سبک رهبری در نامه به جوانان غربی، مخاطب قرار دادن وجدان هاست

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج به نقل از مهر، هم انديشي اسلام و جوان غربي؛ چالش ها و چشم اندازها به منظور بررسي و بازخواني دو نامه رهبر معظم انقلاب اسلامي به جوانان غرب و با محوريت پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي و مشاركت تعدادي از دستگاههاي معتبر علمي فرهنگي كشور با حضور آيت الله علي اكبر رشاد، رئيس پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي و حجت الاسلام رضا غلامي، رئيس مركز پژوهش هاي علوم انساني اسلامي صدرا، صبح امروز دوشنبه ۱۷ اسفند، در تالار استاد شهيدي دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران آغاز به كار كرد.
حجت الاسلام و المسلمين علي اكبر رشاد، رئيس پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي در افتتاحيه اين هم انديشي گفت: با تاملي كه در اين دو نامه رهبر معظم انقلاب كه به جوانان غربي صادر شد، داشتم به نظرم مي توان از ابعاد گوناگون اين پديده و اتفاق ارزشمند تاريخي صحبت كرد. يكي از اين ابعاد، سبك شناسي نامه مقام معظم رهبري است. ايشان با يك سبك مخصوصي با مخاطب به تخاطب مي پردازد؛ سبكي كه شيوه همه انبيا و اوليا است و مخاطب قرار دادنِ وجدان ها مبتني بر يك سري مباني معرفتي است. ما انسان را ذاتمند مي پنداريم برخلاف كساني كه انسان را ذاتمند نمي دانند و انسان را بدسرشت مي دانند و به آدمي بدبين هستند، ما معتقديم انسان داراي فطرت ملكوتي و سرشت الهي است. در انسان چيزي به نام فطرت الهي نهفته است. نمي خواهم از فطرت چندان سخن بگويم. معتقديم در وجود انسان فطرت نهفته است. نحوه وجود آدمي چنان است كه هم در ساحت معرفت و شناخت و هم در ساحت گرايش و هم در ساحت كنش و رفتار، اين فطرت وجود دارد.
وي گفت: فطرت كه نحوه وجود آدمي است در سه ساحت معرفت و گرايش و علايق و ساحت رفتار و كنش و عمل تاثيرگذار است و فطرت غير از اخلاق است. آيات و روايات بسياري اين مدعا را به اثبات مي رسانند كه انسان داراي فطرت الهي است.
رئيس پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي افزود: تفاوتي كه كلمه فطرت با خلقت دارد اين است كه با اينكه هر دو بر وزن فعلت است اما در فطرت چيزي نهفته است كه در خلقت نيست. فطرت را به آفرينش ابداعي و بي سابقه و بي مثال و بي الگو مي گويند. انسان داراي خلقي خاص و بي پشينه است. قرآن اشاره دارد كه انسان داراي جوهر و گوهري است كه آن گوهر الهي است. خدا آن گوهر را الهي آفريده و آن گوهر به الوهيت و عبوديت وابسته است.
وي افزود: اگر مي خواهيد با مخاطب مواجهه شويد بايد به فطرتشان مراجعه كنيد. يعني با وجدانشان تخاطب كنيد نه آن لايه هاي بيروني انساني كه آلوده به حجاب هاي ظلماني است. آيات ديگري در اين زمينه است. روايتي از پيامبراكرم(ص) داريم با اين مضمون كه خدا هر مولود و هر بچه اي كه زاده مي شود را با فطرت مي زاياند و اينكه خدا خالق اوست را در وجودش مي گذارد. اينكه ما مي گوييم از انسان بپرسيم چه كسي آسمان ها و زمين را آفريده است، مي گويد خدا، معنايش همين است. بشر معتقد به خالقيت باري تعالي است.
رئيس شوراي حوزه هاي علميه استان تهران تصريح كرد: از امام صادق(ع) پرسيدند از كجا بفهميم خدايي هست؟ چگونه خدا را درك كنيم؟ فرمودند: شما وقتي سوار كشتي شده ايد اگر كشتي تان در طوفان بشكند و در تخته پاره اي در ميان اقيانوس باشيد آيا در آن لحظه نقطه اميدي نداريد. مي گويند چرا اميد داريم كه نجات پيدا كنيم. ندايي در درون انسان مي گويد راه اميد باز است. امام صادق(ع) فرمودند اين اميد همان خداخواهي است.
حجت الاسلام و المسلمين رشاد اظهار داشت: اطمينان از اينكه نجات پيدا كنيد با ابزارهاي مادي توجيهي ندارد اما با اين وجود التجا پيدا مي كنيد به خدا. حديثي است كه در چنين وضعيتي است كه همه باز مي گردند به خدا. در شرايط سخت و بلاخيز همه متوجه خدا مي شوند. اين مسئله نشان مي دهد چيزي در درون آدمي وجود دارد كه راه را پيدا كند. مانند دستگاه مسيرياب كه انسان را به راه درست هدايت مي كند. خداوند هم در درون آدمي چنين دستگاهي تعبيه كرده است كه بتواند با مركز عالم كه خداي تعالي است ارتباط پيدا كند. بسياري از كساني كه در چنين وضعيتي قرار گرفته اند نقل كرده اند كه چنين تفطني يافته اند. اين وضعيت از بيرون هم نيست استدلال برانگيز و محاسبه انگيز و عقلي هم نيست. اين مسئله درون خيز است يعني انسان از درون ادراك مي كند. اولياي الهي و ائمه نوعا با مخاطبين شان بدين شكل مواجهه مي شدند. امام صادق(ع) و امام رضا(ع) در مناظره با زناديق هم بيش از اينكه به دلايل عقلي توسل كنند وجدانشان را مخاطب قرار مي دادند؛ يعني خطابشان به وجدان دروني و آنچه كه در درون به حصول عيني پيوند مي يابد، بود ولي ما از اين نكته بسيار مهم غافليم.
وي گفت: در مقام تخطئه شيوه هاي ديگر، جز شيوه تخاطب با وجدان نيستم. خيلي خوب است با شيوه هاي عقلي و فلسفي با مخاطب سخن گفت. در برخورد اوليه خوب است با مخاطبان استدلال عقلي كنيم چرا كه توسل به ادله نقلي براي كسي كه ايمان ندارد جواب نمي دهد. با اين روش در وهله اول امكان مواجهه با وجدان مخاطب نيست بلكه بايد با شيوه سقراطي مخاطب را وا داريم كه ما را در مقام بحث هاي عقلي همراهي كند.
رشاد تصريح كرد: در اينكه بايد از برهان و فلسفه و استدلال هاي عقلي به موقع خودش استفاده كرد، بحثي نيست و بايد با مومنين از آيات و روايات گفت اما شيوه مواجهه و تخاطب با وجدان، شيوه فوق العاده اي است كه متأسفانه از اين شيوه غافليم.
رئيس پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي خاطرنشان كرد: بعضي از اهل منبر و فضلاي جواني كه بعضي بحث ها را در صدا و سيما مي كنند، خيلي به سرعت در ميان مردم جا باز كرده اند. بيشتر اينها از همين شيوه تخاطب با مخاطب استفاده مي كنند و به همين دليل سبكشان تاثيرگذار است. اگر بخواهيم طرز تخاطب نامه رهبري با مخاطب را بررسي كنيم، مي بينيم كه سبك شان همين سبك است؛ چرا كه آن عقلانيتي كه در ادبيات و فلسفه ما وجود دارد جواب نمي دهد. جوانان غربي به اينها علاقه اي ندارد. يعني اگر از برهان صديقين يا از نظريه اصالت وجود و بحث هاي عميق استدلالي استفاده كنيم جواب نمي دهد.
وي گفت: ملاحظه مي كنيد رهبر معظم انقلاب هيچ آيه و روايتي نمي آورند و حتي از تورات و انجيل هم استفاده نكرده اند در حالي كه اين همه مطالب مفيد در تورات و انجيل به نفع اسلام داريم. نه از شيوه هاي عقلي برهاني و از روش عقلي و تمسك به نصوص ديني و مقدس استفاده نكرده اند. بعد از اينكه توضيح مي دهند در تاريخ غرب چه اتفاقي افتاده و غربي ها به حال و روز مردم جهان چه آورده اند اشاره مي كنند به جنگ هاي صليبي و جنگ هايي كه بين خودشان در شمال و جنوب درگرفت و كشتارهايي كه در بين خودشان اتفاق افتاد و بعد به تاريخ سياه قرون وسطي اشاره مي كند و بعد مي فرمايند غربي ها دارند تاريخ را تغيير مي دهند و جور ديگري نمايش مي دهند.
رشاد ادامه داد: رهبري همه اينها را اشاره مي كنند بعد مي گويند نمي خواهم اينها را به رخ شما بكشم بلكه از شما مي خواهم از روشنفكران خود بپرسيد چرا وجدان عمومي بايد هميشه در غرب با تاخير چند ده ساله و گاهي چند صدساله بيدار شود؟ يعني ايشان وجدان مخاطب را مورد مواجهه قرار مي دهد. ايشان خيلي زيركانه غرب را زير سئوال مي برند و مي گويند روشنفكران شما آينده را مي بينند.، گذشته دور را هم مي بينند ولي حال را نمي بينند. الان با اين دو نامه سياستمداران و قطب هاي دنيا سكوت پيشه گرفته اند گويي چنين نامه اي اصلا نوشته نشده است.
وي افزود: رهبري مي فرمايند اگر به وجدان خودت رجوع كني خودت در درونت حقيقت را مي يابي. آيا اصلا پرسيده ايد كه اسلام چه دانشمنداني و خدماتي به دنيا ارائه داد؟ آيا اسلامِ داعشي ها اسلام واقعي است؟ اسلام داعش يك اسلام تقلبي است كه مي خواهند با آن شما را از اسلام بهراسانند. اسلام ناب همان اسلامي است كه تمدن ساز است. مي گويند اين شما هستيد كه بايد لايه هاي ظاهري جامعه خود را بشكافيد و گره ها و كينه را بزداييد و شكاف ها را ترميم كنيد. اين نكته كه به لحاظ سبك شناسي در دو نامه رهبري از شيوه تخاطب با وجدان استفاده كردند، نكته بسيار مهمي است.
وي در پايان با بيان اينكه شايد گم شده ما اصحاب انقلاب و طلبه ها اين باشد كه با عموم جامعه و جوانان چنين مواجه اي نداريم، گفت: رهبري با جوانان غربي چنين مواجهه اي داشته اند. توجه داشته باشيم بسياري از خصوصيات و مسائل و دغدغه هايي كه جوان غربي در غرب دارند در شرق هم وجود دارد. جواني كه در ايران شب تا صبح پاي ماهواره نشسته است اگر چه در ايران است اما عملا دارد در آن فضا تنفس مي كند. اين جوان هم مثل جوان غربي است و بايد با او چنين مواجهه اي داشته باشيم.