بخش 13

299

استفتاءات جديد

س : احرام از ادني الحل كه ميقات عمره مفرده است بايد از اولين نقطه حل كه متصل به حرم است انجام شود يا با فاصله ولو يك كيلومتر قبل از حرم كافي است يا ميزان ادني الحل عرفي است ؟

السيد السيستاني : ادني الحل معيار است در همه مرزهاي حرم .

السيد الخامنئي : ميزان صدق ادني الحل است .

ادني الحل ميقات عمره مفرده است براي خصوص كسي كه در مكه مكرمه حضور دارد و براي احرام براي عمره مفرده خارج مي شود ، نه براي كسي كه از خارج وارد مكه مي شود ، و ميزان خروج الي خارج حرم براي احرام است ، اگرچه كمي با خط حدود حرم فاصله داشته باشد .

* * *

الشيخ البهجت : عرفي است ولو خيلي فاصله كم باشد .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : ميزان ادني الحل عرفي است . والله العالم .

الشيخ الصافي : كسي كه در مكه است و مي خواهد عمره مفرده به جا آورد از ادني الحل ( اولين نقطه عرفي ) متصل به حرم محرم شود و فاصله نگيرد . والله العالم .

الشيخ الفاضل : ميزان ادني الحل عرفي است .

الشيخ المكارم : ميزان ادني الحل عرفي است .

س : كسي كه از طريق عراق به مكه مي رود و بايد در وادي عقيق محرم شود آيا در اين وادي طولاني نقطه خاصي به نظر حضرت عالي ميقات است يا موكول به نظر اهل منطقه بايد عمل شود و خود اهل محل هم مختلف جواب مي دهند اين وادي كه اولش به عنوان مسلخ و قسمت وسط آن غمره و قسمت سوم آن

300

ذات عرق است بين خود اهل محل مورد گفتگو است و قسمت خاصي را تعيين نمي كنند ؟

السيد السيستاني : از هرجايي از وادي عقيق احرام مجزي است .

السيد الخامنئي : نقطه خاصي اعتبار ندارد ، ميزان صدق وادي عقيق است .

* * *

الشيخ البهجت : طلب افضل از اول وادي است . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : تمام وادي عقيق ميقات است و در تعيين مناطق آن به اهل آن مكان مراجعه مي شود و اگر مورد اختلاف شد از جايي كه محرز است از وادي عقيق است احرام مي بندند . والله العالم .

الشيخ الصافي : بنابر احتياط از اول محل مذكور محرم شود . والله العالم .

الشيخ الفاضل : تحصيل اطمينان لازم است . و احرام در هر سه موضع نامبرده جايز و صحيح است ، ولي از مسلخ و پس از آن ، از غمره افضل است .

الشيخ المكارم : اگر آن چه مطابق مشهور در عرف محل است عمل كرده صحيح است .

س : در مني روز 12 ذي حجه غسل كرده ، به قصد انجام اعمال مكه و بدون وضو به مكه آمده و طواف و نماز و ساير اعمال را انجام داده است و مي دانسته كه در مكه پنج عمل بايد انجام دهد آيا اعمال به نحو مذكور صحيح و مجزي است يا نه ؟

السيد السيستاني : غسل زيارت خانه خدا مستحب و مجزي از وضو است .

السيد الخامنئي : غسل كفايت نمي كند و در اعمال مشروط به وضو بايد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) حاشيه جامع ، ص274

301

وضوء بگيرد و اگر بدون وضوء انجام داده اعاده لازم است .

غير از غسل جنابت هيچ يك از اغسال مجزي از وضوء نيست ، و اگر عمل مشروط به طهارت را بدون وضوء انجام داده بايد اعاده كند .

* * *

الشيخ البهجت : مجزي نيست .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : بلي صحيح و مجزي است . والله العالم .

الشيخ الصافي : طواف و نماز كه بيوضوء انجام شده اند باطلند و بايد اعمال مكه را حتي سعي دوباره انجام دهد . والله العالم .

الشيخ الفاضل : غسل مستحبي كفايت از وضو نمي كند . لذا در فرض سؤال طواف ها و نمازهاي آن صحيح نيست . و سعي را كه با اعتقاد به صحت انجام داده مجزي و صحيح است ، هرچند احتياط مستحب است كه سعي را نيز اعاده كند .

الشيخ المكارم : هرگاه غسل واجب يا مستحب معتبري انجام داده اعمال مذكور صحيح است .

س : بعد از وقوف به عرفات سكته مغزي كرده و او را شبانه به مشعرالحرام آورده اند و به او وقوف اضطراري داده اند و بعد او را به بيمارستان مكه برده اند و تا پايان ذي حجه در حال سكته است اگر اولياء اين بيمار يا ساير مؤمنين بقيه اعمال او را تبرعاً به جا آورند كافي است يا نه و با فرض عدم كفايت وظيفه چيست ؟

السيد السيستاني : حج او باطل است و بعد از به هوش آمدن اگر مي تواند اعمال عمره مفرده را ولو با نايب گرفتن براي طواف و سعي آن را انجام دهد .

السيد الخامنئي : اعمال تبرّعاً كافي نيست و حج او صحيح است و بايد اعمال

302

حج را ولو با استنابه انجام دهد و تا انجام نداده به احرام باقي است .

انجام نيابت ديگران بدون وكالت از شخص مكلف ، صحيح و مجزي براي مكلف نيست ، و اگر بقيه اعمال با مباشرت يا وكالت خودش در آن سال انجام نشود ، حج آن سالش صحيح نيست ، و خودش تا اعمال خروج از احرام به نحو صحيح انجام نگرفته ، در احرام باقي است .

* * *

الشيخ البهجت : حج صحيح است و سؤال 75 دارد اگر كسي محصور شد براي بقيه اعمال نائب مي گيرد و حجش صحيح است .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : در فرض مزبور اولياء شخص مزبور از طرف او اعمال را انجام دهند و كافي است . والله العالم .

الشيخ الصافي : در فرض سؤال اگر شخص مذكور بي هوش شده و هنوز بي هوش است به حال احرام باقي است اعمال نيابي ديگران تبرعاً كافي نيست و بعد از به هوش آمدن بايد به اعمال عمره مفرده از احرام خارج شود . والله العالم .

الشيخ الفاضل : ظاهر سؤال اين است كه شخص مزبور وقوف اضطراري مشعر را نيت نكرده و قهراً ترك شده است . لذا بنابر احتياط واجب حج او باطل است و اعمال انجام شده توسط ديگران كافي نيست . و بنابر احتياط واجب براي خارج شدن از احرام اعمال عمره مفرده انجام دهد .

الشيخ المكارم : حج او صحيح است ، ولي باقيمانده اعمال را هرچه مي تواند خودش به جا آورد و بقيه را نايب بگيرد و اگر هوشيار نيست ، وليّ او براي او نائب بگيرد .

س : نائب در حج تمتع عمره تمتع را انجام داده و از احرام عمره خارج شده منوب عنه اظهار مي دارد كه من از استنابه حج منصرفم و به هرجهت تمكن اداء

303

اجرت حج را ندارم خود را به زحمت نيانداز ، تكليف نائب و منوب عنه چيست ؟

السيد السيستاني : بايد حج را به همان نيت انجام دهد مگر اين كه متمكن نباشد يا مستلزم حرجي باشد كه معمولاً تحمل نمي شود .

السيد الخامنئي : از منوب عنه كفايت نمي كند مگر نائب به جا آورد و نائب مي تواند بين حج و عمره از عمل منصرف شود و منوب عنه يعني اجيركننده بايد اجرت را به نائب بدهد .

شخصي كه عمره تمتع انجام داده ، اگر حج بر او واجب نباشد ، مي تواند از انجام حج منصرف شود و به جا نياورد ، ولي اگر براي انجام حج اجير شده ، بايد پس از انجام عمره تمتع ، حج تمتع را هم از باب وفا به قرارداد اجاره انجام دهد ، و حق انصراف از انجام را ندارد ، و عذر اجيركننده در پرداخت اجرت ، مجوز ترك وفاء به عقد اجاره و انصراف از انجام حج نيست ، مگر آن كه قرارداد او را با اقاله منحل سازند ، و در صورت توافق بر اقاله و حل قرارداد ، از اجرت قراردادي به نسبت آن چه از اعمال عمره كه انجام داده استحقاق مطالبه دارد ، نه تمام اجرت را .

* * *

الشيخ البهجت : عمره مبتوله مي شود و اجيركننده ضامن اجرت مقدار عمل شده است .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : در فرض مزبور كه منوب عنه اجرت حج را نمي دهد نايب مي تواند بعد از انجام عمره تمتع يك طواف نساء انجام دهد و آن را عمره مفرده قرار دهد ، و نسبت به مقداري كه براي منوب عنه انجام داده اجرت مطالبه كند . والله العالم .

الشيخ الصافي : در فرض سؤال كسي كه نائب را اجير نموده نمي تواند اجاره را فسخ نمايد و نايب بايد حج را انجام دهد و مستحق اجرت است . والله العالم .

الشيخ الفاضل : اجاره از عقود لازمه است و مستأجر نمي تواند منصرف شود .

304

اجير نيز پس از انجام عمره تمتع بايد حج تمتع را انجام دهد و شرعاً هيچ كدام نمي توانند تخلف كنند .

الشيخ المكارم : احتياطاً طواف نساء را انجام دهد و مي تواند اجرت را به اندازه عملش به تصديق اهل اطلاع از كسي كه به او پيشنهاد نيابت كرده بگيرد .

س : بعضي فقهاء عظام فرموده اند كه كسي كه عمره مفرده مستحبي در اشهر حج انجام دهد و تا روز ترويه در مكه بماند عمره مفرده او متعه مي شود و ليس له الاّ أن يحجّ حجّ التمتّع ، آيا اين تمتع قهري در مطلق حج است چه مستحب و چه واجب و چه اصلي باشد يا نيابي يا مخصوص به حج استحبابي است ؟

السيد السيستاني : اختصاص به حج استحبابي ندارد و اگر عمره را به نيابت انجام داده حج را نيز به همان نيت بايد انجام دهد .

السيد الخامنئي : صحبت از انقلاب مفرده به تمتع نيست بلكه صحبت از اجزاء دومي از اولي است كه در عمره مستحب مجزي است .

اختصاص به صورت حضور در مكه مكرمه تا روز ترويه ندارد ، بلكه با انجام عمره مفرده استحبابي در يكي از اشهر حج ، مي تواند آن را عمره تمتع به حساب آورد ، و به دنبال آن حج تمتع در همان سال به جا آورد ، به شرط آن كه عمره مفرده استحبابي را براي خود به جا آورده باشد ، و حج استحبابي را هم بخواهد براي خودش به جا آورد ، و براي حج نيابي يا حج واجب صحيح و مجزي نيست .

* * *

الشيخ البهجت : فرق نمي كند .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : در حكم مزبور بين حج واجب و حج مستحب و بين حج اصلي و حج نيابي فرقي نيست . والله العالم .

الشيخ الصافي : در فرض سؤال قدر متيقن حج استحبابي است . والله العالم .

305

الشيخ الفاضل : در مطلق حج است ، ولي بايد حج را به نيت همان كسي كه عمره مفرده را براي او انجام داده است انجام دهد نه به طور مطلق . مثلاً اگر عمره مفرده را براي خودش انجام داده است مي تواند آن را تبديل به عمره تمتع كند و براي خودش حج تمتع انجام دهد . و چنان چه عمره مفرده را براي غير انجام داده حج تمتع را نيز براي همان شخص انجام دهد .

الشيخ المكارم : در حج استحبابي شخص مي تواند عمره مفرده خود را مبدل به عمره تمتع كند و به دنبال آن حج به جا آورد .

س : طواف و نماز طواف را با بدن نجس يا لباس نجس به جا آورده جهلاً يا نسياناً آيا اعاده لازم است يا نه ؟ و تكليف او نسبت به اعمال مترتبه چيست ؟

السيد السيستاني : طواف در صورت جهل به موضوع يا نسيان صحيح است و همچنين نماز ولي اگر قبل از نماز شك داشته و تفحّص نكرده و بعد از نماز آن را ديده است به احتياط واجب بايد نماز را اعاده كند و در مورد نسيان نيز اگر منشأ آن بي اعتنايي بوده اعاده نماز بنابراحتياط لازم است .

السيد الخامنئي : در جهل به موضوع اعاده ندارد و اگر نسيان كرده احوط اعاده است و سعي با اعتقاد به صحت طواف اعاده ندارد ولي طواف نساء با بطلان طواف اعاده شود .

* * *

الشيخ البهجت : بايد خودش طواف و نماز را اعاده كند و با عدم تمكن استنابه كند و اعمال مترتبه صحيح است .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : در فرض جهل ، طواف و نماز آن صحيح است و در فرض نسيان در طواف صحيح است و در نماز طواف بايد اعاده كند . والله العالم .

الشيخ الصافي : در فرض سؤال در صورت نسيان طواف و نمازش را اعاده

306

كند و احتياطاً سعي را نيز اعاده كند و در صورت جهل به موضوع نجاست اعاده ندارد و طواف و نماز صحيحند و اگر جاهل به حكم بود نيز طواف و نماز و سعي را اعاده نمايد . والله العالم .

الشيخ الفاضل : در صورت نسيان طواف صحيح است ، ولي نماز را اعاده كند . و اعمال مترتبه را كه با اعتقاد به صحت انجام داده صحيح است . اما در صورت جهل به حكم ، طواف و نماز را اعاده كند ، ولي اعمال مترتبه مثل صورت قبل است .

الشيخ المكارم : اعاده لازم نيست .

س : احرام براي عمره يا حج واجب تكليفي است يا شرطي ؟ و فرق بين تكليفي و شرطي كجا ظاهر مي شود ؟

السيد السيستاني : احرام از اجزاء واجب عمره و حج است و احتمال اين كه واجب شرطي باشد درست نيست و ثمره واجب شرطي اين است كه مثل وضوي نماز مي شود اگر به نيت ديگري احرام بست مي تواند عدول به نيت ديگري كند .

السيد الخامنئي : هيچ كدام و تا اعمال را انجام نداده به احرام باقي است و بدون احرام نمي تواند وارد مكه شود .

وجوب احرام براي عمره يا حج ، هم واجب تكليفي است ، زيرا كه از مناسك است ، و هم واجب شرطي است ، زيرا كه صحت بقيه اعمال در صورت تذكر قبل از عمل و امكان تدارك احرام منوط به احرام است .

* * *

الشيخ البهجت : شرط ذكري است در حج تمتع بنابر اقوي و در عمره شرط مطلق است بنابراحوط .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : احرام جزء مناسك عمره و حج است مثل ساير اعمال

307

عمره و حج . والله العالم .

الشيخ الصافي : احرام براي صحت حج و عمره شرط است و با ترك احرام در غير مورد جهل و نسيان حج و عمره باطلند . والله العالم .

الشيخ الفاضل : براي هردو واجب شرطي است ، ولي در حج ذكري و در عمره واقعي است . و فرق آن در موردي ظاهر مي شود كه انسان حج را فراموش كند يا جهلاً ترك كند تا اعمال تمام شود كه در اين صورت حج او صحيح است . ولي اگر احرام عمره را فراموش كند يا جهلاً ترك كند تا اعمال تمام شود عمره اش باطل است .

الشيخ المكارم : احرام جنبه شرطي دارد و بدون آن عمل باطل است .

س : در حج بعد از حلق يا تقصير از احرام خارج مي شود ولي بوي خوش و نساء قبل از ساير اعمال بر حرمت باقي است آيا در عمره مفرده بعد از تقصير و قبل از طواف نساء اين حكم جاري است يا نه ؟

السيد السيستاني : فقط استمتاع بر او حرام است .

السيد الخامنئي : بعد از تقصير و قبل از طواف نساء از همه محرمات احرام خارج مي شود مگر نساء .

اگر طواف واجب عمره و نماز آن را هم انجام داده باشد ، طيب بر او حلال است ، فقط مي ماند نساء ، كه با طواف نساء و نماز آن بر او حلال مي شود .

* * *

الشيخ البهجت : قبل از طواف نساء فقط زن و آن چه مبتني بر آن است حرام است .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : هرچند به حسب نظر مشهور بعد از حلق يا تقصير در عمره مفرده و قبل از طواف نساء جميع محرمات احرام به شخص حلال مي شود

308

فقط حرمت نساء باقي مي ماند ، لكن احتياط اين است كه از جميع محرمات احرام قبل از طواف نساء اجتناب شود . والله العالم .

الشيخ الصافي : در عمره مفرده بعد از حلق يا تقصير همه محرمات غير نساء حتي بوي خوش حلال مي شوند و حكم مذكور مخصوص حج تمتع است . والله العالم .

الشيخ الفاضل : در عمره مفرده بعد از تقصير همه چيز حلال مي شود به جز زن .

الشيخ المكارم : در عمره مفرده قبل از طواف نساء تنها نساء براي او حرام است .

س : شخصي عمره مفرده انجام داده و قبل از اين كه طواف نساء به جا آورد انشاء عقد نكاح كرده آيا اين عقد صحيح است يا نه و برفرض بطلان موجب حرمت ابدي مي شود يا نه و موجب كفاره مي شود يا نه ؟ خصوصاً در صورت مباشرت .

السيد السيستاني : عقد صحيح است ولي هرگونه استمتاع جايز نيست و اگر مباشرت با علم و عمد باشد موجب كفاره است .

السيد الخامنئي : حرمت ابدي ندارد و لكن عقد باطل است و درصورت علم كفاره هم دارد .

اگر پيش از انجام طواف نساء و نماز آن ، عقد زواج خوانده ، در هرصورت آن عقد باطل است و در صورتي كه با علم به حرمت باشد ، موجب حرمت ابدي نيز مي شود ، و در صورت جهل به حرمت موجب حرمت ابدي نمي شود ، اگرچه درصورت نزديكي پس از عقد و پيش از توجه به بطلان آن احوط ترتيب آثار حرمت ابدي است .

* * *

309

الشيخ البهجت : باطل است .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : بنابر احتياط قبل از طواف نساء در عمره مفرده بايد از جميع محرمات احرام اجتناب شود . والله العالم .

الشيخ الصافي : حكم عقد قبل از خروج از احرام را دارد با علم به حكم موجب حرمت ابدي است . والله العالم .

الشيخ الفاضل : بنابر احتياط واجب عقد باطل است . ولي موجب حرمت ابدي نمي شود و مي توانند تجديد عقد كنند و چنانچه نمي دانسته كفاره ندارد هرچند مباشرت كرده باشد . بلي چنانچه علم به حرمت عقد و مباشرت داشته كفاره دارد .

الشيخ المكارم : عقد مذكور باطل است و اگر حكم را بداند موجب حرمت ابدي است و اگر دخولي صورت گيرد يك شتر بر هر يك از مرد و زن و همچنين بر عاقد در صورت علم لازم است .

* * *

س : فرموده اند شخص متمتّع بعد از عمره تمتع مرتبط بالحج است حتي يقضيه و نبايد خارج شود آيا حرمت خروج خارج شدن از حرم است يا نفس مكه معظمه ؟

السيد السيستاني : به احتياط واجب از مكه نبايد خارج شود مگر براي حاجتي هرچند ضروري نباشد .

السيد الخامنئي : جايز است و موجب بطلان عمره نمي شود و تجديد عمره لازم نيست به شرط اين كه وثوق به ادراك حج داشته باشد خروج از مكه مانع ندارد .

* * *

الشيخ البهجت : ظاهراً مكه است كه احتياط فرموده اند .

310

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : به مقداري كه حوالي مكه محسوب شود مي تواند خارج شود . والله العالم .

الشيخ الصافي : شخص مذكور نبايد از مكه خارج شود . والله العالم .

الشيخ الفاضل : ملاك خارج شدن از شهر مكه است .

الشيخ المكارم : در صورتي كه به مناطق نزديك برود و مطمئن است بازمي گردد مانعي ندارد .

س : بعضي از كوه هاي مكه كه داخل حرم است افرادي اعم از حكومتي و عادي سيم خاردار كشيده اند و به نظر مي رسد كه حيازت كرده اند برداشتن حصاة جمرات از دامنه هاي اين كوه ها كه سيم كشيده اند اشكال دارد يا نه ؟

السيد السيستاني : اشكال ندارد .

السيد الخامنئي : اگر به قصد احياء باشد بايد با رضايت تحجيركننده باشد و نيز اگر مشكوك باشد كه به چه قصدي تحجير شده چون اباحه سنگ ها شرط است و بايد احراز شود .

* * *

الشيخ البهجت : اشكال ندارد .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : از جهت مذكور در سؤال مانعي ندارد ، از جهت اين كه ممكن است خوف خطر باشد نبايد برود ، ولي برداشتن سنگريزه و صرف آن در رمي جمرات مانعي ندارد . والله العالم .

الشيخ الصافي : ظاهراً اشكال ندارد . والله العالم .

الشيخ الفاضل : بايد احراز اباحه كنند .

الشيخ المكارم : از مناطقي كه به عنوان حيازت سيم كشي شده نبايد سنگ برداشت مگر اين كه علم به رضايت داشته باشند .

311

س : آيا بدار براي معذورين از طهارت مائيه بلكه مطلق ذوي الاعذار جايز است يا نه ؟ و علي فرض الجواز اگر قبل از انقضاء وقت عذر برطرف شد بايد اعاده كنند يا نه ؟

السيد السيستاني : بدار در صورت يأس جايز است و اعاده لازم نيست هرچند در وقت ، عذر برطرف شود .

السيد الخامنئي : اگر اميدي به رفع عذر دارد احتياط كند .

بعد از دخول وقت عمل مشروط به طهارت ، بدار جايز است حتي با رجاء ارتفاع عذر در اثناي وقت اگرچه احوط در صورت اخير ترك بدار است ، و در هر صورت اگر عمل را انجام داد و بعداً اتفاقاً عذر در اثناي وقت برطرف شد ، اعاده واجب نيست ، ولي با علم به ارتفاع عذر در اثناي وقت بدار صحيح نيست و بايد تا ضيق وقت منتظر بماند .

* * *

الشيخ البهجت : جايز است مگر علم به برطرف شدن عذر داشته باشد .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : اگر مأيوس بود بدار جايز است و در تيمم براي نماز در اين صورت اعاده واجب نيست و در غير نماز و تيمم آن در صورت رفع عذر در وقت اعاده لازم است . والله العالم .

الشيخ الصافي : در فرض سؤال اگر اميد زوال عذر در آخر وقت را داشته باشند احتياط در تأخير است . والله العالم .

الشيخ الفاضل : معذور چنان چه بداند تا آخر وقت عذرش برطرف نمي شود مي تواند به مجرد ورود اعمال را با وضو يا غسل جبيره اي يا تيمم انجام دهد . اما چنان چه اميد دارد تا زماني كه در مكه است عذرش برطرف شود احتياط واجب آن است كه صبر كند و اگر تا آخر وقت عذرش برطرف نشد طبق وظيفه معذور عمل كند . و چنان چه بعد از عمل بهوظيفه معذور عذرش برطرف شد چنان چه

312

علم داشته عذرش برطرف نمي شود اعاده واجب نيست ، ولي اگر اميد داشته كه عذرش برطرف مي شود بنابر احتياط بايد اعمال را با غسل و وضو اعاده كند .

الشيخ المكارم : بدار براي ذوي الاعذار بنابر احتياط واجب جايز نيست مگر اين كه يقين داشته باشد كه تا آخر وقت عذر برطرف نخواهد شد و در صورتي كه تا آخر عذر برطرف شود بنابر احتياط اعاده لازم است .

س : اگر برخلاف تقيه عمل كرد فقط حرمت تكليفي دارد يا عملي را كه انجام داده است باطل است ؟

السيد السيستاني : عمل صحيح است .

السيد الخامنئي : اگر خلاف تقيه عمل كرد مثل مهر گذاشتن نمازش باطل است .

اگر عمل برخلاف تقيه به صورتي باشد كه موجب وهن مذهب و شين بر شيعه باشد ، حرام و باطل است .

* * *

الشيخ البهجت : صحت عمل مورد تأمل است .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : در موردي كه تقيه واجب است اكتفاء بر عمل خلاف تقيه باطل است . والله العالم .

الشيخ الصافي : صحت عملي كه برخلاف تقيه باشد مشكل است . والله العالم .

الشيخ الفاضل : صحت عمل نيز مشكل است .

الشيخ المكارم : اصل عمل اشكال دارد .