سفرنامه مکه حاجی میرزا جبار خان نصیر الممالک

نويسنده: رسول جعفريان
ميرزا عبدالجبار خان نصير الممالك، نويسندة سفرنامة حاضر، «در سال ۱۲۷۲ هجري قمري متولد و در تاريخ ۱۹ رمضان المبارك ۱۳۳۶ هجري قمري در طهران به رحمت ايزدي پيوست و در حرم حضرت معصومه، قم ـ عليها سلام ـ مقابل مقبرة شاه عباس مدفون است.»
اين‌ها جملاتي است كه فرزند وي، محمد علي، در كنار شرح حال كوتاه و تصوير وي، در حاشية كتاب سوانح عمري (به قلم ميرزا محمد آقا ثقة الاسلام، چاپ سال ۱۳۴۰، ص ۱۸۵) نوشته است. تاريخ نوشتة وي اين است: «محمد علي ابن جبار، شهر جمادي الثاني سال ۱۳۸۱ قمري هجري، مطابق اول آذر ۱۳۴۰ شمسي در طهران تحرير شد.»
در متن «سوانح عمري» تصويري از نصير الممالك آمده و نوشته شده است: داماد مرحوم غفران پناه، آقاي حاج ميرزا موسي آقاي ثقة الاسلام مي‌باشد كه در سال ۱۳۲۸ هجري با خانواده به عتبات مشرف شده و در هنگام مراجعت آقاميرزا محمود آقا نيز عزم مراجعت تبريز داشت، همراه ايشان مراجعت نمودند. توضيح اينكه: همين عكس در ايام حكومت آقاي حسام الدوله جوانشير در خوي برداشته شده. (ص ۱۸۵).
در ادامه كسي با خط خودش افزوده: «در تاريخ ۱۳۱۱ هجري قمري در خوي برداشته شده، رحمة الله عليه.»
حاج ميرزا موسي فرزند ميرزا شفيع ثقة الاسلام و پدر شهيد ثقة الاسلام تبريزي است. بدين ترتيب، ارتباط وي با اين خاندان روشن است. طبعاً در اين سفرنامه و نيز در جاهاي ديگر موارد ديگري در بارة زندگي نامة وي باقي مانده كه اميد است در فرصتي ديگر و زماني كه متن كامل اين سفرنامه آمادة نشر شد، آن‌ها نيز نوشته شود.
سفرنامة حاضر، گزارشي است از سفر وي كه طي سال هاي ۱۳۲۶ و ۱۳۲۷ق. صورت گرفته و او به طور روزانه و مطالب هر روز را در يك صفحه نگاشته است. روي صفحة اول متن، گويا فرزندش، عنوان كتاب را چنين ثبت كرده است: براي مشاهده كامل مقاله روي فايل مقابل كليك كنيد.