بخش 3

63

فصـل دوم

شهـر مقـدس نـجف

و

كوفه

64

شهر مقدس نجف

شهر مقدس نجف در حاشية فلات غربي عراق و در جنوب غربي بغداد واقع شده است و فاصلة آن تا بغداد160 كيلومتر است. ارتفاع اين شهر از سطح دريا هفتاد متر است و در طول جغرافيايي 44 درجه و 19 دقيقه و عرض جغرافيايي 31 درجه و 59 دقيقه قرار دارد. در80 كيلومتري سمت شمال و شمال شرقي آن شهر كربلا واقع است و در سمت جنوب و غرب آن سرزمين هاي پست جلگة درياچة خشك شدة نجف و شهر«ابي صخير»قرار دارد و فاصلة ابي صخير تا نجف 18 كيلومتر است، در سمت شرق آن شهر كوفه است كه فاصلة آن تا نجف حدود10 كيلومتر است. نجف در زبان عربي به معني مكان مستطيل محصور و بلندي است كه آب نمي تواند آن را فراگيرد و جمع آن «نجاف» است. برخي نيز معني نجف را «تل» يا «تپه» ذكر كرده‌اند. ياقوت حموي در كتاب معجم البلدان مي‌گويد: «نجف نام شهري در پشت شهر كوفه است كه همانند تپه‌اي جلوي سيل را گرفته و اجازه نمي‌دهد كه سيل به سوي شهر كوفه سرازير شود». نجف نام‌هاي ديگري دارد كه دراحاديث وارده از اهل بيت ( عليه السلام ) نيز آمده است، از جمله نام‌هاي متعارف اين شهر: بانقيا، جودي، ربوه، ظهر الكوفه، غريان، وادي السلام، غربي، لسان، طور، غري و مشهد است كه در اين ميان نام هاي نجف، غري و مشهد متداول تر است. معني لغوي«غري» جايي در جاهليت بود كه در آن قرباني مي دادند و «غريان» نام دو بناي صومعه مانند بوده كه در نزديكي قبر حضرت علي ( عليه السلام ) قرار داشتند، اما «وادي السلام» به معني دشت سلامتي است و اين نام در برخي از احاديث اهل

65

بيت ( عليه السلام ) بر اين منطقه اطلاق شده است كه در حال حاضر اين نام بر گورستان معروف شهر نجف اطلاق مي گردد كه آرامگاه بسياري از بزرگان و علماي شيعه مي‌باشد.

برخي را گمان بر اين است كه محل كنوني نجف در گذشته كوه بلندي بوده و فرزند حضرت نوح ( عليه السلام ) آنجا كه مي‌گويد: «سأوي إِلَي جَبَلٍ يْعصِمُنِي مِنَ الْماِء» ⁽¹⁾ «به سوي كوهي پناه مي‌برم كه مرا از طوفان نجات خواهد داد» منظورش همين كوه نجف بوده است كه بعدها به فرمان الهي كوه از بين رفته و به صورت تپه‌اي درآمد و درياي اطراف آن كه «ني» نام داشت خشك شده و به همين علت نام آن «ني جف» شده است. البته نظرية اخير نظرية منطقي و مستدلّي نيست، هرچند كه نبايد فراموش كرد براساس شواهد و قراين تاريخي و باستان شناسي ظاهراً طوفان نوح در همين منطقه اتفاق افتاده است و اين داستان در سنگ نوشته‌هاي سومري، آشوري و بابلي برجاي مانده در بين النهرين، ذكر شده است.

مساحت شهر در حدود 1338 كيلومتر مربع است، خيابان هاي آن پهن و مستقيم و ساختمان هاي آن مرتفع و بازارهاي آن پهن و مرتب است مخصوصاً بازار بزرگ آن «السوق الكبير» كه از باروي شرقي شهر آغاز مي‌شود و تا حرم مطهر حضرت علي ( عليه السلام ) ادامه مي‌يابد.