بخش 3

چند نكته:

1 ـ مسائل اين مجموعه، برگزيده اي است از مناسك محشاي حضرت امام خميني(قدس سره)(چاپ سال 1382 نشر مشعر).

2 ـ فتاواي حضرات آيات وحيد خراساني و شبيري زنجاني را نيز از مناسك حج ايشان آورده ايم.

3 ـ براي پرهيز از طولاني شدن عبارات، عناوين مراجع معظّم تقليد به صورت مختصر آمده است.

4 ـ نظريه مراجع معظّم به اختصار نقل شده، بنابراين، براي آگاهي بيشتر به اصل مسأله در مناسك مرجع مورد نظر مراجعه گردد.

7

 

1 ـ بقاء بر تقليد ميت (مناسك، ص568)

1 ـ جواز بقاء در تمام مسائل: آية الله خامنه اي، آية الله نوري.

2 ـ چنانچه مكلف اعلميت مجتهد ميت را احراز كرده، در مسائلي كه در زمان حيات از او ياد گرفته، بايد به تقليد او باقي باشد و در بقيه مسائل بايد به مجتهد زنده رجوع كند و اگر اعلميت ميت را احراز نكرده، در مسائلي كه در زمان حيات از او ياد گرفته، مي تواند به تقليد او باقي باشد و مي تواند به مجتهد زنده رجوع كند و در بقيه مسائل بايد به مجتهد زنده رجوع كند; آية الله تبريزي

8

3 ـ در مسائلي كه عمل كرده، اگر ميت اعلم باشد، بقاء واجب و اگر مساوي باشد بقاء جايز است و اگر حيّ اعلم باشد عدول به حيّ واجب است و در غير آنچه عمل كرده است بايد از حيّ تقليد نمايد. آية الله بهجت

4 ـ اگر مجتهد ميتي كه از او تقليد مي كرده اعلم از حي باشد، بقاء بر تقليد او بنابر احتياط، واجب است و اگر حيّ اعلم باشد، عدول واجب است، و در صورت تساوي جواز بقاء مطلقاً بعيد نيست. آية الله صافي.

5 ـ اگر اعلم باشد بقاء واجب است و اگر مساوي باشد جايز است به شرط اين كه عمل به فتواي او كرده باشد. آية الله مكارم.

6 ـ وجوب بقاء بر اعلم در تمام مسائل و وجوب عدول اگر حيّ اعلم باشد، و جواز بقاء در كل مسائل اگر مساوي باشند. آيات عظام: فاضل، وحيد خراساني. بلكه عدول به حيّ در صورت تساوي جايز است; آية الله فاضل.

9

7 ـ در صورتي كه التزام به عمل داشته، اگر ميت اعلم باشد، بقاء واجب و اگر حيّ اعلم باشد عدول واجب، و در صورت تساوي مخيّر است، مگر در علم اجمالي كه بايد احتياط كند. آية الله سيستاني.

8 ـ در مسائل عمره و حج به فتواي مجتهد متوفي باقي نمانند. آية الله زنجاني.

10

2 ـ تخيير بين قصر و اتمام نماز براي مسافر در مكه و مدينه (مناسك، مسأله 1316)

1 ـ تخيير بين قصر و اتمام در تمام دو مسجد فعلي حتي در جاهاي توسعه داده شده.⁽¹⁾ امام خميني.

2 ـ تخيير در قسمت قديمي دو مسجد، ولي اگر بخواهد در جايي كه بعداً به اين دو مسجد اضافه شده نماز بخواند، به احتياط واجب شكسته بخواند. آية الله بهجت.

3 ـ تخيير در شهر مكه و مدينه قديم: آيات عظام: خويي، تبريزي، وحيد.

ـــــــــــــــــــــ

1 . فضاي باز اطراف مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله) و مسجدالحرام جزو مسجد نيست.

11

4 ـ تخيير در همه مكه و مدينه; آيات عظام: گلپايگاني، خامنه اي، سيستاني، صافي، فاضل، مكارم، نوري.

5 ـ در هيچ جا تخيير نيست; آية الله زنجاني.

12

 

3 ـ شركت در نماز جماعت اهل سنت در مكه و مدينه (مناسك، مسأله 1313)

1 ـ تخلف نكنند و با ساير مسلمين به جماعت نماز بخوانند; آيات عظام: امام خميني، خامنه اي، فاضل، مكارم، نوري.

2 ـ كفايت نماز با آنان در صورت خواندن حمد و سوره به صورت آهسته و اگر نمي شود به نحو حديث نفس بخواند و در نماز جمعه بعد از فراغ... نماز ظهر را اعاده كند. آيات عظام: خويي، تبريزي، سيستاني، وحيد; و در صورتي كه حمد و سوره را به حديث نفس خوانده، نمازش را اعاده كند; آية الله تبريزي.

13

3 ـ نماز با آنان در حال ضرورت بي اشكال است و در غير حال ضرورت شركت در جماعت آنان خوب است، لكن با تمكّن، نماز را با شرايط كامل اعاده كند. آية الله گلپايگاني.

4 ـ مناسب است در نماز جماعت شركت كنند، ولي بايد نماز را دوباره بخوانند. آية الله زنجاني.

5 ـ اگر كار ضروري ندارند، ]از مسجد [خارج نشوند و خوب است شركت كنند و به وظيفه منفرد عمل كنند; آية الله بهجت.

6 ـ نماز با آنان در حال ضرورت بي اشكال است و در غير حال ضرورت، اگر موجب تأليف قلوب آنها و دفع اتهام به شيعه باشد، شركت خوب است و اعاده لازم نيست و خروج از مسجد در هنگام اقامه نماز جماعت و يا ايستادن و شركت نكردن شايسته نيست. آية الله صافي.

14

 

4 ـ سجده بر فرش مساجد در مدينه منوّره و مكّه مكرّمه در حال حاضر (مناسك، مسأله 1334)

1 ـ سجده بر فرش در مسجدالنبي مانع ندارد و مهر گذاشتن جايز نيست و لازم نيست در جايي كه سنگ است نماز بخوانند و يا حصير يا نحو آن با خود ببرند، و... تأكيد مي شود از انجام هر عملي كه موجب هتك و انگشت نما شدن باشد اجتناب نمايند; آيات عظام امام خميني، مكارم، نوري. ولي هر گاه به سهولت بتواند روي سنگهاي مسجد نماز بخواند آن را ترك نكند آية الله مكارم.

2 ـ در صورت تقيه، سجده بر روي فرش مانعي ندارد; آية الله گلپايگاني.

15

3 ـ در نماز جماعت، در صورت تقيه و در نماز فرادي، در صورت ضرورت مانعي ندارد; آية الله صافي.

4 ـ اگر مخالف تقيه و يا موجب هتك و انگشت نما شدن نباشد، در محلي از مسجد كه بتواند بر ما يصحّ السجود عليه سجده نمايد، نماز بخواند; آية الله فاضل.

5 ـ اگر در مسجد تمكن از سجود بر ما يصحّ السجود عليه ندارد، جايز است; آية الله خويي، آية الله تبريزي.

6 ـ در صورت تقيه و عدم وجود مايصحّ السجود عليه در همان مكان سجده بر فرش صحيح است; آية الله سيستاني.

7 ـ در صورت امكان سجده بر «ما يصحّ السجود عليه»، اكتفا به غير آن، خلاف احتياط است; آية الله بهجت.

16

8 ـ اگر ورود در نماز جماعت آقايان يا نماز خواندن در آن جا، ولو فرادي ايجاب كند كه سجده بر فرش نمايد، مانع ندارد; آية الله خامنه اي.

9 ـ بر فرش كفايت نمي كند و بايد نماز را اعاده كند; آية الله زنجاني، آية الله وحيد.

17

 

5 ـ احرام با نذر، پيش از ميقات (مناسك، مسأله 217)

1 ـ اگر نذر كند از محلي كه پيش از ميقات است احرام ببندد جايز است و بايد از همانجا محرم شود... آيات عظام: امام خميني، گلپايگاني، صافي، نوري، تبريزي، وحيد، بهجت، مكارم، خامنه اي، خويي.

2 ـ اگر بداند مستلزم ارتكاب حرام مي شود مانند استظلال، انعقاد نذر مورد اشكال است; آية الله سيستاني.

3 ـ صحت نذر براي كسي كه مي داند ناچار است در روز با وسيله مسقّف حركت كند محل اشكال است. بلي اگر بداند براي احرام عمره تمتع نمي تواند به يكي از

18

 مواقيت معروفه برود نذر اشكال ندارد و معصيت هم نكرده است، ولي احتياط آن است كه در ادني الحل تجديد احرام كند و در هر صورت كفّاره استظلال را بايد بدهد. آية الله فاضل.

4 ـ اگر از يكي از مواقيت يا از نزديكي هاي آن مي گذرند نمي توانند از غير مواقيت محرم شوند، حتي با نذر و اگر از آنجا نمي گذرند، قبل از حرم هركجا محرم شوند كافي است و نيازي به نذر نيست; آية الله زنجاني.

19

 

6 ـ اشتراط اجازه شوهر در صحت نذر زن نسبت به احرام پيش از ميقات (مناسك، مسأله 232)

1 ـ اگر نذر زن، مزاحم حق شوهر نباشد، اجازه لازم نيست; آيات عظام: خويي، مكارم، بهجت، سيستاني.

2 ـ چنان چه احرام قبل از ميقات، منافي با حق شوهر نباشد، مانعي ندارد، و الا بايد به اذن شوهر باشد; آية الله تبريزي.

3 ـ نذر زن، بايد با اذن شوهر باشد. آيات عظام: امام خميني، گلپايگاني، صافي، نوري; ولي اجازه در سفر كفايت از اذن در نذر مي كند; آية الله فاضل.

20

4 ـ اگر شوهر حضور دارد، بايد بنابر احتياط، نذر زن با اجازه او باشد; آية الله خامنه اي.

5 ـ به مسأله قبل مراجعه شود; آية الله زنجاني.

21

 

7 ـ احرام در مسجد شجره (مناسك، مسأله 202 تا 205 و 220)

1 ـ بنابر احتياط واجب، از داخل مسجد محرم شوند; آيات عظام: امام خميني، فاضل، نوري، سيستاني.

2 ـ واجب است از داخل مسجد شجره باشد; آية الله خامنه اي.

3 ـ واجب است از داخل مسجد و احتياطاً در مسجد قديمي و در صورت عدم تمكن (مثل بانوان كه امروزه به مسجد قديمي راه نمي دهند)، از محاذات آن محرم شود; آية الله بهجت.

22

4 ـ احرام در محاذي مسجد از طرف چپ يا راست كفايت مي كند و... احرام از داخل مسجد مستحب است; آيات عظام: گلپايگاني، تبريزي، صافي، مكارم. و احوط استحبابي اين است كه در صورت امكان، از درون مسجد احرام بسته شود. و احتياط واجب است از پشت مسجد قديم احرام نبندند; آية الله تبريزي.

5 ـ بايد در مسجد فعلي، نيت احرام حج يا عمره را انشا كنند; يعني از قلب خود بگذرانند كه ـ مثلاً ـ «خود را محرم به عمره تمتع از حجة الاسلام قرار مي دهم» و داشتن نيّت ارتكازي كافي نيست. ولي گفتن تلبيه واجب، در كلّ منطقه ذوالحليفه كافي است; آية الله زنجاني.

6 ـ جواز احرام از منطقه ذوالحليفه; آيات عظام: خويي، وحيد.

23

 

8 ـ گره زدن لباس احرام و سنجاق زدن به آن (مناسك، مسأله 287، 351 و 352)

1 ـ گره زدن لباس احرام (جز گره زدن لنگ به گردن) و وصل با سوزن يا چيز ديگر و نيز سنگ گذاشتن و با نخ بستن جايز است، گرچه احتياط، در ترك است; آيات عظام: امام خميني، فاضل، مكارم و نوري.

2 ـ سنجاق زدن و گره زدن حوله احرام و سنگ گذاشتن، اگر به صورت يقه پيراهن درآيد، جايز نيست، ولي قرار دادن سنگ كوچك در جامه احرام براي آنكه آن را سنگين كرده و ردا را حفظ نمايد مانعي ندارد; آية الله گلپايگاني، آية الله صافي.

24

3 ـ احوط ترك گره زدن ازار است به گردن، بلكه مطلقاً گره نزند، ولو بعضي از آن را به بعض ديگر و با چيزي مانند سنجاق نيز آن را به هم وصل نكند و احوط ترك گره زدن ردا مي باشد، ولي فرو كردن سنجاق يا سوزن در آن اشكالي ندارد; آيات عظام: خويي، بهجت، زنجاني، تبريزي و سيستاني. (آية الله بهجت: سنگ گذاشتن مانعي ندارد).

4 ـ بستن لنگ به گردن جايز نيست، ليكن سنجاق زدن و امثال آن و گره زدن بعض آن به بعض، مادامي كه از صدق مسمّاي ازار خارج نشود مانعي ندارد. و در ردا بستن آن مطلقاً مادامي كه از صدق مسمّاي ردا خارج نشود مانعي ندارد; آية الله خامنه اي.

5 ـ بنابر احتياط واجب اگر اقوي نباشد ازار را به گردن گره نزند، و بنابر احتياط واجب رداء را نيز گره نزند، ولي سوراخ كردن آن بهوسيله سوزن و مانند آن مانعي ندارد; آية الله وحيد.

25

6 ـ گره زدن و بستن لبه هاي جامه احرام مردان با هر وسيله اي، تا لازم نباشد جايز نيست; آية الله زنجاني.

26

 

9 ـ قصد ترك محرّمات در حال احرام (مناسك، مسأله 251 و 252)

1 ـ لازم نيست، ولي با قصد انجام محرماتي كه عمره يا حج را باطل مي كند، احرام باطل است، بلكه غير ممكن است; آيات عظام: امام خميني، نوري، فاضل.

2 ـ لازم نيست، ليكن بايد قصد انجام چيزي كه احرام را باطل مي كند نداشته باشد; آية الله خامنه اي.

3 ـ ترك جميع محرّمات لازم است; آيات عظام: گلپايگاني، بهجت، مكارم.

4 ـ در صحّت احرام، عزم بر ترك محرّمات، از اول تا آخر احرام معتبر نيست; آية الله تبريزي.

5 ـ لازم نيست، مگر احرام عمره مفرده كه بايد قصد داشته باشد كه از نزديكي با زن قبل از اتمام سعي اجتناب كند; آية الله زنجاني.

27

6 ـ لازم نيست، مگر نسبت به جماع كه اگر در حين احرام عمره مفرده قصد داشته و يا ترديد داشته باشد كه قبل از فارغ شدن از سعي، با همسر خود نزديكي كند، كه احرامش باطل است و بنابر احتياط حكم استمنا هم همين است; آية الله سيستاني.

7 ـ با قصد جماع قبل از سعي در عمره مفرده احرام باطل است و بنابر مشهور با قصد محرّماتي كه حج يا عمره را باطل مي كند، احرام باطل است; آية الله خويي.

8 ـ لازم نيست مگر محرّماتي كه عمره يا حج را باطل مي كند كه قصد انجام آن و يا ترديد در انجام آن، احرام را باطل مي كند; آية الله وحيد.

28

 

10 ـ استفاده از كمربند دوخته براي مردان (مناسك، مسأله 347)

1 ـ جايز است; آيات عظام: بهجت، خامنه اي، گلپايگاني، فاضل، سيستاني، صافي، مكارم، تبريزي، وحيد.

2 ـ بنابر احتياط جايز نيست; آيات عظام: خويي، امام خميني، نوري.

3 ـ بنابر اظهر حرمت ندارد; آية الله بهجت.

4 ـ بايد از پوشيدن هميان و كمربند پرهيز نمود، ولي در صورت لزوم جايز است; آية الله زنجاني.

29

 

11 ـ پوشيدن دمپايي دوخته براي مردان (مناسك، م347 و ص560، س22)

1 ـ اشكال ندارد; آيات عظام: خامنه اي، سيستاني، صافي، فاضل.

2 ـ اگر تمام روي پا را نگيرد، اشكال ندارد. آيات عظام: گلپايگاني، تبريزي، مكارم و زنجاني.

3 ـ اشكال دارد; آية الله نوري.

4 ـ بنابر احتياط جايز نيست; آيات عظام: امام خميني، خويي، بهجت.

5 ـ نظر آية الله وحيد نسبت به دمپايي دوخته به دست نيامد.

30

 

12 ـ نگاه در آينه (مناسك، ص178، هشتم از محرمات احرام و مسأله 368 و 497)

1 ـ اگر به قصد زينت نباشد، اشكال ندارد; آيات عظام: بهجت، تبريزي، خويي، سيستاني، وحيد، خامنه اي، مكارم.

2 ـ احتياط آن است كه به آينه نگاه نكند. اگرچه براي زينت نباشد; آيات عظام: امام خميني، فاضل، نوري.

3 ـ نگاه به آينه مطلقاً جايز نيست، چه به قصد زينت باشد و چه نباشد; آية الله گلپايگاني، آية الله صافي.

4 ـ اگر در نگاه كردن در آينه، زمينه آرايش نبوده و به قصد آرايش هم نباشد، اشكال ندارد; آية الله زنجاني.

31

 

13 ـ استظلال در شب براي مردان در حال طيّ منزل از روي عمد و اختيار (مناسك، مسأله 444 و 485)

1 ـ جواز استظلال در شب; آيات عظام: امام خميني، گلپايگاني، بهجت، صافي، فاضل، نوري.

2 ـ استظلال در شب همانند روز، در صورت تحفّظ از سرما، باران، باد و گرما جايز نيست; آية الله خويي.

3 ـ احتياط، ترك تظليل در شب هاي باراني و سرد است، مگر اين كه موجب حرج باشد، كه در صورت اضطرار اشكال ندارد، ليكن كفاره ساقط نيست; آية الله خامنه اي.

4 ـ جايز است، مگر در شب هاي باراني كه بايد كفاره بدهد; آية الله مكارم.

32

5 ـ استظلال در شب بنابر احتياط حرام است; آية الله تبريزي، آية الله وحيد.

6 ـ جايز نيست، مگر مشقت شديد يا ضرر اساسي داشته باشد. آية الله زنجاني.

7 ـ جايز است مگر در شب باراني كه بنابر احتياط واجب، جايز نيست; آية الله سيستاني.

33

 

14 ـ استظلال براي مردان هنگام تردّد در محلي كه منزل مي كنند، مانند مكه و منا و عرفات در روز (مناسك، م438، 490، 509 و 510)

1 ـ جايز است; آيات عظام: امام خميني، گلپايگاني، فاضل، مكارم، صافي، نوري، وحيد.

2 ـ بنابر احتياط جايز نيست; آية الله سيستاني، آية الله خامنه اي.

3 ـ جايز نيست; آية الله بهجت.

4 ـ سايبان برداشتن در حال حركت حتي در مكه و منا و عرفات بنابر احتياط جايز نيست، ولي حركت در سايه ثابت مانعي ندارد; آية الله تبريزي.

5 ـ بنابر احتياط جايز نيست مگر در مكّه قديم; آية الله خويي.

34

6 ـ حركت در زير سايبان متحرك، مانند چتر و ماشين مسقّف، بر مرد محرم جايز نيست، ولي حركت در سايه سايبان هاي ثابت، مانند خيمه، منزل و مسجد بلكه سايبان ها و تونل هاي كوتاه مانعي ندارد و اگر هوا آفتابي و باراني نباشد مي تواند از سايبان ها و تونل هاي طولاني نيز بگذرد; آية الله زنجاني.

35

 

15 ـ حد مطاف (مناسك، مسأله 592 و 595)

1 ـ حد طواف در همه اطراف، بين كعبه و مقام ابرهيم است; امام خميني.

2 ـ در فرض امكان، بنابر احتياط، در محدوده كعبه و مقام باشد و در صوت ازدحام، در خارج از اين محدوده هم كافي است; آية الله تبريزي.

3 ـ دورتر از اين حد هم صحيح است; آيات عظام: خويي، خامنه اي، سيستاني، مكارم، نوري، وحيد.

4 ـ دورتر از اين حد هم تا جايي كه متصل به جمعيت طواف كننده باشد اشكال ندارد; آية الله گلپايگاني، آية الله صافي.

36

5 ـ دورتر از اين مسافت (بيست و شش ذراع و نيم) هم اگر تمكن نبوده يا مشقت داشته باشد، كافي است، با مراعات الاقرب فالاقرب بعد از تحقيق و عدم امكان; آية الله بهجت.

6 ـ بين مقام و كعبه است و در طرف حجر اسماعيل ضيق نمي شود و اگر ضرورت عرفي اقتضاي طواف در خارج اين محدوده را بنمايد، با رعايت الأقرب فالأقرب صحيح است; آية الله فاضل.

7 ـ مقدار فاصله مقام و كعبه است و اين مقدار در طرف حجر اسماعيل از بيرون ديوار محاسبه مي شود و كسي كه نمي تواند يا براي او مشقت شديد دارد، نايب مي گيرد و اگر از نايب گرفتن هم معذور است مي تواند در فاصله دورتر طواف كند; آية الله زنجاني.

37