بخش اول، استطاعت/
پاسخ رهبر انقلاب به استفتائات درباره حج
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، در حالیکه کمتر از سه هفته تا آغاز موسم حج و اعزام زائران کشورمان به سرزمین وحی مانده، نحوه صحیح انجام این فریضه الهی و موضوعات مرتبط با آن، از مهمترین دغدغههای فکری هر زائری است. از همین رو، خبرگزاری دانشجویان در نظر دا
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، در حاليكه كمتر از سه هفته تا آغاز موسم حج و اعزام زائران كشورمان به سرزمين وحي مانده، نحوه صحيح انجام اين فريضه الهي و موضوعات مرتبط با آن، از مهمترين دغدغههاي فكري هر زائري است.
از همين رو، خبرگزاري دانشجويان در نظر دارد طي روزهاي منتهي به آغاز حج ابراهيمي، با رجوع به پايگاه اطلاعرساني مقام معظم رهبري، پاسخهاي معظمُله به شُبهات و استفتائات افرادي كه قصد عزيمت به حج را دارند منتشر كند.
به اين اميد كه حج امسال در كمال امنيت و آرامش، حداكثر دستاورد معنوي و روحي را براي هموطنانمان به همراه داشته باشد.
در قسمت اول پاسخهاي امام خامنهاي در رابطه با موضوع "استطاعت" را مرور خواهيم كرد.
** كسي كه از وجوه شرعي نظير خمس و زكات ارتزاق ميكند، اگر از آن خمس يا زكات اضافه آيد كه به قدر مخارج حج باشد، آيا با وجود ساير شرايط مستطيع خواهد بود يا نه؟
اگر استحقاق دريافت را به وجه شرعي داشت و باقيمانده وافي به هزينه حج بود و ساير شرايط را هم دارا بود، مستطيع است.
** با توجه به اينكه موقع اعزام زائران به حج معاينات پزشكي صورت ميپذيرد و كساني كه توانايي جسمي ندارند در معاينات پذيرفته نميشوند، آيا مردودين معاينات پزشكي كه تاكنون هم راه براي آنان باز نبوده، استطاعت شرعي هنوز دارند؟ يا آنكه با پذيرفته نشدن استطاعت هم تحقق نمييابد؟
در فرض مرقوم استطاعت ندارند.
** در مسأله مهر مدتدار زوجه كه بر زوج هنگام توانايي در پرداخت واجب است آن را بپردازد، ولي زوجه هنوز مطالبه نكرده و به مهريه احتياج ندارد؛ آيا پرداخت مهريه مدتدار بر انجام حج واجب مقدم است؟
اداي مهريه بدون مطالبه زوجه، واجب نيست و در فرض مذكور اداي حج بر آن مقدّم است.
** آيا با پسانداز كردن پول در مدت چندين ماه، شخص مستطيع ميشود؟ بهويژه زماني كه بداند جز از اين طريق، مستطيع نخواهد شد.
ايجاد استطاعت از اين طريق واجب نيست، اما اگر به قدر هزينهي حَجّةالاسلام پسانداز نمود و مستطيع شد، انجام حَجّةالاسلام بر او واجب است و نيز كسي كه ميخواهد حَجّةالاسلام بهجا آورد، ميتواند از هر راه مشروع، مال كسب كند.
** آيا ديدار پدر و مادر يك ضرورت اجتماعي يا شرعي و يا شخصي به شمار ميآيد؟ و اگر چنين است، آيا شخص مستطيع ميتواند حجّ را به تأخير اندازد و مال خود را براي اين كار هزينه كند؟ (با فرض اين كه لازمهي ديدار پدر و مادر، انجام سفر و مانند آن باشد.)
بر شخص مستطيع واجب است حجّ بهجا آورد و جايز نيست خود را با كاري حتي با صلهي رحم از حال استطاعت خارج سازد. صله رحم نيز تنها به ديدار منحصر نميشود، بلكه ميتواند نامه بنويسد يا تماس تلفني برقرار كند، ولي اگر ديدار والدين در شهر ديگر بر حسب حال آنان يا حال خودش بر او لازم باشد بهنحوي كه از نيازهاي عرفي او محسوب شود، و مال كافي براي ديدار والدين و هزينهي حجّ نداشته باشد، در اين حالت مستطيع نيست.
** اگر زني كه به نوزاد خود شير ميدهد مستطيع شود، چنانچه رفتن او به سفر حج براي كودك شيرخوارش ضرر داشته باشد، آيا ميتواند به حج نرود؟
اگر ضرر به گونهاي باشد كه شيردهنده بايد در كنار كودك باقي بماند، يا بهنحوي باشد كه شيردهنده با رفتن به سفر حج دچار عسر و حرج گردد، حج بر او واجب نيست.
** زني كه مقداري زيورآلات طلا براي زينت داشته باشد، كه در صورت فروش آن مستطيع ميشود و مال ديگري ندارد، آيا زيورآلات زنان از حكم استطاعت خارج است، يا بايد آنها را بفروشد و مستطيع شود؟
اگر به زيورآلات نياز داشته باشد و اضافه بر شأن او نباشد، با داشتن آن مستطيع نيست و واجب نيست آن را براي هزينهي سفر حجّ بفروشد.
** اگر زن براي بهجا آوردن حج مستطيع باشد، اما شوهرش به او اجازه ندهد، زن چه وظيفهاي دارد؟
اجازهي شوهر براي انجام حجّ واجب شرط نيست، اما اگر رفتن زن به حج بدون كسب اجازهي شوهر، موجب عسر و حرج براي زن شود، مستطيع نخواهد بود و حج بر او واجب نيست.
** شوهرم هنگام عقد ازدواج به من قول داده كه مرا به حج ببرد. آيا حج بر من واجب شده و بر ذمهام خواهد بود؟
با چنين وعده و قولي، حج بر شما واجب نميگردد.
**آيا جايز است كه انسان در نيازهاي ضروري زندگي بر خود سخت بگيرد تا براي حج استطاعت كسب كند؟
جايز است، اما شرعاً واجب نيست. البته جايز بودن اين كار تنها در مورد خود انسان است، اما سخت گرفتن بيش از حدّ متعارف بر خانواده كه نفقه دادن به آنها واجب است، جايز نيست.
** من در گذشته چندان به مسائل ديني پايبند نبودم و اموالي نيز داشتم كه براي انجام سفر حج كافي بود (مستطيع بودم)، اما به سبب شرايطي كه در آن دوره داشتم، به حجّ نرفتم. در حال حاضر وظيفهي من چيست؟ لازم به ذكر است كه اكنون مبلغ كافي براي رفتن به حجّ را در اختيار ندارم و از طرفي، براي اين كار دو روش وجود دارد؛ يكي از طريق ثبتنام در سازمان حجّ، و ديگري با صرف هزينهي بيشتر. آيا ثبتنام در سازمان حجّ كفايت ميكند؟
اگر در گذشته تمام شرايط استطاعت شرعي را داشتهايد، حج بر ذمهي شما قرار گرفته و بايد به هر روش ممكن و مشروع، البته در صورتي كه به عسر و حرج دچار نشويد آن را به جا آوريد، اما اگر در گذشته از تمام جهات مستطيع نبودهايد، در فرض مذكور حج بر شما واجب نيست.
** شخصي با فيش ميّت اگر از ساير ورثه اجازه بگيرد، ميتواند به حجّ مشرف شود، آيا استجازه از ساير ورثه به عنوان مقدمه واجب (مثل ثبتنام و تهيه بليط و امثال آن) واجب است يا نه؟ و نيز با فرض عدم استجازه چنانچه با همان فيش به حجّ برود و ساير شرايط را داشته باشد، حجّ او صحيح است و كفايت از حَجةالاسلام ميكند يا نه؟
در استفاده از فيش ميّت اجازه ورثه لازم است، و چنانچه بدون اجازه از آن استفاده نمايد، اگر از ميقات به بعد هم استطاعت از ناحيه فيش باشد، حجّ او حَجةالاسلام محسوب نيست ولي اگر از ميقات به بعد خودش هزينه حجّ را داشته باشد و ساير شرايط هم متحقّق باشد حجّ او مُجزي از حَجةالاسلام است.
** كسي كه ثبتنام كرده و فيش گرفته و وصيت كرده بعد از او پسرش با آن فيش به مكه رود و به نيابت از پدر حج انجام دهد، و بعد از فوت پدر فرزند استطاعت مالي پيدا كرده ولي راه رفتن با فيش پدر براي او باز ميشود، آيا با استفاده از فيش مزبور و رسيدن به ميقات بايد به نيابت پدر حج انجام دهد يا خودش استطاعت پيدا ميكند و بايد براي خودش حج بهجا آورد؟
در فرض سؤال كه راه با فيش مورد وصيت براي پسر باز شده و وصيت نسبت به زائد بر حج ميقاتي، از ثلث بيشتر نيست، يا ورثه اجازه كردهاند، بايد پسر حج را به نيابت از پدر بهجا آورد.
** در مسأله قبل اگر وصيت نباشد، ولي ورثه فيش را به يكي از فرزندان كه خود استطاعت مالي پيدا كرده بدهند كه به نيابت پدر به حج برود، آيا با استفاده پسر از فيش و رسيدن به ميقات، بايد حج به نيابت بهجا آورد يا خودش مستطيع ميشود و بايد براي خودش حج بهجا آورد؟
در اين فرض هم حج نيابي مقدم است.
** در دو مسأله قبل اگر وظيفه او حج به نيابت پدر است، چنانچه حج را براي خودش بهجا آورد كفايت از حجةالاسلام ميكند يا خير؟
كفايت از حجةالاسلام محل اشكال است.
** كسي كه پدرش فوت شده و پدر مستطيع بوده و با فيش او به قصد حج براي پدر حركت كرده و به ميقات رسيده و در آنجا خودش هم مستطيع است چه كند؟ توضيح آنكه نه وصيتي بوده و نه از او خواسته شده كه نيابت كند مثلاً وارث منحصر است و راه براي او باز نبوده مگر به اينطور؟
در فرض مرقوم بايد براي خودش حج بهجا آورد و براي پدر نايب بگيرد.