بخش 2

صفحه 51

مسأله 113 ـ كسي كه در نائب گرفتن از طرف ديگري اختيار دارد مي تواند براي او نائب بگيرد خواه اختيار او در خصوص مورد نيابت باشد و يا به نحو مطلق كه شامل نائب گرفتن نيز بشود اما اگر در خصوص اموال اختيار تام دارد كفايت نمي كند.(1)

مسأله 114 ـ كسي كه حج بر او مستقر شده لكن قبل از احرام و شروع در اعمال ديوانه شده تا زنده است نمي شود براي او نائب گرفت و يا تبرعاً براي او حج به جا آورد. و اگر عاقل نشد تا از دنيا رفت بايد از تركه او برايش نائب بگيرند.

«احكام نيابت»

مسأله 115 ـ در يك سال حجة الاسلام براي بيش از يك نفر واقع نمي شود بنابراين نمي توان حجة الاسلام را به نيابت از طرف دو نفر و يا براي خود و ديگري بجاآورد اما انجام حج استحبابي و عمره مستحب به نيابت از چند نفر مانعي ندارد. همانگونه كه انجام يك حج يا عمره مستحبي به نيت خود و ديگران صحيح است.

مسأله 116 ـ عمره مفرده استحبابي و طواف مستحب را مي توان به نيابت از چند نفر انجام داد و بايد اعمال آن از جمله طواف نساء را به نيت همه انجام دهد.

مسأله 117 ـ كسي كه براي حج نيابي به ميقات آمده و از نيابت غافل شده و مُحرم شده است اگر ارتكازاً قصد منوب عنه را داشته به طوري كه اگر كسي مي پرسيد جواب مي داد براي منوب عنه حج بجا مي آورم كفايت مي كند و حج نيابي او صحيح است و اگر به كلي غافل باشد كه اگر از او پرسيده شود جواب مي دهد براي خود احرام مي بندم بايد حج را به نيت خود تمام كند مگر اين كه احرام او باطل باشد مثل اين كه حج بر او واجب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله بهجت: با احراز رضايت او اشكال ندارد و تبرّع از حيّ در حج واجب با عدم قدرت او اظهر جواز آن است و با اذن باشد احوط است در تفريغ ذمه.

آية الله گلپايگاني: اجير گرفتن از مال او بدون اطلاع او صحيح نيست بلي در صورتي كه مبلغ اجاره را از مال خود تبرعاً بپردازد در فرضي كه او عاجز از انجام حج است مانعي ندارد و مجزي از حجة الاسلام اوست.

صفحه 52

نبوده و نيت حجة الاسلام كرده باشد.(1)

مسأله 118 ـ بعد از اين كه شخص بر احرام صحيحي محرم شد بايد عملش را به همان نيت تمام كند و نمي تواند نيت خود را عوض كند يا دوباره با نيت ديگر محرم شود هرچند به نيت حج يا عمره استحبابي محرم شده باشد مثلا اگر براي خود محرم شد نمي تواند نيت خود را به نيت نيابي عوض كند يا دوباره براي ديگري محرم شود.

مسأله 119 ـ در نيت، خطور لازم نيست پس اگر نائب بعد از احرام شك كند كه نيت نيابت كرده يا نه، اگر انگيزه او در حال احرام، نيابت بوده عمل را به نيابت انجام دهد، و اگر در داعي و انگيزه هم شك دارد بايد اعمال را به نيت اجمالي (همان نيت در احرام) تمام كند(2) و در نيابت به آن اكتفا نمي شود.(3)

مسأله 120 ـ كسي كه خود در حال بجاآوردن حج و يا عمره است مي تواند در برخي اعمال مانند طواف و سعي از ديگران نائب شود.

مسأله 121 ـ اگر نائب بعد از عمره تمتع از انجام حج عاجز شد نمي تواند بقيه اعمال را به ديگري واگذار نمايد.

مسأله 122 ـ در اجاره بر اعمال حج لازم نيست اجير و مستأجر از يكديگر سؤال كنند كه مقلّد چه كسي هستند و اجير مطابق تقليد خودش عمل مي كند.(4)*

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله سيستاني، آية الله مكارم: در اين مثال احرام او صحيح است.

2  . آية الله خوئي، آية الله تبريزي: اگر احتمال بدهد كه نه قصد خود و نه قصد ديگري را كرده احرام او باطل است مگر اين كه در حال طواف مثلا نيت معيني دارد كه به همان نيت اعمال را تمام مي كند.

3  . آية الله سيستاني: اگر احتمال مي دهد در ميقات به كلي از ذهنش نيت نيابت از غير پاك شده بوده بنا مي گذارد كه احرامش براي خودش بوده و اگر اين احتمال را نمي دهد همان طور كه متعارف است در كسي كه عازم بر نيابت بوده است بنا مي گذارد كه احرامش براي غير بوده است.

آية الله بهجت: در صورتي كه قصد انجام وظيفه داشته، مخلّ به نيابت نيست و عمل مجزي است.

4  . آية الله خوئي: اگر اجير بتواند اعمال را به نحوي انجام دهد كه بداند مطابق تقليد منوب عنه واقع مي شود. و در صورتي كه عمل طبق فتواي مقَلَّد منوب عنه به نظر نايب باطل باشد بايد عمل به احتياط كند.

صفحه 53

مسأله 123 ـ پدري كه از دنيا رفته و يكي از فرزندان خود را براي نيابت حج از خود معين نموده چنانچه آن فرزند مستطيع شد هرچند با ارث پدر بايد حج خود را بجاآورد و بايد براي پدر نايب بگيرد يا بعداً براي پدر حج بجاآورد.(1)

مسأله 124 ـ بعد از آن كه نائب عمل را به جا آورد، حج از معذور ساقط مي شود و لازم نيست خودش حج كند اگرچه عذرش برطرف شود(2)، و امّا اگر قبل از اتمام حج عذر برطرف شد چه قبل از احرام يا بعد، بايد خودش حج برود.(3)

مسأله 125 ـ كسي كه حج بر او مستقر شده است ولي به هيچ وجه نمي تواند حج برود و اميد برطرف شدن مانع نيز وجود ندارد بايد براي حج نائب بگيرد.

مسأله 126 ـ نيابت از طرف شخص زنده اي كه حج از قبل بر او مستقر شده و اكنون بجهت عدم توانايي مالي نمي تواند به حج برود صحيح نيست هرچند نيابت تبرعي باشد.

مسأله 127 ـ حج به نيابت حضرت ولي عصر سلام الله عليه وارواحنا له الفداء جايز است.(4)

مسأله 128 ـ مستحب است از طرف ائمه معصومين(عليهم السلام) و همچنين از طرف خويشاوندان يا غير آنها تبرعاً حج به جا آورد چه زنده باشند و چه مرده و نيز طواف از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله سيستاني: مگر اين كه وصيت شده باشد كه حج را همان سال استطاعت انجام دهد در اين صورت اگر مطمئن باشد كه سال بعد مي تواند حج خود را انجام دهد به وصيت عمل كند وگرنه در آن سال حج خود را انجام دهد و حج از جانب پدر را سال بعد انجام دهد.

آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: اگر حج واجب بر عهده پدر بوده در همان سال نايب بگيرد تا تأخير در انجام وصيت نشود.

آية الله مكارم: اگر ميت شرط مباشرت كرده نمي تواند نايب بگيرد.

2  . آية الله صافي: در صورتي كه حج بر او مستقر بوده با تمكن بايد خودش حج بجاآورد، و همچنين اگر مستقر نبوده ولي استطاعتش باقي باشد بايد حج بجاآورد.

3  . آية الله گلپايگاني: مگر اين كه در اثناء عمل بعد از احرام عذر برطرف شود ولي منوب عنه تمكن از انجام عمل كامل نداشته باشد كه در اين صورت حج نائب مجزي است.

4  . آية الله مكارم: برجاء مطلوبيت.

صفحه 54

طرف آنها و غير آنها مستحب است به شرط آنكه در مكه نباشند يا معذور باشند.

مسأله 129 ـ كسي كه براي حج اجير مي شود نمي تواند شرط كند براي طواف نساء(1)يا عمل ديگري كه نيابت بر دار است نائب مي گيرم مگر براي ذبح كه اشكال ندارد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله سيستاني: در عملي مانند طواف نساء كه صحت حج بر آن متوقف نيست، اگر از ابتداء هم عذر او معلوم باشد نيابت صحيح است.

صفحه 55

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوّم: حج استحبابي

 

مسأله 130 ـ انجام حج براي كسي كه شرائط وجوب حج مثل بلوغ و استطاعت و مانند آن را ندارد و يا حج واجبش را انجام داده استحباب دارد بلكه مستحب است تكرار حج در هر سال و مكروه است 5 سال متوالي آن را ترك كند و مستحب است در وقت خارج شدن از مكه نيت برگشتن نمايد و مكروه است قصد برنگشتن داشته باشد.(1)

مسأله 131 ـ كسي كه استطاعت مالي ندارد مستحب است قرض كند و به حج برود در صورتي كه مي تواند قرض را ادا كند.

مسأله 132 ـ در وقت شروع به حج استحبابي يا بعد از انجام آن مي تواند ثواب آن را به ديگران هديه كند.

مسأله 133 ـ كسي كه مال ندارد تا با آن حج به جا آورد مستحب است ولو با اجاره دادن خودش و نيابت از ديگري به حج برود.

 

«استيجار در حج»

مسأله 134 ـ اگر در وسعت وقت اجير شود كه حج تمتع به جا آورد بعداً اتفاقاً وقت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله مكارم: ولي اگر انجام حج هاي مستحبي پي درپي سبب محروميت انجام دهندگان حج واجب شود بهتر است مجال را به آنها بدهند.

صفحه 56

ضيق شد و حج خود را مبدّل به افراد كرد چنانچه اجاره بر انجام عمره و حج تمتع باشد استحقاق اجرت را نخواهد داشت و اگر اجاره بر تفريغ ذمه منوب عنه بوده(1) اجرت را مستحق خواهد بود.

مسأله 135 ـ اگر اجير بعد از احرام و داخل شدن در حرم(2) بميرد چنانچه اجاره بر تفريغ ذمه منوب عنه باشد.(3) مستحق تمام اجرت مي باشد و اگر براي انجام اعمال حج اجير شده فقط نسبت به اعمالي كه انجام داده استحقاق اجرت دارد مگر اين كه اعمال را به نحوي انجام دهد كه در عرف گفته شود عمره و حج را انجام داده در اين صورت مستحق تمام اجرت است اگرچه بعض اعمال را كه مضرّ به صحّت حج نيست و محتاج به اعاده نيست نسياناً ترك كرده باشد.(4)*

مسأله 136 ـ اگر اجير قبل از احرام و يا دخول حرم بميرد چنانچه اجاره بر تفريغ ذمه(5)منوب عنه باشد مستحق چيزي نخواهد بود(6) و اگر براي انجام اعمال اجير شده مستحق اجرت آنچه از اعمال حج انجام داده مي باشد و اگر مقدمات هم جزء اجاره باشد اجرت مقدماتي را هم كه انجام داده مستحق است.(7)

مسأله 137 ـ شخصي كه در وقت اجير شدن براي حج يا عمره از معذورين نبوده و بعداً عذري براي او پيش آمد و طبق وظيفه معذور عمل نمود عمل نيابي او صحيح و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آيات عظام: خامنه اي، مكارم، بهجت: كه ظاهر در اجاره هم همين است.

2  . آية الله فاضل: اگر در حرم بميرد.

3  . آيات عظام: مكارم، بهجت، خامنه اي: كه ظاهر در اجاره همين است.

4  . آية الله خوئي، آية الله سيستاني: در اين صورت هم فقط به مقدار اعمالي كه انجام داده مستحق اجرت است.

5  . آيات عظام: بهجت، خامنه اي، مكارم: كه ظاهر اجاره همين است.

6  . آية الله خوئي، آية الله تبريزي: اگر بعد از احرام بميرد مستحق تمام اجرت است.

7  . آية الله بهجت: اگر قبل از احرام مرده بعيد نيست اجرت مقدار راهي كه پيموده مستحق باشد.

صفحه 57

مستحق تمام اجرت خواهد بود.(1)

مسأله 138 ـ اگر شخص براي حج بلدي نائب شد و قصد داشت كه حج را از شهر خاصي بجاآورد چنانچه با غفلت از نيابت از آن شهر حركت كند لازم است برگردد.(2) و سفر حج را از آن شهر شروع كند ولي اگر بر نگشت حج نيابي او صحيح است و بالنسبه استحقاق اجرت دارد.(3)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . امام خميني، آية الله خامنه اي: نيابت صحيح نيست و از جهت اجرت بايد به اجيرگيرنده مراجعه نمايد و يا در صورتي كه اجاره موقت به زمان مخصوصي كه منقضي شده نباشد دوباره عمل نيابتي صحيح بجاآورد.

آية الله تبريزي، آية الله صافي: در اجرت با اجيركننده تراضي كنند.

2  . آية الله بهجت: لازم نيست برگردد.

آية الله مكارم: مگر اين كه نيت در اعماق ذهنش وجود داشته باشد.

3  . آية الله سيستاني: حج او صحيح است مطلقاً، ولي اگر اجاره بر حج بلدي به نحو تقييد باشد مستحق اجرت نيست و اگر شروع از بلد منوب عنه جزو عمل مورد اجاره باشد مستحق اجرت مي باشد ولي مستأجر مي تواند اجرت المثل آن قسمت را كه به جا نياورده از او بگيرد و مي تواند اجاره را فسخ كند ولي بايد اجرت المثل حج او را بدهد، و اگر شروع از بلد از باب شرط ضمن عقد باشد مستأجر فقط مي تواند اجاره را فسخ كند و در اين صورت اجرت المثل او را بايد بدهد.

صفحه 58

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم: اقسام حج

 

حج سه قسم است: تمتع، قران(1)، افراد

مسأله 139 ـ كسي كه مي خواهد حجة الاسلام انجام دهد چنانچه فاصله محل زندگي او با مكه(2) 48 ميل ـ 16 فرسخ(3) ـ يا بيشتر باشد بايد حج تمتع بجاآورد (مگر در بعض فروض كه وظيفه او بدل به افراد مي شود كه تفصيل آن خواهد آمد)

و در غير اين صورت بايد حج افراد يا قران بجاآورد امّا در غير حجة الاسلام بين اقسام سه گانه حجّ مخيّر است.

«حج اِفراد»

براي انجام حج افراد بايد در ميقات به نيت حج افراد محرم شود و مثل سائر حجاج وقوف در عرفات و مشعر نموده اعمال مني و مكه و بيتوته در مني و اعمال ايام تشريق را انجام دهد ولي قرباني بر او واجب نيست.

مسأله 140 ـ كيفيت افعال حج افراد از احرام و وقوفين و اعمال مني و اعمال مكّه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . با توجه به اين كه حج قران و مسائل مربوط به آن مورد ابتلا نيست از ذكر آن خودداري مي شود.

2  . آية الله خوئي، آية الله تبريزي: با مسجدالحرام

3  . آية الله مكارم: يعني حدود 86 كيلومتر.

صفحه 59

مانند حج تمتع است.

«حج تمتع»

حج تمتع از دو عمل تشكيل شده است يكي عمره تمتع و ديگري حج آن و عمره تمتع مقدّم بر حج است.

اعمال عمره تمتع:

1ـ احرام 2ـ طواف خانه خدا 3ـ نماز طواف 4ـ سعي بين صفا و مروه 5ـ تقصير

«اعمال حج تمتع:»

1ـ احرام

2ـ وقوف در عرفات

3ـ وقوف در مشعر

4ـ رمي جمره عقبه

5ـ قرباني

6ـ حلق يا تقصير

7ـ طواف زيارت

8ـ نماز طواف

9ـ سعي بين صفا و مروه

10ـ طواف نساء

11ـ نماز طواف نساء

12ـ ماندن در مني شبهاي يازدهم و دوازدهم و نيز شب سيزدهم براي بعض اشخاص.

13ـ رمي جمرات سه گانه در روز يازدهم و دوازدهم و نيز رمي روز سيزدهم براي كسي كه شب سيزدهم در مني بماند.

آنچه ذكر شد صورت اجمالي اين دو عمل است كه تفصيل آنها خواهد آمد.

صفحه 60

مسأله 141 ـ دانستن اين اعمال ولو بطور اجمالي قبل از شروع در عمره و حج لازم نيست بلكه كافي است كه نيّت كند عمره تمتع را، يعني عبادتي را كه خداوند بر او واجب كرده و همين طور حج تمتع را به نحوي كه واجب است بر او و كيفيت و تفصيل هريك را از رساله در وقت عمل ياد بگيرد و عمل كند، ولي يادگرفتن اجمالي آن بهتر و موافق احتياط است.

مسأله 142 ـ در عمره تمتع طواف نساء واجب نيست.

مسأله 143 ـ اگر بعد از مشغول شدن به حج تمتع، شك كند كه عمره تمتع را بجاآورده يا نه، يا شك كند كه صحيح بجاآورده يا نه، اعتنا نكند و عملش صحيح است.

مسأله 144 ـ اگر در هر يك از اعمال عمره يا حج شك كند بعد از آن كه وارد عملي كه مترتب بر آن است شده به شك خود اعتنا نكند چه شك او در انجام دادن عمل باشد و چه در صحت آن.

مسأله 145 ـ عمره تمتع و حج تمتع بايد در يك سال واقع شوند، پس اگر در يك سال عمره تمتع بجا آورد و در سال ديگر حج تمتع صحيح نمي باشد.

مسأله 146 ـ بايد عمره تمتع و حج تمتع، هر دو در ماه هاي حج واقع شود و ماه هاي حج: شوال و ذي قعده و ذي حجه است. پس اگر كسي در شوال يا ذي قعده عمره تمتع بجاآورد و در موقع حج، حج تمتع بجاآورد صحيح است. و اگر قبل از شوال بخواهد عمره تمتع بجاآورد صحيح نيست، اگرچه بعضي اعمال عمره قبل از شوال واقع شود و بقيه در شوال يا ساير ماه هاي حج.

صفحه 61

 

 

 

 

 

 

 

 

      بخش دوّم:

 

 

 

اعمال عمره تمتع

صفحه 62

 

 

 

صفحه 63

 

 

 

 

 

 

 

 

1ـ احرام: احرام عمره تمتع بايد در محل خاصي كه (ميقات) ناميده مي شود انجام شود.

 

فصل اوّل: ميقات

 

براي احرام عمره تمتع پنج ميقات وجود دارد.

1ـ مسجد شجره كه آن را ذوالحليفه مي نامند و آن ميقات كساني است كه از مدينه منوره به مكه مي روند.

مسأله 147 ـ تأخير احرام از اين ميقات تا جحفه در صورت ضرورت جايز است مانند بيماري.

مسأله 148 ـ احرام بستن از داخل مسجد شجره لازم نيست بلكه از بيرون مسجد به طوري كه از محاذي آن از طرف راست يا چپ باشد كافي است(1) هرچند از داخل مسجد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله خامنه اي، آية الله بهجت: احرام بستن از خارج مسجد كفايت نمي كند.

آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: و همينطور احرام بستن از پشت ديوار مسجد صحيح است.

آية الله خوئي: احرام در منطقه ذوالحليفه صحيح است.

صفحه 64

مستحب است و در داخل مسجد فرقي بين قسمت قديمي و قسمتهاي توسعه يافته نيست.*

مسأله 149 ـ جنب و حائض مي توانند در خارج مسجد به تفصيلي كه در مسأله قبل گذشت(1) محرم شوند و چنانچه بخواهند در داخل مسجد محرم شوند بايد در حال عبور باشد (به اين صورت كه از دري وارد و از درب ديگر خارج شوند) و اگر توقف كنند معصيت كرده اند هرچند احرام آنها صحيح است.

2ـ جحفه

مسأله 150 ـ كساني كه فعلا از راه جده به مكه مي روند مي توانند از اين ميقات محرم شوند.

مسأله 151 ـ ميقات در جحفه خصوص مسجد نيست و از هر جاي آن مي توان محرم شد.

3ـ وادي عقيق: كه اوائل آن را مسلخ و اواسط آن را غمره و اواخر آن را ذات عرق مي گويند كه محل احرام عامه است و آن ميقات كساني است كه از راه عراق و نجد به

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله سيستاني، آية الله مكارم: براي حايض و نفساء احرام بستن در خارج مسجد هر چند در محاذي آن صحيح است (آقاي آية الله مكارم حكم جنب را نيز همين دانسته اند.)

تذكر: براساس فتواي آية الله بهجت و آية الله خامنه اي و احتياط امام و آية الله فاضل و آية الله سيستاني مبني بر لزوم احرام از درون مسجد اگر جنب نتواند در حال عبور از مسجد احرام ببندد و از انجام غسل معذور باشد و نتواند تا رفع عذر صبر نمايد، بايد تيمم نموده و داخل مسجد احرام ببندد و همين طور حائض و نفسائي كه پاك شده و غسل نكرده اند.

و اما حائض و نفسائي كه هنوز پاك نشده اند اگر نمي توانند در حال عبور محرم شوند بايد صبر كنند تا پاك شوند و از داخل مسجد به تفصيلي كه گذشت محرم شوند و در غير اين صورت از نزديك مسجد محرم شوند و در محاذي مسجد جحفه نيز تجديد احرام نمايند.

(آية الله فاضل: تجديد احرام لازم نيست)

(آية الله خامنه اي: بايد از جحفه يا محاذي آن محرم شوند)

صفحه 65

مكه مي روند.

4ـ قرن المنازل: و آن ميقات كساني است كه از راه طائف به مكه مي روند.

5ـ يلملم: كه نام كوهي است و آن ميقات كساني است كه از راه يمن به مكه مي روند.

«احكام مواقيت»

مسأله 152 ـ كسي كه مي خواهد از ميقات احرام ببندد بايد يقين يا اطمينان به رسيدن ميقات پيدا نمايد و يا حجت شرعيه داشته باشد.(1) و گفته راهنما يا حمله دار كافي نيست مگر از گفته او اطمينان حاصل شود.(2)

مسأله 153 ـ كساني كه با هواپيما براي حج يا عمره به جدّه مي روند و نيز شاغلين(3)ايراني و غيرايراني در جده، نمي توانند از جدّه يا حديبيه محرم شوند بلكه بايد به يكي از مواقيت مثل جحفه(4) بروند و از آنجا محرم شوند و اگر از مدينه بروند بايد از مسجد شجره محرم شوند و در اين حكم فرقي بين عمره تمتع يا مفرده نيست.(5)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله تبريزي: گفته كساني كه در آنجا زندگي مي كنند حجت شرعيه محسوب مي شود.

امام خميني، بهجت، خامنه اي، صافي، گلپايگاني: اگر علم و بيّنه ممكن نشد مي تواند به ظن حاصل از گفته كساني كه اهل اطلاع به آن مكانها هستند اكتفا كند.

2  . آية الله تبريزي، آية الله خوئي: يا اين كه آنها ثقه باشند و مستندشان اخبار عرف محل باشد.

3  . آية الله خوئي: اگر حدود سه سال در جدّه مي ماند كه صدق مقر و منزل بر آن بكند مي تواند از جده محرم شود.

4  . آية الله بهجت: يا محاذات آن

آية الله سيستاني: از جدّه با نذر محرم شود زيرا جنوب شرقي آن محاذي با جحفه است. ولي در صحت احرام به نذر براي كسي كه مي داند مجبور به تظليل مي شود اشكال است.

5  . آيات عظام: صافي، گلپايگاني، فاضل، بهجت: در عمره مفرده احرام از ادني الحل كفايت مي كند اگر چه عبور از ميقات بدون احرام گناه است.

آية الله مكارم: در عمره مفرده بايد در حديبيه يا يكي از مواقيت پنج گانه محرم شود و احرام در مواقيت پنج گانه افضل است.

صفحه 66

مسأله 154 ـ شخصي كه در مكه است اگر بخواهد عمره تمتع بجاآورد بايد به يكي از ميقات هاي پنجگانه برود و چنانچه به عللي از رفتن به ميقات معذور باشد لازم است به خارج حرم برود(1)* و از آنجا محرم شود و احرام از ادني الحل كافي است.

مسأله 155 ـ كسي كه وظيفه اش احرام در ميقات هاي معروفه است اگر در جاي ديگري مانند جدّه محرم شود احرام او صحيح نيست و محرمات احرام بر او حرام نمي شود و در اين حكم فرقي بين عالم و جاهل و ناسي نيست.

مسأله 156 ـ احرام در مواقيت يا ادني الحل لازم نيست در مساجد اين اماكن واقع شود بجز مسجد شجره به تفصيلي كه گذشت.

مسأله 157 ـ كسي كه در يكي از ميقات ها محرم شد مي تواند برخلاف جهت مكه
از ميقات فاصله بگيرد و سپس با همان احرام از ميقات يا محاذي آن عبور كند مثل اين كه از مسجدشجره به مدينه برگرددوپس ازيك ياچندروزازهمان راه يا راه ديگر به
مكه برگردد.

مسأله 158 ـ كسي كه در يكي از ماه هاي قمري عمره مفرده انجام داده در ماه ديگر نمي تواند بدون احرام از ميقات عبور كند.

مسأله 159 ـ كسي كه قبل از رسيدن به ميقات ديوانه شد واجب نيست او را محرم كنند و ورود او بدون احرام به مكه مانعي ندارد.

مسأله 160 ـ كسي كه براي احرام عمره تمتع به ميقات رفته اگر بعد از خروج از ميقات در بين راه متوجه شود كه تلبيه را نگفته يا نيت نكرده يا به جهت ديگر احرامش درست نبوده و بازگشت به ميقات براي او ممكن نيست مگر اين كه به مكه بيايد، بايد براي دخول مكه از ادني الحل به نيت عمره مفرده محرم شود و عمره مفرده انجام دهد و براي احرام عمره تمتع بايد به يكي از مواقيت پنجگانه برود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: هر قدر مي تواند به طرف ميقات برود محرم شود.

صفحه 67

«احرام قبل از ميقات»

مسأله 161 ـ احرام بستن پيش از رسيدن به ميقات جايز نيست و اگر احرام بست احرام او صحيح نمي باشد مگر با نذر كه مسائل آن خواهد آمد.

«احرام از محاذي ميقات»

مسأله 162 ـ هرگاه از راهي برود كه از هيچ يك ميقاتها عبور نكند بايد از محاذاة ميقات احرام ببندد هر چند در مسير خود به محاذي ميقات ديگري نيز برخورد كند. بلكه اگر ميقات ديگري در پيش داشته باشد نيز تأخير احرام تا آن ميقات جايز نيست.(1)

مسأله 163 ـ مراد از محاذات آن است كه كسي كه به طرف مكه مي رود، به جايي برسد كه ميقات به طرف راست يا چپ او واقع شود به خط راست به طوري كه اگر از آنجا بگذرد ميقات متمايل پشت او شود.

مسأله 164 ـ رسيدن به محاذات مانند رسيدن به ميقات بايد براي مكلّف به يكي از راه هايي كه در مسأله 152 گذشت(2) اثبات گردد.

مسأله 165 ـ اگر ثابت نشود كه رابغ محاذي جحفه است احرام از آن جايز نيست.(3)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله سيستاني: در هردو فرض مخير است از هركدام محرم شود گرچه احتياط مستحب احرام از محاذي اولي است.

آية الله فاضل: در فرض اخير تأخير احرام تا ميقاتي كه در پيش دارد جايز است اگرچه احتياط مستحب احرام از محاذي اول است.

آية الله بهجت: اقرب جواز عدول اهل مدينه است از مرور به ذوالحليفة براي احرام از جحفه اختياراً.

2  . آيات عظام: امام خميني، خامنه اي، صافي، گلپايگاني، بهجت: در اثبات محاذات قول كساني كه اهل خبره هستند و از روي قواعد علميه محاذات را تعيين مي كنند اگر موجب گمان باشد ظاهراً كافي است.

3  . آيات عظام: تبريزي، خوئي، سيستاني: نظر به اين كه رابغ قبل از جحفه است احرام با نذر از آنجا صحيح است.

صفحه 68

«تأخير احرام از ميقات»

مسأله 166 ـ اگر مستطيع از روي علم و عمد احرام را از ميقات تأخير بيندازد و بواسطه عذري نتواند به ميقات برگردد و ميقات ديگري در پيش نداشته باشد حج او باطل است و بايد سال ديگر حج بجاآورد.(1)

مسأله 167 ـ كسي كه به واسطه فراموشي يا ندانستن مسأله يا عذر ديگر بدون احرام يا با احرام باطل از ميقات عبور كند چهار فرض دارد:

1ـ اين كه بتواند به ميقات برگردد به طوري كه به اعمال عمره برسد در اين فرض بايد به ميقات برود و در ميقات محرم شود هرچند داخل حرم شده باشد.(2)

2ـ اين كه نتواند به ميقات برگردد و هنوز داخل حرم نشده است در اين فرض از همانجا محرم مي شود و احتياط مستحب اين است كه هرقدر مي تواند به طرف ميقات برگردد و آنجا محرم شود.(3)

3ـ اگر داخل حرم شده و امكان بازگشت به ميقات را ندارد ولي مي تواند از حرم خارج شود بايد از حرم خارج شود و محرم شود.

4ـ اين كه داخل حرم شده و امكان بازگشت به خارج حرم را نيز ندارد در اين فرض بايد از داخل حرم محرم شود و احتياط مستحب اين است كه هرقدر مي تواند به طرف

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . فتواي آية الله خوئي در اين مسأله اين است كه اگر بر طبق آنچه در مسأله آينده در معذور خواهد آمد عمل كند حج او صحيح است.

آية الله سيستاني: اگر از ميقات ذوالحليفه عبور كرده و مي تواند به جحفه برود بايد در جحفه محرم شود و حج او صحيح است.

2  . آية الله سيستاني: اين حكم در غير مسجد شجره است پس كسي كه از آن عبور كند هرچند عمدي باشد مي تواند از جحفه محرم شود هرچند گناه كرده.

آية الله مكارم: بازگشت به ميقات لازم نيست و مي تواند در خارج حرم محرم شود.

3  . آيات عظام گلپايگاني، صافي: اگر از ميقات ديگري عبور مي كند از ميقات بعدي محرم شود و اگر ميقات ديگري در مسير نيست به مقداري كه مي تواند به طرف ميقات برگردد و اگر هيچ يك از اين طرق ممكن نيست از همان محل محرم شود.

صفحه 69

خارج حرم برگردد و آنجا محرم شود.

مسأله 168 ـ گراني بيش از حدّ كرايه براي بازگشت به ميقات عذر محسوب نمي شود مگر موجب حرج باشد.

مسأله 169 ـ زن حائض اگر به مسأله آگاه نبود و عقيده داشت كه نبايد از ميقات محرم شود و احرام نبست حكمش همان است كه در مسأله قبل گذشت.(1)

مسأله 170 ـ اگر بدون احرام(2) از ميقات عبور كرد واجب است در صورت امكان برگردد و از آن ميقات محرم شود هرچند ميقات ديگري هم در پيش داشته باشد.(3)

مسأله 171 ـ كساني كه براي عمره مفرده به مكه مشرف مي شوند بايد به يكي از مواقيت معروفه بروند و نمي توانند بدون احرام از ميقات عبور كنند و در صورت عبور(4)واجب است به ميقات برگردند و از آنجا محرم شوند و اگر نمي توانند در خارج از حرم محرم شوند.

«احرام با نذر»

مسأله 172 ـ اگر نذر كند كه از محلي پيش از ميقات احرام ببندد جايز است و بايد از همان جا محرم شود مثلا اگر نذر كرد از شهر خود يا در مدينه منوره محرم شود بايد به نذر خود عمل كند و بهتر آن است كه به ميقات يا محاذات ميقات كه رسيد احرام را تجديد كند و در اين حكم فرقي بين حج يا عمره واجب و يا مستحب نيست. خواه از طرف خود باشد يا به نيابت از ديگري.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله مكارم: اين زن اگر مي تواند بايد به ميقات برگردد.

2  . آية الله فاضل: بدون عذر

آية الله بهجت: در حال اختيار

3  . آية الله سيستاني: مگر كسي كه بدون عذر از ذوالحليفه گذشته و به جحفه رسيده باشد كه بنابر اظهر كافي است از جحفه احرام ببندد هر چند گناه كرده است.

آية الله مكارم: در اين فرض مي تواند از ميقات دوم محرم شود.

4  . آيات عظام: فاضل، بهجت، صافي، گلپايگاني: احرام از ادني الحل كفايت مي كند

صفحه 70

مسأله 173 ـ نذر براي احرام مثل ساير نذرها بايد با صيغه شرعيه انجام شود مثلا در احرام عمره تمتع بگويد: لله عليّ أن اُحرم لعمرة التمتع من المدينة الطيبة و يا ترجمه آن را به زبان ديگر بگويد مانند اين كه به فارسي بگويد: براي خدا بر من است كه از مدينه طيبه محرم شوم براي عمره تمتع.

مسأله 174 ـ نذر زن براي احرام بايد به اذن شوهر باشد مگر اين كه با حق او منافات نداشته باشد.(1) بنابراين اگر بدون اذن شوهر نذر كرد و قبل از ميقات محرم شد و با اين حال از ميقات گذشت احرامش باطل است. و حكم كسي را دارد كه بدون احرام از ميقات عبور كرده است.*

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آيات عظام: امام خميني، فاضل، گلپايگاني، صافي: اذن شوهر مطلقاً معتبر است.

آيات عظام: خويي، سيستاني، تبريزي: يا اين كه صحت حج بر آن متوقف باشد.

صفحه 71

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوّم: واجبات احرام

 

مسأله 175 ـ واجبات در وقت احرام سه چيز است:

1ـ نيت 2ـ تلبيه 3ـ پوشيدن جامه احرام

«نيّت»

در نيت چهار امر معتبر است:

اوّل: قصد قربت.

دوّم: همزمان بودن نيت با شروع در احرام.

سوّم: تعيين عملي كه براي آن محرم مي شود كه حج است يا عمره و نوع آنها و قصد نيابت اگر احرامش نيابي است.

چهارم: بايد قصد انجام چيزي كه احرام را باطل مي كند نداشته باشد.(1)

مسأله 176 ـ لازم نيست نيت احرام را بر زبان جاري كند يا در ذهن خود بگذراند.

مسأله 177 ـ عمره و حج و تمام اجزاي آنها از عبادات است و بايد با نيت خالص براي خداوند تعالي بجاآورد.

مسأله 178 ـ اگر حج را به نيت خالص به جا نياورد و به ريا و غير آن باطل كند بايد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آيات عظام گلپايگاني، بهجت، مكارم، صافي: بلكه قصد ترك جميع محرمات احرام لازم است.

صفحه 72

سال ديگر عمره و حج را اعاده كند.

مسأله 179 ـ اگر بعضي از اركان عمره يا حج را به نيت خالص نياورد و به ريا و غير آن باطل كند و نتواند آن را جبران كند، پس در عمره حكم بطلان عمره را دارد و در حج حكم بطلان حج را، ولي اگر محل جبران باقي است و جبران كرد، عملش صحيح مي شود، گرچه معصيت كار است.

مسأله 180 ـ اگر به واسطه ندانستن مسأله يا جهت ديگر، به جاي نيت عمره تمتع، حج تمتع را قصد كرد، پس اگر در نظرش آن است كه همين عمل را كه همه بجا مي آورند او هم به جا آورد و گمان كرده جزء اول از دو جزء حج، اسمش، حج تمتع است ظاهراً عمل او صحيح است و عمره او تمتع است و بهتر آن است كه نيت را تجديد كند.

مسأله 181 ـ اگر بواسطه ندانستن مسأله يا عذر ديگر گمان كند كه حج تمتع بر عمره تمتع مقدم است و نيت حج تمتع كند با اين قصد كه بعد از احرام به عرفات و مشعر برود و اعمال حج را انجام دهد و بعد از آن عمره انجام دهد احرامش باطل است و بايد در ميقات تجديد احرام كند و اگر از ميقات گذشته بر اساس آنچه در مسأله 166 و 167 گذشت عمل كند.

مسأله 182 ـ كسي كه با وجود استطاعت خيال مي كرده مستطيع نيست و به نيت استحباب محرم شده چنانچه قصدش امتثال امري بوده كه فعلا متوجه به اوست، احرامش صحيح و براي حجة الاسلام واقع مي شود.(1)

مسأله 183 ـ غيرمستطيع اگر به تصوّر اين كه مستطيع است به نيت انجام حجة الاسلام محرم شود احرامش صحيح نيست مگر اين كه قصدش امتثال امري باشد كه فعلا متوجّه اوست كه در اين صورت احرام او براي حج استحبابي واقع مي شود.

مسأله 184 ـ كسي كه وظيفه اش عمره تمتع بوده و ندانسته به نيت عمره مفرده محرم شده چنانچه قصد انجام وظيفه فعلي را داشته و اشتباهاً آن را بر عمره مفرده تطبيق كرده احرامش براي عمره تمتع واقع مي شود و الا احرام عمره مفرده محسوب مي شود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله سيستاني: بلكه مطلقاً حج او از حجّة الاسلام كفايت مي كند.

صفحه 73

مسأله 185 ـ كسي كه قبلا حج واجب خود را انجام داده يا بدليل نداشتن شرائط استطاعت حج بر او واجب نيست و مي خواهد حج استحبابي انجام دهد اگر از روي ناآگاهي يا فراموشي در نيت احرام عمره، احرام عمره تمتع از حجة الاسلام را نيت نمايد احرامش صحيح است و براي حج مستحبي واقع مي شود.

مسأله 186 ـ كسي كه احتمال مي دهد حجي كه در سالهاي قبل انجام داده صحيح نبوده يا مستطيع نبوده و فعلا شرايط استطاعت را دارد و بخواهد احتياط كند مي تواند قصد امتثال مطلق امر متوجه به خود را كند و يا قصد حجة الاسلام احتياطي نمايد.

مسأله 187 ـ خدمه اي كه بواسطه وظائفي كه دارند نمي توانند در عرفات و مني در حالت احرام باشند مي توانند براي ورود به مكه عمره مفرده انجام دهند و براي حج محرم نشوند ولي كسي كه مستطيع است نبايد اين كار را قبول كند و بايد عمره و حج تمتع بجاآورد.

مسأله 188 ـ پس از اين كه شخص به طور صحيح براي حج يا عمره محرم شد نمي تواند احرام خود را به هم بزند و اگر لباس احرام را هم از تن درآورد و قصد بيرون آمدن از احرام را نيز بكند باز در احرام خود باقي است و محرمات احرام بر او حلال نمي شود و اگر كاري كه موجب كفاره است انجام دهد بايد كفاره بدهد.

مسأله 189 ـ قصد ابطال عمره يا حج يا بعض اجزاء آن مبطل نمي باشد.

«تلبيه»

مسأله 190 ـ دوم تلبيه: يعني لبيك گفتن به اين صورت كه بگويد:

« لَبَّيْكَ، اللّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ » با گفتن اين جملات شخص محرم مي شود و مستحب است پس از آن بگويد: « اِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ، لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْك » بلكه موافق احتياط است و نيز مستحب است بعد از آن بگويد: « لَبَّيْكَ ذَا الْمَعارِج لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ داعياً إلي دارِ السَّلامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ غَفّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ أهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَا الجَلالِ وَ الاِْكْرامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ إلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تَسْتَغنِي ويُفْتَقَرُ إلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ إلهَ الْحَقِّ لَبَّيْكَ،

صفحه 74

لَبَّيْكَ ذَا النَّعْماءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَمِيلِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَابْنُ عَبْدَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ يا كَرِيمُ لَبَّيْكَ ».

مسأله 191 ـ واجب در لبيك بيش از يك مرتبه نيست ولي مستحب است تكرار آن و زياد گفتن آن هر چه مي تواند و براي هفتاد مرتبه گفتن ثواب زيادي ذكر شده است و لازم نيست آنچه را در حال احرام بستن گفته شد تكرار كند بلكه كافي است بگويد «لبّيك اللّهمّ لبّيك» يا تكرار كند «لبيك» را فقط.

مسأله 192 ـ واجب است صحيح گفتن قدر واجب از لبيك را كه گذشت، همان طور كه صحيح گفتن تكبيرة الاحرام در نماز واجب است.

مسأله 193 ـ اگر تلبيه را به قدر واجب كه ذكر شد، نداند بايد آن را ياد بگيرد و يا كسي او را در وقت گفتن تلقين كند، يعني كلمه كلمه آن شخص بگويد و شخصي كه مي خواهد احرام ببندد دنبال او به طور صحيح بگويد.

مسأله 194 ـ كسي كه لال است بايد با انگشت به تلبيه اشاره كند و زبانش را هم حركت دهد(1) و بهتر است نائب هم بگيرد.

مسأله 195 ـ كسي كه به هر دليلي نمي تواند تلبيه را صحيح بگويد اگرچه با تلقين بايد به هر نحوي كه مي تواند بگويد و كفايت مي كند اگر عرفاً تلبيه بر آن صدق كند، و الاّ بنابر احتياط علاوه بر آنچه مي تواند، ترجمه تلبيه را بگويد و اگر اصلا نمي تواند بگويد اكتفا به ترجمه، خالي از وجه نيست.

مسأله 196 ـ اگر نتواند ياد بگيرد يا وقت ياد گرفتن نداشته باشد و با تلقين هم نتواند

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله سيستاني: اگر در اثر عارضه اي لال شده و الفاظ تلبيه را مي داند. به مقداري كه مي تواند تلفظ كند و اگر نتواند زبان و لب را به آن حركت دهد و همراه با آن در قلب اخطار نمايد و با انگشت به آن اشاره كند و اگر لال و كر مادرزاد است و مانند آن، پس زبان و لب را مانند كساني كه تلفظ مي كنند حركت دهد و با انگشت اشاره كند.

آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: اگرچه به گفتن ترجمه آن باشد و نائب هم بگيرد رجاءً كه ازطرف او به طور صحيح بگويد.

صفحه 75

بگويد حكم مسأله قبل را دارد.

مسأله 197 ـ تأخير تلبيه واجب از ميقات جايز نيست و اگر تأخير انداخت محرم نشده كه حكم آن در مسأله 166 و 167 گذشت.

مسأله 198 ـ اگر كسي لبيك واجب را نگفت، چه به واسطه عذري و چه بدون عذر، چيزهايي كه بر محرم حرام است بر او حرام نمي شود و اگر آنچه در احرام موجب كفاره مي شود به جا آورد كفّاره ندارد و همچنين اگر لبيك را به ريا باطل كند.

مسأله 199 ـ اگر بعد از گفتن لبيك واجب در ميقات، شك كند كه نيّت عمره تمتع كرده يا نيت حج تمتع، بنا بگذارد كه نيت عمره تمتع كرده و عمره او صحيح است و همچنين اگر بعد از لبيك گفتن در روز هشتم كه بايد براي حج تمتع بگويد شك كرد كه لبيك را براي حج گفت يا براي عمره، بنا بگذارد كه براي حج تمتع گفته و حج او صحيح است.(1)

مسأله 200 ـ ترجمه تلبيه واجب اين است كه بگويد: «اجابت مي كنم دعوت تو را خدايا. خدايا! اجابت مي كنم دعوت تو را، اجابت مي كنم دعوت تو را، شريكي نيست مر تو را، اجابت مي كنم دعوت تو را» و اگر كلمه «دعوت» را هم نگويد كفايت مي كند درمواردي كه بايد ترجمه را بگويد.

«قطع تلبيه»

مسأله 201 ـ كسي كه براي عمره تمتع محرم شده بايد وقتي كه خانه هاي مكه پيدا مي شود لبيك را ترك كند و ديگر لبيك نگويد و مراد از خانه هاي مكه خانه هايي است كه در زماني كه عمره به جا مي آورد جزو مكه باشد هرچند مكه بزرگ شود(2) و كسي كه احرام حج بسته لبيك را تا ظهر روز عرفه بيشتر نگويد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله تبريزي، آية الله خوئي: در هر دو صورت اگر داخل در عمل مترتب مثل طواف عمره تمتع يا وقوف به عرفات شده، حكم به صحت مي شود و در غير اين صورت بايد اعاده نمايد.

2  . آيات عظام: بهجت، تبريزي، خوئي، سيستاني: بلكه مراد خانه هاي مكه قديم است.

صفحه 76

مسأله 202 ـ كسي كه براي عمره مفرده محرم شده اگر از خارج مكه به سوي آن مي آيد هنگام داخل شدن به حرم لبيك را قطع نمايد و اگر از مكه براي احرام به خارج حرم رفته است هنگام مشاهده كعبه لبيك را قطع كند.

 

«پوشيدن جامه احرام»

مسأله 203 ـ سوّم پوشيدن دو جامه احرام براي مردان كه يكي «لنگ» است و ديگري «رداء» كه بايد آن را بر دوش بيندازد و لازم است كه اين دو جامه را قبل از نيّت احرام و لبيك گفتن بپوشد و اگر بعد از لبيك پوشيد احتياط مستحب آن است كه لبيك را دوباره بگويد.

مسأله 204 ـ لنگ بايد به اندازه اي باشد كه از ناف تا زانو را بپوشاند و رداء نيز بايد به قدري باشد كه شانه ها را بپوشاند به گونه اي كه رداء صدق نمايد.

مسأله 205 ـ در پوشيدن دو جامه احرام ترتيب معتبر نيست همانطور كه كيفيت خاصي نيز معتبر نمي باشد بلي بايد يكي را بهر كيفيتي كه مي خواهد لنگ قرار دهد و ديگري را به هر كيفيتي كه مي خواهد رداء قرار دهد.

مسأله 206 ـ لباس احرام بايد دو جامه جدا باشد و در حال اختيار نمي توان به يك جامه بلند كه مقداري از آن لنگ و مقداري رداء قرار داده شده اكتفا نمود.

مسأله 207 ـ پوشيدن جامه احرام، عملي عبادي است و در آن نيت و قصد قربت لازم است واحتياط مستحب آن است كه در كندن جامه دوخته هم نيت و قصد قربت داشته باشد.

مسأله 208 ـ شرائط لباس نمازگزار در دو جامه احرام معتبر است بنابراين جامه حرير و جامه نجس به نجاستي كه در نماز از آن عفو نشده كفايت نمي كند.

مسأله 209 ـ جامه اي را كه لنگ قرار مي دهد نبايد به قدري نازك باشد كه بدن نما باشد ولي در رداء اين شرط معتبر نيست. گرچه موافق احتياط است.

مسأله 210 ـ در حال احرام هرگاه اين دو جامه نجس شود بايد آن را تطهير يا تبديل كند(1) ولي اگر تطهير و تبديل ننمايد ضرر به احرامش نمي زند و كفاره هم ندارد. امّا تطهير

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: بنابر احتياط مستحب

صفحه 77

بدن لازم نيست مگر براي نماز و طواف.

مسأله 211 ـ لباس احرام مي تواند از غير منسوج مانند پوست يا نمد باشد اگر عرفاً به آن جامه گفته شود.

مسأله 212 ـ لازم نيست جامه احرام را هميشه در بر داشته باشد بلكه مي تواند آن را عوض كند و براي شستن، استحمام و مانند آن بيرون آورد ولي اگر جامه را عوض كرد افضل آن است كه براي طواف همان جامه اي را كه در آن محرم شده بپوشد.

مسأله 213 ـ شخص محرم مي تواند براي حفظ از سرما و يا غرض ديگر بيش از دو جامه احرام بپوشد(1) مثل دو يا سه رداء و دو يا سه لنگ.

مسأله 214 ـ محرم مي تواند براي آشكار نشدن عورت يا اغراض ديگر قطعه اي پارچه زير لنگ بسته آن را از ميان دو پا عبور دهد.

مسأله 215 ـ وصل نمودن قسمتي از لباس احرام به قسمت ديگر با سنجاق و گيره و مانند آن جايز است(2)* و نيز گره زدن لباس احرام اشكال ندارد وليكن نبايد آنچه را لنگ قرار داده به گردن گره بزند ولي اگر از روي جهل يا فراموشي گره زد بايد بنابر احتياط فوراً آن را باز نمايد ولي اگر باز نكرد يا از ابتداء عمداً گره زد به احرامش ضرر نمي زند و چيزي بر او نيست.

 

«لباس احرام بانوان»

مسأله 216 ـ دو جامه ذكر شده كه بايد محرم بپوشد مخصوص به مرد است ولي زن مي تواند در لباس هاي عادي خود به هر نحو كه هست محرم شود چه دوخته باشد و چه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله فاضل: ولي همه آنها بايد شرائط لباس احرام را داشته باشد.

2  . آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: سنجاق زدن و گره زدن حوله احرام و سنگ گذاشتن بين دو طرف حوله به نحوي كه حوله به صورت يقه پيراهن درآيد جايز نيست و نيز نبايد پارچه احرام را چاك داده و مانند پيراهن بپوشد، بلي قرار دادن سنگ كوچك، در جامه احرام براي آن كه آن را سنگين كرده و رداء را حفظ نمايد مانعي ندارد.

آية الله خامنه اي: مادامي كه از صدق رداء و لنگ خارج نشود.

صفحه 78

نباشد بلي شرائط ذكر شده در دو جامه احرام در آن معتبر است حتي از حرير خالص نيز نباشد.

«تعلّق خمس به لباس احرام»

مسأله 217 ـ پوشيدن لباس احرام غصبي جايز نيست و همين طور است لباسي كه

متعلّق خمس باشد يا با عين پولي كه متعلّق خمس است آن را بخرد.

مسأله 218 ـ اگر شك داشته باشد كه لباس احرام او متعلق خمس شده يا نه، يا شك دارد پولي كه با آن لباس احرام را خريده متعلّق خمس بوده يا نه، تخميس آن واجب نيست و پوشيدن آن براي احرام جايز و طواف و نماز در آن صحيح است.

«احكام احرام»

مسأله 219 ـ براي احرام بستن طهارت از حدث اصغر و اكبر لازم نيست.

مسأله 220 ـ اگر بعد از آن كه محرم شده است پيراهن بپوشد لازم است كه پيراهن را شكاف دهد و از طرف پائين بيرون آورد ولي اگر در پيراهن محرم شود لازم نيست شكاف دهد و از پايين بيرون آورد و همين قدر لازم است آن را بكند و لباس احرام بپوشد و در هر دو صورت احرامش صحيح است.

مسأله 221 ـ اگر در هنگام احرام بستن لباس احرام را عمداً يا از روي عذر نپوشد يا لباس دوخته را از تن بيرون نياورد احرامش صحيح است هرچند در صورت عمد معصيت كرده است و همين طور است احرام در جامه اي كه شرائط لازم را ندارد.

مسأله 222 ـ اگر بواسطه عذري، مثل مرض، نتواند لباس دوخته خود را بكند و لباس احرام بپوشد، بايد در ميقات يا محاذات آن نيت عمره و يا حج كند و لبيك بگويد و كافي است، و هر وقت عذرش برطرف شد جامه دوخته را بكند و اگر لباس احرام نپوشيده، بپوشد. و لازم نيست به ميقات برگردد، ولي براي پوشيدن لباس دوخته يك گوسفند قرباني كند.

مسأله 223 ـ اگر از روي علم و عمد اعمال عمره تمتع را بدون احرام صحيح انجام

صفحه 79

دهد آن اعمال باطل است و در صورتي كه امكان تدارك آنها با احرام صحيح نباشد
نمي تواند حج تمتع بجاآورد و اگر وظيفه او حجة الاسلام بوده حج بر او مستقرّ مي شود.

مسأله 224 ـ اگر از روي فراموشي يا ندانستن مسأله احرام نبست يا احرامش را باطل انجام داد و با اين وجود اعمال عمره تمتع را بجاآورد چنانچه امكان تدارك آن اعمال را با احرام صحيح دارد بايد با رعايت آنچه در مسأله 167 گذشت محرم شود و اعمال را تدارك نمايد و اگر امكان تدارك وجود ندارد عمره او صحيح است خواه بعد از عمره(1)* متوجه شود يا در اثناء حج يا بعد از آن.

مسأله 225 ـ اگر تلبيه احرام عمره تمتع را غلط بگويد حكم دو مسأله قبل را دارد.

«مستحبات احرام»

مسأله 226 ـ مستحبات احرام چند چيز است:(2)

1ـ بدن خود را پاكيزه نموده و ناخن و شارب خود را بگيرد، و موي زير بغل و عانه را با نوره ازاله نمايد.

2ـ كسي كه قصد حج دارد از اول ماه ذي القعده و شخصي كه قاصد عمره مفرده است پيش از يك ماه موي سر و ريش را رها كند.

3ـ پيش از احرام در ميقات غسل احرام بنمايد و اين غسل از زن حايض و نفساء نيز صحيح است(3) و تقديم اين غسل به خصوص در صورتي كه خوف آن باشد كه در ميقات آب يافت نشود جايز است و در صورت تقديم، اگر در ميقات آب يافت شد مستحب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله فاضل: در اين صورت نيز عمره او باطل است و بايد حج افراد انجام دهد و اين حج از حجة الاسلام كفايت مي كند.

آية الله خامنه اي: نظر معظم له در صحت عمره به دست نيامد.

2  . آية الله سيستاني، آية الله مكارم: پاره اي از مستحبات و مكروهاتي كه اينجا ذكر شده مبتني بر قاعده تسامح است پس بايد رعايت آن به قصد رجاء باشد نه ورود.

3  . آية الله بهجت: اين غسل با خوابيدن باطل نمي شود ولي اعاده آن شبيه به مستحب در مستحب است.

صفحه 80

است غسل را اعاده نمايد و بعد از اين غسل، اگر مكلف لباسي را پوشيد يا چيزي را خورد
كه بر محرم حرام است باز هم اعاده مستحب است و اگر مكلف در روز غسل نمود از غسل تا آخر شب آينده كفايت مي كند و همچنين اگر غسل در شب نمود تا آخر روز آينده كافي است ولي اگر بعد از غسل و پيش از احرام به حدث اصغر محدث شد غسل را اعاده نمايد.

4ـ آن كه دو جامه احرام از پنبه باشد.

5ـ لباس احرام سفيد باشد.

6ـ احرام را به ترتيب ذيل ببندد:

در صورت تمكن بعد از فريضه ظهر و در صورت عدم تمكن بعد از فريضه ديگر.(1)و در صورت عدم تمكن از آن، بعد از شش يا دو ركعت نماز نافله، در ركعت اول بعد از حمد سوره توحيد و در ركعت دوم سوره جحد را بخواند و شش ركعت افضل است و بعد از نماز حمد و ثناي الهي را به جا آورد و بر پيغمبر و آل او صلوات بفرستد، آنگاه بگويد: « أللّهُمَّ إنِّي أسْأَ لُكَ أنْ تَجْعَلَنِي مِمَّنِ اسْتَجابَ لَكَ، وَ آمَنَ بِوَعْدِكَ، وَ اتَّبَعَ أمْرَكَ، فَاِنِّي عَبْدُكَ، وَ في قَبْضَتِكَ، لا اُوْقي إلاّ ما وَقيتَ، وَ لا آخُذُ إلاّ ما أعْطَيْتَ، وَقَدْ ذَكَرْتَ الْحَجَّ، فَأسْألُكَ أنْ تَعْزِمَ لِي عَلَيْهِ عَلي كِتابِكَ، وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِه، وَتُقَوِّيَنِي عَلي ما ضَعُفْتُ، وَ تُسَلِّمَ لِي مَناسكي في يُسْر مِنْكَ وَ عافِيَة، وَ اجْعَلْنِي مِنْ وَفْدِكَ الّذي رَضِيتَ وَ ارْتَضَيْتَ وَ سَمَّيْتَ وَ كَتَبْتَ. أللّهُمَّ إنِّي خَرَجْتُ مِنْ شُقَّة بَعيدَة، وَ أنْفَقْتُ مالِي ابْتِغاءَ مَرْضاتِكَ. أَللّهُمَّ فَتَمِّمْ لِي حَجَّتِي وَ عُمْرَتِي. أللّهُمَّ إنّي اُريْدُ التَّمَتُّعَ بِالْعُمْرَةِ إلَي الْحَجِّ عَلي كِتابِكَ، وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فَاِنْ عَرَضَ لِي عارِضٌ يَحْبِسُنِي، فَخَلِّنِي حَيْثُ حَبَسْتَنِي بِقَدَرِكَ الَّذي قَدَّرْتَ عَلَيَّ. أللّهُمَّ إنْ لَمْ تَكُنْ حَجَّةً فَعُمْرَةً، أحْرَمَ لَكَ شَعْرِي وَ بَشَرِي وَ لَحْمِي وَ دَمِي وَ عِظامِي وَ مُخّي وَ عَصَبِي مِنَ النِّساءِ وَ الثِّيابِ وَالطِّيْبِ، أبْتَغِي بِذلِكَ وَجْهَكَ وَ الدارَ الاْخِرَةَ ».

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله بهجت، آية الله فاضل: در صورت عدم تمكن از فريضه اداء بعد از فريضه قضا محرم شود.

صفحه 81

7ـ هنگام پوشيدن دو جامه احرام بگويد:

 

« اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذِي رَزَقَنِي مَا اُواري بِهِ عَوْرَتي، وَ اُؤَدِّي فِيْهِ فَرْضِي، وَ أعْبُدُ فِيْهِ رَبِّي، وَ أنْتَهِي فِيْهِ إلي ما أمَرَنِي، اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذِي قَصَدْتُهُ فَبَلَّغَنِي، وَ أردْتُهُ فَأعانَنِي وَ قَبِلَنِي وَ لَمْ يَقْطَعْ بِي، وَ وَجْهَهُ أرَدْتُ فَسَلَّمَنِي فَهُوَ حِصْنِي وَ كَهْفِي وَ حِرْزِي وَ ظَهْرِي وَ مَلاذِي وَ رَجائي وَ مَنْجايَ وَ ذُخْرِي وَ عُدَّتِي في شِدَّتِي وَ رَخائِي ».

 

8 ـ تلبيه ها را در حال احرام تكرار كند، خصوصاً در موارد ذيل:

الف: وقت برخاستن از خواب.

ب: بعد از هر نماز واجب و مستحب.

ج: وقت رسيدن به سواره.

د: هنگام بالا رفتن از تلّ يا سرازير شدن از آن.

هــ : وقت سوار شدن يا پياده شدن.

و: آخر شب.

ز: اوقات سحر

زن حايض و نفساء(1) نيز اين تلبيه ها را بگويند. و شخص متمتع، تلبيه گفتن او در عمره مستمر خواهد بود تا آن كه خانه هاي مكه را ببيند و امّا تلبيه حج تا ظهر روز عرفه مستمر است.(2)

«مكروهات احرام»

مكروهات احرام چند چيز است:

1ـ احرام در جامه سياه، و افضل احرام در جامه سفيد است.

2ـ خوابيدن محرم بر رختخواب و بالش زرد رنگ.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله بهجت، آية الله فاضل: ... و جنب.

2  . آية الله بهجت: و همچنين مستحب است بر مردان تلبيه را بلند بگويند.

صفحه 82

3ـ احرام بستن در جامه چركين و اگر جامه در حال احرام چرك شود بهتر است كه مكلف مادامي كه در حال احرام است آن را نشويد.

4ـ احرام بستن در جامه راه راه.(1)

5ـ استعمال حنا،(2) پيش از احرام، در صورتي كه اثر آن تا حال احرام باقي بماند.

6ـ حمام رفتن و اولي آن است كه محرم بدن خود را با كيسه و مثل آن نسايد.

7ـ لبيك گفتن محرم در جواب كسي كه او را صدا نمايد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله سيستاني: احرام بستن در جامه نقشه دار و مانند آن.

2  . آية الله مكارم: اگر قصد زينت داشته باشد اشكال دارد و فرقي ميان حنا و رنگ هاي امروز نيست.

صفحه 83

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوّم: محرّمات احرام

 

«نگاه كردن در آينه»

مسأله 227 ـ نگاه كردن در آينه، به جهت زينت، حرام است و به غير اين جهت اشكال ندارد.(1)* و در اين حكم تفاوتي ميان زن و مرد نيست.

مسأله 228 ـ نگاه كردن به آب صاف و اجسام صيقلي كه خاصيت آينه را دارد، اشكال ندارد.(2)*

مسأله 229 ـ نگاه به اشيا از پشت شيشه اتاق يا عينك(3) و مانند آن مانعي ندارد و همچنين است نگاه در دوربين، حتي اگر در آن آينه باشد.

مسأله 230 ـ بودن در مكاني كه در آن آينه هست و مي داند كه گاهي سهواً نگاهش به آن مي افتد اشكال ندارد، گرچه احتياط مستحب است كه آن را بردارد يا چيزي رويش بيندازد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله گلپايگاني و آية الله صافي: نظر در آينه مطلقاً جايز نيست چه به قصد زينت باشد و چه نباشد.

2 ـ آية الله سيستاني: نگاه به اجسام صيقلي كه خاصيت آينه را دارد، مثل نگاه در آينه است.

آية الله خامنه اي: به قصد زينت جايز نيست.

3 ـ حكم عينك زدن، در مسائل مربوط به حرمتِ زينت خواهد آمد.

صفحه 84

مسأله 231 ـ نگاه كردن در آينه(1) كفاره ندارد ولي مستحب است بعد از نگاه، لبيك بگويد.

«پوشيدن لباس دوخته براي مرد»

مسأله 232 ـ جايز نيست پوشيدن لباسهاي دوخته; مثل پيراهن و زيرجامه و شبيه به دوخته مانند لباس هاي بافتني و نمدي.

مسأله 233 ـ استفاده از فتق بند و كمربند و بند ساعت و دمپايي دوخته مانعي ندارد و همينطور است همياني كه در آن پول مي گذارند.

مسأله 234 ـ اگر به لباس دوخته و مانند آن احتياج پيدا كرد، جايز است بپوشد ولي بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

مسأله 235 ـ گره زدن لباس احرام و وصل كردن قسمتي از آن به قسمت ديگر با سوزن و سنجاق و سنگ گذاشتن و نخ بستن مانعي ندارد، مگر آن كه ردا صدق نكند و همچنين نبايد آنچه را لنگ قرار داده به گردن گره بزند.(2)

مسأله 236 ـ پوشيدن انواع لباس دوخته براي زنان، مانعي ندارد، جز دستكش كه جايز نيست.

مسأله 237 ـ جايز است محرم هنگام خوابيدن با لحاف و پتو و مانند آن از چيزهاي دوخته تن خود را، جز سر بپوشاند.

مسأله 238 ـ اگر با علم و عمد لباس دوخته و مانند آن بپوشد بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

مسأله 239 ـ اگر چند لباس از يك نوع بپوشد، مانند چند پيراهن(3) يا يك لباس را

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: كفاره اش استغفار است.

2  . تفصيل نظر مراجع عظام در مسأله 214 گذشت.

3 ـ آية الله فاضل: چنانچه چند لباس از يك نوع را يك دفعه (يعني پشت سر هم و بدون فاصله بپوشد يك كفاره كافي است).

آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: براي پوشيدن جنس دوخته در احرام عمره يك كفاره و در احرام حج يك كفاره كافي است.

صفحه 85

چند بار بپوشد كفاره متعدّد مي گردد.

مسأله 240 ـ اگر از روي اضطرار لباسهاي متعدد بپوشد كفاره ساقط نمي شود.(1)

مسأله 241 ـ اگر محرم چند قسم لباس دوخته بپوشد; مثل پيراهن و كت، بايد براي هر كدام يك كفاره بدهد حتي اگر آنها را داخل در هم كرده باشد و يكدفعه بپوشد.(2)

«پوشاندن تمام روي پا براي مردان»

مسأله 242 ـ پوشيدن كفش و جوراب و مانند آن، كه تمام روي پا را بپوشاند براي مرد جايز نيست اما پوشيدن دمپايي و مانند آن، كه تمام روي پا را نمي پوشاند اشكال ندارد.

مسأله 243 ـ انداختن حوله احرام يا پتو روي پا; به طوري كه پوشيدن آن به حساب نيايد اشكال ندارد.

مسأله 244 ـ اگر مرد از روي ناچاري چيزي بپوشد كه تمام روي پا را مي پوشاند، مي تواند آن را بپوشد و شكاف دادن آن لازم نيست.

مسأله 245 ـ پوشيدن آنچه روي پا را مي گيرد كفاره ندارد.

«پوشانيدن سر براي مرد»

مسأله 246 ـ جايز نيست مرد سر خود را با چيزي بپوشاند حتي با مثل حنا و گل و غير اينها ولي پوشانيدن با بعض بدن خود; مثل دست ها، جايز است.

مسأله 247 ـ احتياط واجب آن است كه چيزي بر سر نگذارد كه سر به وسيله آن پوشيده شود; مثل بار براي حمل.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله مكارم: مگر اينكه موجب عسر و حرج شود.   

2 ـ آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: نظر ايشان در پاورقي قبل گذشت.

صفحه 86

مسأله 248 ـ در حكم سر است بعض سر، پس نبايد بعض سر را نيز بپوشاند. گوشها هم از سر محسوب مي شود اما صورت از سر نيست و پوشاندن آن عيبي ندارد.

مسأله 249 ـ محرم مي تواند براي سردرد، دستمال به سرببندد و كفاره هم ندارد.(1)*

مسأله 250 ـ گذاشتن سر روي بالش و مانند آن براي خوابيدن مانعي ندارد. ولي پوشاندن سر موقع خوابيدن جايز نيست و اگر بدون توجه يا از روي فراموشي پوشانيد واجب است آن را فوراً بردارد.

مسأله 251 ـ اگر پارچه اي را روي چيزي بيندازد بنحوي كه بالاي سر باشد و سر را زير آن كند، مانعي ندارد و همينطور رفتن در پشه بند.

مسأله 252 ـ اگر سر را شست نبايد با پارچه و حوله آن را خشك كند و بعض سر در حكم همه آن است.(2)

و اگر وقت نماز تنگ باشد و نتواند سر را براي مسح ولو با دست خشك كند احتياط جمع بين وضو با اين حال و تيمم است.(3)

مسأله 253 ـ نبايد محرم(4) سر خود را زير آب فرو برد، حتي بعض سر را(5) بلكه جايز نيست زير مايع ديگري مثل گلاب و سركه و غير آن هم فروببرد و لكن زير دوش رفتن مانعي ندارد.

مسأله 254 ـ اگر عمداً و با علم به مسأله سر يا بعضي(6) از آن را بپوشاند بنحوي از انحا;

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام گلپايگاني، بهجت و صافي: كفاره دارد.

2 ـ آيات عظام گلپايگاني، صافي، بهجت، خامنه اي، مكارم: خشك كردن به نحوي كه سر پوشانده نشود اشكال ندارد (نظر اين آقايان نسبت به بقيه مسأله همينجا معلوم شد).

آية الله خوئي: فتواي معظم له در دست نيست.

3 ـ آية الله سيستاني: در اين فرض مي تواند با كنار حوله به مقدار مسح، سرش را خشك كند.

4 ـ آية الله مكارم: و ظاهر كلام امام خميني: اين حكم مختص مردان است و شامل زنان نمي شود.

5 ـ آية الله سيستاني، آية الله تبريزي: فرو بردن بعض سر را زير آب جايز است.

6  . آية الله فاضل و آية الله خامنه اي: پوشاندن بعض سر كفاره ندارد. (آية الله خامنه اي اضافه فرموده اند: مگر اين كه عرفاً صدق كند كه سر را پوشانده است; مثل اين كه كلاه كوچكي كه فقط قسمت وسط سر را مي پوشاند، بر سر بگذارد.

صفحه 87

كفاره آن يك گوسفند است اما پوشاندن بعض سر كفاره ندارد.

مسأله 255 ـ اگر سر را پوشانيد و گوسفند را براي كفاره ذبح كرد و دوباره سر را پوشانيد بايد مجدداً كفاره بدهد(1) ولي اگر قبل از كفاره دادن چند بار سر را پوشانيد كفاره متعدد نمي شود.(2)*

مسأله 256 ـ اگر محرم سر خود را با چيز دوخته اي كه پوشيدنش موجب كفاره است (مثل كلاه) بپوشاند، بايد دو كفاره بدهد(3) جز در صورت جهل و فراموشي.

مسأله 257 ـ پوشانيدن سر از روي اضطرار ظاهراً كفاره دارد.(4)

 

«پوشانيدن صورت براي زن»

مسأله 258 ـ زن نبايد روي خود را با نقاب و پوشيه و مانند اينها، حتي با بادبزن بپوشاند(5) واحتياط واجب آن است كه به چيزهاي غير متعارف مثل گل و دارو نيز نپوشاند.

مسأله 259 ـ بعض صورت در حكم همه آن است بنابراين نبايد آن را بپوشاند اما زير چانه از صورت محسوب نمي شود.(6)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ امام خميني: كفاره مجدد احتياط مطلوبي است گرچه واجب نيست.

آية الله سيستاني: بعيد نيست كفايت يك كفاره.

2 ـ آية الله گلپايگاني و آية الله صافي: كفاره متعدد مي شود.

3 ـ آية الله سيستاني، آية الله تبريزي: ظاهراً كفاره متعدد نمي شود.

4 ـ آيات عظام: امام خميني، گلپايگاني و صافي: فرض اضطرار را براي عدم لزوم كفاره استثنا نفرمودند.

آيات عظام: خوئي، تبريزي، سيستاني: كفاره ندارد.

5 ـ آية الله بهجت: در غيرحال ضرورت; مانندتحفّظ از مگس ومانندآن، درحال خوابيدن، اشكالي ندارد.

6 ـ آية الله خامنه اي: بر زنان حرام است پوشاندن صورت و مانند آن; به آنگونه كه عادتاً براي حفظ حجاب انجام مي دهند. امّا پوشاندن گوشه هايي از بالا يا پايين صورت يا دو طرف آن; به طوري كه پوشاندن صورت صدق نكند مانع ندارد چه در نماز يا غير آن.

آية الله مكارم: پوشيدن بعض صورت; به طوري كه نقاب و برقع به آن نگويند اشكالي ندارد.

صفحه 88

مسأله 260 ـ زن مي تواند كمي از اطراف صورت را مقدمتاً براي پوشش واجب نماز بپوشاند، لكن بعد از فراغ از نماز بايد آن را فوراً باز كند.(1)

مسأله 261 ـ گذاردن دست بر روي صورت و همچنين گذاشتن صورت بر بالش و پوشاندن صورت هنگام خوابيدن مانعي ندارد.

مسأله 262 ـ خشك كردن صورت با حوله و پارچه اگر تدريجاً و به نحوي باشد كه صورت پوشيده نشود مانعي ندارد.(2)*

مسأله 263 ـ زن بايد مواظب باشد كه هنگام پوشيدن و يا درآوردن مقنعه و مانند آن صورتش پوشيده نشود(3). لكن اگر از روي علم و عمد پوشيده نشود مانعي ندارد.

مسأله 264 ـ جايز است براي روي گرفتن از نامحرم چادر يا جامه را كه به سر انداخته پايين بيندازد تا محاذي بيني بلكه چانه و بلكه در صورت احتياج تا گردن، چيزي بر او نيست.(4)

مسأله 265 ـ بهتر آن است كه آن چيزي را كه در موقع حاجت از سر پايين مي اندازد با دست يا چيز ديگر از صورت دور نگهدارد تا به صورت نچسبد.(5)*

مسأله 266 ـ در پوشاندن صورت، به هر نحو كه باشد، كفاره نيست.(6)*

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ نظر آية الله خامنه اي و آية الله مكارم از پاورقي مسأله قبل روشن مي شود.

2 ـ آيات عظام خوئي، تبريزي و فاضل: زن نبايد صورت خود را با حوله خشك كند.

آية الله خامنه اي: اگر حوله را روي همه صورت بيندازد، اشكال دارد والا مانع ندارد.

3 ـ آية الله مكارم: اين مقدار پوشيدن مانعي ندارد.

4 ـ آية الله گلپايگاني: متعرض فرع اخير نشده اند.

5 ـ آية الله گلپايگاني و آية الله صافي: بايد با دست يا چيز ديگر از صورت دور نگهدارد.

6 ـ آية الله گلپايگاني و آية الله صافي: بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

صفحه 89

«استفاده از بوي خوش»

مسأله 267 ـ استعمال عطرها مانند مشك، عود، عنبر و زعفران جايز نيست.(1) چه استعمال به بوييدن باشد يا خوردن يا ماليدن به لباس و بدن و همينطور پوشيدن لباسي كه بوي عطر مي دهد، گرچه قبلا عطر به آن ماليده شده باشد.

مسأله 268 ـ اگر در غذا و مانند آن چيز خوش بويي مانند زعفران باشد خوردن آن جايز نيست.

مسأله 269 ـ بوييدن چيزهاي خوش بو حرام است و چنانچه ناچار به پوشيدن لباس يا خوردن غذايي كه بوي خوش مي دهد گردد، بايد بيني خود را بگيرد كه بوي خوش به آن نرسد.

مسأله 270 ـ اجتناب از گلها يا سبزيهايي كه بوي خوش مي دهد لازم است مگر بعضي انواع صحرايي; مانند بومادران، درمنه و خزامي كه مي گويند خوش بوترين گلها است.(2)

مسأله 271 ـ اجتناب از ميوه هاي خوش بو; مانند سيب و به، لازم نيست و خوردن و بوييدن آنها مانع ندارد (گرچه احتياط ترك آن است).

مسأله 272 ـ بر محرم لازم نيست از بوي خوشي كه در كعبه است اجتناب كند.

مسأله 273 ـ گرفتن بيني از بوي بد حرام است ولي فرار كردن از آن به تند رفتن مانعي ندارد.

مسأله 274 ـ خريد و فروش عطرها اشكال ندارد ولي نبايد آنها را براي امتحان بو كند يا استعمال نمايد.

مسأله 275 ـ استعمال شامپو و صابون و خمير دندان، اگر صدق بوي خوش كند،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله تبريزي: در غير از اين چهار چيز و ورس احتياط استحبابي است (از اينجا نظر ايشان در مسائل بعدي روشن مي شود).

2 ـ آية الله مكارم: البته سبزي هايي مانند ريحان و نعناع اشكالي ندارد.

صفحه 90

جايز نيست(1).

مسأله 276 ـ كفاره خوردن چيزي كه در آن بوي خوش به كار رفته، در صورتي كه از روي علم و عمد باشد، يك گوسفند است.

«سرمه كشيدن»

مسأله 277 ـ سرمه سياه كشيدن اگر براي زينت باشد، حرام است هر چند قصد زينت نكند.

مسأله 278 ـ سرمه غير سياه كشيدن، اگر زينت حساب شود حرام است هرچند قصد زينت نكند.(2)

مسأله 279 ـ اگر سرمه بكشد به چيزي كه بوي خوش داشته باشد داخل در مسأله استعمال بوي خوش مي شود كه حكم آن گذشت.

مسأله 280 ـ در حرمت سرمه كشيدن، تفاوتي ميان زن و مرد نيست.

مسأله 281 ـ سرمه كشيدن به چيزي كه در آن بوي خوش(3) نباشد كفاره ندارد.

مسأله 282 ـ سرمه كشيدن در صورتي كه ناچار باشد اشكال ندارد.

«زينت كردن»

مسأله 283 ـ محرم بايد از هر چيزي كه زينت حساب مي شود اجتناب كند، هر چند قصد(4) او زينت نباشد.

مسأله 284 ـ انگشتر به دست كردن به جهت زينت جايز نيست اما براي استحباب يا غرض ديگر مانعي ندارد.(5)*

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله تبريزي: بلكه جايز است .

2 ـ آيات عظام: خوئي، تبريزي، بهجت: اگر قصد زينت نكند جايز است.

3 ـ آية الله فاضل: يا بوي خوش آن هنگام سرمه كشيدن قابل استشمام نباشد.

4 ـ آية الله فاضل: اگر قصد زينت آنها را نداشته باشد مانعي ندارد.

5 ـ آية الله مكارم: انگشتر زينتي به هر قصد باشد حرام است.

صفحه 91

مسأله 285 ـ حنا بستن در حال احرام، اگر زينت حساب شود، جايز نيست ولو قصد زينت نداشته باشد و در غير اين صورت مانعي ندارد و همينطور حنا بستن قبل از احرام مانع ندارد هر چند به قصد زينت باشد و اثرش تا زمان احرام باقي بماند.

مسأله 286 ـ عينك زدن اگر(1) زينت نباشد اشكال ندارد، ولي اگر زينت محسوب شود جايز نيست.(2)

مسأله 287 ـ پوشيدن زيور براي زن محرم به جهت زينت حرام است بلكه اگر زينت باشد حرمت آن بدون قصد زينت نيز خالي از قوت نيست.(3)

مسأله 288 ـ زيورهايي را كه زن عادت به پوشيدن آن قبل از احرام داشته، لازم نيست براي احرام بيرون بياورد(4). ولي(5) نبايد آنها را به مرد(6) نشان دهد حتي به شوهر خود.

«روغن ماليدن»

مسأله 289 ـ ماليدن روغن و پماد چرب(7) حرام است، اگر چه بوي خوش نداشته باشد.

مسأله 290 ـ اگر در روغن بوي خوش باشد، چنانچه بوي خوش آن تا وقت احرام باقي بماند قبل از احرام نيز نبايد استعمال كند.

مسأله 291 ـ روغن ماليدن به جهت ضرورت و احتياج عيبي ندارد.(8)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . آية الله بهجت: اگر به قصد زينت نباشد، بنابر اقوي عيبي ندارد.

2  . آية الله فاضل: در صورتي كه به قصد زينت استفاده كند.

3 ـ آية الله فاضل: بدون قصد زينت احتياط مستحب در ترك است.

4 ـ آية الله فاضل: اگر قصد زينت آنها را نداشته باشد.

5 ـ آية الله مكارم: بايد آنها را بپوشاند.

6 ـ آية الله سيستاني: بنابر احتياط مستحب آنها را براي مَحرَم خود هم ظاهر نسازد.

7 ـ آية الله مكارم: بلكه مطلقاً حرام است ولو چرب نباشد.

8 ـ آية الله سيستاني: محرم مي تواند روغني كه بوي خوش ندارد براي مداوا استعمال كند و جايز است در حال ضرورت استعمال روغني كه خوش بو است يا بوي خوش در آن است.

صفحه 92

مسأله 292 ـ خوردن روغني كه در آن بوي خوش مثل زعفران نباشد مانعي ندارد.

مسأله 293 ـ اگر در روغن بوي خوش نباشد ماليدن آن كفاره ندارد و اگر در آن بوي خوش باشد(1) كفاره اش يك گوسفند است هر چند از روي اضطرار باشد.(2)

«گرفتن ناخن»

مسأله 294 ـ جايز نيست محرم ناخن دست يا پاي خود را بگيرد حتي بعض آن را و فرقي نيست با ناخن گير باشد يا هر وسيله ديگر بلكه زائل كردن ناخن با دندان يا سوهان نيز جايز نيست.

مسأله 295 ـ گرفتن ناخن ديگري عيبي ندارد گر چه ديگري نيز محرم باشد بنابراين محرم مي تواند ناخن محرم ديگري را براي تقصير بگيرد.

مسأله 296 ـ اگر بقاي ناخن موجب اذيت و آزار باشد مثل اينكه بعض آن جدا شده و بعض ديگر مانده و موجب ناراحتي مي شود گرفتن آن جايز است لكن بايد(3) كفاره بدهد.

مسأله 297 ـ براي هر ناخن دست تا به ده نرسيده بايد يك مد طعام بدهد و همينطور است در ناخن هاي پا.

مسأله 298 ـ اگر تمام ناخن هاي دست ها و پاها را در يك مجلس بگيرد بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

مسأله 299 ـ اگر تمام ناخن هاي دست را در يك يا چند مجلس بگيرد و در مجلس ديگر يا چند مجلس ديگر تمام ناخن پاها را بگيرد بايد دو گوسفند كفاره بدهد.

مسأله 300 ـ اگر تمام ناخن دستها را بگيرد و ناخن پاها را كمتر از ده تا بگيرد يك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله خامنه اي: اگر روغن را معطّر كرده باشند مانند كرمهاي معطر و امثال آن بعيد نيست كه كفاره نداشته باشد.

2 ـ آية الله فاضل: در حال اضطرار كفاره ثابت نيست.

3 ـ آية الله فاضل: مي تواند براي هر ناخن يك كف طعام بدهد.

صفحه 93

گوسفند براي ناخن دستها و براي هر يك از ناخن هاي پا يك مد طعام بدهد و همچنين است اگر تمام ناخن پاها را بگيرد و ناخن دست ها را كمتر از ده ناخن بگيرد(1).

مسأله 301 ـ اگر كسي كمتر از ده ناخن داشت و همه آنها را گرفت براي هر ناخن يك مد طعام بدهد.(2)

«زائل كردن مو»

مسأله 302 ـ بر محرم حرام است زائل كردن موي خود يا ديگري هر چند ديگري محرم نباشد و در اين حكم فرقي نيست ميان موي كم و زياد بلكه(3) زايل كردن بعض از يك مو نيز حرام است.

مسأله 303 ـ در ازاله مو، فرقي ميان تراشيدن يا كندن يا قيچي كردن يا استفاده از موبر نيست، همانطور كه فرقي ميان اعضاي بدن نيست.

مسأله 304 ـ ازاله مو اگر از روي ضرورت باشد جايز است مثل مويي كه چشم را اذيت مي كند.

مسأله 305 ـ اگر در وقت غسل يا وضو يا تطهير،(4) مويي بدون قصد كنده شود اشكال ندارد و كفاره هم ندارد.

مسأله 306 ـ كفاره زايل كردن موي سر، به جهت ضرورت، دوازده(5) مد طعام است

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله فاضل: در هر دو فرض غير از گوسفند كفاره اي ثابت نيست.

2 ـ آية الله فاضل: براي مجموع ناخن ها يك گوسفند كفاره بدهد.

آية الله خوئي متعرض اين فرع نشده اند.

3 ـ آية الله مكارم: اين مقدار حرام نيست.

4  . آية الله خامنه اي، آية الله سيستاني: يا تيمم (آية الله سيستاني اضافه فرموده اند: يا ازاله مانع از رسيدن آب وضو و غسل و مانند آن).

5 ـ آية الله بهجت و آية الله گلپايگاني: اطعام ده مسكين به هر كدام يك مد داده شود. (آية الله بهجت اضافه فرموده اند: بنابر احتياط به هركدام به مقداري كه سير شوند بدهد، اگرچه بيش از يك مد طعام داده شود. احتياط در رعايت اكثر از مد و اشباع است.

صفحه 94

كه بايد به شش مسكين بدهد يا سه روز روزه بگيرد يا يك گوسفند قرباني كند و يك مد تقريباً ده سير است.

مسأله 307 ـ كفاره زايل كردن موي سر، بدون ضرورت، يك گوسفند است.(1)

مسأله 308 ـ كفاره ازاله موي زير هر دو بغل يا يك بغل يك گوسفند است.(2)

مسأله 309 ـ ازاله مو از ديگري، محرم باشد يا غير محرم، حرام است لكن كفاره ندارد.(3)

مسأله 310 ـ اگر عمداً به سر يا ريش خود دست كشيد و يك مو يا بيشتر افتاد، بايد يك كف طعام صدقه بدهد.(4) هر چند التفات به افتادن مو نداشته باشد و حكم جدا شدن مو در موقع وضو و مانند آن گذشت.

«سايه قرار دادن (براي مردان)»

مسأله 311 ـ سايه قرار دادن بر سر، براي مردان جايز نيست ولي براي زنان و كودكان اشكالي ندارد.

مسأله 312 ـ حرمت سايه قرار دادن بالاي سر، مختص به زمان طي مسافت است. پس در حاليكه در محلي منزل كرده در منا باشد يا غير آن، زير سايه رفتن و با چتر و مانند آن سايه بر سر قرار دادن مانع ندارد اگر چه در حال راه رفتن باشد. بنابراين، مانعي ندارد در منا از چادر تا محلي كه رمي جمرات را انجام مي دهد با چتر برود و نيز جايز است. بعد از آنكه محرم به منزل رسيد ولو در محله هاي جديد مكه براي رفت و آمد به مسجد الحرام در ماشين هاي سقف دار سوار شود يا زير سايه برود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت: حكم آن مانند مسأله قبل است.

2 ـ آية الله بهجت: كفاره ازاله موي يك بغل آن است كه سه مسكين را اطعام دهد.

3 ـ امام خميني: ظاهر كلام ايشان اين است كه فرقي ميان ازاله مو از خود يا ديگري، در لزوم كفاره نيست.

4 ـ آية الله خامنه اي: اين كفاره گر چه مطابق احتياط است و لكن وجوبش معلوم نيست.

صفحه 95

مسأله 313 ـ قرار گرفتن در سايه چيزي كه بالاي سر نباشد; مانند ديواره اتومبيل، مانعي ندارد.(1)*

مسأله 314 ـ در حرمت زير سقف رفتن، تفاوتي ميان سواره و پياده نيست.

مسأله 315 ـ حكم مزبور اختصاص دارد به سايه متحركي كه با انسان حركت مي كند; مثل چتر و سقف ماشين و مانند آن و شامل سايه هاي ثابت مانند پلها(2) و تونلها و پمپ بنزين نمي شود لذا عبور از زير آنها اشكال ندارد.

مسأله 316 ـ نشستن در زير سقف، در حال طي منزل در شب و بين الطلوعين اشكال ندارد.(3)* بنابراين جايز است نشستن محرم در ماشيني كه سقف دارد و شب حركت مي كند.

مسأله 317 ـ نظر به اين كه مسجد تنعيم جزو مكه شده و مكه منزل است، كسي كه از مسجد تنعيم براي عمره محرم شده است. مي تواند سوار ماشين سقف دار شود يا زير سايه ديگري برود.

مسأله 318 ـ كساني كه در مسجدالحرام براي حج محرم مي شوند تا عرفاً در منزل و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله خوئي: اظهر حرمت است.

2 ـ آيات عظام امام خميني و صافي: زير سايه ثابت رفتن هم جايز نيست ولي اگر ماشين از زير پل يا تونل عبور كند و بناچار محرمين از زير پلها عبور كنند. و يا درمحل پمپ بنزين متوقف شوند اشكال ندارد.

3 ـ آية الله مكارم: مگر در شب هاي باراني كه بايد كفاره بدهد.

آية الله خوئي: مراد از استظلال تحفظ از آفتاب و سرما و گرما و باران و باد است پس اگر هيچ يك از آنها نباشد به طوري كه وجود و عدم سايبان يكسان باشد اشكال ندارد و در اين حكم فرقي بين شب و روز نيست.

آية الله سيستاني: در شبهاي باراني بايد كفاره بدهد.

صفحه 96

مكه هستند و در حال سير براي خارج شدن از مكه نيستند مي توانند استظلال كنند.(1)

مسأله 319 ـ سايه قرار دادن به غير سر، مانند شانه و ديگر اعضاي بدن مانعي ندارد.

مسأله 320 ـ محرم به محض رسيدن به مكه مي تواند استظلال نمايد هر چند هنوز به محل سكونت نرسيده باشد.

مسأله 321 ـ سايه قرار دادن براي عذري مثل شدت گرما يا شدت سرما يا بارندگي اشكالي ندارد ولي كفاره ساقط نمي شود.

مسأله 322 ـ اقوي كفايت يك گوسفند است در احرام عمره هر چند بيش از يك مرتبه سايه قرار داده باشد و يك گوسفند است در احرام حج هر چند بيش از يك مرتبه استظلال كرده باشد.

مسأله 323 ـ كفاره سايه قرار دادن در حالِ طي منزل، يك گوسفند است; چه با عذر سايه قرار داده يا بدون عذر .

مسأله 324 ـ اگر در اثر فراموشي يا ندانستن مسأله، سوار اتومبيل سقف دار شد و بعد از توقف اتومبيل و پياده شدن متوجه شد كفاره ندارد ولي اگر در حال حركت متوجه شد براي مقداري كه تا زمان ايستادن اتومبيل بناچار زير سقف قرار دارد بايد كفاره بدهد.(2)

«عقد كردن»

مسأله 325 ـ ازدواج در حال احرام جايز نيست; خواه خودش صيغه عقد را بخواند يا به ديگري وكالت دهد، خواه عقد دائم باشد يا موقت و در اين حال اگر عقد بخواند عقد او باطل است. همچنين است اگر محرم براي ديگري صيغه عقد بخواند گرچه او محرم نباشد.

مسأله 326 ـ اگر زني را در حال احرام براي خود عقد كند، با علم به محرم بودن، آن زن بر او حرام ابدي مي شود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله مكارم: در مكه مانعي ندارد هر چند در حال حركت به سوي عرفات باشند.

2 ـ آية الله مكارم: در اين صورت هم كفاره ندارد.

صفحه 97

مسأله 327 ـ اگر كسي عقد كند زني را براي محرمي و محرم دخول كند، پس اگر هر سه عالم به حكم و موضوع باشند بر هر يك از آنها يك شتر كفاره است. و اگر دخول نكند كفاره نيست، و در اين حكم فرقي نيست بين آن كه زن و عاقد محلّ باشند يا محرم و اگر بعضي از آنها عالم باشند و بعضي جاهل بر عالم كفاره است.

مسأله 328 ـ جايز نيست محرم در مجلس عقد ازدواج براي شاهد بودن حضور پيدا كند ولي جايز است(1)* براي انجام عقد ازدواج شهادت دهد.

مسأله 329 ـ اگر زني احرام بسته باشد و مردي كه محرم نيست او را به عقد خود درآورد، اين عقد باطل است و چنانچه زن عالم بوده، موجب حرمت ابدي نيز مي شود.

مسأله 330 ـ خواستگاري در حال احرام جايز است، گرچه احتياط استحبابي در ترك آن است.

مسأله 331 ـ رجوع كردن به زني كه طلاق رجعي داده است مانعي ندارد.

«نگاه كردن به همسر از روي شهوت»

مسأله 332 ـ جايز نيست محرم به همسر خود از روي شهوت نگاه كند.(2)

مسأله 333 ـ اگر محرم به همسر خود از روي شهوت نگاه كند و مني از او خارج شود كفاره اش يك شتر است ولي اگر مني خارج نشود(3) يا از روي شهوت نگاه نكند و مني بيرون بيايد كفاره ندارد.

مسأله 334 ـ اگر محرم به زن اجنبي نگاه كند(4) و مني از او خارج شود كفاره اش يك شتر است اگر متمول باشد و اگر متوسط الحال باشد يك گاو بدهد و اگر فقير است يك گوسفند كفاره بدهد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام: گلپايگاني، صافي: شهادت بر عقد جايز نيست، اگرچه پيش از احرام شاهد شده باشد.

2 ـ آية الله سيستاني: در صورتي كه موجب خروج مني شود.

3 ـ آية الله مكارم: اگر از روي شهوت نگاه كند يك گوسفند كفاره دارد.

4 ـ آية الله سيستاني، آية الله بهجت: در صورتي كه نگاه او حرام باشد.

صفحه 98

«لمس كردن»

مسأله 335 ـ محرم نمي تواند زن خود را با شهوت لمس كند و كفاره اش يك گوسفند(1)* است اگر چه مني از او خارج نشود.

مسأله 336 ـ اگر محرم با زن خود ملاعبه كند و مني از او خارج شود بايد يك شتر كفاره بدهد.

 

«بوسيدن زن»

مسأله 337 ـ جايز نيست محرم زن خود را از روي شهوت ببوسد و چنانچه بوسيد لازم است يك شتر كفاره بدهد.(2) واگر از روي شهوت نباشدكفاره اش يك گوسفند است.(3)

مسأله 338 ـ شخص مُحلّ مي تواند(4) همسر محرم خود را ببوسد ولي اگر فرد محرم لذت ببرد نبايد اجازه بدهد.

 

«جماع كردن»

نزديكي با زن در حال احرام حرام است.

مسأله 339 ـ اگر كسي در حال احرام عمره تمتع از روي علم و عمد با زن، چه در قبُل و چه در دبُر جماع كند(5) عمره و حجش صحيح است و نياز به اعاده ندارد،* ولي بايد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله گلپايگاني و آية الله صافي: كفاره، در صورت خروج مني، يك شتر است.

2 ـ آيات عظام: تبريزي، فاضل، سيستاني: اگر مني خارج نشود كفاره اش يك گوسفند است.

3 ـ آية الله فاضل: بوسيدن بدون شهوت حرام نيست و كفاره هم ندارد ـ آية الله گلپايگاني: بوسيدن حتي بدون شهوت يك شتر كفاره دارد.

4 ـ آية الله سيستاني: جايز نيست.

5 ـ آيات عظام گلپايگاني، صافي، بهجت: اگر قبل از سعي باشد عمره اش باطل است و لكن بايد عمره را تمام كند و دوباره اعاده نمايد. (لزوم اتمام به نظر آية الله گلپايگاني و آية الله صافي احتياطي است) و اگر وقت (براي اعاده) تنگ باشد حج او مبدل به افراد مي شود و بايد بعد از حج، عمره مفرده بجاآورد و احوط اعاده حج است در سال آينده.

صفحه 99

كفاره بپردازد و كفاره اش يك شتر است.(1)*

مسأله 340 ـ اگر در احرام حج، قبل از وقوف در مشعرالحرام از روي علم و عمد جماع نمايد بايد حجش را تمام كند و در سال بعد دوباره حج بجاآورد، اگر چه حجش مستحبي بوده است و نيز بايد يك شتر كفاره بدهد و در صورت عجز از شتر يك گوسفند كافي است(2).

مسأله 341 ـ اگر اين عمل بعد از وقوف به مشعرالحرام باشد لازم نيست دوباره حج بجا آورد لكن بايد همان كفاره را بدهد. مگر اين كه اين عمل بعد از شوط پنجم طواف نساء(3) باشد كه در اين صورت كفاره نيز ندارد اگر چه گناه كرده است.

مسأله 342 ـ در احكام مذكور فرقي ميان زن و مرد نيست مگر آنكه مرد زن را
مجبور به جماع كرده باشد كه در اين صورت بر زن چيزي نيست و كفاره او بر مرد
است.

مسأله 343 ـ اگر كسي از روي علم و عمد در عمره مفرده جماع نمايد(4) بايد يك شتر كفاره بدهد و اگر نمي تواند(5) يك گوسفند كافي است و چنانچه اين عمل پيش از سعي باشد بايد آن عمره را تمام كند و تا ماه قمري(6) بعد در مكه بماند سپس به يكي از مواقيت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله تبريزي و آية الله فاضل: يك گوسفند كافي است.

آية الله خوئي: اگر متوسط الحال باشد و نتواند شتر تهيه كند يك گاو و اگر معسر باشد و نتواند گاو تهيه كند يك گوسفند كافي است.

2 ـ آية الله بهجت: در فرض عجز از شتر يك گاو و در صورت عجز از گاو يك گوسفند كافي است.

آيات عظام: امام خميني، خامنه اي، صافي، گلپايگاني براي كفاره يك شتر ذكر كرده اند و فرض عجز را ذكر نكرده اند.

3 ـ بعضي از فقها بعد از شوط سوم و بعضي ديگر بعد از شوط چهارم كفاره را واجب نمي دانند.

4  . آيات عظام: امام خميني، خامنه اي، گلپايگاني، صافي متذكر اين مسأله نشده اند.

5 ـ آية الله بهجت: اگر نمي تواند يك گاو و اگر نمي تواند يك گوسفند كفاره بدهد.

آية الله فاضل و آية الله مكارم متعرض فرض عجز از شتر نشده اند.

6 ـ آية الله بهجت: ماندن در مكه تا ماه قمريِ بعد را قيد نفرموده اند.

صفحه 100

پنجگانه رفته(1) و احرام ببندد و عمره قبل را اعاده نمايد و اگر بعد از سعي باشد عمره اش
صحيح است.

 

«استمنا»

مسأله 344 ـ استمنا با عضو تناسلي حرام و حكم آن از نظر كفاره و لزوم تكرار حج و عمره حكم جماع است.

مسأله 345 ـ اگر استمنا به وسيله بازي كردن يا بوسيدن يا نگاه يا لمس يا فكر و خيال چنين صحنه هايي باشد و مَني خارج شود حرام است و كفاره(2) دارد.(3) ولي تكرار حج و عمره لازم نيست.

 

«كندن دندان»

مسأله 346 ـ كندن دندان اگر موجب خون آمدن شود جايز نيست.(4) و بدون خونريزي مانعي ندارد(5).*

مسأله 347 ـ كندن دندان ديگري گر چه موجب خون آمدن شود مانعي ندارد.

مسأله 348 ـ كندن دندان كفاره ندارد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله فاضل: محل احرام عمره دوم در صورتي كه در عمره اول از يكي از مواقيت معروفه محرم شده همانجاست والاّ از ادني الحلّ كافي است.

آية الله مكارم و آية الله بهجت: و براي اعاده عمره، رفتن به ادني الحل كفايت مي كند.

2 ـ آية الله سيستاني: كفاره استمنا در اين فرض همان كفاره بوسيدن زن و دست زدن و ملاعبه و نگاه كردن است كه گذشت.

3 ـ آية الله سيستاني: با فكر و خيال و نحو آن باشد كفاره لازم نيست.

4 ـ آيات عظام خوئي، سيستاني و تبريزي: جايز است.

آية الله مكارم: مكروه است.

5 ـ آية الله گلپايگاني و آية الله صافي: بر محرم حرام است دندان خود را بكند هر چند خون نيايد.