هبه، هدیه، جایزه بانکی، مهر، ارث

   احكام خمس

هبه، هديه، جايزه بانكي، مهر و ارث‏

  س 851: آيا هبه و هديه عيد (عيدي) خمس دارد؟

 ج: هبه و هديه خمس ندارد، هر چند احوط اين است كه اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.

 س 852: آيا به جايزه‏هايي كه توسط بانكها و صندوق‏هاي قرض الحسنه به افراد پرداخت مي‏شود، خمس تعلق مي‏گيرد يا خير؟

 ج: خمس در جايزه‏ها و هديه‏ها واجب نيست.

 س 853: آيا مبالغي كه بنياد شهيد به خانواده‏هاي شهدا مي‏پردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلق مي‏گيرد؟

 ج: چيزي كه بنياد شهيد به خانواده‏هاي عزيز شهدا هديه مي‏كند، خمس ندارد.

 س 854: آيا نفقه‏اي كه شخصي از طرف پدر يا برادر يا يكي از اقوام دريافت مي‏كند، هديه محسوب مي‏شود يا خير؟ در صورتي كه نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آيا بر نفقه گيرنده پرداخت خمس آنچه كه از او مي‏گيرد، واجب است؟

 ج: تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است و تا نفقه گيرنده يقين نداشته باشد كه مالي كه به او داده مي‏شود، متعلق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نيست.

 س 855: به دخترم يك واحد مسكوني به عنوان جهيزيه عروسيش داده‏ام، آيا اين واحد مسكوني خمس دارد؟

 ج: اگر هبه واحد مسكوني كه به دخترتان بخشيده‏ايد، عرفا مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسي بخشيده باشيد، دادن خمس آن واجب نيست.

 س 856: آيا جايز است كه انسان مالي را قبل از گذشت يك سال بر آن، به همسرش هديه دهد، با آنكه مي‏داند وي آن مال را براي خريد خانه در آينده و يا مخارج ضروري، ذخيره خواهد كرد؟

 ج: اين كار جايز است و مالي كه به همسرتان بخشيده‏ايد، اگر به مقداري باشد كه عرفا مناسب شأن شما و افراد مانند شماست و بخشش صوري و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد.

 س 857: زن و شوهري براي اينكه خمس به اموال آنها تعلق نگيرد، قبل از رسيدن سال خمسي‏شان، اقدام به هديه كردن سود سالانه خود به يكديگر مي‏كنند، اميدواريم حكم خمس آنها را بيان فرمائيد.

 ج: با اين‏گونه بخشش كه صوري و براي فرار از خمس است، خمسِ واجب از آنان ساقط نمي‏شود.

 س 858: شخصي براي رفتن به حج استحبابي مبلغي را به حساب سازمان حج واريز كرده، ولي قبل از تشرف به زيارت خانه خدا، فوت نموده است، اين مبلغ چه حكمي دارد؟ آيا مصرف كردن آن در نيابت از حج ميت واجب است؟ آيا خمس به آن تعلق مي‏گيرد؟

 ج: فيش حج كه در قبال مبلغي كه به حساب سازمان حج واريز كرده، دريافت نموده، به قيمت فعلي‏اش از تركه ميت محسوب مي‏شود، و ميت اگر حج برذمه ندارد و وصيت به حج هم نكرده، صرف آن در حج نيابي براي ميت واجب نيست، و پرداخت خمس مبلغ پرداختي بابت آن فيش اگر از پولي كه خمس به آن تعلق گرفته ولي پرداخت نشده‏باشد، در فرض سؤال واجب است.

 س 859: باغ پدري از طريق بخشش يا ارث به پسرش منتقل شده است، آن باغ هنگام هديه يا انتقال به او بابت ارث، قيمت زيادي نداشت، ولي در حال حاضر قيمت آن هنگام فروش با قيمت قبلي آن تفاوت زيادي كرده است، آيا به آن مقدار زيادي كه بر اثر افزايش قيمت حاصل شده، خمس تعلق مي‏گيرد؟

 ج: ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد، هر چند قيمت آنها افزايش يافته باشد، مگر اينكه نگهداري آن  به قصد تجارت  و زياد شدن قيمت باشد.

 س 860: اداره بيمه مبلغي را بابت هزينه درمان به من بدهكار است و مقرر شده كه در همين روزها به من پرداخت شود، آيا به اين مبلغ خمس تعلق مي‏گيرد؟

 ج: خمس ندارد.

 س 861: آيا به پولي كه از حقوق ماهيانه‏ام براي خريد لوازم ازدواج در آينده، پس انداز مي‏كنم، خمس تعلق مي‏گيرد؟

 ج: اگر عين پولي را كه بابت حقوق ماهيانه مي‏گيريد، پس انداز مي‏كنيد، بايد سر سال خمس آن پرداخت شود، مگر آنكه بخواهيد در خلال دو سه ماه آينده صرف خريد لوازم ضروري ازدواج نمائيد و با پرداخت خمس آن نتوانيد باقيمانده لوازم مورد حاجت را تهيه كنيد.

 س 862: در كتاب «تحرير الوسيله» آمده است كه مهريه زن خمس ندارد و فرقي بين مهريه مدت دار و بدون مدت گذاشته نشده است، اميدواريم آن را توضيح فرمائيد.

 ج: در عدم وجوب خمس مهريه فرقي بين مهريه مدت دار و بدون مدت و بين پول نقد و كالا وجود ندارد.

 س 863: دولت در ايام عيد به كارمندان خود اجناسي را به عنوان عيدي داده كه مقداري از آن تا سر سال باقي مانده است. با توجه به اينكه عيدي كارمندان خمس ندارد، ولي چون ما در برابر اين اجناس مقداري پول پرداخت كرده‏ايم، لذا آنچه به ما داده مي‏شود هديه به معناي دقيق آن نيست، بلكه با قيمت كمتري در برابر عوض داده شده است، آيا خمس آن مقدار از كالا كه در برابر آن پول پرداخت شده، بايد داده شود؟ يا اينكه بايد قيمت واقعي آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟ و يا چون عيدي است، هيچگونه خمسي ندارد؟

 ج: در فرض مذكور نظر به اينكه قسمتي از اجناس در واقع از سوي دولت مجاني به كارمند داده مي‏شود و در برابر قسمتي پول دريافت مي‏كنند، فلذا از كالاي باقيمانده به نسبت مقداري كه پول در برابر آن پرداخت نموده‏ايد، واجب است كه خمس عين اجناس باقيمانده يا قيمت فعلي آن را بپردازيد.

 س 864: شخصي فوت نموده و هنگام حيات، خمسي را كه بر ذمه‏اش بوده در دفتر خود يادداشت كرده و تصميم به پرداخت آن داشته است، در حال حاضر بعد از فوت وي همه افراد خانواده او به استثناي يكي از دخترانش از پرداخت خمس خودداري كرده و در تركه متوفّي براي مخارج خود و ميت و غير آن، تصرف مي‏كنند، خواهشمنديم نظر خود را در رابطه با مسائل زير بيان فرمائيد:

 1 - تصرف در اموال منقول و غيرمنقول متوفّي توسط داماد يا يكي از ورّاث او، چه حكمي دارد؟

 2 - غذا خوردن داماد يا يكي از ورثه در خانه او چه حكمي دارد؟

 3 - تصرفات قبلي اين افراد در اموال ميت و غذا خوردن آنها در خانه متوفّي چه حكمي دارد؟

 ج: اگر ميّت وصيت كند كه مقداري از دارائي او به عنوان خمس پرداخت شود يا ورثه يقين پيدا كنند كه وي مقداري خمس بدهكار است، تا وصيت ميت و يا خمسي را كه بر عهده دارد از ما ترك او ادا نكنند، نمي‏توانند در تركه او تصرف نمايند، و تصرفات آنان قبل از عمل به وصيت وي يا پرداخت دين او، نسبت به مقدار وصيت يادين در حكم غصب است و نسبت به تصرفات قبلي نيز ضامن هستند.