دستاوردهای حج

يكي از حكمت هاي وجوب حج منافع و دستاوردهايي است كه مسلمانان آن را مشاهده و لمس مي كنند. در زير به برخي از اين دستاوردها اشاره مي شود:
1-امنيت و آرامش
امنيت يكي از مهمترين دستاوردهاي حج است و در منطق قرآن امنيت، از پيش نيازهاي حج محسوب مي شود. اعمال حج در سرزمين «مكه» صورت مي گيرد كه خداي متعال اين سرزمين را سرزميني آزاد قرار داد و به آن منتهاي حرمت را اعطا كرد و آنجا را بيت الله الحرام نام نهاد؛ بيت الحرامي كه انسان در آن حق تجاوز به هيچ چيزي را ندارد و در چنين فضايي همه موجودات در امان مي باشند، از اين جهت همه چيز در مكه داراي امنيت مي باشد. بدين سبب مي توان «امنيت اجتماعي» را يكي از مهمترين اهداف حج دانست آنگونه كه خداوند متعال فرمود: «هر كس داخل در مكه شود در امان است».
از سوي ديگرمهم ترين دستاورد اتحاد ، حفظ صلح، آرامش ، امنيت و دور ماندن از جنگ و خون ريزي و جدايي است، اتحاد در جامعه جهاني، حس نوع دوستي و هم كاري متقابل را نيز تقويت مي كند و همه فتنه هاي اجتماعي را از بين مي برد؛ همچنين اتحاد پيروان اديان آسماني، از تنش ميان آنان كاسته و اتحاد ميان مؤمنان، زمينه درگيري را مرتفع مي سازد.
2- بنيان مرصوص
از ديگر كاركردهايي كه قرآن براي حج بر مي شمارد تقويت دين است. خداوند كعبه و خانه خدا را مركزي قرار داده است تا مسلمانان با حضور و رابطه مستقيم با خداي خود باورهاي دينيشان را تقويت كنند.
چنانكه در قرآن مي فرمايد: «جعل الله الكعبه البيت الحرام قياما للناس...خداوند، كعبه بيت الحرام را وسيله سامان بخشي و قوام مردم قرار داده است».
درپايگاه عظيم حج حضور يكپارچه مسلمانان باعث مي شود دين مبين اسلام تقويت شود، مسلمانان پايبندي به احكام الهي را به نمايش گذارند و قدرت و توانايي خويش را به ساير ملتها نشان دهند. حضرت علي (ع) حج را باعث تقويت دين دانسته و مي فرمايد: «والحج تقويه للدين؛ حج مايه تقويت دين اسلام است».
قرآن، منازعه را باعث ره يافت سستي در صف مسلمانان مي داند و درجاي ديگر، مؤمناني را كه در كنار يكديگر صف تشكيل داده و بسان بنيان مرصوص در راه خدا به نبرد مي پردازند، ستوده و مي فرمايد: «خداوند كساني را دوست مي دارد كه در راه او پيكار مي كنند گويي بنايي آهنين اند» . اين نكته نشانگر آن است كه مسلمانان با حضور گسترده خويش در مراسم حج مانند بنيان مرصوص، قدرت واقعي خويش و قوت دين را در معرض نمايش مي گذارند و همين مراسم باشكوه خود از مصاديق بارز انسجام اسلامي خواهد بود.
3- آشنايي با فرهنگ ملت هاي ديگر
حج يكي از مؤثرترين عوامل تبادل انديشه ها و مايه استواري فرهنگ ديني مسلمانان به شمار مي رود. در موسم حج همه اقشار، گروهها و ملت هاي مسلمان حضور دارند. اين اجتماع باعث مي شود همه حج گزاران با افكار و عقايد يكديگر آشنا شده، گرفتاريها و نيازهاي همديگر را مطرح كنند و در نتيجه، وحدت و همبستگي آنان بيشتر شود.
در همايش جهاني حج، در سايه شناخت يكديگر، زمينه تبادل آراء و افكار فراهم مي شود و هر گروه از هر كشوري كه باشد مي تواند دستاوردهاي علمي و پيشرفتهاي فرهنگي واقتصادي خويش را به برادران ديني ديگر مناطق و كشورها انتقال دهد و اين خود نوعي همبستگي و علاقه در بين آنها ايجاد مي كند.
4- پايگاه تبليغ انسجام
حج بهترين پايگاه براي تبليغ و تعليم احكام شرع مقدس اسلام است. يكي از حكمت هاي مهم تشريع حج را مي توان آشنا كردن و تعليم مردم با مباحث اسلامي دانست، چرا كه حجاج به عنوان نمايندگان شهر و ديار خود در اين مراسم شركت مي كنند و پس از مراجعت به كشور و شهر خود نيز آنچه را ياد گرفته اند، نشر داده و به ديگران تعليم مي دهند.
در موسم حج ، مي توان مسايل مهم اسلام را به مسلمانان جهان رسانيد. رسول اكرم (ص) در موسم حج خطبه هاي طولاني براي مردم ايراد مي فرمود و در «صفا و مني» بارها مردم را با مسايل اسلام آشنا مي كرد. امام خميني نيز در رابطه با فلسفه اجتماع در حج مي فرمايد «يك چاره كه اساس چاره هاست و ريشه اين گرفتاري ها را قطع مي كند و فساد را از بن مي سوزاند، وحدت مسلمانان بلكه تمامي مستضعفان و در بند كشيده شدگان جهان است و اين وحدت كه اسلام شريف و قرآن كريم بر آن پافشاري كرده اند، با دعوت و تبليغ دامنه دار بايد بوجود آيد و مركز اين دعوت و تبليغ، مكه معظمه در زمان اجتماع مسلمين براي فريضه حج است.»
5- لغو امتيازات، زمينه ساز انسجام
يكي ديگر از كاركردهاي حج كه زمينه ساز انسجام اسلامي مي شود لغو امتيازات گروهي و طايفه اي در حج است. بدين صورت كه كاربرد واژه «ناس» در خطاب هاي حج نشانگر اين موضوع است كه كسي رابر ديگري فضيلتي نيست . درحج هرگونه امتيازي لغو مي شود تا زمينه ساز همبستگي و انسجام شود. عدم تفاوت ها و برداشتن امتيازات حتي براي يك مقطع كوتاه زماني، به معناي برابري است و همين امر باعث مي شود انديشه برابري انساني و عدم تفاوت هاي برخاسته از مال و مكنت و منصب در ميان مردم به عنوان يك اصل، جايگزين انديشه فخرفروشي هاي ناشي از برتري بر پايه اعتبارات شود. در اين صورت حس دوستي و برابري، زمينه را براي انسجام و همدلي فراهم مي نمايد و در چنين فضايي هيچ كس در كنار ديگري احساس برتري نمي كند و همه اعتبارات و امتيازات ظاهري از ميان مي رود.
6-افزايش تعاون
يكي ديگر از كاركردهاي حج كه به تقويت انسجام اسلامي كمك مي كند مسئله تعاون و همكاري هاي مختلف در حوزه هاي متعدد مي باشد.
مناسك حج به گونه اي تنظيم شده كه مسئله تعاون را تقويت مي كند و موجب اجراي كارهاي شايسته و احسان و نيكوكاري مي شود. قرآن كريم مي فرمايد: «و (همواره) در راه نيكي و پرهيزگاري با هم تعاون كنيد! و (هرگز) در راه گناه و تعدي همكاري ننماييد! و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد كه مجازات خدا شديد است.
7- برائت از مشركين، نماد انسجام
يكي از مهمترين وظايف مسلمانان و حجاج كه زمينه ساز انسجام اسلامي مي باشد، برپايي مراسم سياسي عبادي برائت از مشركين است. اين مراسم، وحدت عيني مسلمانان جهان را به رخ ابرقدرت ها مي كشد. در اين زمينه حضرت امام، وظيفه حجاج را اينگونه بيان مي كند: «فرياد برائت، فرياد همه مردماني است كه ديگر تحمل تفرعن آمريكا و حضور سلطه طلبانه آن را از دست داده اند و نمي خواهند صداي خشم و نفرتشان براي ابد در گلويشان خاموش و افسرده بماند و اراده كرده اند كه آزاد زندگي كنند و آزاد بميرند و فريادگر نسل ها باشند، فرياد برائت، فرياد دفاع از مكتب، فرياد دردمندانه ملت هايي است كه خنجر كفر و نفاق قلب آنان را دريده است.»
با اين بيان مشخص مي شود كه مناسك حج و به ويژه مراسم برائت از مشركين مظهر اوج وحدت و انسجام اسلامي مي باشد وبا اعلام برائت، مسلمانان، مرزهاي خودي و غير خودي را مشخص مي كنند و اين عاملي مي شود كه خودي ها- كساني كه دلشان به عشق اسلام مي تپد- در كنار هم منسجم شده و زمينه را براي پيشرفت و تعالي هر چه بيشتر فراهم آورند.