یادداشت رسیده؛
عراق؛ نقض حقوق زنان در نهایت خود
• بهناز رهبر مهرپو
اخبار و گزارش هايي كه ازعراق مي‌رسد و سازمان ملل نيز آنرا تاييد كرده است، از فجايع بزرگي در نقض حقوق اساسي و حتي ابتدايي زنان دراين كشور توسط تروريست‌هاي داعش خبر مي‌دهد. اخباري مانند تجاوز به زنان، وادار كردن آنها به ازدواج و فروش آنها تحت عنوان كنيز!
اعمالي كه داعشي‌ها جاني در عراق عليه زنان مرتكب مي‌شوند، نه تنها توسط اسلام كه قرنها قبل اعمال و ارتكاب آنها را منع كرده و تقبيح نموده است، كه توسط حقوق عرفي و حقوق بين المللي نيز محكوم است و اصولا در جهان امروز هيچ خريداري مگر نزد كساني كه هدف اصلي يشان ضربه زدن به اسلام است، ندارد.
درباره جايگاه زن در اسلام و مقام رفيع و منيع آن در اين دين الهي، بزرگان بسياري گفته و نوشته اند كه از آن جمله استاد شهيد «مرتضي مطهري» است. خلاصه حقوق زن در اسلام اين مهم است كه زن در اسلام از همهٔ حقوق برابر با مردان برخوردار است و در جاهايي كه اين برابري به ظاهر احساس نشود، دلايل روشن و متقني دارد، كه باتامل در آن، مي‌توان در نهايت به «برابري» رسيد.
اما از لحاظ حقوق عرفي و حقوق بشر، بايد گفت كه حقوق بشر با هيچ فرهنگي بيگانه نيست و بومي همهٔ ملت‌ها است؛ اين حقوق، حقوق جهاني است. هيچ كس نمي‌تواند به دست چين كردن يا انتخاب در بين حقوق بشربپردازد، اين حقوق خواه مربوط به امورمدني، فرهنگي، اقتصادي و سياسي، يا امور اجتماعي باشد، غير قابل تجزيه، وبه يكديگر وابسته است. همانگونه كه تاريخ به ما آموخته، فقدان حقوق بشر امري فراتر از انكار حيثيت بشري است، و ريشه در فقر و خشنونت سياسي دارد كه گريبانگير جهان ما است.
بر طبق منشور حقوق بشر، زنان به طور عام از حقوقي يكسان و برابر در همهٔ جهان برخوردارند و دولت‌ها موظف و موكلف به عمل به آنها بر اساس تعهدات بين المللي هستند. كنوانسيون‌هاي ژنو نيز بر اين مهم تاكيد دارد تا جايي كه بندهاي بسياري از اين مجموعه كنوانسيون دلالت و تاكيد و اصرار بر رعايت حقوق زنان مي‌كند كه از آن جمله حفظ كرامت و شان آنهاست.
اعلانيه جهاني حقوق بشر تاكيد دارد كه ايجاد جهاني سرشار از احترام به حيثيت بشري و عدالت اجتماعي يك وظيفه و مسئوليت براي همهٔ انسان‌ها است. فرهنگ حقوق بشر مي‌تواند به ما متعلق باشد. ولي فقط حرف كافي نيست؛ ما نياز به اقداماتي داريم كه براي هرفرد درهر جامعه اي، آرمانهاي مندرج در اعلاميه جهاني حقوق بشر را تحقق بخشد. اين چالش مستلزم تلاش مداوم فردي و دسته جمعي و بطور خلاصه يك مشاركت جهاني براي حقوق بشر است.
اعلاميه چهارمين كنفرانس جهاني زنان در پكن (۱۹۹۵) موضوعات مندرج در كنوانسيون رفع كليه اشكال تبعيض عليه زنان را به طور دقيق‌تري با شناخت نكات زير توصيف نمود:
• حقوق زنان جزو حقوق بشر است كه بخصوص از لحاظ خشونت، جنسي و بهداشت توليد مثل بايستي مورد حمايت واقع شود.
• تجاوز جنسي جزء جنايات جنگي است و دربرخي موارد طبق حقوق بين الملل بشر دوستانه جز اعمال مربوط به كشتار جمعي (ژنو سايد) است.
• بر طبق اعلانيه سال ۱۹۹۳ مجمع عمومي سازمان ملل موسوم به «رفع خشونت عليه زنان» همچنين تجاوز سيستماتيك و منظم، بردگي جنسي و حاملگي اجباري زنان در وضعيت‌هاي مناقشات مسلحانه نوعي از نقض بسيار جدي اصول اساسي حقوق بشرو حقوق بين الملل بشر دوستانه دانسته مي‌شود.
متاسفانه! تقريبا در همهٔ منافشات مسلحانه، از تجاوز به عنوان تاكتيك خود سرانه جهت مرعوب كردن و مقهور كردن تمامي جوامع استفاده مي‌شود. زنان و دختران غالبا قرباني تجاوزهاي جمعي و بردگي جنسي توسط نظاميان قرار مي‌گيرند. همانطوري كه اين امر در مناقشات رواندا، و يوگسلاوي سابق و بسياري از مناقشات ديگردر جهان مشاهد شده است.
امروزه برخي از مهم‌ترين تهديدات عليه صلح و امنيت بين الملي از مناقشات بين ملت‌ها سرچشمه نمي‌گيرد بلكه ناشي از جنگ بين جناح‌هاي درگير در يك كشوراست. اين وضعيت‌هاي خشونت آميز داخلي اغلب به آن سوي مرزها نيز سرايت كرده، امنيت ساير كشورها را نيز به خطر مي‌اندازد و منجر به بروز وضعيت‌هاي پيچيده اضطراري از لحاظ انساني مي‌شود. موارد نقض حقوق بشر كه در مناقشات داخلي به چشم مي‌خورد، امروزه يكي از شقاوت آميزترين حالات نقض اين حقوق در جهان است.
وقايع جاري در عراق مصداق كامل و روشن از جمله «كشتار جمعي» يا «ژنو سايد» است. يعني اعمالي كه به قصد نابودي بخشي ياهمهٔ يك گروه قومي، نژادي يا مذهبي، از طريق كشتن يا وارد كردن صدمه جدي جسمي يا رواني به اعضاي گروه انجام شود.
فجايع عراق همچنين مصداق «جنايات عليه بشريت» دانسته مي‌شود كه درتعريف آن گفته شده است: جنايات عليه بشريت عبارت است از اعمالي كه بطور عمدي به عنوان بخشي از حملات گسترده ومنظم عليه جمعيت غير نظامي انجام مي‌شود. اين نوع جنايات شامل قتل و نابود ساختن (محروميت عمدي از دسترسي به غذا و دارو به منظور فراهم آوردن موجبات نابودي جمعيت) است.
در تعاريف سازمان ملل همچنين گفته شده است كه: جنايات عليه بشريت به علاوه شامل اخراج يا انتقال قهر آميز مردم و زنداني كردن تحقير آميز بر خلاف قواعد اساسي حقوق بين الملل است. پيگرد جمعي يا پيگرد يك گروه مشخص بخاطر مسايل سياسي، نژادي، ملي، قومي، فرهنگي و جنسيتي نيز درسطح جهاني طبق حقوق بين الملل مجاز نمي‌باشد.
«جنايات جنگي» از موارد نقض جدي كنوانسيون‌هاي ۱۹۴۹ ژنو هستند كه مصداق‌هاي بسيار و روشن آن در عراق امروز بخصوص نسبت به زنان فراوان ديده مي‌شود. موارد نقض جدي قوانين و رسوم جنگ براساس تعاريف سازمان ملل متحد و حقوق بين الملل شامل موارد زير است:
حملات عمدي عليه جمعيت غير نظامي كه بطور مستقيم درمخاصمات شركت ندارند يا اخراج جمعيت مناطق اشغالي، استفاده از سلاح، مواد و روش‌هاي جنگي كه موجب وارد آمدن صدمات غير ضروري يا رنج‌هاي زائد مي‌شوند. با بطور ذاتي بخاطر حالت عدم تفكيك بين نظاميان و غير نظاميان برخلاف حقوق بين الملل مناقشات مسلحانه است مثل سلاح‌هاي ميكروبي، شيميايي و اتمي و بردگي جنسي، روسپيگري اجباري، حاملگي اجباري، ناباروري اجباري يا هر نوع ديگري از خشونت جنسي.
براساس منشور ملل متحد، قوانين ناظر بر تاملات بين المللي، نهادهاي حقوقي وقضايي بين المللي مانند ديوان كيفري بين المللي صلاحيت كامل براي رسيدگي به جرائمي را كه به آنها اشاره شد، دارند.
حقوق بين الملل و مستفاد آشكار آن دلالت دارد كه بازداشت جنايتكاران و تحويل آنها به نهادهاي قضايي بين المللي براي مجازات و توقف جنايات، تكليفي عمومي براي همهٔ واحدهاي سياسي درجهان است.
• روزنامه نگار و كارشناس ارشد مديريت استراتژيك