بخش 20

بخش هفتم

علوم اجتماعي

(اقتصاد، علوم سياسي، روان‌شناسي، آمار)

فصل اول: بررسي‌هاي عمومي

باهنر، محمدجواد ^[1] (1312 ـ 1360)

حج كنگره عظيم اسلامي، تهران، دفتر مركزي حزب جمهوري اسلامي، چاپ 1، 1360، 24ص، جيبي.

بررسي ابعاد سياسي، اجتماعي، فرهنگي و معنوي مراسم حج است. نويسنده حج را از شعائر عبادي و اجتماعي و شامل ابعاد متنوع و بالاخره پروژه‌اي كامل در جهت سازندگي فرد و جامعه مي‌داند.

خداكرمي‌ زنجاني‌، ابوعلي ^[2]‌

ابعاد گوناگون‌ حج‌ ، قم، دار النشر، چاپ 1، ????، 589ص، وزيري.

بررسي حج از جنبه‌هاي مختلف قرآني، روائي، معنوي، اخلاقي، اجتماعي، سياسي، فقهي، فلسفي، تاريخي است.

رهبر، محمدتقي (متولد 1314)

ابعاد سياسي‌ و اجتماعي‌ حج ‌ ، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1381، 264ص، رقعي.

شابك: 6 ـ 47 ـ 9293 ـ 964

بررسي دو بُعد مهم و حياتي حج يعني بعد اجتماعي و سياسي آن است. نيز به ابعاد فرهنگي و اقتصادي حج اشاره‌اي شده است. كتاب در ده بخش با اين عناوين سامان يافته است: بعد اجتماعي حج؛ امت و امامت در حج؛ حج و مسأله رهبري؛ استمرار ولايت در حج؛ مسأله برائت؛ جامعه توحيدي يا ميقات پابرهنگان؛ حج سازنده جامعه و تاريخ موحدان؛ تأسيس ام‌القري اسلامي؛ امنيت حرمين؛ بعد اقتصادي حج؛ نگاهي به بعد فرهنگي حج.

سبحاني تبريزي، جعفر ^[3] (متولد 1308)

الحج: موسم عبادي و ملتقي سياسي ، تهران، وزارة الارشاد الاسلامي، ????ق/1363، چاپ 1، 1381، 84ص، جيبي.

فروست: نحو قراءه جديد للتاريخ ـ 5

[ حج: كنگره عظيم عبادي، سياسي، اجتماعي . انگليسي]، بي‌جا، بي‌نا، 1363، 31ص.

كتاب به زبان انگليسي است و اطلاعات مأخذشناسي آن به صورت زير است:

Hajj: a megnificent religious, social and political congregation , by Jafar Sobhani, S. L, S. N, 1984, 31p.

صفري‌، احمد (متولد 1334)

چگونه‌ به‌ حج‌ برويم‌؟ راهنماي‌ حج‌ ايرانيان‌ ، اصفهان‌، فرهنگ‌ مردم‌ ‏?‏‏، چاپ 1، ????، 183ص، رقعي.

شابك: 4 ـ 34 ـ 8758 ـ 964

عنوان ديگر: راهنماي‌ حج‌ ايرانيان‌

بررسي ابعاد گوناگون حج، سير تاريخي و تحولات آن در طول قرون گذشته است. همچنين در بخش آغازين، حج از ديدگاه قرآن، پيامبر(ص)، امامان معصوم(ع) و نيز از ديدگاه امام خميني (ره) و مقام معظم رهبري بررسي گرديده است.

فصل دوم: بررسي‌هاي تخصصي

جنبة اجتماعي

اعرجي‌، زهير ^[4] (متولد 1952)

الابعاد الاجتماعية‌ لفريضة الحج‌ ، قم، زهير اعرجي‌، چاپ 1، ????ق‌/ ????، 179ص، وزيري.

فروست: بحوث‌ في‌ علم‌ الاجتماع‌ الاسلامي‌ و نقد النظرية‌ الاجتماعية‌ الغربية ـ ‌??

بررسي ابعاد اجتماعي مراسم حج است. نويسنده مطالبش را ذيل دو بخش تنظيم كرده است: در بخش اول با عنوان «رفتار جمعي در مراسم حج»، انواع رفتارهاي اجتماعي و نظريات مختلف در اين باره بررسي شده است. در بخش دوم نتايج حاصل از رفتارهاي جمعي (اجتماعي) در ابعاد مختلف و از جمله تأثير آن در مراسم حج مورد بررسي قرار گرفته است.

باتمانقليچ، فريور

نظام مشاركت و پيشنهادگيري فراگير احياگر: حج بزرگ ابراهيمي و محمدي راهكار دستيابي به نعمات و بركات بينهايت (دريافت پنج ميليون پيشنهاد مفيد در سال) ، تهران، جمهوري، چاپ 1، 1387، 152ص، وزيري.

شابك: 1 ـ 67 ـ 6973 ـ 964

بررسي موضوع نظام مشاركت و پيشنهادگيري فراگير احياگر در حج و نيز جنبه‌هاي قرآني و اجتماعي و فلسفه و عرفان حج است. به عقيده نويسنده اگر هر زائري كه راهي خانه خدا مي‌شود يك پيشنهاد مفيد از شهر خود به همراه بياورد در اين صورت حداقل پنج ميليون پيشنهاد در سال در زمينه‌هاي گوناگون در خانه خدا جمع‌آوري و تقديم همه مسلمانان و مردم جهان خواهد شد. بر اين اساس يك حركت عظيم اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و سياسي در جهان اسلام و دنيا آغاز مي‌گردد.

سادئي، علي

تحليل مردم‏شناختي حج براساس مناسك گذر ، تهران، شلاك، چاپ 1، 1386، 136ص، وزيري.

شابك: 3 ـ 80 ـ 7662 ـ 964 ـ 978

بررسي حج از نگاه مردم‏شناختي و نيز بررسي احكام و اعمال حج از منظر جامعه‌شناختي است. نگارنده مناسك حج را از ديدگاهي مردمي، به صورتي گزارشي ارائه كرده است. وي آيين و مراسم حج را همراه با اسرار هريك از اعمال بيان مي‌كند. هم‌چنين موقعيت جغرافيايي و پيشينه‌ي تاريخي عربستان و پيدايش دين اسلام را در آن‌جا بررسي و به انواع ميقات‌ها و انواع حج اشاره مي‌كند. در بخش پاياني نيز مراحل سه‌گانه‌ي مناسك گذر در حج ـ گسستن، عبور و پيوستن ـ را تشريح مي‌نمايد. چگونگي انجام مراسم حج و تحليل مردم‌شناختي از مراسم حج از ديگر موضوعات كتاب است.

سبزوارزاده، علي

حج ، بي‌جا، بي‌نا، بي‌تا، 263ص.

عنوان‌ روي‌ جلد: حج‌ زيباترين‌ روح‌ همبستگي‌ .

عباسي‌مقدم ، مصطفي

نسيم تفاهم: راهبردها و روشها ، به كوشش اداره كل فرهنگي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، تهران، فقاهت، چاپ 4، 1387، 36ص، پالتويي.

شابك: 8 ـ 37 ـ 7911 ـ 964

فروست: سلسله كتب آموزشي ويژه عمره دانشجويي(1)

بررسي اعمال و مناسك حج از نظر همگرايي اجتماعي و تقريب جوامع و اقشار مسلمان به يكديگر است. اين نوشتار در صدد ايجاد آمادگي براي زائران دانشجويي است كه به سفر حج مي‌روند و با اقوام و ملل گوناگون به گفت‌وگو مي‌نشينند. مؤلف كتاب را در سه فصل مقدمات تفاهم، استراتژي تفاهم، روش‌ها و ابزارهاي تفاهم تدوين كرده است. در بخش مقدمات تفاهم اين عناوين مورد بحث قرار گرفته است: اهميت گفت و گو و ارتباط ميان مسلمانان، اجتماع حج، تجلي همگرايي اسلامي، پيشتازي تشيع در همه عرصه‌ها، آرايش جبهه فرهنگي. ضرورت شناخت مخاطبان و ديدگاههاي آنان، اولويت طرح مباحث سياسي و اجتماعي نسبت به مباحث عقيدتي، تأكيد بر وحدت و تفاهم راهبردي به جاي وحدت عقيدتي، اولويت تبليغ عملي مباحثي هستند كه در بخش مربوط به استراتژي تفاهم بحث شده‌اند.

جنبة سياسي

ابوبصير

حج و انقلاب ، تهران، اوج، چاپ 1، ‎????، ‎??? ص.

بررسي حج از منظر تأثير آن در پيشبرد اهداف و خط‌مشي انقلاب اسلامي ايران است.

حسيني‌نسب‌، سيدرضا

شيعه پاسخ مي‌دهد ، ويرايشِ علي ورسه‌اي، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 248ص، جيبي.

بررسي حج از منظر تأثيرات سياسي آن است. در موسم حج، بسياري از زائران خانه خدا كه از يك سو با انقلاب اسلامي آشنا گرديده و از سوي ديگر تبليغات سوء دشمنان، ذهن آنها را مشوب كرده، به هنگام ملاقات با حجّاج ايراني، پرسش‌هايي را مطرح مي‌كنند. به منظور پاسخگويي به اين نياز، قسمت اعظم اين پرسش‌ها ـ كه غالباً جنبه ديني و فرهنگي دارد ـ در اين كتاب جمع‌آوري و پاسخ داده شده است.

حوزه‌ نمايندگي‌ ولي‌ فقيه‌ در امور حج‌ و زيارت‌

اهميت حفظ وحدت در كنگره اسلامي حج ، بي‌جا، نشر مشعر، بي‌تا، 23ص، رقعي.

بررسي حج از نظر تأثيرات سياسي آن است. در اين نوشتار، اهميت حفظ وحدت در مراسم حج بر اساس آيات قرآن و بيانات برخي از انديشمندان اسلامي از جمله امام خميني،مقام معظم رهبري و شهيد مطهري بيان شده است.

خامنه‌اي، سيدعلي، رهبر جمهوري اسلامي ايران ^[5]

[پيام مقام معظم رهبري به حج در سال 1996م ]، تهران، مجمع جهاني اهل‌بيت عليهم السلام، چاپ 1، 1996م، 20ص، جيبي. تركي استانبولي.

حديث العزة: نداءات الامام السيد علي الحسيني الخامنئي ولي امر المسلمين و قائد الثورة الاسلامية الي حجاج بيت‌الله الحرام ، ترجمه محمدعلي آذرشب، تهران، رابطة الثقافة و الطلاقات الاسلامية، ‎1417ق، 234ص.

شابك: 0 ـ 018 ـ 472 ـ 964

عنوان ديگر: نداءات الامام السيد علي الحسيني الخامنئي ولي امر المسلمين و قائد الثورة الاسلامية الي حجاج بيت‌الله الحرام .

سخن ‌يار (34): بيانات رهبر معظم انقلاب در ديدار مسئولان و كارگزاران حج ، به كوشش هادي قبادي، تهيه و تنظيم معاونت فرهنگي سازمان اوقاف و امور خيريه، تهران، اسوه، چاپ 1، 1387، 30ص، رقعي.

عنوان ديگر: بيانات رهبر معظم انقلاب در ديدار مسئولان و كارگزاران حج .

صحيفه‌ حج‌: مجموعه‌ سخنان‌ و پيامهاي‌ مقام‌ معظم‌ رهبري ، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، ????، 360ص، وزيري.

شابك: 7 ـ 39 ـ 7635 ـ 964

عنوان ديگر: مجموعه‌ سخنان‌ و پيامهاي‌ مقام‌ معظم‌ رهبري .

مجموعه سخنان و پيام‌هاي مقام معظم رهبري حضرت آيت‌الله خامنه‌اي درباره مراسم حج و ابعاد مختلف آن است. اولين پيامي كه از مقام معظم رهبري در اين مجموعه آمده مربوط به پيام ايشان در تيرماه 1368 به حجاج بيت‌الله الحرام و آخرين پيام چاپ شده در اين جلد، مربوط به پيام ايشان در 18 بهمن 1381 خطاب به زائران خانه خدا است. نمايه‌اي موضوعي نيز در آخر كتاب آمده كه در سهولت استفاده از كتاب مؤثر است.

منشور تداوم انقلاب: پيام رهبر انقلاب اسلامي حضرت آيةالله خامنه‌اي به مناسبت ايام حج ذيحجه ‎1409 ، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ 1، ‎1368، 32ص.

عنوان ديگر: پيام رهبر انقلاب اسلامي حضرت آية‌الله خامنه‌اي به مناسبت ايام حج ذيحجه ‎ 1409 .

خميني، سيدروح الله ^[6] (1281 ـ 1368)

الامام‌ الخميني‌ و مؤتمر الحج‌ العالمي‌ ، تهران، وزارت‌ ارشاد اسلامي‌، چاپ 1، ????ق‌/ ????، 77ص، رقعي. عربي.

اين مجموعه، ترجمه عربي بخشي از پيام‌هاي امام خميني خطاب به زائران بيت‌الله الحرام در كنگره عظيم حج است. اين پيام‌ها طي سال‌هاي 1400 تا 1403 قمري صادر شده است.

البيان‌ التاريخ‌ للامام‌ الخميني‌ الموجه‌ الي‌ حجاج‌ بيت‌ الله‌ الحرام‌ عام‌ ???? هجري ، ترجمه‌ القسم‌ الخارجي‌ لاذاعة الجمهورية الاسلامية‌ في‌ ايران‌؛ المصحح‌ مجله‌ صوت‌ الوحدة‌ الاسلامية‌، تهران، مؤسسه‌ الفكر الاسلامي‌، ????ق‌/ ????، 23ص.

عنوان‌ اصلي‌: پيام‌ تاريخي‌ حضرت‌ امام‌ خميني‌ به‌ حجاج‌ بيت‌ الله‌ الحرام‌ در سال‌ ???? هجري‌ .

توشه حج: رهنمودهاي امام خميني به روحانيون كاروانهاي حج و عمره، به كوشش محمدرضا حشمتي، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام خميني (ره)، چاپ 1، 1388، 58ص، پالتويي.

شابك: 0 ـ 055 ـ 212 ـ 964 ـ 978

عنوان ديگر: رهنمودهاي امام خميني(س) به روحانيون كاروانهاي حج و عمره .

گزيده‌اي از سخنان امام خميني خطاب به روحانيون كاروانهاي حج است. عناوين برخي از موضوعات بدين قرار است: اخلاق در حج، حقيقت لبيك، توجه به شئونات قرآن، آموزش صحيح احكام، وحدت در حج، توجه به فلسفه حج، جهات معنوي و عرفاني حج، روشنگري در حج، رسالت روحانيت.

الحج‌ في‌ احاديث‌ و بيانات‌ الامام‌ الخميني، تهران‌، مؤسسه‌ تنظيم‌ و نشر تراث‌ الامام‌ الخميني، الشؤون‌ الدولية‌، چاپ 1، ????، 218ص.

شابك: 1 ـ 216 ـ 335 ـ 964

عنوان‌ اصلي‌: حج‌ در كلام‌ و پيام‌ امام‌ خميني‌ .

گزيده‏اي از كلمات و پيام‏هاي امام خميني در رابطه با حج است كه شامل اين عناوين است: جايگاه و ابعاد معنوي حج؛ ابعاد اجتماعي حج؛ وصيت امام خميني در زمينه حج؛ حج و كشتار خونين حجاج در سال 1366 و سخنان امام خميني در رابطه با حج ابراهيمي.

الحج‌: موتمر عبادي‌ ـ سياسي: مجموعه‌ خطابات‌ و نداآت‌ الامام‌ الخميني، ترجمه‌ مركز الحج‌ للدراسات‌ و النشر، تهران، مركز الحج‌ للدراسات‌ و النشر، چاپ 1، ????ق‌ /1366، 300ص، رقعي.

عنوان ديگر: مجموعه‌ خطابات‌ و نداآت‌ الامام‌ الخميني .

مجموعه سخنان و پيام‌هاي حضرت امام خميني درباره مسائل حج مي‌باشد. اين كتاب در برگيرنده سخنراني‌ها و پيام‌هاي امام خميني از سال 1349 هجري شمسي تا سال 1364 مي‌باشد كه معظم له درباره «حج» بيان و صادر فرموده‌اند.

حج ابراهيمي در پيام‏هاي امام خميني (ره)، به كوشش رسول سعادتمند [7]، قم، تسنيم، چاپ 1، 1385، 264ص، رقعي.

شابك: 5 ـ 13 ـ 5864 ـ 964

مجموعه پيام‌هاي امام خميني در سال‌هاي مختلف است كه به مناسبت مراسم حج صادر شده‌اند. چهارده پيام در اين مجموعه موجود است كه اولين آنها مربوط به سال 1349 و موضوع آن هشدار به مسلمين جهان درباره فلسطين و افشاي جنايتهاي رژيم پهلوي است و آخرين پيام مربوط به 29 تير 1367 و موضوع آن سالگرد كشتار خونين مكه و قبول قطعنامه 598 است.

حج: اجتماعي، سياسي و عبادي امام خميني ، به كوشش مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره)، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره)، بي تا، 171ص، وزيري.

شابك: 7 ـ 227 ـ 335 ـ 964

حج اجتماعي اور سياسي عبادت ، به كوشش مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره)، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره)، 1414ق، 200ص، وزيري، زبان اردو.

شابك: 7 ـ 227 ـ 335 ـ 964

عنوان‌ اصلي‌: حج‌ از ديدگاه‌ امام‌ خميني .

حج در كلام و پيام امام خميني ، تهران، مؤسسه‌ تنظيم‌ و نشر آثار امام‌ خميني‏?‏‏، چاپ 1، 1371، 179ص، وزيري.

عنوان‌ روي‌ جلد: حج‌ در كلام‌ و پيام‌ امام‌ خميني‌ .

چاپ ديگر

تهران، كوثر، چاپ 2، بي‌تا، 179ص، وزيري.

مجموعه موضوع بندي شده رهنمودهاي امام خميني در زمينه حج است. اين رهنمودها در سخنراني‌ها و پيام‌هاي آن حضرت در مناسبت‌هاي گوناگون پيش و پس از پيروزي انقلاب اسلامي منعكس گرديده است. در بخش‌ها و فصل‌هاي جداگانه موضوعات جايگاه حج، ابعاد معنوي اجتماعي و سياسي حج، و فلسفه اعمال حج مورد بررسي قرار گرفته است.

دور الحج في المسيرة التاريخيه دراسة لآراء الامام الخميني في قضايا الحج ، به كوشش محمد علي حسين، تهران، بنياد بعثت، چاپ 1، ‎1402ق، 49ص، رقعي.

فروست: قضايا الجمهورية الاسلامية؛ 8

بررسي برخي از ديدگاه‌هاي امام خميني درباره ابعاد مختلف حج است.

رهنمودهاي‌ حضرت‌ امام‌ خميني‌ به‌ زائران‌ بيت‌الله‌ الحرام‌ ، به كوشش محمود كارآموزيان‌ [8]، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، ????، 107ص، پالتويي.

شابك: 2 ـ 22 ـ 7635 ـ 964

گزيده‌اي از پيام‌هاي امام خميني به ميهمانان خانه خدا است. اين پيام‌ها ذيل 52 عنوان طبقه‌بندي شده است. برخي از اين عناوين عبارت‌اند از: توصيه‌ها و راهكارها، لزوم فراگيري مسائل حج، انجام شايسته‌ي حج، بايدها و نبايدها، توجه به موقعيت كشور، بهره‌برداري از حج، اهداف سفر، انواع حج، بعد سياسي و وظيفه‌ي حجاج، آداب حضور، دستورالعمل اجتماعي حج، شيوه‌ي برخورد با ديگران، جماعات اهل سنت، وظايف نمايندگي ولي‌فقيه، آمريكا و اسرائيل، فلسفه زيارت.

رهنمودهاي حضرت امام خميني به روحانيون محترم كاروان‌ها ، به كوشش محمود كارآموزيان، تهران، نشر مشعر، بي‌تا، 48ص، پالتويي.

گزيده‌اي از پيام‌ها و بيانات امام خميني درباره وظايف روحانيون در سفر حج است.

صحيفه‌ حج‌، به كوشش معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبري، تهران، نشر مشعر، جلد اول، چاپ 1، 1382، 360ص، وزيري.

شابك: 0 ـ 40 ـ 7635 ـ 964

مجموعه سخنان و پيام‌هاي امام خميني درباره مراسم حج است. اولين پيام اين مجموعه مربوط به پيام امام خميني در بهمن 1349 به زائران بيت‌الله الحرام به مناسبت برگزاري مراسم حج است كه موضوع آن هشدار به مسلمانان جهان در مورد فلسطين و افشاي جنايت‌هاي رژيم شاه است. همچنين آخرين پيام مربوط به پيام امام خطاب به ملت ايران در 29 تير 1367 است كه به مناسبت سالگرد كشتار خونين مكه و قبول قطعنامه 598 صادر شده است. در آخر كتاب نمايه‌اي موضوعي نيز آمده كه بر كارآمدي و سهولت استفاده از آن افزوده است.

فرياد برائت ، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ 1، 1366، 32ص، وزيري.

اين نوشتار، متن پيام امام خميني به حجاج بيت‌الله الحرام در مرداد ماه 1366(ذيحجه 1407ق) است. تصوير دستخط حضرت امام نيز آمده است.

[كنگره‌ عبادي‌ سياسي‌ حج ‌]، گردآوري‌ مركز تحقيقات‌ و انتشارات‌ حج‌، تهران، مركز تحقيقات‌ و انتشارات‌ حج‌، چاپ 1، 1988م/1367، 229ص، انگليسي.

عنوان اصلي:

Politico ـ religious congregation of Hajj

كنگره‌ عبادي‌ سياسي‌ حج‌: مجموعه‌ سخنان‌ و پيامهاي‌ امام‌ خميني ‌ ، گردآوري‌ مركز تحقيقات‌ و انتشارات‌ حج‌، تهران، مركز تحقيقات‌ و انتشارات‌ حج‌، چاپ 1، ????ق‌/ ????؛ جلد دوم، 1409ق/1367.

امام خميني طي سالياني دراز با سخنراني‌ها و پيام‌هاي بسيار مهم، رهنمودهاي ارزشمند خود را درباره ابعاد مختلف مراسم حج بيان نمودند كه در اين مجموعه گرد آوري شده است. پيام هاي امام به حجاج ايراني، ديدار با روحانيون كاروان‌ها، سخنراني‌هاي امام در عيد قربان از جمله مواردي است كه در اين مجموعه آمده است. اولين پيام اين مجموعه مربوط به پيام امام به زائران بيت‌الله الحرام در بهمن 1349 و آخرين پيام آن، پيام امام به حجاج در تير 1367 است.

لوح‌ زرين‌ انقلاب‌: پيام‌ حضرت‌ امام‌ خميني‌ به‌مناسبت‌ سالگرد فاجعه‌ خونين‌ مكه‌ و حجاج‌ بيت‌ الحرام‌ ، به كوشش واحد روابط عمومي‌ ستاد مركزي جهاد سازندگي، تهران، جهاد سازندگي، چاپ 1، 1367.

پيام امام خميني به مناسبت كشتار زائران ايراني در سال 1366 توسط دولت آل‌سعود است. از نگاه اين پيام، تمامي تقصيرها متوجه دولت سعودي است. و اين دولت رفتاري انجام داده كه با هيچ سند و مدركي توجيه نمي‌شود بلكه قواعد و احكام شرعي به روشني آن را محكوم مي‌كند.

منشور انقلاب:پيام امام به حجاج بيت الله الحرام ، بي‌جا، بي‌نا، چاپ 1، 1366، 36ص، وزيري.

پيام‌ امام خميني به زائران خانه خدا، مسلمانان و مستضعفان جهان در ذيحجه 1407 قمري است. در اين پيام مقولاتي چون عشق و عرفان الهي تا مقام شامخ نبوت و ولايت و قرآن و عترت، وحدت اسلامي، جهاد و شهادت و هجرت به وحدت اسلامي، قيام بر ضد مستكبران، رسالت و روح حج، برائت از مشركان، عظمت و ابعاد انقلاب اسلامي، حمايت از مستضعفان و مسلمانان مظلوم فلسطين و... آمده است.

خامنه‌اي، سيدمحمد ^[9] (متولد 1314)

حج از نگاه‌ حقوق بين‌الملل ، تهران، انتشارات مؤسسه كيهان، چاپ 1، ‎????، 339ص، رقعي.

بررسي اهميت جهاني حج و مقايسه مسائل حج فقه اسلامي با
حقوق بين‌الملل است. نويسنده، محققان و دانشمندان اسلامي را به
مطالعه و بررسي ابعاد گوناگون اين فريضه مهم وا مي‏دارد. اين كتاب با استفاده از نوانديشي‏هاي مسلمانان و حقوقدانان اسلامي و همچنين با ارائه منابع اسلامي، كوشيده است كه دريچه‏اي نو به اين فريضه الهي
بگشايد. مؤلف، انگيزه نخستين خود را در اين كار، جلب نظر كارشناسان حقوق و روابط بين الملل به اين نهاد كارساز و مفيد، عنوان مي‏كند
و در مقدمه اهداف ديگر خود را در اين بررسي چنين برمي‏شمارد:
1 ـ آشنايي بيگانگان با ايدئولوژي و حقوق و ديدگاههاي اسلامي ـ اجتماعي حج؛ 2 ـ آشناسازي بيشتر مسلمانان با حج و منافع آن؛
3 ـ استقلال و حاكميت بين‏المللي حج و حقوق ملل اسلامي؛ 4 ـ نزديك كردن ملت‌ها و دولت‌هاي مسلمان با يكديگر و ايجاد يك اتحاديه جهاني مسلمانان. در اين تحقيق، حج عمل سياسي ـ اجتماعي، تكليف الهي
و بين‏المللي، جلوه‏اي از جهاد، مجموعه‏اي از شعائر ديني، اعلان رسمي برائت از شرك و مجمع رسمي براي تمامي ملل مسلمانان، معرفي شده است.

دبيرخانه‌ دائمي‌ كنگره‌ بررسي‌ قداست‌ و امنيت‌ حرم‌

المضيف‌ الخصم‌: رسالة المثقفين‌ الايرانيين‌ الي‌ جميع‌ المفكرين‌ و اساتذه‌ الجامعات‌ في‌ العالم‌، الامالة الدائمة للمؤتمر العالمي‌ لبحث‌ قداسة‌ الحرم‌ و امنه ، قم، الحج، چاپ 1، 1363، 35ص.

متن نامه‌ي بيانيه‌گونه‌ي انديشمندان فرهنگي ايران خطاب به متفكرين و استادان دانشگاه‌هاي جهان به مناسبت حادثه حج خونين سال 1366 شمسي است. اين بيانيه با عنوان دشمني ميزبان با حجاج ميهمان به كنگره جهاني امنيت و قداست حرم عرضه شده است. محتواي آن گزارشي از تجاوز دولت سعودي به حقوق حجاج و كشتن آنها است.

دوست‌محمدي‌، هادي

حج‌ باشكوهترين‌ تجلي‌ وحدت‌ ، تهران، سازمان‌ تبليغات‌ اسلامي‌، مركز چاپ‌ و نشر، چاپ 1، ????، 217ص.

سباعي‌، كاظم‌

الحج‌ وحده‌... و انتضار ، تهران‌، مدرسي‌، ???? ق‌/ ????، 84ص.

ضياءآبادي، سيدمحمد (متولد 1309)

حج اكبر برائت از مشركين ، تهران، بهاران، چاپ 1، 1380، 26ص، رقعي.

شابك: 9 ـ 4 ـ 93422 ـ 964

الضيقه، حسن

دور دراسة ظاهرة الحج في تدعيم الفكر الاسلامي في مواجهة المناهج الغربية المعاصرة ، تهران، مؤسسه الحج، چاپ 1، 1405ق، 40ص، پالتويي.

بررسي فلسفه حج و نيز برخي از ابعاد سياسي اجتماعي آن است.

علم‌الهدي، جواد ^[10] (متولد 1310)

حج تجلي‌گاه توحيد: بحثي در فلسفه عبادي سياسي حج به ضميمه فرهنگ لغات حج ، قم، رسول اعظم(ص)‏?‏، چاپ 1، ????، 456ص، وزيري.

شابك: 5 ـ 1 ـ 90694 ـ 600 ـ 978

عنوان ديگر: بحثي در فلسفه عبادي سياسي حج به ضميمه فرهنگ لغات حج .

عميد زنجاني‌، عباسعلي‌ (متولد 1316)

در راه‌ برپائي‌ حج‌ ابراهيمي ، تهران، وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامي‌، سازمان‌ چاپ‌ و انتشارات‌، چاپ 1، ????، 181ص، رقعي.

چاپ ديگر

تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1375، 223ص، رقعي.

بررسي جنبه‌هاي سياسي حج است. در ميان مراسم عبادي ـ سياسي اسلام، حج از جمله كانون‌هاي قدرت‌زا و اهرم‌هاي انتقال نيرو است كه مي‌تواند قدرت لازم را براي جهاني‌كردن رسالت اسلام و رهانمودن مسلمانان از سلطه استكبار جهاني به وجود آورد. البته وقتي كه روح حج، حاكم بر مراسم حج باشد. كتاب حاضر گامي است در جهت تحقق اهداف حج و شناخت راهكارهاي نيل به آن هدف. برخي ازمباحث اين كتاب از اين قرار است: بررسي فلسفه حج، بازگرداندن حج به شيوه ابراهيمي، فلسفه سياسي برائت از مشركان، تحقيق درباره جدال ممنوع در حج و حرم و آينده آن. اين كتاب پيشتر به صورت مقالاتي در سمينارهاي گوناگون ارائه شده است.

غلامي ‌ماياني، ابوالقاسم (متولد 1347)

حج: مظهر وحدت ، تهران، انديشه معاصر، چاپ 1، ???8، 156ص، وزيري.

شابك: 3 ـ 4 ـ 90314 ـ 600 ـ 978

بررسي ابعاد مختلف حج است. فصل اول به آشنايي با عربستان، مكه و آثار تاريخي آن اختصاص يافته است. در فصل دوم آداب سفر و زيارت بيان شده است. در فصل سوم برخي احادث معصومين(ع) درباره ابعاد مختلف فريضه حج آمده و در فصل چهارم ابعاد سياسي حج مورد بررسي قرار گرفته است. در ادامه حج از منظر قرآن بررسي شده و در فصل پاياني با عنوان «حج وادي وحدت»، بعد معنوي و عرفاني حج در مسير كمال انسان بررسي شده است.

نائيني‌، محمدحسن‌

حج‌، يا، كنگره‌ جهاني‌ مسلمين‌: برگزيده‌اي‌ از ويژگيهاي‌ حج‌ ، ترجمه‌ محمدباقر فالي‌، قم، كتابفروشي‌ حضرت‌ مهدي ‌(عج‌)، چاپ1، 1363، 240ص.

عنوان‌ اصلي‌: روائع‌ مختاره‌ من‌ الحج ‌.

عنوان‌ از روي‌ جلد: برگزيده‌اي‌ از ويژگيهاي‌ حج‌ .

ورعي، سيدجواد (متولد 1328)

مباني ديني و سياسي برائت از مشركان ، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1379، 166ص، پالتويي.

شابك: 3 ـ 74 ـ 6293 ـ 964

بررسي برخي جنبه‌هاي سياسي حج است. برائت از مشركان از
اجزاي تفكيك‌ناپذير مراسم عبادي ـ سياسي حج ابراهيمي است.
كتاب حاضر تلاشي است در جهت تبيين مباني ديني و سياسي اين اصل مسلم. بخشي از اين نوشتار پيشتر به صورت مقاله تحت عنوان «مباني ديني برائت از مشركان» در فصلنامه ميقات حج منتشر شده است. نوشته حاضر نگرشي جامع و با تجديد نظر در پاره‌اي از محورهاي آن مقاله است كه در دو بخش «مباني ديني» و «مباني سياسي» برائت از مشركان و يك خاتمه كه به پاسخگويي پاره‌‌اي از اشكالات و شبهات پرداخته تدوين يافته است.

وزارت‌ ارشاد اسلامي‌، اداره‌ كل‌ انتشارات‌ و تبليغات‌

حج‌ و انقلاب‌ اسلامي‌ ، تهران، وزارت‌ ارشاد اسلامي‌، اداره‌ كل‌ انتشارات‌ و تبليغات‌، چاپ 1، 1362، 213ص، رحلي.

مجموعه‌اي از چندين مطلب درباره حج است از جمله: خلاصه‌اي از مناسك حج؛ معرفي مشاهد مكه و مدينه؛ و نقش انقلاب اسلامي ايران در حج. همچنين به همراه مطالب تصاويري مرتبط با مباحث ياد شده جهت تبيين بهتر آمده است.

جنبة اقتصادي

توانائيان فرد، حسن ^[11] (متولد 1322)

اقتصاد حج، بهره‏وري در آموزشهاي حج ، تهران، چاپخش، چاپ 1، 1377، 497ص، رقعي.

شابك: 6 ـ 02 ـ 5541 ـ 964

عنوان ديگر: بهره‌وري در آموزش‌هاي حج .

بررسي جنبه‌هاي اقتصادي حج است. در اين كتاب، با نگرشي اقتصادي به حج، از زاويه بهره‌وري نشان داده شده كه بيش از دويست آموزش مي‌توان از ابعاد مختلف حج استخراج كرد كه اگر در محيط كار اعم از كارخانه، اداره، مزرعه و خانه به آنها عمل شود، بهره‌وري ارتقا پيدا مي‌كند. اين آموزش‌ها از متن آيات، احاديث و مسائل فقهي حج استخراج شده است.

جنبة روان‌شناسي

افروز، غلامعلي (متولد 1329)

حج چيست؟ حاجي كيست؟: مباني روان‌شناختي و تربيتي ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ 1، 1383، 24ص، پالتويي.

شابك: 3 ـ 074 ـ 476 ـ 964

بررسي حج از منظر روان‌شناسي و روان‌شناختي است. نگارنده در اين كتابچه از جنبه‌هاي رواني حج، نيز نكته‌هاي تربيتي حج از منظر فرهنگ اسلام سخن مي‌گويد. به گفته وي: كسي كه به سفر عرشي حج مي‌انديشد، احساس مي‌كند كه به دنياي ديگري عزيمت مي‌كند؛ بايد از وابستگي دنيوي رها شود، از دغدغه‌هاي خاطر و نگراني‌هاي حاصل از پيوندهاي اجتماعي و تعامل و داد و ستدهاي بين فردي آزاد گردد، تا با دلي آرام و قلبي مطمئن، راحل ديار توحيد شود.