بخش 1

چند نكته:

1 ـ مسائل اين مجموعه، برگزيده اي است از كتاب مناسك حج جامع الفتاوي، نشر مشعر).

2 ـ فتاواي حضرات آيات عظام وحيد خراساني و زنجاني را نيز از مناسك حج ايشان آورده ايم.

3 ـ براي پرهيز از طولاني شدن عبارات، عناوين مراجع معظّم تقليد به صورت مختصر آمده است.

4 ـ نظريه مراجع معظّم به اختصار نقل شده، بنابراين، براي آگاهي بيشتر به اصل مسأله در مناسك مرجع مورد نظر مراجعه گردد.

5 ـ هر مسأله با استفاده از كتاب جامع الفتاوي به صورت راه كار آورده شده كه روحانيون محترم را به سهولت به فتاوي مراجع عظام تقليد در حالي كه احتياط واجب به فتوي مشهور ارجاع شده آمده است.

ـ رجوع در احتياط واجب به مجتهد ديگر

سؤال: اگر اعلم در مسأله اي فتوا نداده و تنها احتياط واجب كرده است، ولي فالأعلم آن احتياط را ندارد، آيا لازم است مقلِّد اعلم بداند مرجعش احتياط واجب كرده و بايد نيت رجوع به فالأعلم كند، يا همين كه در مقام انجام وظيفه شرعي بوده و عملش طبق فتواي فالأعلم است كافي است؟ به عبارت ديگر، اگر نظر اعلم مثلاً در احرام از مكه قديم احتياط واجب است، ولي فالأعلم چنين احتياطي نداشته، و مقلِّد اعلم از مكه جديد محرم شده و بعد از اعمال حج فهميده است كه اعلم چنين احتياطي داشته، آيا عملش صحيح است يا خير؟ و اكنون چه وظيفه اي دارد؟

اگر عمل او در هنگام صدور از وي مطابق با فتواي كسي بوده كه مي توانست شرعاً از او تقليد كند، صحيح و مجزي است. آيت الله خامنه اي

پس از فهميدن فتواي فالأعلم در تصحيح عمل، به فتواي وي استناد مي كند. بايد براي ادله به كتب استدلالي مراجعه شود. آيت الله تبريزي

اگر مطابقت با فتواي كسي كه مي تواند از او تقليد كند داشته باشد، الآن مي تواند به او رجوع كند. آيت الله سيستاني

در فرض سؤال، اگر بعد از خاتمه اعمال نيت كند كه آنچه انجام داده ام بر طبق نظر فالأعلم باشد اشكال ندارد البته مشروط به اين كه هنگام احرام از مكه جديد قصد قربت از او متمشي شده باشد. آيت الله صافي

چنانچه عمل صادر شده در هنگام وقوع مطابق فتواي فالاعلم باشد كفايت مي كند ولو اينكه شخص در حين عمل علم به اين مطابقت نداشته
است، ليكن لازم است بعد از عمل براي تصحيح آن استناد به آن فتوي داشته باشد. آيت الله فاضل

بعد از اعمال حج رجوع به فالأعلم مي كند و چون عمل گذشته او با آن هماهنگ است، اعاده لازم نيست. آيت الله مكارم

ـ بقاء بر تقليد ميّت

1 ـ اگر مجتهد ميّتي كه از او تقليد مي كرده اعلم بوده بقاء بر او واجب است و اگر حيّ اعلم است عدول به ايشان واجب است و در صورت تساوي نيز بقاء جايز است. مشهور مراجع عظام.

2 ـ در مسائل عمره و حج به فتواي مجتهد متوفي باقي نمانند. آيت الله زنجاني.

ـ تخيير بين قصر و اتمام نماز براي مسافر در مكه و مدينه

1 ـ مسافر مي تواند نمازهاي چهار ركعتي را در تمامي دو شهر مكّه و مدينه حتّي در محله هاي جديد آن تمام و يا شكسته بخواند. مشهور مراجع عظام.

2 ـ اين حكم مختص به مكّه و مدينه قديم است. آيات عظام خوئي و تبريزي و وحيد خراساني.

3 ـ در خارج از مسجد الحرام و مسجد النبي(صلي الله عليه وآله)بايد شكسته بخواند. امام خميني، بهجت.

4 ـ در هيچ جا تخيير نيست، بنابراين اگر قصد اقامت نكرده بايد شكسته بخواند. آيت الله زنجاني.

    ـ شركت در نمازهاي جماعت اهل سنّت در مكّه و مدينه

1 ـ شايسته است زائرين خانه خدا نمازهاي واجب يوميه خود را با جماعت اهل تسنّن بخوانند و پس از برپا شدن جماعت آنها از جماعت تخلّف نكنند و خارج نشوند بلكه اگر اين كار موجب وهن مذهب تشيّع و بدبيني به آن باشد جايز نيست. مشهور مراجع عظام

2 ـ وقتي كه نماز جماعت در مسجد الحرام يا مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله)تشكيل شدمؤمنين نبايدازآنجا خارج شده ونبايداز جماعت تخلّف كنند. آيات عظام: امام خميني، خامنه اي، فاضل، مكارم، نوري.

3 ـ مناسب است در نماز جماعت شركت كنند ولي بايد نماز را دوباره بخوانند. آيت الله زنجاني.

ـ سجده بر فرش مساجد در مدينه منوره و مكّه مكرّمه در حال حاضر

1 ـ در مسجد الحرام و مسجد النبي(صلي الله عليه وآله) و ساير مساجد اگر زائرين بتوانند روي سنگ يا حصير يا چيز ديگري كه سجده بر آن صحيح است و از طرف مخالفين ممانعتي از سجده بر آن نيست و موجب وهن و انگشت نما شدن نمي باشد سجده نمايند جايز نيست بر فرشها سجده كنند ولي اگر ضرورت باشد سجده بر فرش ها جايز است وكفايت مي كند. مشهور مراجع عظام.

2 ـ سجده روي فرش ها مانع ندارد و مهر گذاشتن جايز نيست و لازم نيست در جايي كه سنگ است نماز بخواند يا با خود حصير و مانند آن ببرد. امام خميني.

3 ـ سجده بر فرش كفايت نمي كند و بايد نماز را اعاده كند. آية الله زنجاني و وحيد.

ـ نماز استداره اي در مسجد الحرام

1 ـ در نماز جماعت اهل تسنّن در مسجدالحرام كه صفهاي آن دائره اي شكل است زائرين در جايي بايستند كه روبروي امام جماعت يا جلوتر از سمت راست يا چپ او نباشند. مشهور مراجع عظام

2 ـ چون اقتدا صوري است با رعايت وظيفه منفرد مقابل امام هم بايستد كافي است. آيات عظام بهجت، تبريزي، خويي، سيستاني

3 ـ با وضع فعلي هر جاي صفوف بايستد اشكالي ندارد. امام خميني

ـ احرام با نذر، پيش از ميقات

1 ـ اگر نذر كند كه از محلي پيش از ميقات احرام بندد جايز است و بايد از همانجا محرم شود مثلا اگر نذر كرد از شهر خود يا در مدينه منوّره محرم شود بايد به نذر خود عمل كند و بهتر آن است كه به ميقات يا محاذات ميقات كه رسيد احرام را تجديد كند و در اين حكم فرقي بين حج يا عمره واجب و يا مستحب نيست، خواه از طرف خود باشد يا نيابت از ديگري. مشهور مراجع عظام.

2 ـ اگر يكي از مواقيت يا از نزديكي هاي آن مي گذرند نمي توانند از غير مواقيت محرم شوند، حتّي با نذر و اگر از آنجا نمي گذرند، قبل از حرم هر كجا محرم شوند كافي است و نيازي به نذر نيست. آيت الله زنجاني.

ـ اشتراط اجازه شوهر در صحّت نذر زن

1 ـ نذر زن براي احرام بايد به اذن شوهر باشد مگر اين كه با حق او منافات نداشته باشد بنابراين اگر بدون اذن شوهر نذر كرد و قبل از ميقات محرم شد و با اين حال از ميقات گذشت احرامش باطل است، و حكم كسي را دارد كه بدون احرام از ميقات عبور كرده است. مشهور مراجع عظام.

2 ـ اذن شوهر مطلقاً معتبر است. امام خميني، فاضل، گلپايگاني، صافي، نوري.

3 ـ نيازي به نذر نيست. (مسأله قبل) آيت الله زنجاني.

ـ احرام در مسجد شجره

1 ـ احرام بستن از داخل مسجد شجره لازم نيست بلكه از بيرون مسجد به طوري كه از محاذي آن از طرف راست يا چپ باشد كافي است هر چند از داخل مسجد مستحب است و در داخل فرقي بين مسجد قديمي و قسمتهاي توسعه يافته نيست. مشهور مراجع عظام.

2 ـ احرام در منطقه ذو الحليفه صحيح است. حضرات آيات: خويي، زنجاني، وحيد.

3 ـ وجوب احرام از داخل مسجد در صورت تمكن است لكن مثل بانوان و يا شخص معذور مثل حائض در محاذاة محرم شوند كفايت مي كند. آية الله بهجت.

4 ـ احرام بايد از داخل مسجد شجره باشد و فرقي بين مسجد قديم و جديد نيست. آيت الله خامنه اي.

ـ قصد ترك محرمات در حال احرام

1 ـ بايد قصد انجام چيزي كه احرام را باطل كند نداشته باشد. مشهور مراجع عظام.

2 ـ بلكه قصد ترك جميع محرمات احرام لازم است. آيات عظام گلپايگاني، بهجت، مكارم، صافي.

ـ گره زدن لباس احرام و سنجاق زدن به آن

1 ـ گره زدن لباس احرام و وصل كردن قسمتي از آن به قسمت ديگر با سوزن و سنجاق و سنگ گذاشتن و نخ بستن مانعي ندارد مگر آن كه صدق رداء بكند و همچنين نبايد آنچه را لنگ قرار داده به گردن گره بزند. مشهور مراجع.

2 ـ گره زدن و بستن لبه هاي جامه احرام مردان با هر وسيله اي، جايز نيست مگر در موارد ضروري. آية الله زنجاني.

ـ استفاده از كمربند دوخته براي مردان

1 ـ استفاده از فتق بند و كمر بند و ساعت و دمپايي دوخته مانعي ندارد و همينطور است همياني كه در آن پول مي گذارند. مشهور مراجع عظام.

2 ـ بايد از پوشيدن هميان و كمربند پرهيز نمود، ولي در صورت لزوم جايز است. آيت الله زنجاني.

ـ پوشيدن دمپايي دوخته براي مردان

اشكال ندارد. مشهور مراجع عظام تقليد.

ـ نگاه در آينه

1 ـ نگاه كردن در آينه، در جهت زينت حرام است و به غير اين جهت اشكال ندارد و در اين حكم فرقي ميان زن و مرد نيست. مشهور مراجع عظام

2 ـ نگاه به آينه مطلقاً جايز نيست، چه به قصد زينت باشد و چه نباشد. آيات عظام صافي، و گلپايگاني.

ـ استظلال در شب براي مردان در حال طيّ منزل از روي عمد و اختيار

1 ـ نشستن در زير سقف، در حال طي منزل در شب و بين الطلوعين اشكال ندارد بنابراين جايز است نشستن محرم در ماشيني كه سقف دارد و شب حركت مي كند. مشهور مراجع عظام

2 ـ جايز است مگر در شبهاي باراني كه بايد كفاره بدهد. آيات عظام سيستاني و مكارم.

3 ـ استظلال در شب همانند روز، در صورت تحفظ از سرما باران، باد و گرما جايز نيست. آيت الله خويي.

4 ـ جايز نيست، مگر مشقت شديد يا ضرر اساسي داشته باشد. آيت الله زنجاني.

ـ استظلال براي مردان هنگام تردّد در محلّي كه منزل مي كنند، مانند مكّه و مني و عرفات در روز

1 ـ جايز است. مشهور مراجع عظام.

توضيح: حرمت سايه قرار دادن بالاي سر، مختص به زمان طي مسافت است. پس در حاليكه در محلي منزل كرده در مني باشد يا غير آن، زير سايه رفتن و با چتر و مانند آن سايه بر سر قرار
دادن مانع ندارد اگر چه در حال راه رفتن باشد. بنابراين، مانعي ندارد در مني از چادر تا محلي كه رمي جمرات را انجام مي دهد با چتر برود و نيز جايز است. بعد از آنكه محرم به منزل رسيد ولو در محله هاي جديد مكه براي رفت و آمد به مسجد الحرام در ماشين هاي سقف دار سوار شود يا زير سايه برود. مشهور مراجع عظام.

2 ـ حركت در زير سايبان متحرك، مانند چتر و ماشين مسقّف، بر مرد محرم جايز نيست، ولي حركت در سايه سايبان هاي ثابت، مانند خيمه، منزل و مسجد بلكه سايبان ها و تونل هاي كوتاه
مانعي ندارد و اگر هوا آفتابي و باراني نباشد مي تواند از سايبان ها و تونل هاي طولاني نيز بگذرد; آية الله زنجاني.

ـ حد مطاف

1 ـ بهتر است طواف بين كعبهومقام ابراهيم(عليه السلام) انجام شود و اين مسافت كه تقريباً 5/26 ذراع است در همه اطراف كعبه مراعات شود ولي طواف خارج اين حد تا هر كجا كه طواف خانه صدق كند جايز است خصوصاً در مواردي كه طواف در محدوده مذكور ممكن نباشد يا مشقت داشته باشد. مشهور مراجع

2 ـ واجب است طواف در محدوده مذكور انجام شود مگر در صورتيكه حتي در وقت خلوت نتواند در اين محدوده طواف كند كه در اين صورت طواف خارج از اين حد با مراعات الاقرب فالاقرب جايز است. آيات عظام امام خميني، فاضل

آية الله فاضل اضافه فرمودند: همينطور اگر ضرورت عرفي اقتضاء كند كه خارج از محدوده طواف كند.

3 ـ محدوده طواف مقدار فاصله مقام و كعبه است و اين مقدار در طرف حجر اسماعيل از بيرون ديوار محاسبه مي شود و كسي كه نمي تواند يا براي او مشقت شديد دارد، نائب بگيرد و اگر از نائب گرفتن هم معذور است مي تواند در فاصله دورتر طواف كند. آيت الله زنجاني.

ـ 5 تذكر راجع به طواف

تذكر: 1 ـ بنابر نظر امام خميني و آية الله فاضل اگر شخصي در طواف از محدوده لازم خارج شد بايد آن مقدار را اعاده كند و همين طور بنابر نظر آية الله گلپايگاني و آية الله صافي اگر در محدوده اي طواف كند كه اتصال به جمعيت نداشته باشد بايد آن مقدار را اعاده كند.

تذكر 2: بنابر نظر مراجع مذكور اگر به جهت نظافت مسجد و مانند آن از انجام طواف در محدوده ممانعت شود اگرامكان دارد كه در محدوده طواف كند بايد صبر نمايد و در محدوده طواف كند و اگر خارج آن طواف كند صحيح نيست
آية الله فاضل اضافه فرمودند: اگر در چنين حالاتي ضرورت عرفيه اقتضاء كند كه خارج از محدوده طواف كند و صبر كردن براي طواف در محدوده
مستلزم عسر و حرج باشد در خارج حد با رعايت الاقرب فالاقرب صحيح است.

تذكر 3: بنابر نظر مراجع مذكور زني كه قادر به طواف كردن نيست اگر كسي حتي نامحرم حاضر شود او را بدوش بگيرد و در محدوده طواف دهد نمي تواند به طواف با تخت روان در خارج از محدوده اكتفا كند.

تذكر 4: كسي كه در محدوده طواف است اگر شك كند كه از محدوده خارج شده يا نه؟ طوافش صحيح است ولي اگر در ابتدا طواف شك كند كه طوافش در محدوده است يا نه؟ نمي تواند به آن اكتفا نمايد.

تذكر 5: يقين به اين كه در حال طواف او را بي اختيار مي برند مجوز طواف در خارج حد نيست و بايد همان مقدار را كه بي اختيار شده تدارك كند، و همينطور يقين به برخورد با نامحرم براي طواف خارج محدوده عذر محسوب نمي شود.

ـ طواف طبقه دوّم براي معذورين

1 ـ طواف بايد دور كعبه معظمه ولو در فضاي ما بين زمين تا محاذي پشت بام كعبه باشد و چنانچه بالاتر از اين باشد طواف از طبقه دوم صحيح و مجزي نيست و كساني كه نمي توانند در صحن مسجدالحرام ولو به وسيله حمل توسط شخص ديگر طواف كنند وظيفه شان نايب گرفتن در طواف است. مشهور مراجع عظام

2 ـ بلي اگر نمي تواند نايب بگيرد يا مشقت شديد دارد طواف در طبقه دوم كافي است. آيت الله زنجاني

3 ـ در اين گونه موارد كه راهي جز اين نيست طواف در طبقه بالا كفايت مي كند. آيات عظام بهجت، مكارم.

    ـ گذاردن دست روي حجر اسماعيل در حال طواف

در حال طواف، دست گذاشتن روي ديوار حجر اسماعيل(عليه السلام) جايز است و به طواف ضرر نمي رساند گرچه احتياط مستحب در ترك است. مشهور مراجع عظام

جايز نيست. آية الله نوري

    ـ حكم نجاساتي كه در نماز عفو شده و محمول متنجس در طواف

1 ـ لباس و بدن كسي كه مي خواهد طواف كند واجب است پاك باشد حتي از خون كمتر از درهم نيز بايد اجتناب شود بلي نجس بودن چيزهايي كه نمي تواند به تنهايي ساتر در نماز باشد مانند جوراب و عرقچين و انگشتر مانعي ندارد. مشهور مراجع عظام

ـ قطع طواف بدون عذر

1 ـ قطع طواف يعني رها كردن آن به طوري كه موالات عرفيه فوت شود بدون عذر در طواف مستحب جايز و در طواف واجب مكروه است. مشهور مراجع عظام

2 ـ قطع طواف واجب بدون عذر جايز نيست. آيات عظام: خويي، گلپايگاني، زنجاني، صافي.

 

    ـ وظيفه كسي كه نتوانسته قرائت يا ذكرهاي واجب را ياد بگيرد

1 ـ اگر نتواند قرائت و ذكرهاي واجب نماز را ياد بگيرد هر مقدار كه خود مي تواند بخواند كافي است. مشهور مراجع عظام

2 ـ اگر نتواند به جماعت بخواند عمل به وظيفه نمازهاي يوميّه كافي است. آية الله بهجت.

ـ خروج از مكّه بين عمره و حج تمتّع

1 ـ كسي كه عمره تمتع بجا آورده اگر مطمئن است كه با خارج شدن از مكه حج از او فوت نمي شود و مي تواند به موقع برگردد و براي حج محرم شود جايز است بدون احرام از مكه خارج شود و در غير اين صورت جايز نيست خارج شود مگر براي ضرورت يا حاجتي كه در اين فرض بايد براي حج تمتع محرم شود و سپس خارج شود. از آنچه ذكر شد وظيفه خدمه كاروانها و كارگزاران حج كه عمره تمتع انجام داده اند و مي خواهند براي انجام وظائف به مني و عرفات و امثال آن بروند روشن شد. مشهور مراجع عظام

2 ـ خروج جايز نيست مگر آنكه براي حاجتي باشد و بيم آن نرود كه اعمال حجش فوت گردد كه در اين صورت واجب است براي حج خود از مكه احرام حج را بسته و براي كاري كه دارد از مكه بيرون رود. آيات عظام خوئي، گلپايگاني، تبريزي

ـ سعي از مسعاي جديد

1 ـ سعي از مسعاي جديد صحيح و مجزي است. مشهور مراجع عظام.

ـ محل احرام حج

1 ـ محل احرام حج تمتع شهر مكّه است و در تمام مناطق شهر مي توان محرم شد مگر اينكه خارج حرم باشد مثل تنعيم، و افضل آن است كه در مسجد الحرام نزد مقام ابراهيم(عليه السلام) يا در حجر اسماعيل(عليه السلام) محرم شود. مشهور مراجع عظام

 

    ـ كوچ از مشعر الحرام براي بانوان و معذورين و همراه آنان

1 ـ زنان و بچه ها و پيرمردان و اشخاص ضعيف و بيماران و ديگر معذورين و كساني كه لازم است همراه آنان باشند جايز است قدري از شب عيد را در مشعر وقوف كنند و سپس به سوي مني حركت كنند هر چند قبل از نيمه شب باشد. مشهور مراجع عظام

2 ـ كساني كه همراه معذورين هستند بايد قبل از طلوع آفتاب به مشعر برگردند و اگر اتفاقاً نتوانستند تا قبل از طلوع آفتاب برگردند، قبل از ظهر روز عيد به آنجا برگردند و لحظاتي قصد وقوف اضطراري نمايند. آية الله خوئي، آية الله تبريزي

 

ـ شرط ايمان در ذابح

1 ـ ذابح اگر مسلمان باشد كافي است و لازم نيست شيعه باشد. مشهور مراجع عظام

2 ـ اعتبار ايمان در ذابح خالي از قوّت نيست بنابراين اگر قرباني به دست غير شيعه انجام گيرد بايد دو مرتبه قرباني كند هرچند در وقت قرباني متوجه نشود كه ذابح شيعه نيست يا جاهل به مسأله باشد حضرات آيات: فاضل، خامنه اي، نوري اضافه فرمودند كه اين در صورتي است كه ذابح را در انجام قرباني نائب كرده باشد و اما اگر از او خصوص ذبح را خواسته باشد لازم نيست مؤمن باشد و خودش بايد قصد قرباني و قربت را انجام دهد و اگر بعد از قرباني و اعمال مترتبه بفهمد كه ذابح مؤمن نبوده فقط ذبح را اعاده نمايد و اعمال مترتبه صحيح است. آيات عظام: امام خميني، فاضل، خامنه اي، نوري

ـ تأخير ذبح از روز عيد

1 ـ تأخير از روز عيد تا آخر روز سيزدهم جايز است و احتياط مستحب آن است كه از روز عيد تأخير نيندازد. مشهور مراجع عظام

2 ـ تأخير ذبح تا پايان روز دوازدهم جايز است. آيت الله زنجاني

3 ـ واجب است ذبح در روز عيد باشد، ولي اگر تأخير انداخت، پس تا آخر ذي حجه مجزي است. آيت الله بهجت

ـ قرباني در شب

1 ـ قرباني در شب كفايت نمي كند مگر براي خائف. مشهور مراجع عظام

2 ـ اگر ذبح را از روز عيد عمداً يا جهلا تأخير انداخت ذبح در شب كفايت مي كند. امام خميني.

3 ـ در صورتي كه به دلائلي نتواند تا مغرب قرباني كند بعد از اذان مغرب هم مي تواند. آية الله بهجت

ـ تثليث قرباني

1 ـ واجب است مقداري از قرباني را به فقير مؤمن صدقه دهد و مستحب است قسمتي از آن را هديه بدهد و قدري از آن را خودش بخورد و بهتر است هر يك از صدقه و هديه كمتر از ثلث قرباني نباشد. مشهور مراجع عظام

2 ـ صدقه دادن واجب نيست بلكه مستحب است. امام خميني، فاضل، خامنه اي

تذكر: در وضع فعلي خصوصاً كه مسؤولين نظام جمهوري اسلامي مي گويند به مصرف مي رسانند تكليف ساقط است.

 

ـ حلق در سفر اوّل

1 ـ هر مكلّفي مختار است كه بعد از ذبح كردن يا سر بتراشد و يا از ناخن يا موي خود قدري بچيند گرچه حلق مستحب و افضل است. مشهور مراجع عظام.

2 ـ بر مرديكه حجة الاسلام خود را انجام مي دهد، حلق واجب است، گر چه سفر اوّل او نباشد. آيت الله زنجاني

 

ـ تأخير حلق يا تقصير تا آخر ايام تشريق

1 ـ زمان حلق يا تقصير از روز عيد تا پايان روز سيزدهم است گر چه احتياط استحبابي آن است كه روز عيد باشد و همچنين حلق و تقصير در شب نيز كفايت مي كند. مشهور مراجع عظام

 

ـ حلق و تقصير در شب

1 ـ حلق يا تقصير را مي توان در شب يازدهم و دوازدهم و سيزدهم انجام داد. مشهور مراجع تقليد

2 ـ حلق در شب عيد جايز نيست مگر براي خائف و به احتياط مستحب از روز عيد تأخير نشود ولي بعد از عيد در شب هم كافي است.آيت الله سيستاني

 

ـ رمي جمرات در طبقه فوقاني

1 ـ رمي در طبقه دوّم جمرات نيز كافي است و لازم نيست در طبقه اوّل رمي كند. مشهور مراجع عظام

ـ رمي جمره جديد

1 ـ در موقعيت فعلي كه جمرات توسعه يافته به هر جاي آن رمي شود كفايت مي كند. مشهور مراجع عظام

ـ اگر به هر دليلي ذبح در روز عيد را نتوانست انجام دهد آيا مي تواند حلق يا تقصير كند و از احرام خارج شود

1 ـ اگر به هر جهت قرباني را از روز عيدتأخير انداخت مي تواند در روز عيد حلق يا تقصير نمايد و با اين كار از احرام خارج مي گردد ولي اعمال مكّه را بايد پس از قرباني كردن انجام دهد. مشهور مراجع عظام

2 ـ در صورتي كه قرباني را در مني تهيّه كرده مي تواند قبل از ذبح حلق يا تقصير كند ولي تا ذبح نكند مُحل نمي شود. آيت الله سيستاني

 

ـ زمان بيتوته در منا

1 ـ حاجي بايد شب يازدهم و شب دوازدهم ذي الحجّه را در مني بيتوته نمايد يعني از اوّل شب تا بعد از نيمه شب يا قبل از نيمه شب تا طلوع فجر در مني بماند و اين بيتوته از عبادات است و بايد با قصد قربت و با نيت خالص انجام شود. مشهور مراجع عظام

2 ـ بيتوته در منا از غروب آفتاب است تا نصف شب. آيات عظام بهجت، امام خميني، گلپايگاني، صافي، نوري.

3 ـ در شب يازدهم حاجي مخيّر است كه از غروب شب يازدهم تا نيمه شب در منا بماند يا هنگام طلوع فجر فقط در مني حضور داشته باشد ولي مقدار بيوته شب دوازدهم (و شب سيزدهم بر كساني كه بايد اين شب را در مني بيتوته كنند) از غروب تا طلوع آفتاب روز بعد است. آيت الله زنجاني.

 

ـ فاصله دو عمره

1 ـ كسي كه مي خواهد عمره مفرده انجام دهد در يك ماه قمري نمي تواند بيش از يك عمره براي خود يا ديگري انجام دهد ولي انجام بيش از يك عمره در يك ماه به صورتي كه هر عمره براي يك نفر باشد جايز است مثل اين كه يك عمره براي خود و يكي براي ديگري يا دو عمره براي دو نفر متفاوت انجام دهد. و در اين فرض اگر از طرف ديگران اجير بر عمره مفرده شده باشد مستحق اجرت است. مشهور مراجع عظام

2 ـ فاصله انداختن بين دو عمره مفرده لازم نيست بلكه در يك روز مي تواند چند عمره مفرده بجاآورد. آية الله بهجت اضافه فرمودند: اگرچه افضل در عمره ثانيه آن است كه در ماه ديگري غير ماه عمره سابقه باشد يا فاصله ده روز بين دو احرام باشد. آيات عظام گلپايگاني، بهجت، زنجاني و نوري

تذكر: انجام بيش از يك عمره در يك ماه براي خود يا ديگري به قصد رجاء و اميد مطلوبيت اشكال ندارد.

ـ فاصله بين عمره تمتع با عمره مفرده

1 ـ كسي كه مي خواهد حج تمتع به جا آورد مي تواند قبل از عمره تمتع و يا بعد از اتمام اعمال حج تمتع عمره مفرده به جا آورد اگرچه اين عمره با عمره تمتع از يك نفر بوده و در يك ماه قمري بوده باشد. مشهور مراجع عظام

2 ـ اگر هر دو را براي خود انجام مي دهد در عمره مفرد بعد از حج تمتع قصد رجاء نمايد. آيات عظام صافي، مكارم

 

ـ نيابت معذور با عذر طاري

1 ـ در عذر طاري كه با انجام وظيفه معذور حج صحيح است نيابت او نيز صحيح مي باشد هر چند عذر او قبل از احرام عارض شده باشد. مشهور مراجع عظام

2 ـ در اين فرض نيز نيابت صحيح نيست. امام خميني.

3 ـ در صورتي كه عذر منجر به نقص در اعمال شود نيابت صحيح نيست. آيت الله خامنه اي.

ـ مسأله: براي ورود به مسجد الحرام مستحب است غسل كند و اين استحباب در خصوص دفعه اوّل نيست بلكه براي هر مرتبه ورود غسل مستحب است. (ص76، سؤال 388)

ـ مسأله: تحيّت در مساجد، نماز است ولي در مسجدالحرام تحيت آن با طواف است. (ص388، س389)

ـ مسأله: هر نوع استفاده از قرآن هاي مسجد الحرام در خارج از مسجد بدون اجازه متصدي ذي ربط جايز نيست. لكن با اجازه آنها مانعي ندارد. (ص388، س390).

ـ مسأله: اگر قسمتي از شوط را نادرست انجام دهد و در وقتي كه مي خواهد تدارك كند محل دقيق آن مشخص نباشد، براي تدارك بايد از چند قدم جلوتر شروع كند با اين قصد كه طواف او از همانجايي كه نادرست بوده ادامه پيدا كند و بقيه مقدمه علميه باشد.

ـــــــــــــــــــــ

⁽¹⁾1 . عذري كه در بين اعمال پيش آيد.