بخش 1

1

بسم الله الرحمن الرحيم

3

آشنايي با

احكام، اسرار و معارف عمره

(ويژه دانش‌آموزان)

روزبه بركت رضايي

9

بخش اول

آداب سفر عمره

11

«حج» و«عمره» از باشكوه‌ترين برنامه‌هاي عبادي، سياسي و اجتماعي اسلام است و يك دوره كلاس خداشناسي است.

سفر حج انسان را از فقر و نداري بيمه مي‌كند و باعث بخشيده شدن گناهان ميشود.

پيامبر خدا (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) فرمودند : «حاجيان و عمره‌گزاران، ميهمانان خدايند. خداوند ايشان را دعوت كرده و آنان به اين دعوت پاسخ مثبت دادهاند و از خداوند خواسته‌اي داشته‌اند و او عطايشان كرده است.»

يا رب، تو خواندي، آمديم * دل را ستاندي، آمديم

عشق و ولاي كعبه را * بر دل نشاندي، آمديم

يارب ندايت را ز جان * لبيك گويان آمديم

جان را رسانديم، آمديم * در خود نمانديم، آمديم

دل را ز هر وابستگي * يكجا تكانديم، آمديم 1

امام صادق (عليه السلام) نيز فرمودهاند: «حج‌گزار تا زماني كه خودش را به گناه آلوده نكرده، نورانيت حج با او هست.»

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. شعر از استاد جواد محدثي.

12

اگر كسي پيش از سفر، خود را از آلودگي‌ها پاك كند و آگاهانه حج بگزارد، اين سفر بر او تأثير مي‌گذارد و با تحوّل روحي و اخلاقي به ديارش باز مي‌گردد.

اداي حقوق

پيش از حركت و بستن بار سفر، بايد نگاهي به اعمال و كارهاي گذشتة خود بيندازيم كه در كجا كوتاهي كرده و به وظيفة خود عمل نكرده‌ايم و كجاي كارمان درست است؟ كدام عبادت و دستور خدا را انجام نداده‌ايم و از ما «قضا» شده كه بايد آن را جبران و قضا كنيم. اگر مالي از دوستي يا همسايه‌اي نزد ماست و او راضي نيست، آن را به وي برگردانيم. اگر دوستي ، همسايه‌اي قوم و خويشي و يا ناظم و معلّمي از ما دلخور و ناراحت است ، از وي حلاليت بخواهيم. رضايت خواهر، برادر و به خصوص پدر و مادر را جلب كنيم و بر دستانشان، با مهر و محبت بوسه زنيم.

در آغاز سفر، دو ركعت نماز به جا آورده، از خداوند بخواهيم كه ما را در شمار نمازگزاران قرار دهد و در اين سفر معنوي، خوبي ها و هدايت ها و راهنمايي‌هايش را بر ما فرو فرستد.

هنگام خداحافظي، دلها ميشكند و آن لحظه، بهترين لحظة دعا است، پس آن هنگام براي همه دعا كنيم!»

13

سفر را با صدقه آغاز كنيم و براي رفع نگراني خود، «آية الكرسي» ^{( 1 )} بخوانيم.

اخلاق مسافرت

از كارها و تصميمات بسيار مهم در سفر، انتخاب همسفر خوب و نيز رعايت اخلاق و آداب معاشرت با همسفران است.

از كارهايي كه رعايت آنها در سفر بسيار ضروري است، عبارتاند از:

1 . «نظم و هماهنگي»؛ پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) فرمود: «كسي كه با همسفران رفتار بد دارد، با ما نيايد.»

2 . «حسن خلق»؛ فرمودة پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) است كه: «با چهرة گشاده با برادرانت برخورد كن.»

از مصاديق حسن خُلق، داشتنِ صبر، حوصله، گذشت، تواضع، پاكدامني، مهرباني، سازش، مدارا و پرهيز از بيهوده‌گويي، لغو و غيبت است و... .

3 . «مشورت»؛ با مربيان و مسؤولان كاروان در هر مسألهاي مشورت كنيد تا از تجارب آنان بهرهمند گرديد.

4 . «پرهيز از عجله و شتاب»؛ پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) فرمود: «آرامش در كارها، از جانب خدا است و عجله و شتاب از ]كارهاي[ شيطان است.»

5 . «خندهرو بودن با همراهان و همسفران»؛ امام باقر (عليه السلام) فرمود: «خنده رو برخورد كردن با برادر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيات 255 تا 257 سوره بقره را آية الكرسي گويند.

14

مؤمن، پاداش و ثواب دارد و در نزد خداوند عبادت و پرستشي بهتر از شاد كردن و خنداندن ديگران نيست.»

6 . «خدمت به ديگران»؛ امام صادق (عليه السلام) به كسي كه دوستش در مدينه بيمار شده بود، فرمودند: «نشستن تو در كنار او، برتر و بالاتر از نماز خواندن در مسجد است.»

7 . «چشم پوشي از لغزش‌ها و خطاها»؛ سيرة اهل بيت (عليهم السلام) آن بود كه از لغزش‌ها و خطاهاي ديگران چشم مي پوشيدند و يا با تذكر و راهنمايي، اصلاحش مي‌كردند.

8 . «صبر و بردباري در برابر مشكلات و سختي‌هاي سفر»؛

جمال كعبه چنان مي‌دواندم به نشاط

كه خارهاي مغيلان، حرير مي‌آيد

9 . «نوشتن خاطره»؛ شايد چنين سفري در دوران جواني تنها يك‌بار براي ما پيش آيد و معلوم است كه تمام لحظه ها و خاطرات آن، همواره با ما خواهد بود؛ پس چه خوب است كه از اين سفر، يادگاري ماندگار تهيه كنيم و از صحنههايي كه مي‌بينيم، نكته‌هاي آموزنده و به يادماندني كه با آنها برخورد مي‌كنيم، وضعيت مكان‌ها، آثار و احساسي كه در اين سفر داريم، داستان، تحليل وضعيت مسلمانان و... همه را بنگاريم تا ديگران نيز بخوانند و بدانند.

15

بخش دوم

آشنايي با عربستان

17

موقعيت جغرافيايي

عربستان، جزو كشورهاي قارة آسياست كه در منطقة سوق الجيشي و استراتژيك خاورميانه قرار دارد و دو ميليون و بيست و چهار هزار (2024000) كيلومتر مربع مساحت دارد. از شمال با اردن و عراق، از جنوب با يمن و عمان، از شرق با كويت، بحرين، قطر، امارات و خليج فارس هم مرز است و از غرب به درياي سرخ محدود مي‌شود.

آب و هوا

كشور عربستان از خشكترين و گرمترين مناطق دنياست. هواي عربستان در تابستان بسيار گرم و در زمستان معتدل است. در اين كشور حتي يك رودخانة دائمي وجود ندارد و بارندگي نيز بسيار كم است.

پايتخت و شهرهاي مهم اين كشور

پايتخت عربستان، «رياض» است. پس از رياض، جده (پايتخت سابق) مهمترين شهر سياسي اين كشور

18

است و پس از جده، شهر «طائف»، در درجة سوم از اهميت سياسي قرار دارد.

شهرهاي مهم ديگر اين كشور عبارتاند از:

«مكه» و «مدينه»، كه از شهرهاي مهم مذهبي اين كشورند.

«دمام»، «جبيل»، «ينبع» و «جده» از شهرهاي مهم صنعتي و تجاري آن مي باشند.

و«طائف»، «بريده» و«تبوك» از شهرهاي مهم كشاورزي به شمار مي روند.

تقسيمات كشوري

عربستان به سيزده منطقه يا استان تقسيم شده است و در هر منطقه (استان)، اميري به حكم پادشاه نصب مي‌گردد. اين مناطق عبارتاند از :

1 . رياض، 2 . شرقيه، 3 . مكة مكرمه، 4 . مدينة منوره، 5 . حائل، 6 . القصيم، 7 . تبوك، 8 . الباحه، 9 . عسير، 10. نجران، 11 . جوف 12 . جيزان،

13 . الحدود الشمالي.

جمعيت

جمعيت عربستان بيست و دو ميليون (22000000) نفر است كه از اين تعداد، شانزده ميليون بومي و شش ميليون نفر خارجي هستند كه براي كار به اين كشور آمده‌اند.

عربستان، حدود يك و نيم ميليون شيعه دارد كه

19

بيشتر آنان، در مناطق «احساء»، «قطيف»، «ظهران»، و «مدينه» ^{( 1 )} ساكناند.

تقويم، ساعت و پول

تقويم رسمي عربستان بر اساس ماه‌هاي هجري قمري است.

زمان در اين كشور، سه ساعت جلوتر از «گرينويچ» است؛ به اين ترتيب اختلاف ساعت عربستان با ايران در پاييز و زمستان سي دقيقه و در بهار و تابستان (به علت جلو كشيدن ساعتها) يك ساعت و سي دقيقه است.

ساعت كار بيشتر مراكز دولتي از 30/7 تا 30/14 است ؛ البته كاركنان بيشتر شركتها و مؤسسه‌هاي خاص و بانك ها در دو نوبت صبح از 8 تا 13 و عصر 16 تا 19 كار ميكنند ؛ با اين همه، هنگام برگزاري نماز، همة مكان‌هاي دولتي و تجاري تعطيل ميشود.

واحد پول عربستان، «ريال» است. اسكناس‌هاي رايج اين كشور 10، 20، 50، 100، 200 و 500 ريالي مي باشد و سكه‌هاي رايج آن 10، 25 و 50 هلله 2 و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. در مدينه 30 هزار شيعه زندگي مي‌كنند؛ برخي از شيعيان مدينه در منطقة "نخاوله" سكونت دارند. رهبر شيعيان مدينه جناب آقاي شيخ عَمْري است و نمازهاي جماعت در مسجد متعلق به شيعيان برگزار مي‌گردد. حضوريك وعده نماز جماعت مغرب و عشاء در آن مكان خاطره‌اي به ياد ماندني خواهد بود.

2. هر ريال عربستان برابر 100 هلله است.

20

يك ريالي است.

در حال حاضر، يك دلار آمريكا برابر 75/3 ريال سعودي و هر ريال سعودي برابر 250 تومان ايران است.

آداب و رسوم

آداب و رسوم اين كشور آميخته‌اي از سنت‌هاي قبيله‌اي و اسلامي است ؛ اكنون به برخي از آنها اشاره مي‌شود:

ـ مردان، بيشتر لباس سفيد بلند^{( 1 )} ميپوشند و براي پوشاندن سر، از پارچة خط‌دار قرمز يا سفيد استفاده مي‌كنند.

ـ جز علماي مذهبي^{( 2 )} بقية مردم روي سرپوش خود، حلقهاي مشكي^{( 3 )} مي پيچند.

ـ مردم، يكديگر را با نام كوچك صدا مي‌زنند و الفاظي مانند «سيد» و «سيده» نيز به كار ميبرند.

ـ سلام كردن نزد مردم اين كشور لازم و پاسخ به آن واجب شمرده ميشود؛ بهگونهاي كه ورود به هر مكاني بدون سلام، بي ادبي تلقّي ميشود.

ـ دست دادن در هنگام ملاقات، عملي پسنديده و نوعي اظهار محبت و صميميت است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . دشداشه.

2 . شيخ يا مطوع

3 . عقال

21

ـ حضور زنان و دختران در محافل عمومي و حتي مساجد، بسيار كم و محدود است. از اواخر دورة ابتدايي، علاوه بر پوشيدن چادر عربي، پوشاندن دست‌ها و صورت دختران اجباري است.

ـ در ازدواج، به رأي و نظر دختران اهميت زيادي نميدهند و داماد بايد افزون بر مهريه، مبلغ قابل توجهي به پدر عروس بپردازد.

ـ بانوان مجاز به رانندگي خودرو نيستند و استخدام آنان در اداره‌ها و فروشگاه‌ها ممنوع است.

ـ ورزش شتر سواري، اسب سواري، شكار، صحرا نشيني و رقص شمشير مورد علاقة مردم اين ديار است.

ـ نامهاي افراد، بيشتر اسلامي است و در گفت‌وگوهاي روزانه، نام خداوند، شكر، طلب رحمت، روزي، هدايت و عاقبت به خيري، فراوان به گوش مي‌خورد و نفرين و دشنام به يكديگر بسيار كم است.

ـ پخش اذان از منارههاي مساجد، اهميت دادن به نماز و حضور در نمازهاي جماعت، تعطيل كردن بازار به هنگام نماز و حفظ ظواهر اسلامي، از آداب و رسوم نيكوي مردم اين كشور است.

ـ حضور در بازار هنگام نماز و رعايت نكردن ظواهر اسلامي، به خصوص «حجاب» را بسيار زشت و ناپسند مي‌دانند.

ـ راديو و تلويزيون؛ عربستان، داراي سه كانال راديويي و دو كانال تلويزيوني است.

22

نظام آموزشي

مدارس پسرانه و دخترانة عربستان دو نوع است :

دولتي؛ در مدارس دولتي ثبت نام رايگان است.

ملي؛ اين مدارس با دريافت شهريه‌هاي مختلف، از كيفيت بالا برخوردارند.

همچنين، تعدادي مدرسة دخترانه، جهت حفظ قرآن كريم مشغول به كار هستند.

اكنون دوران تحصيل در اين كشور 12 سال است كه به جز پيش دبستاني، به سه مرحلة ابتدايي (از 6 تا 12 سالگي)، متوسطه يا مياني (از 12 تا 15 سالگي)، ثانويه يا دبيرستان (از 15 تا 18 سالگي) تقسيم مي‌شود.

دورة آموزش دبيرستان سه سال است كه بعد از سال اول، دانش آموزان به دو گروه علوم و هنر تقسيم مي شوند؛ البته مدارس صنعتي، بازرگاني و كشاورزي نيز در عربستان وجود دارد كه دانش آموزان پس از طي دورة مياني، مي‌توانند تحصيلات خود را در اين مدارس ادامه دهند.

سال تحصيلي در عربستان از اواخر سپتامبر؛ يعني اوايل مهر آغاز شده و در اواخر ژوئن؛ يعني اوايل تير ماه به اتمام مي‌رسد. سال تحصيلي به دو دورة نيم سال اول و دوم تقسيم مي‌گردد.

عربستان سعودي داراي هشت دانشگاه دولتي است ؛ گفتني است در عربستان كنكور وجود ندارد و معدل دبيرستان، ملاك پذيرش در دانشگاه ها است.

در حال حاضر، 500000 1 پسر و 1300000 دختر در اين كشور مشغول به تحصيل هستند.

23

نظام سياسي

حكومت عربستان به دليل انتساب به سعود، پدر محمد، اولين حاكم اين خاندان ـ كه بر اساس پيمان با محمد بن عبدالوهاب، حكومت نويني پي افكند ـ حكومت «آل سعود» ناميده شد. همچنين بر اساس انتساب به عبدالوهاب آيين مذهبي آن، «وهابيت» ^{( 1 )} لقب گرفت.

ملك عبدالعزيز از پادشاهان آل سعود، در سال 1953م. درگذشت و بنا به وصيت وي، پسرانش به ترتيب سن، به پادشاهي مي‌رسند.⁽²⁾

نظام سياسي عربستان پادشاهي است و رياست هيأت دولت، قوة مقننه و قضاييه، بر عهدة پادشاه مي‌باشد.

نمايندگان مجلس اين كشور را پادشاه انتخاب مي‌كرد و در سال 1383 هجري، مردم نيز براي نخستين بار نمايندگان خود را برگزيدند.

هيأت وزيران 40 نفر عضو دارد كه اين اعضا نيز از سوي پادشاه برگزيده ميشوند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . "وهابيت" گرايشي افراطي و خشك است ؛ سابقة اين آيين به دو قرن قبل بر مي‌گردد و نشانه‌هاي دست استعمار انگليس در تشكيل آن ديده مي‌شود.

حمله به شهر كربلا و به شهادت رساندن زائران سيد الشهدا و غارت حرم آن امام، حملات مكرر به نجف اشرف، تخريب ضريح ائمة بقيع در مدينه و به شهادت رساندن زائران ايراني در سال 1366 شمسي در كارنامة آنان ثبت است.

2 . ملك عبد العزيز، شش پسر داشت كه ملك فهد، چهارمين پسر وي بود كه در سال 1384 شمسي درگذشت. اكنون ملك عبدالله، پنجمين پسر عبدالعزيز، پادشاه عربستان است و ملك سلطان نيز، ششمين پسر و وليعهد مي‌باشد.