارت ، شهرت و یا دیگر هدف ها انجام دهد ، فرارش ˈالی اللهˈ نیست بلکه فرار ˈعن اللهˈ کرده است ؛ همانگونه که جهاد ˈعن اللهˈ داریم و جهاد ˈفی اللهˈ.

حج به عنوان ˈفرار الی اللهˈ در قرآن کریم مطرح و بازگو شده است؛ یعنی یک انسان حج گزار، همین که قصد حج یا عمره را دارد ، سیر او به طرف خداست و سیر به طرف خدا ؛ یعنی اعتماد بر خدا و دیگر هیچ.

اگر کسی به زاد و راحله خود تکیه کند و به کسب و کار یا همراهان خود متکی باشد، او فرار به همراهان و غیر خدا کرده است.

زائر خانه خدا و مسافر سفر حج، باید از غیر خدا بریده و به خداوند متعال وصل شود و از همان قدم اول و تهیه مقدمات، باید چنین باشد. کسی که می خواهد لباس احرام تهیه کند ، باید مال خود را تطهیر ، وصیت نامه اش را تنظیم و از بستگان خود خداحافظی کند چرا که زائر خانه خدا در همه حالات، با خداست و سیر او فی الله، الی الله، مع الله و بالله است.