بخش 5

گزارش مظفر اعلم

آقاي اعلم پس از بازگشت از مدينه ، گزارشي به اين شرح به تهران مخابره مي نمايد :

شماره محرمانه : 9

جده ، 25 فروردين 1331

محرمانه

وزارت امور خارجه

پيرو گزارش محرمانه شماره 8 ، مورخ20/1/31 راجع به بقيع ، خاطر عالي را مستحضر مي دارد ، چون در باب ساختن سايه باني از درِ بقيع تا مقابل محوطه قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) مذاكره و موافقت حاصل گرديد ، روز چهارشنبه بيستم فروردين به اتفاق آقاي سيدالعراقين كه از كراچي به اين جا آمده و مورد پذيرايي دولت سعودي واقع گرديده بودند و در دنباله آن مذاكرات ، با اميرفيصل و امير عبدالله وزير كشور نيز ملاقات نموده و آن ها نيز مذاكرات قبلي را تأييد كرده بودند ، به مدينه منوره رفته و اوامر هردو امير را به امير مدينه ابلاغ و به اتفاق ايشان به بقيع رفتيم و محل را از نزديك معاينه

103

نموديم و قرار شد موضوع ساختن سايه بان به دايره توسعه حرم كه مدتي است مشغول خالي كردن و توسعه اطراف حرم مطهر نبوي مي باشند ، ارجاع گردد كه ضمن كارهاي جاري خود ، موضوع بقيع را نيز انجام دهند .

ضمناً با متصدّيان و مهندسين توسعه حرم شريف و ديگران ، جداگانه مذاكره نموده و تأكيد شد كه فعلاً با ساختن سايه بان شايسته اي حتي المقدور در تنظيف و ترتيب آن محوطه نيز اقدام نمايند .

ظاهراً امير مدينه كه شخص نسبتاً مساعدي است ، وعده مساعدت داده است تا در عمل ، حقيقت اظهارات و مواعيد او معلوم شود و نيز در نظر دارم به مجرد شروع به كار ، حاجي رضا نام مهندس ايراني را كه چندين سال در مكه مقيم و مشغول كارهاي ساختماني است و با اغلب رجال مدينه سابقه آشنايي دارد ، براي نظارت در كار بقيع به مدينه اعزام دارم كه ضمن ساختن سايه بان ، اكثر استفاده را براي سر و صورت دادن به محوطه قبور ، از قبيل تعمير ديوار آن و سنگ فرش زمين و اصلاح و مرمّت قبور بنمايد كه اقلاًّ از صورت اسفناك كنوني خارج شود و نيز بين سايه بان و محوطه قبور ائمه اطهار ، نرده اي از آهن بكشد كه زوار از پشت آن نرده زيارت كنند كه از طرف شدن با مستحفظين كه مانع دخول در محوطه مي باشند اجتناب شده باشد .

درهرحال با تعصّب شديدي كه حضرات راجع به موضوع

104

قبور نشان مي دهند ، هر اصلاحي مقدور باشد مغتنم است ، فعلاً به سيد محسن عمران كه از شيعيان است و در دايره مهندسي توسعه حرم شريف مشغول كار است ، دستور داده ام ، جريان كار را
گزارش دهد كه در صورت تعلّل و تأثر ، مجددّاً به اميرعبدالله
مراجعه نمايم .

پاسخ آقاي كاظمي وزير خارجه

آقاي كاظمي در نامه اي مورخ1/2/31به شماره498 خطاب به سفارت شاهنشاهي ايران در جده چنين مي نويسد :

بازگشت به گزارش هاي شماره 30 مورّخ 25/7/30 و 52 مورّخه 2/9/30 و نامه شماره 82 مورخه 17/9/1330 ، موضوع ساختن سايه بان در بقيع مقابل قبور ائمه اطهار ، اشعار مي دارد :

مذاكرات مقدماتي كه براي ساختن سايه بان و گذاشتن ديوار نرده دار با مقامات مربوطه كشور عربستان سعودي به عمل آمده ، منظور اصلي را كه ساختمان اساسي قبور منوره باشد ، تأمين نمي نمايد . انتظار مي رود كه با اقدام جدي و مؤثر و مذاكره با
هر مقامي كه صلاحيت داشته باشد ، موضوع ساختمان اساسي و
كامل قبور منوره را فراهم و نتيجه اقدامات خود را سريعاً اعلام
فرماييد .

وزير خارجه ـ كاظمي

105

ارسال نامه به كميسيون دائمي حج

مظفر اعلم در تاريخ 26/1/31 در نامه اي به شماره 88 ، خطاب به اداره كميسيون دائمي حج در وزارت خارجه مي نويسد :

عطف به نامه شماره 3134/67773مورخ 20/11/1330 راجع به وضع تأسف انگيز قبور ائمه اطهار در بقيع اشعار مي دارد كه :

درنتيجه ملاقات و مذاكرات قبلي با والاحضرت امير فيصل وزير امور خارجه و نايب السلطنه حجاز و فرزندش اميرعبدالله وزير كشور و موافقت ايشان با ساختن سايه باني از درِ بقيع تا مقابل محوطه قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) ، روز چهارشنبه بيستم فروردين ماه جاري به اتفاق آقاي سيد محمد خزانه ( سيدالعراقين ) كه از كراچي به اين جا آمده بود ، به مدينه منوره رفته و با امير مدينه ملاقات نموده ، متفقاً به بقيع رفته و محل را از نزديك معاينه نموديم . قرار شد موضوع سايه بان را به اداره توسعه حرم مطهر نبوي ارجاع نمايند كه ضمن كارهاي جاري خود ، موضوع بقيع را انجام دهند و با متصديان و مهندسين و رييس شهرداري و ديگران نيز جداگانه مذاكره لازم به عمل آمد و درنظر دارم به مجرد شروع به كار ، آقاي حاج رضا مهرآيين ، مهندس ايراني را كه مورد توجه والاحضرت اميرعبدالله وزير كشور مي باشد و در مكه و طائف و جده ، ساختمان هايي بنا نموده است براي نظارت در كار بقيع به مدينه
اعزام دارم كه ضمن ساختن سايه بان ، اكثر استفاده را براي سر و

106

صورت دادن به محوطه مزبور ، از قبيل تعمير ديوار و سنگ فرش زمين و در صورت امكان اصلاح و مرمت قبور بنمايد كه اقلاً از صورت اسفناك فعلي خارج شود و بين سايه بان و محوطه قبور ائمه اطهار ، نرده اي از آهن بكشند كه زوار از پشت اين نرده زيارت كنند و با مستحفظين تماس پيدا نكنند . خواهشمند است مبلغ دويست ليره استرلينگ براي كرايه رفت و آمد و بعضي خرج هاي مهندس مزبور در اختيار اين سفارت بگذارند . البته صورت هزينه آن بعداً ارسال خواهد شد .

وزير مختار شاهنشاهي ـ مظفر اعلم

مظفر اعلم همچنين در تاريخ 3/2/1331 طي نامه اي خطاب به دفتر مخصوص شاهنشاهي چنين مي نويسد :

پس از موافقت اميرفيصل و پسرش اميرعبدالله با ساختن سايباني مقابل قبرهاي امامان بقيع و مرمت ديوارهاي آن جا ، اين جانب به نام دولت شاهنشاهي به طور مقتضي تشكر كرده ام ، تصور مي كنم همين قدر كافي است ، گزارش هاي مربوط را به وزارت امور خارجه تقديم كرده ام . ^{( 1 )}

اعلم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . شماره سند 13 و تاريخ ارسال آن 3/2/1331 است .

107

نامه دوّم

ايشان مجدداً موضوع را از طريق وزارت امور خارجه پيگيري و در شماره257مورخ12/3/1331 مجدداً در نامه اي كه به كميسيون دائمي حج نوشته چنين مي نويسد :

عطف به نامه شماره 3134 ـ 67773مورخ 20/11/1330 اشعار مي دارد كه چندي است از والاحضرت اميرعبدالله فيصل ( كفيل نيابت سلطنت حجاز و وزير كشور و بهداري ) نامه اي به عنوان امير مدينه منوره گرفته شده كه در آن سفارش گرديده كه با آقاي حاج رضا مهرآيين ، مهندس ايراني ، هرگونه كمك و همراهي شود تا در ساختن سايه بان و ديوار بقيع از هنر و مهارت او استفاده گردد . ولي هنوز اعتباري كه معادل دويست ليره استرلينگ در نامه شماره 88مورّخ 26/1/1331 براي مخارج مربوط به اين قسمت خواسته شده بود ، نرسيده و در انتظار رسيدن وجه مزبور مي باشيم . اميدواريم در ارسال وجه مذكور تسريع گردد تا از اين فرصتي كه پيش آمده ، استفاده شود و اقدامات لازم براي ساختن سايه بان و ديوار بقعه مبارك به طور آبرومندي به عمل آيد .

وزير مختار شاهنشاهي ـ مظفر اعلم

ايجاد سايبان كافي نيست

آقاي كاظمي وزير امور خارجه وقت ، در نامه ديگري خطاب به سفارت ايران در جده مي نويسد :

108

بازگشت به نامه محرمانه شماره 9مورخه 25/1/1331 راجع به تعمير قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) و ايجاد سايه بان در بقيع ، با اظهار قدرداني از زحماتي كه در اين زمينه ، از طرف آن سفارت شاهنشاهي و جناب آقاي مظفر اعلم به عمل آمده است ، مي نگارد :

به طوري كه استحضار دارند ، تعمير قبور بقيع مورد علاقه مخصوص عموم ايرانيان بوده و همواره تقاضا دارند اقدامات مؤثري در اين زمينه بشود ، ولي البته تصديق مي فرمايند كه اگر پس از اين همه كوشش و فعاليت و اقدام ، اكنون فقط به ايجاد سايه بان كه آن هم معلوم نيست به چه نحو ساخته خواهد شد قناعت شود ، نظر آقايان علماي عظام تأمين نشده و قطعاً مراجعات محافل مزبور به وزارت امور خارجه ادامه خواهد داشت .

بديهي است وزارت امور خارجه از اشكالات كار و مخالفت هاي اساسي اولياي امور دولت عربي سعودي استحضار دارد و به خوبي آگاه است كه همين موفقيت در ساختن سايه بان نيز ، در اثر كوشش هاي آن سفارت شاهنشاهي حاصل شده است . ولي به نظر وزارت امور خارجه ، بهتر است اقدامات سابق تعقيب و سعي شود مقامات مربوطه دولت عربي سعودي با تعمير قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) و ايجاد ساختمان آبرومندي در بقيع موافقت نمايند .

در هر صورت لازم است قبل از شروع ساختمانِ سايه بانِ

109

مورد بحث ، اطلاعات بيشتري راجع به آن و حتي الامكان نقشه سايه بان مذكور را به وزارت خارجه ارسال نمايند .

ضمناً توجه آن سفارت شاهنشاهي را به اين نكته جلب مي نمايد كه آقاي سيدالعراقين به هيچوجه سمتي نداشته و سفارت شاهنشاهي بايد از دخالت ايشان در اين امر جداً جلوگيري نمايد .

وزير امور خارجه ـ كاظمي

ملاقات مظفر اعلم با امير عبدالله فيصل

وزير مختار ايران در ديدار 17/2/1331 خود با كفيل نيابت سلطنت حجاز آقاي اميرعبدالله فيصل موضوع بقيع را پيگيري نموده ، گزارشي به اين شرح به وزارت امور خارجه در تهران مخابره مي كند :

وزارت امور خارجه ـ اداره اول سياسي

پيرو گزارش محرمانه شماره 17 مورخ 16/2/1331 اشعار مي دارد كه عصر چهارشنبه 17 ماه جاري ، بنا به تعيين وقت قبلي با والاحضرت اميرعبدالله فيصل كفيل نيابت سلطنت حجاز و وزير كشور و بهداري ملاقاتي دست داد . در اين ملاقات موضوع اعزام آقاي حاج رضا مهرآئين مهندس ايراني از طرف سفارت براي نظارت و راهنمايي در ساختمان ديوار و سايبان بقيع از نو مطرح و مورد تأييد

110

ايشان واقع گرديد و قرار شد سفارشي به اولياي امور محلي
مدينه منوره بنويسند تا وسايل تسهيل كار آقاي حاج رضا مهندس را فراهم كنند .

راجع به كمك ملت ايران به اين ساختمان ، با وجود اين كه اين جانب پيش بيني مي نمودم كه بعيد است چنين تقاضايي پذيرفته شود و سابقه تعمير و مرمت حرم مطهر حضرت پيغمبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) كه اعلي حضرت ملك عبدالعزيز بن السعود حاضر نشد اعانه و كمك مصري ها و ساير مسلمانان جهان را قبول كند ، اين ظن و پيش بيني را تقويت مي كرد ، مع ذلك احساسات پاك هم ميهنان را در اين باره تشريح نمودم و بيان داشتم كه چقدر مايه مسرت و سرافرازي ايرانيان مي شود كه بتوانند در اين عمل خير كمك كنند .

والاحضرت اميرعبدالله در پاسخ فرمودند : اين كار كوچك است و ارزش كمك را ندارد و ما همه در اين جا خدمتگزاران عالم اسلام هستيم و پول ما و پول شما با هم فرقي ندارد و اميدواريم در كارها و نقشه هاي بزرگ تري بتوانيم از كمك هاي بي دريغ ملت ايران برخوردار شويم و بدين ترتيب با لحن مؤدبانه و آراسته اي از قبول پيشنهاد ما معذرت خواستند .

پس از اين ملاقات ، نامه شماره 432/5376 مورخ 16/2/31 كه مبني بر تقدير از كوشش هاي اين سفارت و ترغيب و
تشويق در احراز موفقيت هاي بيشتري در اين باره بود

111

رسيد ، اين جانب با اظهار تشكر و امتنان بي پايان از طرف خود و كليه كارمندان اين سفارت ، از اين ابراز توجه و تقدير معروض مي دارد كه اين سفارت با استفاده از فرصت و مواقع مناسب ، كوشش هاي مداوم خود را در اين راه ادامه خواهد داد تا حتي الامكان نتيجه بهتر و بيشتري گرفته شود .

ولي به عقيده اين سفارت بهتر است براي احتراز از تحريك احساسات تعصب آميز وهابي ها و علماي نجد ، حتي المقدور در اطراف اين موضوع كمتر صحبت شود و كمتر گفت و گوي آن در مطبوعات و راديوها منعكس گردد .

راجع به ارسال نقشه ديوار و سايه بان كه درنظر است ساخته شود ، چون آقاي حاج رضا مهندس ايراني از طرف اين سفارت در تهيه نقشه مذكور شركت خواهد كرد ، از اين رو به دست آوردن و ارسال نقشه ساختمان مذكور اشكالي نخواهد داشت ، فعلاً اين سفارت منتظر رسيدن اعتبار دويست ليره اي است كه براي اين منظور از كميسيون حج خواسته است و براي اين كه فرصت از دست نرود ، بهتر است كه از محل موجودي كميسيون دائمي حج يا از هر محل ديگري كه ميسر باشد ، در ارسال وجه مزبور تسريع شود تا بلكه به محض صدور حكم و توصيه از طرف والاحضرت اميرعبدالله بتوان آقاي مهندس را براي منظور فوق به مدينه منوره اعزام نمود . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . شماره سند 21 ـ محرمانه و تاريخ ارسال آن 23/2/1331 است .

112

انعكاس خبر بازسازي

انتشار خبر بازسازي بقيع ، موجب خوشحالي علما ، مراجع و شيعيان گرديده ، برخي مطبوعات عراق اقدام به درج آن كردند و راديو ايران نيز خبري در اين زمينه منتشر كرد .

مرحوم آيت الله حسن سعيد ، آقازاده مرحوم آيت الله ميرزا عبدالله چهل ستوني كه سال ها در مسجد جامع تهران ( مسجد امام فعلي ) اقامه نماز جماعت مي كرد و در آن تاريخ ، حدوداً سه سال بود كه در نجف مشغول به تحصيل بود ، در 23 رجب سال 1371 هـ . ق . در اين رابطه نامه اي به اين شرح خطاب به مظفر اعلم نوشته است :

بسم الله الرحمن الرحيم

به عرض مي رساند مرقومه اي از جناب حجة الاسلام آقاي طالقاني زيارت گرديد كه حاكي بود از تشرّف جناب عالي به مدينه منوره و صدور قرار براي ساختمان سايه بان و ديوار جهت ائمه بقيع و حقيقتاً اين خبر ، مسرت و سروري در جامعه علمي و ديني نجف ايجاد نمود كه كم سابقه بود و چقدر جاي خوشبختي است در اين موقع كه حضرت عالي به عنوان سفارت تشريف برده ايد ، اين خدمت شايان را انجام داده و اين موفقيت قابل تقدير براي جامعه تشيع مخصوصاً ملت ايران كه هميشه پرچمدار ولاي اهل بيت ( عليهم السلام ) بوده بهوجود آمده است و راستي اين

113

بزرگ ترين سعادتي است كه براي شخص جناب عالي ، خصوصاً و كساني كه در اين راه سعي و كوشش نموده اند عموماً ، پيش آمده و ان شاءالله روزي همان اعتقاد كاملي كه در كمون ذات جناب عالي موجود است ، سعي بليغ فرموده كه از اين فرصت حداكثر استفاده به دست آيد و قلوب شيعه كه سال هايي است جريحه دار گشته ، التيام پذيرد و جامعه تشيع مخصوصاً ، ملت ايران در سايه توجهات ائمه اطهار ( عليهم السلام ) به اوج عظمت و رفعتي كه در خور است نايل آيد .

حضور جناب علاّمه جليل آقاي حاج سيدالعراقين كه در اين كار اقدامات مؤثري نموده و زحماتي بر خود هموار ساخته اند با عرض سلام و ارادت تبريك ، موفقيت كامل معظم له را خواستار ، در خاتمه دوام عزت و سعادت آن جناب را از درگاه حضرت باري تعالي مسألت . با تقديم احترامات فائقه .

ضمناً بنا به اشاره جناب آقاي طالقاني ، با مراجع تقليد و بزرگان از علماي نجف مذاكراتي به عمل آمده كه تلگرافات و مكاتيبي به عنوان تشكّر از دولت سعودي در خصوص اين عمل بشود ، مضافاً بر تشكراتي كه از اولياي امور دولت ايران مي گردد و قرار شد كه پس از شور ، ترتيبي اتخاذ شود و چون ممكن است دولت سعودي اشخاص آن ها را تطبيق نموده ، اعادي تلقي نمايند ، لذا مستدعي است مقرر فرماييد مراقبت فرمايند كه رعايت احترامات لازمه بشود . به تهران

114

هم مكاتيبي نوشته شده و تصور مي رود اقداماتي بنمايند و تلگرافات يا نامه هايي بنويسند ، ولي تظاهرات عمومي به بعد موكول گرديده است .

ادام الله بقائكم

نجف 23 رجب 1371هـ .

حسن سعيد

تصوير متن نامه آقاي حسن سعيد

115

نامه مرحوم آية الله العظمي حكيم ( رحمه الله )

مرحوم آيت الله العظمي آقاي سيد محسن حكيم ، از مراجع بزرگ حوزه علميه نجف نيز در تاريخ اول شعبان 1371 هـ . ق ، نامه اي در اين زمينه مرقوم فرموده و از خبر بازسازي بقيع اظهار خرسندي مي كنند . متن نامه به خط آيت الله حسن سعيد است كه احتمالاً وي آن را نوشته و مرحوم آقاي حكيم آن را مهر و امضا كرده اند و يا آنكه آقاي حسن سعيد نامه را به فارسي ترجمه و با خط خود آن را نوشته است .

متن نامه به اين شرح است :

بسم الله الرحمن الرحيم

به عرض عالي مي رساند ان شاءالله مزاج شريف سلامت است و توفيقات رباني شامل حال مي باشد . مرقومه اي از جناب مستطاب عمدة العلماء الاعلام ، ملاذ الاسلام آقاي حاج سيد محمدتقي طالقاني ـ دام عزّه ـ واصل شده كه بحمدالله والمنّه موضوع تعمير قبور ائمه بقيع ( عليهم السلام ) به صورت بناء مظلّه و تعمير حائط ، مورد تصويب دولت قرار گرفته و شروع به عمليات نموده اند .

بي نهايت اين خبر در قلوب شيعه ايجاد بهجت و سرور نموده و حقيقتاً از همه جهت سزاوار است كه جامعه تشيع اظهار شادي نمايد كه خداوند متعال آن ها را موفق به چنين خدمتي نموده است . خداوند به كساني كه در طول اين مدت

116

طويل ، براي انجام اين كار قدم برداشته اند اجر جزيل عنايت فرمايد و سركارعالي كه در اين راه خدماتي انجام داده و بحمدالله توفيق پيدا كرده ، كه در موقع تصدّي جناب عالي اين موضوع صورت عملي به خود گيرد ، طول عمر عنايت فرمايد كه هميشه خدمات شاياني به شرع و متدينين بفرماييد و سعادت دارين را حاصل نماييد .

ضمناً چون اين امر مورد علاقه جامعه شيعه ، بلكه مسلمين است و بايد كاملاً مورد دقت قرار گيرد تا به خواست خداوند متعال به صورتي كه در خور مقام معصومين است درآيد ، لذا جمعي از علما و مؤمنين درخواست نمودند كه علاوه بر اظهار تشكري كه از دولت و اولياي امور دولت علّيه ايران مي شود ، تلگرافات و مكاتيبي به عنوان دولت سعودي
مخابره گردد تا جلب عواطف آن ها نيز گرديده و در آينده بتوان از مساعدت آن ها استفاده نمود . بعضي هم معتقد بودند كه فعلاً زود است ، چون علما و مراجع بايستي در خاتمه عمل اقدامي به عنوان تشكر به عمل آورند ، لذا بنا بر اين شد كه از جناب عالي استفسار شود كه شرح مفصل و طرز ساختمان را با هرگونه اقدامي كه مقتضي مي دانيد كه با وضعيات محلّي و طرز فكر مطابقت دارد ، مرقوم داشته و خاتمه ساختمان فعلي را اعلام فرموده تا آن چه ميسور است عمل شود ، بلكه به خواست خداوند متعال و توجهات ائمه اطهار ( عليهم السلام ) رفع اين نگراني عمومي شده و با حسن درايت و
تدبر آن جناب به صورت مطلوبي خاتمه پيدا كند . توفيقات

117

جناب عالي را از پروردگار مسألت دارم .

فعلاً هرگونه ابراز تشكري كه صلاح است از طرف اين جانب و جامعه روحانيت از دولت و كساني كه در اين كار شركت داشته اند معمول فرماييد ، موجب دعاگويي است .

محسن الطباطبايي الحكيم

شنبه ، غرّة شعبان 1371 هـ . ق

تصوير متن نامه آية الله حكيم

118

پاسخ مظفّر اعلم به آيت الله حكيم ( قدس سره )

آقاي مظفر اعلم در تاريخ 16 شعبان المعظم 1371 در پاسخ به نامه مرحوم آيت الله العظمي سيد محسن حكيم چنين مي نويسد :

به عرض عالي مي رساند :

نامه مورخ 29/1/31 غرّه ( يكم ) شعبان 1371 جناب عالي كه داير بر قدرداني از اقدامات براي ساختن سايبان جلو قبور مطهر ائمه اطهار بقيع ( عليهم السلام ) بود ، موجب نهايت امتنان و تشكر گرديد ، اين جانب وظيفه ديني خود مي دانم كه نهايت كوشش و جديت را در اين باره مبذول نمايم تا به ياري خداوند متعال بعدها وضع قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) به صورت رضايت بخش درآيد . و من الله التوفيق و عليه التكلان .

اينكه جمعي از علما و مؤمنين مي خواهند تلگرافاً يا كتباً از دولت عربي سعودي قدرداني بفرمايند ، ابداً صلاح نيست و خواهشمندم به آن ها بفرماييد كه چنين كاري نفرمايند ؛ زيرا موضوع را بكلّي از بين مي برد و اقدامات سابق را بلااثر مي گذارد ، چه ، وهابي ها با تشييد ^{( 1 )} قبور مخالف هستند .

اين جانب از اولياي امور دولت عربي سعودي در موقع مناسب به طور مقتضي تشكر خواهم نمود و همين روزها

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . ساختن بنا بر قبور .

119

يك نفر مهندس ايراني را به مدينه مي فرستم كه نظارت نمايد تا سايه بان به طور خيلي آبرومند برپا شود .

اميدوارم ادعيه جناب عالي و حضرات علماي اعلام و مؤمنين در حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) براي اين جانب بهترين موفقيت در امور خيريه نصيب نمايد .

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

مظفر اعلم

مظفر اعلم پاسخي نيز مشابه آن چه براي مرحوم آيت الله العظمي آقاي سيد محسن حكيم ( رحمه الله ) فرستاده بود ، براي مرحوم آيت الله سيد حسن سعيد ارسال داشته است .

نامه مرحوم آيت الله سيد هبة الدين شهرستاني

مرحوم آيت الله سيد هبة الدين شهرستاني نيز در تاريخ 30 شعبان 1371 هـ . ق . از بغداد نامه اي خطاب به مظفر اعلم نوشته و چنين مرقوم نموده اند :

پيوسته از درگاه ايزدي مزيد عزّت و خورسندي و دوام سلامتي و سعادتمندي را براي آن دوست بزرگوار ، صميمانه خواستار و از قصور يا تقصير در عريضه نگاري و سپاسگزاري شرمسار و در اعتذار شهدالله و كفي به شهيدا ، غالباً به ذكر خير و ياد خوش آن جناب مترنم و از طول فراق متألّم ، مخصوصاً از اسناد اين وظيفه با اينكه

120

خيلي شريفه و كثيرة النفع است و عموم اسلاميان و خصوص ايرانيان . . . ^{( 1 )} ولي چون آب جده و حجاز ملايم با مرض ترش معده نيست ، نگران مانده ام و منتظرم يك ساعت زودتر يا حضرت عالي به بغداد تشريف فرما شويد و يا اينكه بنده به تهران برسم و حقاً بدانيد كه در اين چندماهه مخلص مريض و بستري ، به علاوه چند مانع ديگري كه قادر بر مراسله نبوده و همين حال مرا در مكاتبات احباب مقصر نموده تا آن جا رسيده كه جناب اشرف عالي ، در كارت آقامحمدتقي شهرستاني قصور داعي را به كم لطفي تعبير فرموده و همين علالت و كسالت مزاجم باعث عدم اجابت آقايان پاكستاني گرديده ، كه نتوانستم دعوت هاي آن ها را اجابت نمايم و در اين مرحله اخيره ، مخلص زاده سيد جواد را به عوض خود فرستاده و بايستي امشب با طياره آن ها عودت نمايد و در مرحله پيش از اين ، جناب آقاي كاشف الغطا را فرستاديم ، ولي افسوس كه خيلي برخلاف ميل مردم آن جا و مردم اين جا سلوك فرموده اند ، اگرچه در مراجعتشان ما را اميدوار فرمودند كه استحصال اذن تعمير بقيع شريف را به واسطه سفير سعودي ، عبدالحميد خطيب و نوشته رسمي او به پادشاه حجاز و . . . ليكن با كمال تأسف رييس وفد ايراني به سوي پاكستان ، يعني آقاي حاج ميرزا خليل كمره اي تصريح نمودند كه از سفير سعودي مشاراليه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نقطه چين مربوط به نويسنده نامه است .

121

تحقيق اين معني را نموديم ، قسم ياد نمود كه من هرگز به دولت متبوعه خودم يا به غير آن ها چيزي در اين باب ننوشته ام و ممكن نيست بنويسم ؛ زيرا كه خلاف مذهب آن ها است و اگر چنين توسطي بنماييم توليد اشكال براي من خواهد نمود ، سپس گفت كه شخصي با كاشف الغطا بود ( يعني سيدالعراقين ) درخواست نمود با اصرار شيخ كه سفارشي براي اكرام و احترام شخص او بنويسم ، من هم مانعي نديده نوشتم و به او دادم .

خلاصه ، اين سوء تصرّفات سيدالعراقين و نشريات و تنويهات او خرابي و انقلابي توليد كرده كه دود و شراره اين آتش دنباله هاي بدي دارد و در هرجا با حضرت شيخ متفقاً استشهاد به مراسلات و بيانات ملازمان حضرت عالي و عكس و منقولات مزّيفة و . . . و . . . ^{( 1 )} مي نمايند ( تا چه شود ) .

باري ، آقاياني كه از عمره رجبيه رجعت نمودند ؛ خصوصاً آقاي شيخ العراقين و آقا سيد ابراهيم شهرستاني ، اسرار سيدالعراقين را فاش و حقايق را بر همه روشن ساختند و توجهات عاليه را نسبت به داعي و خدمات جليله آن جناب را نَقل و نُقل مجالس نموده اند و ضمناً بشارت تشريف فرمايي موكب عالي را به مخلص داده اند ، خواهشمندم كه ورود حضرت عالي در بنده منزل كه منزل خودتان است قرار فرماييد و مانند وعده سه سال قبل تخلّف

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نقطه چين ها مربوط به متن نامه است .

122

نشود ، دوستان همه به عرض ارادت مترنم با مخلص .

در حاشيه آمده است :

جناب آقاي سفير كبير ايران ، حسين قدس نخعي ، به عرض اخلاص و سلام بالاختصاص و ذكر محامد و مناقب جناب عالي رطب اللسان و خانواده با تمام مخلص زادگان به عرض دستبوسي مصدّع اند .

هبة الدين الحسيني الشهرستاني

30 شعبان 1371

پاسخ به نامه مرحوم آية الله شهرستاني

مظفر اعلم در تاريخ شنبه 29 رمضان 1371 برابر با 1/4/1331 در پاسخ ، نامه اي خطاب به آيت الله آقاي سيد هبة الدين شهرستاني نوشته و پس از تعارفات مي نويسد :

چندي قبل ، أعلي رقيمه كريمه شرف وصول بخشيد ، از الطاف و سجاياي كريمه جناب عالي هميشه سپاسگزار هستم . اميدوارم بعد از اداي فريضه حج ، زيارتي نصيب ما شود كه چند روزي به زيارت عتبات عاليات و تجديد ديدار حضرت آيت الله موفق شوم . راجع به بناي سايه بان در برابر قبور ائمه بقيع ( عليهم السلام ) به طوري كه مستحضر هستند ، آقايان با انتشارات بي اساس خود موضوع را متزلزل كردند ، باز
مأيوس نيستم و با نهايت جديت ، كوشش مي كنم كه سر و وضعي به آن جا داده شود ومطمئن هستم دعاي علماي اعلام

123

ومؤمنين وصالحين درپايان مرا موفق به اين امر خير خواهد نمود . لطفاً سلام وافر خدمت آقازادگان عزيز برسانيد .

التماس دعاي مخصوص دارموالسلام خيرختام مظفر اعلم

تصوير نامه مرحوم آية الله سيد هبة الدين شهرستاني

124

تصوير نامه مرحوم آية الله سيد هبة الدين شهرستاني

125

تصوير نامه مرحوم آية الله سيد هبة الدين شهرستاني

126

تصوير نامه مرحوم آية الله سيد هبة الدين شهرستاني