شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر

    امر به معروف و نهي از منكر

شرائط وجوب امر به معروف و نهي از منكر

  س 1053: اگر امر به معروف و نهي از منكر مستلزم بي آبروئي كسي كه واجب را ترك كرده و يا فعل حرام را به جا آورده باشد، و موجب كاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد، چه حكمي دارد؟

 ج: اگر در امر به معروف و نهي از منكر، شرائط و آداب آن رعايت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشكال ندارد.

 س 1054: بنابر اينكه وظيفه مردم در امر به معروف و نهي از منكر در نظام جمهوري اسلامي، اكتفا به امر به معروف و نهي از منكر زباني است و مراتب ديگر آن بر عهده مسئولين است، آيا اين نظريه، حكم از طرف دولت است يا فتوي؟

 ج: فتواي فقهي است.

 س 1055: آيا در مواردي كه راه جلوگيري از وقوع منكر منحصر به ايجاد مانع بين فعل حرام و فاعل آن، و آن هم متوقف بر كتك زدن وي يا زنداني كردن و سخت گرفتن بر او و يا تصرف در اموال وي هر چند با تلف كردن آن باشد، مي‏توان بدون كسب اجازه از حاكم، اقدام به آن از باب نهي از منكر نمود؟

 ج: اين موضوع حالات و موارد مختلفي دارد، به طور كلي مراتب امر به معروف و نهي از منكر، اگر متوقف بر تصرّف در نفس يا مال كسي كه فعل حرام را بجا آورده نباشد، احتياج به كسب اجازه از كسي ندارد، بلكه اين مقدار بر همه مكلّفين واجب است. ولي مواردي كه امر به معروف و نهي از منكر متوقف بر چيزي بيشتر از امر و نهي زباني باشد، اگر در سرزميني باشد كه داراي نظام و حكومت اسلامي است و به اين فريضه اسلامي اهميت داده مي‏شود، احتياج به اذن حاكم و مسئولين ذيربط و پليس محلي و دادگاههاي صالح دارد.

 س 1056: اگر نهي از منكر در امور بسيار مهم مانند حفظ نفس محترمه، متوقف بر كتك زدني كه منجر به زخمي شدن مهاجم و احيانا قتل او باشد، آيا در اين موارد هم اذن حاكم شرط است؟

 ج: اگر حفظ نفس محترمه و جلوگيري از وقوع قتل، مستلزم دخالت فوري و مستقيم باشد، جائز بلكه شرعا از باب وجوب حفظ جان نفس محترمه واجب است و از جهت ثبوتي متوقف بر كسب اجازه از حاكم و يا وجود امر به آن نيست، مگر آنكه دفاع از نفس محترمه متوقف بر قتل مهاجم باشد كه صورتهاي متعددي دارد كه احكام آنها هم ممكن است متفاوت باشد.

 س 1057: كسي كه مي‏خواهد شخصي را امر به معروف و نهي از منكر نمايد، آيا بايد قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زماني امر به معروف و نهي از منكر بر او واجب مي‏شود؟

 ج: آمر به معروف و نهي كننده از منكر بايد عالم به معروف و منكر باشد، و همچنين بداند كه فاعل منكر هم به آن علم دارد و در عين حال عمداً و بدون عذر شرعي مرتكب آن مي‏شود، و زماني اقدام به امر ونهي واجب مي‏شود كه احتمال تأثير امر به معروف و نهي از منكر در مورد آن شخص داده شود، و ضرري براي خود او نداشته باشد، و در اين مورد بايد تناسب بين ضرر احتمالي و اهميت معروفي را كه به آن امر مي‏نمايد يا منكري كه از آن نهي مي‏كند، ملاحظه نمايد. در غير اين صورت، امر به معروف و نهي از منكر بر او واجب نيست.

 س 1058: اگر يكي از اقوام انسان مبادرت به ارتكاب معصيت كند و نسبت به آن لاابالي باشد، تكليف ما نسبت به رابطه با او چيست؟

 ج: اگر احتمال بدهيد كه ترك معاشرت با او موقتا موجب خودداري او از ارتكاب معصيت مي‏شود، به عنوان امر به معروف و نهي از منكر واجب است، و در غير اين صورت ،قطع رحم جايز نيست.

 س 1059: آيا ترك امر به معروف و نهي از منكر بر اثر ترس از اخراج از كار، جايز است؟ مثلا با اينكه مي‏بيند مسئول يكي از مراكز آموزشي كه با طبقه جوان در دانشگاه ارتباط دارد، مرتكب اعمال خلاف شرع مي‏شود و يا زمينه ارتكاب گناه در آن مكان را فراهم مي‏آورد. اگر او را نهي از منكر نمايد ترس آن دارد كه از طرف مسئول مقدمات اخراج او از كار فراهم شود.

 ج: به طور كلي اگر خوف دارد كه در صورت اقدام به امر به معروف و نهي از منكر ضرر قابل توجهي متوجه خود او شود، انجام آن واجب نيست.

 س 1060: اگر در بعضي از محيطهاي دانشگاهي معروف ترك شود و معصيت رواج پيدا كند و شرائط امر به معروف و نهي از منكر هم وجود داشته باشد و امر كننده به معروف و نهي كننده از منكر شخصي مجرّد باشد كه هنوز ازدواج نكرده است آيا به خاطر مجرّد بودن، امر به معروف و نهي از منكر از او ساقط مي‏شود يا خير؟

 ج: اگر موضوع و شرائط امر به معروف و نهي از منكر محقق باشد، تكليف شرعي و وظيفه واجب اجتماعي و انساني همه مكلفين است، و حالت‏هاي مختلف مكلّف مانند مجرّد يا متأهل بودن در آن تاثير ندارد، و به صرف اينكه مكلّف مجرد است، تكليف از او ساقط نمي‏شود.

 س 1061: اگر شخصي داراي نفوذ و موقعيت اجتماعي خاصي باشد كه اگر بخواهد مي‏تواند بر معترضين به خود ضرر وارد سازد، و شواهدي هم دلالت كند بر اينكه وي مرتكب گناه و كارهاي خلاف و دروغگوئي مي‏شود، با اين وضع، آيا جايز است امر به معروف و نهي از منكر را در مورد او ترك كنيم يا اينكه با وجود ترس از ضرر رساندن او، واجب است او را امر به معروف و نهي از منكر كنيم؟

 ج: اگر ترس از ضرر منشاء عقلائي داشته باشد، مبادرت به امر به معروف و نهي از منكر واجب نيست، بلكه تكليف از شما ساقط مي‏شود. ولي سزاوار نيست كسي به مجرد ملاحظه مقام كسي كه واجب را ترك كرده و يا مرتكب فعل حرام شده و يا به مجرد احتمال وارد شدن ضرر كمي از طرف او، تذكر و موعظه به برادر مؤمن خود را ترك كند.

 س 1062: گاهي در اثناي امر به معروف و نهي از منكر مواردي پيش مي‏آيد كه شخص گناهگار بر اثر عدم آگاهي از واجبات و احكام اسلامي، با نهي از منكر، نسبت به اسلام بدبين مي‏شود، و اگر هم او را به حال خود رها كنيم، زمينه فساد و ارتكاب گناه توسط ديگران را فراهم مي‏كند، تكليف ما در اين موارد چيست؟

 ج: امر به معروف و نهي از منكر با رعايت شرائط آن يك تكليف شرعي عمومي براي حفظ احكام اسلام و سلامت جامعه است، و مجرّد توهم اينكه موجب بدبيني فاعل منكر يا بعضي از مردم نسبت به اسلام مي‏گردد، باعث نمي‏شود كه اين وظيفه بسيار مهم ترك شود.

 س 1063: اگر مأموراني كه از طرف دولت وظيفه جلوگيري از فساد را بر عهده دارند، در انجام وظيفه خود كوتاهي كنند، آيا خود مردم مي‏توانند اقدام به اين كار كنند؟

 ج: دخالت اشخاص ديگر در اموري كه از وظائف نيروهاي امنيتي و قضائي محسوب مي‏شود، جايز نيست، ولي مبادرت مردم به امر به معروف و نهي از منكر با رعايت حدود و شرائط آن، اشكال ندارد.

 س 1064: آيا وظيفه افراد در امر به معروف و نهي از منكر اين است كه فقط به امر به معروف و نهي از منكر زباني اكتفا كنند؟ و اگر اكتفا به تذكر زباني واجب باشد، اين امر با آنچه در رساله‏هاي عمليه بخصوص تحرير الوسيله آمده است، منافات دارد، و اگر مراتب ديگرِ امر به معروف و نهي از منكر هم براي افراد در موارد لزوم جايز باشد، آيا در صورت نياز مي‏توان همه مراتب مذكور در تحرير الوسيله را انجام داد؟

 ج: با توجه به اينكه در زمان حاكميت و اقتدار حكومت اسلامي مي‏توان مراتب ديگر امر به معروف و نهي از منكر را كه بعد از مرحله امر و نهي زباني هستند، به نيروهاي امنيتي داخلي (پليس) و قوه قضائيه واگذار كرد، بخصوص در مواردي كه براي جلوگيري از ارتكاب معصيت چاره‏اي جز اعمال قدرت از طريق تصرف در اموال كسي كه فعل حرام انجام مي‏دهد يا تعزير و حبس او و مانند آن نيست، در چنين زماني با حاكميت و اقتدار چنين حكومت اسلامي، واجب است مكلفين در امر به معروف و نهي از منكر به امر و نهي زباني اكتفا كنند، و در صورت نياز به توسل به زور، موضوع را به مسئولين ذيربط در نيروي انتظامي و قوه قضائيه ارجاع دهند و اين منافاتي با فتاواي امام راحل «قدس‏سره» در اين رابطه ندارد. ولي در زمان و مكاني كه حاكميت و اقتدار با حكومت اسلامي نيست، بر مكلفين واجب است كه در صورت وجود شرائط، جميع مراتب امر به معروف و نهي از منكر را با رعايت ترتيب آنها تا تحقق غرض انجام دهند.

 س 1065: بعضي از رانندگان از نوارهاي موسيقي غنا و حرام استفاده مي‏كنند و علي‏رغم نصيحت‏ها و راهنمائي‏ها آن را خاموش نمي‏كنند، خواهشمنديم نحوه برخورد مناسب با اين موارد و اين افراد را بيان فرمائيد، آيا برخورد شديد با آنان جايز است يا خير؟

 ج: با تحقق شرائط نهي از منكر، بر شما بيشتر از نهي زباني از منكر واجب نيست، و در صورتي كه مؤثر واقع نشود، واجب است كه از گوش دادن به غنا و موسيقي حرام اجتناب كنيد، و اگر به طور غير ارادي صداي موسيقي حرام و غنا به گوش شما برسد، چيزي بر شما نيست.

 س 1066: من در يكي از بيمارستانها به كار مقدس پرستاري مشغولم، گاهي در بعضي از قسمت‏هاي محل كارم ملاحظه مي‏كنم كه تعدادي از بيماران به نوارهاي موسيقي مبتذل و حرام گوش مي‏دهند، من آنان را نصيحت مي‏كنم كه اين كار را نكنند و بعد از نصيحت مجدد آنان، چنانچه بي اثر باشد، نوار را از ضبط صوت بيرون آورده و پس از پاك كردن، آن را به آنان بر مي‏گردانم، آيا اينگونه برخورد جايز است يا خير؟

 ج: محو محتويات باطل براي جلوگيري از استفاده حرام از نوار، جايز است، ولي اين كار منوط به اجازه مالك يا حاكم شرع است.

 س 1067: از بعضي از منازل صداي موسيقي شنيده مي‏شود كه معلوم نيست جايز است يا خير، و گاهي صداي آن بلند است به طوري كه باعث اذيت و آزار مؤمنين مي‏شود، وظيفه ما در برابر آن چيست؟

 ج: تعرض به داخل خانه‏هاي مردم جايز نيست، و امر به معروف و نهي از منكر متوقف بر تشخيص موضوع و تحقق شرائط آن است.

 س 1068: امر و نهي زناني كه حجاب كامل ندارند، چه حكمي دارد، و در صورتي كه انسان هنگام نهي زباني از تحريك شهوت خود بترسد، چه حكمي دارد؟

 ج: نهي از منكر متوقف بر نگاه با ريبه به زن نامحرم نيست، و بر هر مكلفي واجب‏است كه از حرام اجتناب كند، بخصوص زماني كه مبادرت به انجام فريضه نهي از منكر مي‏كند.