بخش 11

251

وي از دوستان درخواست كرد ملاحظاتي را كه نسبت به اوضاع دارند، مكتوب بنويسند و به وي بدهند تا او پيگيري كند. هيأت ايراني در پايان هدايايي از صنايع دستي ايراني به رييس دادگستري مدينه دادند.

آقاي دكتر عبدالكريم بي آزار شيرازي، پس از اين ديدار، نامه اي مفصل به عربي در پنج صفحه براي شيخ صالح عبدالرحمن المحيميد نوشت. اين نامه در پاسخ به درخواست وي براي ارائه طرح هاي پيشنهادي در زمينه بهبود مسائل و مناسبات فيمابين و آنچه كه به اين امر كمك مي كند، نوشته شده است. پيشنهاد انعقاد مؤتمرها و همايش هاي علمي مشترك، تلاش براي كاهش فشار بر شيعيان امامي در مسجد النبي و ساير اماكن و برخوردهاي اخلاقي تر با زائران شيعه، جلوگيري از نشر كتابهايي كه آتش فتنه و تعصب را ميان مسلمانان شعلهور مي سازد. رعايت حقوق اقليتهاي مذهبي; مانند شيعه در عربستان و اجازه تعليم و تعلّم براي آنان، بر اساس مباني فكري و متون درسي خود آنان; از جمله پيشنهادهايي است كه در اين نامه طرح شده است.

برخي از اشعار موجود كتيبه هاي حجره شريفه

دور تا دور حجره شريفه، قصيده معروف، به صورت كتيبه آمده كه شانزده بيت و منسوب به عبدالحميد عثماني است. بيشتر ابيات آن را، به دليل آنكه محتوايش اشاره به شفاعت پيامبر است، محو كرده اند. در حال حاضر سه بيت موجود كه با خط مخصوصي نوشته شده، خوانده مي شود; از جمله اين ابيات، بيتي است كه در بالاي درِ خانه حضرت زهرا(عليها السلام) نوشته شده و چنين است:

فمدحه دأبي مدي عمري *** و حبّه عند رب العرش مستندي

همچنين روبروي سكوي اصحاب صفه (سكوي آغاوات) اين بيت نوشته شده است:

ربّ العرش تعالي الله خالقه *** فمثله في جميع الخلق لم أجد

نيز از قصيده برده بوصيري، بيتي روي قفل درِ منسوب به بيت حضرت زهرا(عليها السلام) در

252

دو طرف قفل (هر كدام يك مصرع) آمده است:

هو الحبيب الّذي ترجي شفاعته *** في كلّ هول من الأهوال مقتحم

در سمت قبله حرم و برابر قبر رسول الله(صلي الله عليه وآله) دو بيت; هر كدام روي يك ستون نوشته شده و چنين است:

يا خير من دفنت في القاع أعظمه *** فتاب من طيبهنّ القاع و الاُكَم

نفسي الفداء لقبر أنت ساكنه *** فيه العفاف و فيه الجود و الكرم

جديدترين تغييرات در اماكن متبرّك

طي دو سال اخير، مسجد بنوقريظه و مسجد علي بن جعفر عريضي، تخريب و زمين آن صاف و هموار شده است. طبق اخبار رسيده، محدوده مسجد، با آجرچيني معين شده و زائران در آنجا نماز مي خوانند. طبق نقل حجت الاسلام والمسلمين رضواني (كه چند سالي است دفتر بعثه مقام معظم رهبري را، در ايام عمره، در مدينه اداره مي كند) به نقل از آقاي عمري، پس از تخريب مسجد علي بن جعفر عريضي، جنازه تازه اي يافت شده و در بالاي قبور ائمه(عليهم السلام) دفن كرده اند. آقاي رضواني گفتند: من از افراد ديگري هم شنيدم; از جمله از يك راننده تاكسي با نام موسي شنيدم كه مي گفت دوستي در معسكر دارم كه دو جنازه تازه در آنجا ديده بود. بعدها از آقاي شهرستاني شنيدم كه از شيخي نقل كردند كه او هم گفته بود: دوست من جنازه را ديده و به آن دست زده است.

تغيير عمده در بخش مساجد فتح، در حال انجام است. از اين مساجد كه شش عدد بود، مسجد ابوبكر و عمر طي چند سال اخير كاملاً تخريب شده و در حال حاضر، مسجد فتح، مسجد سلمان، مسجد امام علي(عليه السلام) و مسجد فاطمه زهرا(عليها السلام) باقي مانده است. درِ مسجد اخير كاملاً مسدود شده است.

در عوض، در دامنه كوهي كه در حاشيه اين مساجد بود، با تراشيدن كوه، فضاي باز بزرگي پديد آمده و مسجد عظيمي در حال ساخت است. در حال حاضر (موسم حج تمتّع 1382ش.) سفت كاري مسجد تمام شده و انتظار مي رود كه تا سال آينده ساختمان آن پايان يابد.

253

اينكه پس از افتتاح آن مسجد، ساير مساجد باقي مانده، پايدار خواهد ماند يا نه، خبري در دست نيست. انتظار مي رود (و اميد چنان است) كه اين مساجد هم در همان حجم كوچك خود بازسازي شده و مورد استفاده باشد. دست كم اين قاعده مي بايست در باره مسجد فتح الزاماً رعايت شود. حساسيت موجود در باره مسجد امام علي(عليه السلام) و فاطمه زهرا(عليها السلام) بيم از بين بردن آنان را تقويت مي كند.

همچنين با نصب تابلوهايي حدود حرم مدينه معين شده است كه يك نمونه پس از مطار، اوّلين تابلو است و ديگري در نزديكي مسجد شجره. طبعاً اين بر اساس همان روايت مشهور نبوي است كه در باره حدود حرم مدينه فرموده اند.

همايش منزلت زن در مدينه

صبح روز سه شنبه، 30/10/82 همايش منزلت زن در اسلام، با حضور جمعي از ميهمانان و با حضور سرپرست حجاج ايراني در محل بعثه جمهوري اسلامي برگزار شد.

در اين جلسه، آقاي ري شهري، دولتمردان فرانسه و مدافعان حقوق بشر را مورد سؤال قرار داد و پرسيد: اين چه دموكراسي و آزادي است كه زنان براي خودفروشي آزاد باشند اما براي حفظ حجاب، عفت وعصمت آنان ممنوعيت ايجادشود.

ايشان دراين همايش، كه دهها تن از شخصيتهاي علمي و فرهنگي از زنان مسلمانان حضور داشتند، تأكيد كرد:

حج از نظر اسلام اين ظرفيت را دارد كه زنان مسلمان را آماده كند تا از حقوق همه جانبه خود در جهان امروز دفاع كنند. وي افزود: اگر زنان مسلمان در سراسر جهان به پا مي خاستند، دولت فرانسه نمي توانست خواهران آنان را از حقوق اجتماعي خود محروم كند.

وي افزود: نقش حج در زندگي خصوصي خواهران مسلمان، آماده سازي آنان براي دفاع از جايگاه و منزلت زن در جامعه است. در جامعه اي كه بيش از هر زمان زنان مورد سوء استفاده و تعرض قرار مي گيرند.

سرپرست حجاج ايراني، اتهامات دشمنان اسلام در مورد وضعيت حقوق زن در جمهوري اسلامي ايران را بي پايه و اساس خواند و گفت:

همانگونه كه امام راحل(قدس سره) و خلف صالح ايشان مقام معظم رهبري فرمودند: ايران

254

اسلامي با حقوق زن مخالف نيست بلكه با سوء استفاده از زنان به عنوان كالا و بهره كشي آنان مخالف است.

وي منفعت عمومي حج را سازندگي فردي و اجتماعي و مادي و معنوي زائران حرمين شريفين خواند و گفت:

حج اگر با شناخت و معرفت انجام شود، تحوّل معنوي در زائر خانه خدا ايجاد مي كند و او را از انواع آلودگي هاي روحي نجات مي دهد. خداوند در حج، حاجي را متوجه زينت جان وآرايش معنوي مي كند و اين رمز حرمت زينت وآرايش ظاهري درايام حج است.

ايشان افزود: حج اين ظرفيت را دارد كه زن را به گونه اي آماده كند كه بهشت زير پاي او باشد و اسوه اي براي مردان جهان شود.

بنابر اين گزارش، در همايش يك روزه منزلت زن در مدينه منوره، انديشمندان و شخصيتهاي علمي و فرهنگي از كشورهاي مغرب، تركيه، عراق، مصر، نيجريه، تونس، اندونزي، استراليا، بلژيك، فرانسه و جمهوري اسلامي ايران، در باره ضرورت حفظ و اعتلاي منزلت زن، هم انديشي جهان اسلام در مورد معضلات مسلمانان به ويژه زنان، فاطمه زهرا(عليها السلام) اسوه برترِ زنِ مسلمان، امام خميني(قدس سره) احياگر حج ابراهيمي و مدافع واقعي حقوق زنان مسلمان، ديدگاه پيامبر خدا(صلي الله عليه وآله) در باره زن، حقوق زن در جوامع اسلامي و آزادي واقعي زنان، حجاب و پوشش اسلامي سخنراني نمودند و مقاله ارائه كردند.

خانم دكتر كرماني، دبير همايش منزلت زن در مدينه، در گفتگويي اعلام كرد:

تصميمات اين همايش، تا تحقّق خواسته هاي زنان مسلمان، از طريقِ سازمان كنفرانس اسلامي و مجامع بين المللي پيگيري خواهد شد.

شركت كنندگان در همايش منزلت زن در مدينه، با محكوم كردن منع حجاب در فرانسه، از دولتمردان كشورهاي اسلامي خواستند از حقوق زنان مسلمان دفاع كنند.

در همايش منزلت زن كه ديروز (30/10/82) با حضور دهها تن از انديشمندان و شخصيتهاي علمي و فرهنگي زنان مسلمان از كشورهاي مختلف اسلامي، در بعثه مقام

255

معظم رهبري، در مدينه منوره برگزار شد، شركت كنندگان در بيانيه اي با تأكيد بر اينكه
منع حجاب در فرانسه و برخي كشورها مغاير با حقوق فردي، انساني و ارزشي زنان مسلمان است، ضمن دفاع از حقوق زنان مسلمان در اين كشورها، مخالفت خود را با اقدامات ضدّ اسلامي دولتهاي اروپايي اعلام كردند.

در اين بيانيه، همچنين ضمن هشدار به دولتهاي آمريكا و اسراييل در مورد دخالت در سرنوشت ملتهاي مسلمان، از مبارزان مردم مسلمان فلسطين، بهويژه انتفاضه و همچنين مردم مسلمان عراق حمايت شده است.

ضرورت وحدت امت اسلامي، پاسداري از هويت و ارزشهاي اسلامي، مشاركت زنان مسلمان در امور سياسي با حفظ ارزشها و حجاب اسلامي، بر طرف شدن موانع فرهنگي و تعالي زنان مسلمان و ضرورت تدبّر در مفاهيم ديني، بهويژه قرآن كريم، براي تحقّق اهداف ذكر شده، از ديگر مواردي است كه در بيانيه همايش بر آنها تأكيد شده است. (تصوير 18)

مشاركت زنان خارجي در همايش منزلت زن

موضوع اصلي اين همايش وضعيت زنان مسلمان در عصر حاضر و چالشهاي پيش رو بود. در اين زمينه علاوه بر واحد خواهرانِ بعثه رهبري، تعدادي از واحدهايِ ديگرِ بعثه نيز همكاري داشتند. اكنون از زبان برگزار كننده اين همايش، خانم دكتر كرماني، گزارشي از همكاري نيروهاي مختلف; از جمله اطلاعاتي در باره شركت كنندگان زن خارجي در اين همايش ارائه مي كنيم:

همايش زن، به ياري حق و با همكاري بسيار صميمانه معاونت محترم بين الملل، معاونت محترم اجرايي، معاونت محترم روابط عمومي، واحد انتظامات، تداركات، نشر مشعر و همه عزيزان و برادران و خواهران، كه با تلاش و همّت صادقانه خويش، يكي از زيباترين و منظم ترين همايش ها را به اجرا گذاشتند و بالأخره از جناب حاج آقاي ري شهري كه نگران اين هم انديشي (سمينار) بودند و هميشه با بهترين سخنراني ها، حمايت خود را از زنان و هم انديشي (سمينار) زنان اعلام فرمودند، صميمانه سپاسگزارم.

256

خواهران و برادران، از روز يكشنبه، كاروانهايي را كه وارد مدينه مي شدند، شناسايي و افرادي را جهت سخنراني و هماهنگي هاي لازم، به بعثه هدايت مي كردند كه حاصل اين تلاشِ جمعيِ شبكه رسالت و هجرت و هيأت علمي ، تعداد 237 ميهمان از هيأتهاي زير بود كه متأسفانه به دليل ضيق وقت، درخواست مصاحبه و دادن نظريات به صورت كتبي انجام شد:

1 . نيجريه: خانم وسيعه ساتي، فوق ليسانس پلي تكنيك كه در مديريت آن بخش نيز كار مي كند:

نصف جهان را زنان تشكيل مي دهند، لذا تربيت يك مرد، تربيت يك انسان، اما تربيت يك زن، تربيت يك جهان است.

2 . نيجريه: خانم مريم سالي، فوق ليسانس آموزش:

عدم فهم صحيح از جريانات سياسيِ كنونيِ جهان، مسلمانان به خصوص زنان را در موضع انفعال قرار داده است. لذا تبادل تجربيات ميان مسلمانان بسيار مهم است.

3 . عراقيِ مقيم اروپا: خانم فائزه العطار، كارشناس سياسي:

ارتقاي آموزش زنان و نياز كار فرهنگي براي زنان.

4 . تونس (آمريكايي): آقاي مصطفي بكوش (Baccouche) :

مشكلات را بايد با هم در ميان بگذاريم. تعليم و تربيت را گسترش دهيم. درك يكسان از مشكلات داشته و به حلّ آن بينديشيم; زيرا آنچه در فرانسه اتفاق افتاد، فردا در كشورهاي ديگر پياده خواهد شد .

5 . تركيه: حجت الاسلام حاج آقاي شيخ همزه:

قبل از امام خميني(قدس سره) به حج مي آمدند، اما حج سازنده نبود و در ظاهر حج به جا مي آوردند، اما حج واقعيِ ابراهيمي، پس از امام محقّق گشت. امام خميني حقيقتي بود كه از جانب رحمة للعالمين براي همه انسانها معين شد.

257

6 . مغرب: حاج سيد احمد شيخ خطيب، امام جمعه دارالبيضاء از حزب العدل و الاحسان :

خداوند، رحمت را در زن قرار داد. او را مادر و فرزند و خواهر قرار داد و هرگز فراموشش نكرد، بلكه قتل دختران را از بزرگترين گناهان شمرد و اسلام بهترين حق را به زن داد. پس ملتزم به اسلام، در قول و فعل باشيم.

7 . اندونزي: آقاي حسن دليل، روحاني و راهنماي ديني:

امام خميني(قدس سره) با شجاعت، بدون هيچ سلاحي در برابر دشمن ايستاد. اگر نبود وجود امام خميني، بيداري جهان اسلام را نداشتيم و لذا بايد آن را پاس داشت. ايشان بهترين كلام را درخصوص زنان فرمودند كه: زنان بر مردان مقدم اند.

8 . ايران: حجت الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري، اميرالحاج جمهوري اسلامي ايران:

همانگونه كه امام راحل(قدس سره) و مقام معظم رهبري ـ مدّظله العالي ـ فرموده اند، ايران اسلامي با حقوق زن مخالف نيست بلكه با ابتذال حاكم بر روابط رايج در جوامع غربي و بهره كشي ظالمانه از زنان مخالفت دارد...

جوامع غربي براي فريب افكار عمومي، تحت پوشش دموكراسي، آزادي و حقوق بشر! بر ضدّ نظام جمهوري اسلامي ايران تبليغ مي كنند. اين در حالي است كه آنان كه مدّعي اين مفاهيم بشري هستند، حقوق اوليه مسلمانان را نقض مي كنند...

بر اساس آموزه هاي ديني، بهشت زير پاي زن مسلمان است. زنان با توجه به استعدادهاي فراوان، مي توانند الگويي براي مردان باشند.

9 . مصر: خانم دكتر اميره محمد يوسف، رييس مركز پژوهشي تخصصي بهداشت از بعثه جمهوري اسلامي ايران و خدمتگزاران حج در سعودي تشكر كرد و اشارهوار در مورد سير حركت زنان، از صدر اسلام، از خديجه، اسماء بنت عميس، عايشه، خنساء و فاطمه زهرا(عليها السلام) و حركتهايشان سخن گفت و حديثي از رسول الله(صلي الله عليه وآله) نقل كرد كه حضرت

258

در جمع صحابيِ معتبر، قوم مسلمان (ايرانيان) را عزّت دهنده به اسلام، بعد از حضيض آن اعلام كردند...

10 . استراليا: دانشجوي روانشناسي:

زنان در اسلام به آزادي حقيقي رسيدند، درحالي كه در غرب، در واقع در اسارتند اما آگاهي از اين اسارت ندارند. زنان بايد زمينه را جهت اثبات حقانيّت و حقوقشان در كشورهاي غربي ثابت نمايند.

11 . فرانسه: آقاي حاج نعيف، مسؤول كاروان كشور فرانسه:

رييس جمهور فرانسه تحت فشارهاي داخلي و قدرتهاي بزرگ، چنين تصميمي گرفته است و ما مي توانيم مقاومت كنيم تا از حرف خود بگذرد و اينگونه همايشها سبب روشني مسلمانان است.

12 . اندونزي: حاج شيخ يوسف، رييس انجمن آيِ شيعه (محمديه) در مورد اتحاد و قدرداني از حركتهاي اسلامي با استناد به آياتي. سخن گفت.

13 . بلژيك: آقاي سيد عبدالسلام الغميش، بسيار كوتاه اما زيبا در باره تمسّك به اهل بيت(عليهم السلام) براي نجات جهان اسلام صحبت كرد.

متأسفانه براي سخنراناني كه نامشان در زير مي آيد فرصت نبود و لذا مصاحبه هاي بسيار خوبي از آنها به عمل آمد:

1 . خانم پوچي از اندونزي، رييس دانشگاه.

2 . هدي آل رحمت، مبلّغ بحريني.

3 . عايشه، مبلّغ الجزايري، مقيم فرانسه.

4 . مه جبين فيروز، از آفريقاي جنوبي، داروساز.

5 . زينب ميرزا، از انگلستان.

6 . آقاي بندي داريان، از تركيه.

7 . الحازه، دانشجوي عراقي مقيم آمريكا.

8 . انوار از مصر، از مسؤولان اوقاف.

259

9 . فرح الحلو، دانشجوي عراقي مقيم استراليا.

10 . آقاي امّ بوابور از كامرون.

11 . زينب كامانو از گامبيا.

12 . فاطمه حسيني از نيجريه.

تبصره 1 : باتوجه به اينكه افرادي از پاكستان، هندوستان، سنگال، گينه و برونئي پيشتر اعلام آمادگي كرده بودند، ولي خود از سخنراني انصراف دادند.

تبصره 2 : بيانيه بسيار مناسبي، با استفاده از پيشنهادهاي خود ميهمانان (به صورت مكتوب و سخنراني) آماده و قرائت و مورد تصويب قرار گرفت.

تبصره 3 : فرمهاي نظرخواهي كه مشتمل بر اظهار نظر بسيار مناسبي است نيز در اختيار واحد هيأت علمي خواهران قرار دارد كه بعدها از آن استفاده خواهد شد.

مدينه و بازار فروش

در مدينه، غير از پنج بار كه اذان از مناره هاي مساجد بلند مي شود، تقريباً در ديگر ساعات، زائران مي توانند خريد كنند. اينجا امكان براي خريدنِ همه نوع كالا وجود دارد، اما ايراني ها در مدينه بيشتر لباس و پارچه مي خرند. اين گفته عبدالرحمان است. پدربزرگش در زمان شورويِ سابق به مدينه هجرت كرد و خانواده او از آن پس در كار پارچه هستند. در آرزوي ديدن دوشنبه است، اما تأكيد مي كند كه دل كندن از مدينه سخت است. مي گويد: اينجا كاسبي خوب است و زندگي راحتي دارم. هموطنان عبدالرحمان و افغاني ها را به راحتي در بازار مدينه مي شناسيد، ايراني ها را از دور مي شناسند و با سلاح زبان به استقبالشان مي روند حاجي بفرما! مغازه خودتان است ، حاجي بفرما چاي، در خدمتيم.

زائران ايراني، به دليل اشتراك در زبان، ميل زيادي به خريد از تاجيكان و افغانها دارند و آنان نيز تا مي توانند كالاهاي نامرغوب خود را در سايه ارتباط كلامي آب مي كنند! تقريباً در همه جاي مدينه مي توانند بدون مشكلِ زبان خريد كنند، مغازه داران سعودي يا شاگرد افغاني و تاجيكي دارند يا اينكه خود چند كلامي، زبان فارسي مي دانند.

احمد، پارچه فروش خيابان علي بن ابي طالب افغاني است. خودش مي گويد كه

260

پانزده سالي است با خانواده اش به مدينه آمده است. ايراني ها را دوست دارم، به نسبت ديگر زائران، چانه زياد مي زنند اما خريد خوب هم مي كنند. ايراني هايي كه سفرهاي مجددّشان به خانه خداست، خريد لوازم صوتي را در مكه انجام مي دهند. ابراهيم موسوي نژاد زائر ايراني مي گويد: در مدينه فقط بايد پارچه خريد ، دوختشان هم خوب نيست، لوازم صوتي در مدينه معمولا بازار مشتركي است اما در مكه هم اصل است و هم ارزانتر. او تأكيد مي كند: اينهايي كه مي گويم حاصل چهار بار تشرّف به سرزمين وحي است.

در مدينه مغازه ها معمولا تا پاسي از شب باز است. هر ساعت از شب كه پا از محل اقامت خود بيرون بگذاريد، دسته هاي زائران را خواهيد ديد كه يا به سوي مسجدالنبي مي روند و يا روانه بازار هستند. فروشگاههاي مناطق مرفّه مدينه نيز انواع مُد لباس را به معرض ديد گذاشته اند. البته زائران كمتر از اين مغازه ها خريد مي كنند، اما پوشيه هاي خانم هاي شهر مدينه مانعي براي نديدن و نخريدن اين اجناس نيست. شهروندان جوانتر از مشتري هاي پروپاقرص اين نوع مغازه ها و لباسهاي جديد هستند. دست فروشان نيز بخش ديگري از واقعيت بازار مدينه هستند. آنها را همه جا مي توانيد ببينيد. در ميادين شهر و اماكن مقدس. آنها معمولا وسايل سبك تر مانند عطريات، تسبيح، مسواك، شانه و برخي از البسه بساط مي كنند. زائران شرق آسيا و گاهي هم زائران تركيه از مشتريان ثابت آنان به شمار مي روند. آنها نيز تا پاسي از شب در مدينه به كاسبي مشغولند. دستفروشي را بيشتر خانم هاي عرب برعهده دارند. آنان با ديدن قيافه و نوع پوشش افراد بلافاصله به زبان بومي شان آنها را دعوت به خريد مي كنند. زائران ايراني معتقدند كه دست خالي نمي شود بازگشت، همه انتظار دارند و اين حرف همه زائران از همه كشورهاست. چيزي كه رونق بازار مدينه مديون آن است.

انتقال نماينده وليّ فقيه از مدينه به مكه

امروز سه شنبه، 30 دي ماه، نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني، عازم مكه شد. پيش از اين، از روز پنج شنبه گذشته، انتقال زائران مدينه قبل به مكه آغاز شده كه تا پنجم ذي قعده ادامه خواهد يافت. ايشان تأكيد كرد در صورتي كه احتمال بروز

261

سرماخوردگي در ميقات باشد، بهتر است كه زائران از محل هتل غسل كرده و سپس به ميقات عزيمت كنند. ايشان پيش از رفتن همچنين تأكيد كرد كه يكي از وظايف زائران اظهار همدردي با ساير مسلمانان و دعا براي انجات آنان از گرفتاري هاست. ايشان با اشاره به اشغال عراق توسط آمريكايي ها و مشكلاتي كه براي مردم عراق پيش آمده، انفجار در كربلا را محكوم كرد و افزود: اين روزها در عراق، جان دهها انسان بي گناه در معرض تهديد است. وي در پايان از زائران خواست تا دعا كنند هرچه زودتر امنيت به عراق باز گردد و اين كشور از شرّ اشغالگران نجات يابد.

گفتني است ساختمان بعثه جمهوري اسلامي ايران در قصر حسن عابد است كه چندين سال متوالي است در همين محل در معابده قرار دارد، در اصل، مربوط به وقف ابونمي است كه بيش از سيصد سال است برقرار مانده است. توليت اين وقف با شاه
وقت است و از طرف ملك فهد به شخصي به نام دكتر باجوده داده شده است. در اوايل امر، واسطه اين اقدام حسن عابد بود كه از اين مجموعه كنار گذاشته شد. اين ابونمي از سادات حسني است كه در اواخر قرن دهم مي زيسته و سالهاي طولاني بر مكه حكمراني داشته است. گفته مي شود كه درآمد اين وقف همچنان ميان سادات حسني تقسيم مي شود.

اين ساختمان، كه يكي از ساختمانهاي مناسب با فعاليت بعثه جمهوري اسلامي است، داراي سالن اجتماعات بزرگي است كه براي جلسات عمومي و ديدارها از آن استفاده مي شود. در اين ساختمان، علاوه بر بعثه رهبري، ستاد حج نيز متمركز است.

طبعا در هر منطقه از مناطق ششگانه مكه نيز ستادهاي فرعي وجود دارد كه فعاليتهاي هر منطقه را زير نظر مي گيرد.

آمادگي ستاد مكه براي پذيرايي از زائران ايراني

مصطفي قهرودي رييس ستاد مكه، با اشاره به بالا رفتن ظرفيت آشپزخانه
مركزي نسبت به سال قبل، آن هم تا حدود دو برابر، گفت: علّت متمركز شدن طبخ مركزي مقررّات دولت سعودي بود اما در عمل روشن شد كه اين طرح محسّنات بسياري دارد.

262

وي بهره گيري از مواد اوليه و نيز استفاده از گوشت تازه گوسفندي كه توسط قصابان ايراني ذبح مي شود و نيز تسهيل در نظارت بيشتر بر كار تغذيه زوّار را از عمده ترين ويژگي اين طرح دانست.

رييس ستاد مكه گفت: در عين حال يكي از مهمترين ويژگي هاي اين طرح آن است است كه پيش از اين مديران و معاونان، سخت درگير آشپزخانه بودند اما پس از اجراي اين طرح، آنان فرصت زيادتري براي رسيدگي به امور ديگر زائران دارند. اين امر كمك مي كند تا امور جاري زائران نسبت به گذشته به صورت بهتري اداره شده و از مشكلات كاروانها كاسته شود.

فعاليت اداره توعيه اسلامي

يكي از ادارات فعال سعودي در ايام حج، ادارة التوعية الاسلامية است. پيش از چند دهه، مهمترين بعثه فقهيِ فعال كه احكام فقهي را براي زائران سني بيان مي كرد، بعثه الأزهر بود. اما سعودي ها از همان آغاز با دانشگاه ازهر توافقي نداشتند; زيرا ديدگاه هاي مذهبي آنان متفاوت بود.

ايام حج فرصتي است تا روشن شود كه يك فرد سني، احكام فقهي خود را از چه كسي دريافت مي كند. طبعاً اگر شافعي يا حنفي باشد، به مذهب خود عمل مي كند، اما همين شخص براي مسائل جديد بايد به نوعي سيطره فقهيِ ازهر يا سعودي ها را بپذيرد.

به علاوه، سعودي ها به عقايد و باورهاي مذهبي ـ كلاميِ مردم هم حساس هستند. به همين دليل براي اصلاح آنچه كه آنان بدعت مي خوانند، اقدام مي كنند.

براي ارشاد زائران سني، اداره التوعية الاسلامية تأسيس شد و وظيفه آن نشر و توزيع جزوات فراواني است كه به زبانهاي مختلف تكثير مي شود. به علاوه، در ايام حج تعداد فراواني از افراد اين اداره به اين كار اشتغال دارند.

روزنامه عكاظ در شماره 13658 خود (26 ذي قعده) ضمن مصاحبه با شيخ سعد مبروك مطيري رييس اين اداره در باره فعاليت آن، از وي پرسيد. وي گفت كه شمار دعات در موسم حج امسال 730 نفر خواهد بود. 259 نفر رسمي اين اداره و 471 نفر از افرادي از دانشجويان هستند كه به طور موسمي با اداره توعيه همكاري مي كنند. اين عدد

263

نسبت به سه سال قبل افزايش يافته است; زيرا در آن سال تعداد دعات 586 نفر بود.

طبق خبر البلاد فارسي (ش 14) و بنا به اظهارات رييس شؤون مسجد الحرام، امسال بيش از 000 800 نشريه و رساله منتشر شده كه شامل مباحث عقيدتي و مناسك است و از جمله شامل مباحث مربوط به توحيد كه مورد توجه خاص سلفي هاست مي شود. طبق گفته دكتر وايل، مدير كل امور ارشاد و توجيه مسجد الحرام، اين كتابها، به زبانهاي عربي، اردو، هوساوي، فارسي، فرانسوي و انگليسي است. همچنين رياست كل شؤون مسجدالحرام تعداد 21 حلقه درسي را در مسجد الحرام در اين ايام داير كرده تا مسائل شرعي و ديني براي حجاج به زبانهاي گوناگون بيان شود.

در ايام حج، در بسياري از مساجد نيز برنامه هاي سخنراني و تبليغاتي برقرار مي شود.

فهرست برخي از اين سخنراني ها در البلاد فارسي شماره 15، ص 6 و نيز محل آنها درج شده است.

مؤسسه خيريه حرمين نيز بخشي از فعاليتهاي خود را اختصاص به كارهاي تبليغاتي داده است. هديه ويژه حجاج اين مؤسسه عبارت از مقدار زيادي كتاب و جزوه است كه به زبانهاي مختلف چاپ شده و در فرودگاه جده به زائراني كه قصد بازگشت به كشورشان را دارند داده مي شود. به گزارش البلاد فارسي، شماره 15 (2 بهمن)، امسال قرار بر آن شد تا 126000 هديه كه از 960000 كتاب به پنج زبان نشر يافته و قيمت هر يك به 5 ريال بالغ مي گردد، به حجاج اعطا مي شود. بخش ديگري از فعاليتهاي اين مؤسسه اعطاي وعده هاي غذايي ارزان قيمت به حجاج است كه سال گذشته رقم آن به 000 200 وعده رسيد.

بر اساس اخبار رسيده (بنگريد سايت: Moheet.com و الشرق الأوسط ، روز جمعه، 3بهمن) اين مؤسسه كه در بسياري از كشورهاي شرق آسيا فعاليت مي كند، به دليل آنكه برخي از پولهايي كه به دست افراطي ها رسيده، از كانال آن بوده، در روزهاي اخير از سوي آمريكا و سعودي به طور مشترك به مصادره اموالش حكم شده است. چهار شعبه اين مؤسسه در اندونزي، كنيا، تانزانيا و پاكستان متهم شده اند كه امكانات در اختيار القاعده قرار داده اند. اين خبر از قول عادل الجبير يكي از مشاوران ولي عهد سعودي امير

264

عبدالله اعلام شده است. به دنبال آن، پاول اعلام كرد كه روابط دوستان ميان سعودي و آمريكا بسيار استوار است.

فعاليتهاي فرهنگي ضدّ شيعه همچنان با توزيع چند كتاب از جمله اهل بيت از خود دفاع مي كند از سيد محمد موسوي ادامه دارد. اين كتاب، هم در عمره و هم ايام حج به طور مفصل توزيع شده است. قسمتي خاص در مسجد نبوي، در نزديكي باب النساء امسال به توزيع اين كتاب همراه يك قرآن كيفي اقدام كرده و بيش از همه ميان كاروانهاي اصفهان و مناطق مركزي ايران، كه مطمئن بودند شيعه هستند، توزيع مي شد.

همچنين كتاب درس هاي عقيدتي از حج كه توسط عبدالرزاق عبدالحسن البور نوشته و توسط عبدالله حيدري ترجمه و در شمارگان 5000 چاپ شده، ميان زائران فارسي زبان توزيع مي شود. در اين كتاب، فرقه هاي ديگر اسلامي به جز وهابيت، متهم به داشتن افكار شرك آميز شده اند. كتابهاي مربوط به شرك و توحيد هم در مسجد الحرام به وفور ميان زائران فارسي زبان توزيع مي شود.

همچنين نوارهاي سخنراني ضد شيعي از طرف وهابي ها ميان اتوبوس داراني كه ايراني ها را جابجا مي كنند، توزيع شده و بعضاً آنها را پخش مي كنند اما به دليل آنكه زبان آنها عربي است، ايراني ها متوجه مطالب آن نمي شوند.

امسال براي ايام موسم، تعداد 125000 قرآن در مساجد مشاعر مقدسه توزيع شده است. بر اساس خبر روزنامه عكاظ (30 ذي قعده 1424) تعداد 40000 قرآن براي مسجد نمره در عرفات، 40 هزار جلد براي مسجد خيف در منا، 20 هزار براي مسجد مزدلفه و تعدادي هم براي ساير مساجد مشاعر اختصاص داده شده است.

طبق آماري كه در همين روزنامه درج شده، در مجموع تعداد 354 668 18 نسخه كتاب و كتابچه در موسم، ميان حجاج توزيع خواهد شد كه 6/3 ميليون نسخه مربوط به مناسك و 4/12 ميليون نسخه ديگر مربوط به موضوعات ديگر است.

روزنامه عكاظ، شماره تلفن مفتي مملكت سعودي شيخ عبدالعزيز بن عبدالله آل شيخ و شماري از علماي ديگر و ساعاتي كه مردم مي توانند پرسش هاي فقهي خود را از آنان بپرسند، در صفحه ضيوف الرحمن خود به چاپ رسانده است.

به گزارش عكاظ (يكشنبه 3 ذي حجه 1424) مؤسسه برنامج الحج

265

خطوة... خطوة ; برنامه حج گام به گام ، يكي ديگر از مؤسسات تبليغي است كه علاوه بر ارائه برنامه هاي تلويزيوني مختلف در شبكه هاي سعودي، شبكه اقرأ، شبكه مجد، شبكه ام بي سي، و نيز هشت برنامه در شبكه ماهواره اي اقرأ و نيز اختصاص صفحه اي از روزنامه عكاظ براي اين منظور، ميليونها نشريه در باره مناسك، كتاب دليل الحاج و المعتمر، و حتي پيامهايي روي تلفن هاي جوال و غيره منتشر كرده است. برنامه هاي راديويي تهيه شده در اين مؤسسه نيز بسيار فراوان بوده است.

در گزارش ديگري در همين روزنامه (4 ذي حجه) آمده است كه طبق برنامه الحج خطوة... خطوة 5/3 ميليون كتاب به بيست زبان ميان حجاج توزيع خواهد شد.

امسال براي نخستين بار بيست كانتينر متحرّك براي پاسخگويي به پرسش هاي ديني مردم در مكه و مشاعر فعال است. همچنين در مراكز پاسخگويي به مردم 480 زن مبلّغه از خارج از وزرات شؤون ديني و 252 نفر از داخل وزارت فعاليت دارند. 140 مترجم هم از دانشگاه ها براي انجام خدمات مربوط به كار گرفته شده اند.

بخشي از كتابهاي توزيعي در ايام حج، مربوط به روز 12 ذي حجه به بعد مي شود. براساس اظهار نظر شيخ طلال بن احمد كه رياست توزيع مطبوعات ديني را در موسم دارد، امسال 2/1 ميليون قرآن به 16 زبان ميان زائران كشورهاي مختلف توزيع مي شود. به علاوه به هر زائر، چهار كتاب عقيدتي هم داده مي شود. به طوري كه در مجموعه شش ميليون كتاب و نوار به 21 زبان توزيع مي شود. وي گفت كه در وقت ورود حجاج ما 3/3 ميليون كتاب به 21 زبان ميان حجاج توزيع كرديم كه مربوط به مناسك بود.

اعتكاف گروهي از زائران كاروان اساتيد در مسجد الحرام

امسال براي دوّمين بار مراسم اعتكاف در مسجدالحرام توسط حاجيان ايراني برگزار شد و بانيِ اين اقدام نيكو، اعضاي كاروان هيأت علمي و اساتيد دانشگاه اعزامي به حج بودند. در اين مراسم كه از روز چهارشنبه (اول بهمن)، در طبقه دوم مسجدالحرام و روبه روي ناودان طلا برگزار مي شود، حدود يكصد و بيست تن از اعضاي اين كاروان حضور دائم و بر خي از آنان حضور گاه به گاه، در حدّ حضور در جلسات قرائت قرآن و ... دارند.

266

حجت الاسلام و المسلمين سيد محمد ابوترابي، روحاني كاروان اعضاي هيأت علمي دانشگاه فلسفه، اين اقدام را احياي سنت حسنه اعتكاف مي داند كه عبادت محبوب خداوند است و در قرآن از آن با عظمت فراوان ياد شده است. وي مي گويد: مأموريت دو پيامبر بزرگ خداوند; حضرت ابراهيم و حضرت اسماعيل(عليهما السلام) بنيان و تطهير بيت الله الحرام، براي سه گروه طواف كنندگان ، نمازگزاران و اعتكاف كنندگان بوده است و پيامبر عظيم الشأن اسلام هم با تأكيد بر اين سنت حسنه، همواره به آن مبادرت ميورزيده اند.

حجت الاسلام ابوترابي افزود: سال گذشته، نخستين بار بود كه اين حركت را انجام داديم و امسال دومين بار است كه به لطف خدا استقبال نسبت به سال گذشته حدود دو برابر مي باشد و در واقع غير از كساني كه به جهت عذر شرعي يا جسمي و يا كساني كه به دلايل پزشكي روزه گرفتن براي آنها ممنوع است و شركتشان ممكن نيست، تقريباً همگي در اين مراسم شركت كرده اند.

دكتر ميرباقري از اعضاي كاروان اساتيد دانشگاه و از شركت كنندگان در اين مراسم، با بيان اينكه هدف از حج، رجوع به خدا و فهم و ارتباط و تعلّق خاطري است كه به خدا داريم، معتقد است:

اعتكاف فرصتي است چند روزه، فارغ از تمام روزمرگي ها و دغدغه هاي روزمره اي كه حتي در دوران حج هم ما را رها نمي كنند و در اين فرصت فضاي جديدي را مي سازيم براي خودشناسي و رجوع به خود و خدا.

آقاي ميرباقري مي گويد:

وقتي ما اينجا ـ كنار بيت الله الحرام ـ اعتكاف مي كنيم در واقع از نزديكترين مكان به يك مذاكره قلبي با خدا مشغول مي شويم، اينجا ما هستيم و خدا... اينجا دست و پاي شيطان بيش از همه جا بسته است.

دكتر حسن توفيقي زواره اي از شركت كنندگان در اين مراسم هم معتقد است:

با انجام چنين عملي در اينجا، كه شامل روزه داري و دوري از همه محرّمات

267

مي شود، اميدواريم كه با خودسازي بيشتر و با قيد و بندها و مراقبتهايي كه از خود خواهيم داشت، به خود بياييم و با در نظر گرفتن خطاهاي گذشته استغفار و طلب عفو كنيم و از خداوند متعال طلب كنيم كه توفيق دهد در آينده و پس از بازگشت موجب خير باشيم.

گاهي انسان خدا را مي بيند و با تمام وجود او را حس مي كند و اينجا از آن موارد است و ما در اين مكان با خدا تعهّدي دوباره و تجديد عهدي مي كنيم كه كعبه و اين مكان مقدس شاهد آن است و اين امر ما را مستحكم تر مي كند.

دكتر اميررضا شاهاني هم با ذكر اين نكته كه مسجدالحرام شريف ترين مكان روي زمين مي باشد، معتقد است:

اگر فكركنيم، مي بينيم ارزش آن راداردكه وقتمان رااينجا صرف كنيمومعتكف شويم، چون خداوند مي فرمايد: اينجارا پاك كنند براي چند دسته ازافراد; ازجمله معتكفين.

دكترشاهاني حج را از جمله شاهكارهاي خداوند مي داند و مي گويد:

در اينجا بهترين فرصت را داريم تا خود را به خدا نزديكتر سازيم و اعتكاف راهي براي وصول به اين هدف است.

براستي كه اينجا دست و پاي شيطان بسته است. حرم امن الهي كه انوار رحمت بي پايان خداوند متعال بيش از هميشه و همه جا در آن مي تابد و به شستوشوي جانهاي مؤمنان مي پردازدتاروحي صيقل يافته ومنزّه ازبدي ها وپيراسته ازرنگ دنيا بسازد ودربازگشت از حج آيينه اي باشد براي تمام آنهايي كه دل در گرو يار دارند و در آرزوي زيارت خانه او به سر مي برند و اعتكاف وسيله اي است براي تحقّق هرچه بهتر اين سنت الهي.

انتشار كتابي در دفاع از دولت اموي، در عربستان سعودي

به تازگي كتابي با عنوان الدولة الأمويه في كتابات المسعودي انتشار يافته كه ضمن آن، مطالبي كه اين مورخ در باره بني اميه نوشته شده، از ديدگاه سنّي افراطي، مورد نقد

268

قرار گرفته است. نويسنده اين كتاب ابراهيم بن يوسف الاقصم است كه به زعم خود، با نقد منابع مسعودي نوشته است كه وي بر نوشته هاي ابومخنف تكيه كرده و ابومخنف فرد مورد اعتمادي نيست. منبع ديگر مسعودي، روايات واقدي است كه او هم مورد اطمينان نيست. گرايش هاي مذهبي او هم سبب شده است تا چهره امويان را مشوّه جلوه داده و زشتي هايي را به آنان نسبت دهد. براي نمونه، او معاويه را متهم كرده كه قاتل حسن بن علي بوده و اين كار را با فريب همسر امام حسن، جعده دختر اشعث بن قيس انجام داده است. به اعتقاد وي، مورّخان پيش از مسعودي، مانند يعقوبي و خليفة بن خياط، ابن قتيبه در الامامة و السياسه و دينوري و ابن اعثم و طبري، معاويه را در اين باره متهم نكرده اند. گزارش اين كتاب با عنوان الأقصم يبريء الأموي در روزنامه عكاظ (26 ذي قعده 1424) آمده است. دفاع از بني اميه در تفكّر سلفي ـ وهّابي سابقه دارد.

تقدير مقامات سعودي از بيمارستان ايرانيان در مكه

بيمارستان ايرانيان در مكه معظمه، از سوي يك گروه از مقامات و مسؤولان وزارتخانه هاي حج و بهداري عربستان سعودي به عنوان يكي از بيمارستانهاي نمونه اعلام شد.

مقامات وزارتخانه هاي حج و بهداري سعودي در ديداري كه روز سه شنبه از بيمارستان ايرانيان داشتند، ضمن تقدير از كاركنان زحمتكش اين بيمارستان، اعلام كردند: با تغيير بنا و امكانات و تجهيزات جديدي كه امسال فراهم شده، قطعاً در ارزيابي ها به عنوان بيمارستان نمونه تلقي خواهد شد.

به گزارش نشريه زائر، دكتر عثمان ميمني، معاون درمان وزارت بهداشت، مهندس عبدالله فتاح و دكتر عقيل از معاونان وزارت حج و دكتر هاشمي مسؤول صدور پروانه بيمارستانهاي دولت سعودي، كه اعضاي اين گروه را تشكيل مي دادند، ضمن ديدار از بخش هاي مختلف بيمارستان، چگونگي رسيدگي به وضعيت زائران بيمار را ممتاز خواندند.

در اين ديدار، كه آقاي دكتر ضيايي رييس گروه هيأت پزشكي و دكتر مرعشي رييس بيمارستان مكه و تني چند از مسؤولان ايراني نيز حضور داشتند، گروه ديدار كننده

269

از چگونگي همكاري هيأت پزشكي جمهوري اسلامي ايران با مسؤولان بهداشتي دولت عربستان سعودي، اظهار رضايت كردند.

گفتگو با آقاي قرائتي

تا آنجا كه به ياد داريم، حجت الاسلام قرائتي با هزينه خود، از زائران خانه خدا بوده است و هر بار كه ايشان را مي بينيم، گويي اوّلين سفرش را تجربه مي كند. امسال هم ايشان از زائران حج است كه شبانه روز دو سخنراني و گاه بيشتر براي زائران دارد. اكنون موهاي وي سپيد شده و عصا به دست در خيابانهاي حرمين ديده مي شود. يكي از معروف ترين كتابهاي وي در باره حج و معارف آن است كه بارها به چاپ رسيده است. آن هم زماني كه تعداد اندكي كتاب در اين باره در دست بود. گفتگويي با وي در باره روحيات يك زائر در برخورد با اماكن مقدس و وظايف او شده كه مرور بر آن براي شناخت فضاي حج از نگاه يك زائرِ با تجربه و فرهيخته جالب است:

* زائران كم كم آماده پوشيدن لباس احرام و رفتن به مكه هستند، شايد برخي از آنان تصوّر كنند كه هنوز داراي آمادگي روحيِ درك اين موقعيتِ حساس نشده اند. چه بايد كرد كه اين آمادگي در انسان به وجود آيد؟

* ما اگر فكر كنيم كه خوب هستيم، اين اول بديِ ما است. ما بايد همچنانكه هستيم باشيم; يعني اگر انسان پيش خود احساس كند كه الآن ديگر دعايم مستجاب مي شود و يا جزو اولياي خدا شده ام و خدا مرا بخشيده و پيغمبر به من نظر كرده و... اين اوّلين اشتباه است. اصلا صلاح نيست ما اين چيزها را بدانيم; يعني اگر من بدانم فلاني علم غيب دارد، از او نمي پرسم آينده من چه خواهد شد؟ آدم اگر بداند آينده اش بد است، مأيوس مي شود. اگر بداند آينده اش خوب است ممكن است مغرور شود. پس ما بايد بين خوف و رجا باشيم.

يكي از دلايلي كه معلوم نيست شب قدر كدام شب است، به خاطر اين است كه اگر مثلا شب نوزدهم رمضان بود آن كس كه شب زنده داري كرده، مغرور مي شد كه عجب شبي بود، الحمد لله كه ما آن را درك كرديم و كسي كه آن را درك نكرده، به كلي مأيوس

270

مي شد. ما نبايد بدانيم خوبيم يا بد، ندانيم كه كدام عملمان قبول مي شود يا نه. گاهي وقتها يك عملي كه ما فكر مي كنيم خوب نيست، ممكن است آن عمل مورد توجه حق تعالي قرار گيرد. گويند فردي از خواب برخاست و مي خواست غسل جنابت كند امّا نه آب داشت و نه خاك خشك. آفتاب هم نزديك بود طلوع كند، با همان بدن آلوده به نماز ايستاد. بعد از نماز بر سر خود زد و خويشتن را توبيخ كرد كه خاك بر سرت، با اين نمازت. بعد گفت: خدايا! اگر مردي اين نماز را قبول كن! بعد از فوتش، او را به خواب ديدند، گفت خدا همان نماز را قبول كرد.

موقعي كه امام خميني(قدس سره) را در سال 42 دستگير كرده و به تهران مي بردند، ايشان در ميان راه، خواستند نماز بخوانند، مأموران به ايشان اجازه نداد، گفتند: به ما دستور داده شده كه شما را پياده نكنيم. امام گفت: بسيار خوب، من پياده نمي شوم، چند لحظه صبر كنيد تا من از خاك كنار جاده تيمم كنم. چند لحظه نگهداشتند و ايشان تيمّم كرد و بعد در حين حركت در وسط دو مأمور پليس در حالي كه آفتاب در حال طلوع بود، نماز خواندند. مي گويند امام خميني گفته بود: شايد خدا در ميان همه نمازهايم، اين را قبول كند كه نه رو به قبله بود، نه با وضو بود و نه اوّل وقت.

* ما به حج مي آييم، در اينجا بهره هايي مي بريم. توبه و استغفار مي كنيم و از نظر روحي و معنوي رشد مي كنيم. با خدا عهدهايي مي بنديم كه از اين پس چنين كنيم و چنان نكنيم. اما بعد از حج، چند ماهي كه گذشت باز ما دوباره همان آدم قبلي مي شويم. چه كنيم كه اين تأثيرات سفر حج در وجود ما نهادينه شود؟

* علّت اينكه گفته اند نماز را مرتب بخوانيد، به خاطر اين بوده كه بادي بزنيم تا اين زغال آتش ما خاموش نشود و گرنه مي گفتند: هزار ركعت نماز بخوان براي شش ماه بعد. اما نمازهاي روزانه ما مثل يك باد بزن است كه مرتب زغال را سرخ نگه مي دارد. اين نمازهاي يوميه براي آن است كه آن نخ ارتباطي ما با خدا پاره نشود. بهترين راه براي اينكه انسان رابطه اش با خدا را حفظ كند، توجه به نماز است. در حديث داريم كه نماز مثل نهر آبي است كه اگر انسان روزي پنج مرتبه خود را در آن بشويد ديگر كثيف نمي شود. پس بايد در توجه به نماز خيلي مراقبت كنيد.

271

* آقاي قرائتي! شما مكرّر به حج مشرف شده ايد، كداميك از صحنه هاي حج براي شما جالب تر و به يادماندني تر است؟

* يكي غروب روز عرفه و ديگري شب مشعر. چون به يقين خداوند غروب روز عرفه همه را مي بخشد و هركس شك كند كه آيا من گناهي دارم يا ندارم، شكش هم گناه است. بايد يقين كند كه خدا او را بخشيده است. البته حق الناس نه، بلكه گناهاني كه ميان او و خدا بوده است.

انسان در عرفه مي داند كه امام زمان(عليه السلام) حتماً در عرفه است و خدا هم قطعاً او را بخشيده است. بعد هم از اردوي روزانه به اردوي شبانه مي رود. در روز آدم ها همديگر را مي بينند، همه را مي شناسند، خيمه اي است و ... اما شب، شب است و صحرا، چند ميليون آدم همه مثل تنه درخت كنار هم خوابيده اند. زن، مرد، غني، فقير و... نمايش خدا در مشعر است.

در عرفه انسان داخل خيمه است، همه جا را نمي بيند، اما در مشعر چون خيمه نيست مي بيند كه يك ميليون حاجي و يك ميليون پولدارِ كره زمين آمده اند و لخت روي خاك خوابيده اند. وحدت، ساده زيستن، خلوص، صفا، عرفان، تواضع، زهد، توكّل در مشعر نمايان است.

در سال گذشته، يكي از اساتيد دانشگاه در مشعر، پشت درِ دستشويي به صف ايستاده بود. يكي از عربهاي سياه مي خواست برود دستشويي مي ترسيد حوله اش نجس شود، حوله را داد به او. اين استاد دانشگاه لذّت مي برد از اينكه اين عرب سياه پوست اعتماد كرد و حوله اش را به من سپرد. حالا همين استاد دانشگاه اگر در ايران كسي كت خود را براي نگهداري به او بدهد، چه بسا ناراحت مي شود. در مشعر همه بادها خالي مي شود.

حضور مجدّد سيد محمد علوي مالكي در صحنه فرهنگي سعودي

در ادامه سياستهاي جدّي فرهنگيِ سعودي و برگزاري همايش گفتگوي ملي (الحوار الوطني) كه گهگاه از علماي شيعه هم در آن حضور دارند و نخستين آن در شهر مكه بود، دولت سعودي از علمايي كه سابقاً به عنوان علماي مسأله دار شناخته مي شدند،

272

دعوت به همكاري كرد. قرار است دومين همايش در مدينه برگزار شود كه طبعاً به دليل نفوذ گسترده تر سلفي ها در آنجا، اين مسأله از حساسيت بيشتري برخوردار است.

يكي از اين افراد سيد محمد بن علوي المالكي است كه سالها پيش در مسجد الحرام به جاي پدرش (علوي بن عباس المالكي) درس مي گفت و تحت فشار سلفي ها درس وي تعطيل گرديد. او اكنون در منزلش به تربيت شاگرد مي پردازد. وي كه يك فقيه مالكي و يك مرشد صوفي و يكي از سادات حسني از نسل ادارسه مغرب است، شبها از پيش از مغرب تا آخر وقت عشا، از ميهمانان و دوستارانش استقبال مي كند. گفتني است او از پايگاه مردميِ فراگير در جهانِ عرب برخوردار است. از تندروي هاي وهّابي متنفّر است و به همين دليل آنان نيز براي وي دردسرهايي را درست كردند. محمد بن سليمان المنيع كه از سلفي ها است، كتابي با عنوان الرد علي المالكي نوشته است. افرادي مانند دكتر صابوني، عبده يماني (كه سابقاً وزارت اِعلام بود) از مريدان وي هستند و با او رفت و آمد كردند. در واقع وي يكي از برجسته ترين علماي غير وهابي سعودي است كه شهرت زيادي در جهان عرب دارد. وي كتابهاي فراواني دارد كه رنگ عرفاني داشته و برخي از آثار وي هم تاريخي است.

در روزنامه عكاظ (29 ذي قعده 1324، صفحه 7) گزارشي از حضور اين عالم كه سالها از صحنه غايب بوده و اخيراً در همايش گفتگوي وطني، كه به همت امير عبدالله برگزار شده شركت كرده، آمده است. نويسنده اين گزارش با اظهار مسرّت از حضور اين عالم در صحنه فرهنگيِ كشور، حضور او را به عنوان يك عالم معتدل، عامل مؤثري در جهت تحقّق اهداف اين كنفرانس تلقّي كرده، و آرزو نموده است كه اين انفتاح سبب شد تا سيد بتواند بار ديگر حلقه درس خود را در مسجد الحرام آغاز كند.

به رغم اين مطالب، به دليل آنكه حدود سه ماه پيش، در نزديكي محلّ اقامت وي دو انفجار رخ داد، محدوديت هايي براي رفت و آمد در منزل او فراهم شده است.

ديدار از دانشكده تبليغ و اصول دين

جمعي از برادران در بعثه جمهوري اسلامي ايران، از دانشكده تبليغ و اصول دين در مكه، كه شعبه اي از دانشگاه محمد بن سعود در رياض (بزرگترين و رسمي ترين

273

دانشگاه عربستان) است، ديدار كردند. در اين دانشكده، از حدود بيست سال پيش به بعد، رشته مستقلّي به نام استشراق در دو مقطع كارشناسيِ ارشد و دكتري ايجاد شده كه تاكنون ده ها دانشجو از آن فارغ التحصيل گرديده و پايان نامه هايي در اين زمينه نگاشته اند.

آقايان بي آزار شيرازي و زماني در روز 29/10/82 با رييس اين دانشكده دكتر معيض بن مساعد العوفي و تعدادي از اساتيد آن; از جمله دكتر علي بن عتيق، استاد بخش شرق شناسي ملاقات كردند. در اين ديدار تعدادي كتاب مانند: شبهات المستشرقين حول القرآن الكريم و... تقديم شد. به علاوه، هداياي ديگري هم از صنايع دستي ايران به رييس و استاد پيشگفته اهدا گرديد.

در اين ديدار موضوعات مختلفي; از جمله لزوم توجه بيشتر در پاسخگويي به شبهات غربي ها، معرفي مراكز دانشگاهي ايران در ارتباط با مذاهب اسلامي، معرفي مركز جهاني علوم اسلامي و امكان ايجاد ارتباط با دانشكده ياد شده، رواج آموزش عربي در سراسر نظام آموزشي كشور، مورد بحث قرار گرفت.

گفتني است برادران بعثه، همچنين از مقرّ بعثه تركيه، كويت، قطر و مصر نيز ديدار كردند كه مورد استقبال قرار گرفتند و قرار بر اين شد كه در روزهاي آينده، ديدارهايي ميان رؤساي بعثه هاي اين كشورها با سرپرست حجاج ايراني به عمل آيد. علي برداك اوغلو رييس بعثه تركيه، محمد الشرحان رييس بعثه كويت، محمد عبداللطيف المناع رييس بعثه قطر هستند.

بعثه حج دولت عراق در مكه

امسال براي نخستين بار، ساختمان نو و زيبايي در ميدان معابده، روبروي بعثه حج جمهوري اسلامي ايران، به بعثه حجّ عراق اختصاص يافته است. پرچم عراق با سه رنگ و جمله الله اكبر در ميان آن، با تعبير جمهورية العراق روي يك پرده بزرگ در سر در بعثه نصب شده است. دكتر ابراهيم الجعفري، رييس بعثه حج عراق است.

روز دوشنبه 29 دي ماه، در جريان بازديد برخي از مسؤولان بعثه ايران از اين ساختمان، علي كاظم محمد جواد، منشي رييس بعثه حج عراق از آن استقبال كرد. اين

274

افراد كه برخي به فارسي تسلّط داشتند، شرحي از چگونگي حج امسال عراقي ها را براي برادران ايراني خود بازگو كردند. بنا به گفته مسؤولان بعثه عراق، زائران عراقي، همه مدينه بعد هستند. در مكه، نزديك به 50 ساختمان خوب و نوساز براي زائران عراقي اجاره شده است.

نخستين جلسه شوراي هماهنگي در مكه

* نخستين جلسه شوراي هماهنگي بعثه مقام معظم رهبري در مكه، عصر روز چهارشنبه اول بهمن، با حضور معاونتها، رييس سازمان حج و زيارت، مسؤول ستاد مكه، آيت الله سيد جعفر كريمي و مسؤول ستاد خبريِ بعثه تشكيل شد. در اين جلسه ابتدا آقاي سليمي، مسؤول روابط عمومي، گزارشي از آماده سازي بعثه توسط گروه پيشرو روابط عمومي ارائه كرد. بازبيني تمامي ساختمان، نصب پلاكاردها، آماده سازي طبقه ششم، توزيع زائر و آماده سازي محلّ جلسات سخنراني كه جمعه با برنامه دعاي ندبه آغاز خواهد شد.

* قهرودي مسؤول ستاد مكه از آغاز به كار اين ستاد از 15 ذي قعده سخن گفت و اينكه در بخش مسكن، حمل و نقل و آشپزخانه همه چيز آماده گرديد و با آمدن زائران از 20 ذي قعده بدون مشكل كارها آغاز شد. تا امروز 48939 زائر وارد مكه شده و جمعاً 74 هزار و اندي وارد عربستان شده اند.

وي گفت: مشكل حمل و نقل، به صورت جدّي مورد توجه بوده، اما به دليل محدوديت در ايستگاه هاي نزديك حرم، از 25 خط سال گذشته، امسال 18 خط فعال شده گرچه از تعداد ماشين ها كاهش نيافته است. برخي از ايستگاهها توسط نيروهاي نظامي و انتظامي در موسم اشغال شده است. همچنين اول ذي حجه با بازگشايي يك تونل، راه هاي رفت و آمد بهتر از قبل خواهد شد. در حال حاضر يك ايستگاه مياني هست كه زائران پياده شده و دوباره سوار ماشين ديگري مي شوند. جمعاً 550 دستگاه وسيله حمل و نقل عمومي در جريان بهره برداري قرار دارد.

سال گذشته از روز 5 تا 7 ذي قعده اين رفت و آمدها تعطيل شد كه امسال با برنامه ريزي انجام گرفته و تعطيل نخواهد شد. همزمان با مسؤولان پليس در حال مذاكره

275

هستيم و با دادن هدايا و نيز گفتگو مشغول حلّ دشواري ها مي باشيم.

* آقاي زرهاني امروز صبح با وزير حج عربستان در جده ديدار كرد. وزير حج ابتدا براي حادثه بم تسليت گفت و اشاره كرد كه سال آينده تعدادي از بازماندگان بم را با هزينه خودمان به حج خواهيم آورد. آقاي زرهاني ابراز كرد كه وزير حج كاملاً از مكانيسم اجرايي ما آگاه بود و از آشپزخانه متمركز و استفاده از گوشت تازه بسيار اظهار رضايت كرد.

در اين ديدار آقاي زرهاني، نامه اي از آقاي ري شهري را هم به دكتر مدني تقديم كرد. او با ابراز تشكّر از رعايت برخي نكات در دعاي كميل، كه بهانه به دست ديگران نداد، سپاسگزاري نمود و از آقاي زرهاني براي شركت در كنفرانس مكة عاصمة الثقافة الاسلاميه دعوت كرد. او افزود: مرا نماينده خودتان در عربستان بدانيد و هر مشكلي هست با من در ميان بگذاريد. آقاي زرهاني گفت: امشب هم طبق قرار با معاون وزير حج ملاقاتي خواهم داشت.

در اين جلسه آقاي مسعودي، مسؤول ارزيابي، به انعكاس برخي از دشواري هاي مربوط به مسكن و غيره پرداخت. مسأله ديگري كه مطرح كرد، بحث ويلچري ها بود كه مقرّر شد مقلّدان آيت الله بهجت و آيت الله مكارم مي توانند از همان طبقه دوم طواف كنند. آيت الله خامنه اي بحث نيابت را در صورت ناممكن بودن طواف، مطرح كرده و كساني نيز، هم طواف از بالا و هم نيابت را مطرح كرده اند.

* آيت الله كريمي همچنان از طواف گروهيِ ايراني ها، كه دور آنها افراد زنجير مي گيرند، گلايه كرد و گفت: حتي طواف برخي از اينها باطل است.

* آقاي ري شهري با تشكّر از ستاد مكه و روابط عمومي، كه زحمات قبلي را كشيده اند تأكيد كرد كه مشكل حمل و نقل جدّي گرفته شود و خود آقاي زرهاني در برخي از مسيرها سوار شود تا اگر مشكلي هست از نزديك حلّ كند.

يكي ديگر از مسائل مطرح شده، بحث فرهنگي كاروانها بود. در اين جلسه مطرح شد كه بايد رويكرد جديدي به مسأله تبليغ در كاروانها داشت. سطح معلومات كاروانها بالا گرفته و نه در عمره و نه حج اين مقدار خدمات رساني فرهنگي نه كافي است و نه متناسب. به علاوه، بسياري از افراد تحصيل كرده كاروانها نياز به امكانات فرهنگي; از