بخش 13

301

خسته شده و به عزلت پناه برده بود، افزود: خداوند به او فرمود: محبّت من گذشت از بندگان من است، وقتي ديدي كه او مريد من است، خادم او باش.(1)

پرده جديد كعبه آماده نصب شد

به گزارش روزنامه الشرق الأوسط، پرده جديد كعبه، كه در كارخانه اي در منطقه امّ الجود در مكّه معظمه بافته شده، توسط شيخ عبدالعزيز بن عبدالله شيبي (از آل شيبه) كه سدانت بيت عتيق در طول تاريخ در اختيار آنان بوده، دريافت شد. در اين سوي، شيخ صالح الحصين طيّ مراسمي از شيبي تحويل گرفت كه براي روز نهم روي كعبه قرار داده شود.

بر اساس اين گزارش، زياد محيي الدين خوجه، رييس كارخانه بافت كعبه، اين پرده از 670 كيلوگرم ابريشم خالص و 150 كيلوگرم طلا و نقره بافته شده و جمعاً 658 متر مربع است. هزينه آن 17 ميليون ريال سعودي است كه تقريباً 5/4 ميليون دلار مي شود.

باران رحمت در ظهر روز جمعه

جلسات بعثه مقام معظم رهبري، امروز، صبح جمعه، با دعاي ندبه آغاز شد. جمع زيادي از چندين كاروان در اين مراسم روح بخش شركت داشتند و مداحان پيش و پس از دعا به نوحه سرايي پرداختند. روز جمعه به تقويم قمري ايران روز آخر ماه و روز شهادت امام جواد(عليه السلام) است.

از حوالي ظهر روز جمعه تا حدود ساعت 2، باران بسيار تندي در مكه آغاز به باريدن كرد كه اوج آن از ساعت 5/1 به بعد بود. در فاصله كوتاهي از شدت گرفتن باران، تمام سطح خيابانهاي اطراف پر از آب شد و ماشينها در حالي كه نيم متر در داخل آب حركت مي كردند، به رفت و آمد مشغول بودند. بقاياي آبها تا ساعتها پس از خاتمه باران، همچنان در خيابانها وجود داشت و در رفت و آمدها اختلال ايجاد مي كرد. به علاوه، مقدار زيادي گِل و لاي از روي كوهها شسته شده و حاشيه خيابانها را پر كرده بود. شب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . مستدرك الوسائل، ج12، ص428

302

هنگام همچنان مه در فضاي مسجد الحرام وجود داشت و از تركيب آنها با نور
نورافكن ها، فضاي خاصي را ايجاد كرده بود.

اين باران، كه به گفته هواشناسي، طي روزهاي آينده هم قابل پيش بيني است، خطر سيل را در بر دارد و سعودها نيز مرتب در خبرها از وجود امكاناتي براي جلوگيري از سيل سخن مي گويند. روشن است كه خطر اصلي در مشعر و منا است كه ممكن است مشكلات جدي براي زائران در پي داشته باشد.

طي روزهاي بعد از باران، مقامات سعودي از چند هزار كارگر براي تميز كردن منا از آثار باران ياد شده استفاده كردند.

نماز جمعه مكه و مدينه

روز جمعه اول ذي حجه (به تقويم عربستان) نماز جمعه مكه، به امامت السديس با حضور جمعيتي نزديك به 5/1 ميليون نفر در مسجد الحرام و ميادين اطراف آن، به سمت اجياد و غزه در دو سوي آن برگزار شد. سديس در خطبه هاي نماز، با اشاره به اين نكته كه مسلمانان گرفتار تفرقه و انشعاب شده اند، گفت: حج دعوت عملي به اتحاد و يكپارچگي است و مي تواند در روزگار ما به كار ما بيايد. وي افزود: اكنون وقت آن رسيده است كه از اين فرصت وحدت آميز براي ايجاد اتّحاد استفاده كنيم، پس از آنكه گرفتار فتنه ها و هواپرستي ها شده ايم; چنانكه خداوند مي فرمايد: "  إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ... " (1) و نيز فرموده است: "  وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِيعاً وَ لاَ تَفَرَّقُوا... " (2)

شگفت آنكه، سديس بلافاصله به دنبال ايجاد اختلاف رفته و با اظهار اين سخنِ حق، كه روح حج، روح توحيد است، برخي از مسلمانان را به شرك گرايي متهم كرد كه از آن جمله دعا براي اهل قبور، مسح سنگها و تبرّك و دعاي براي رفع بلايا با تبرّك است. به اين ترتيب، مقصود وي از وحدت، همان وحدت ميان وهابي ها و سلفي هاست نه كلّيت امت اسلامي.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . حجرات : 10

2  . آل عمران : 103

303

سديس در ادامه با اشاره به حرمت حرم، كساني را كه اين حرمت را خدشه دار مي كنند وعده به عذاب الهي داد و گفت: اسلام دعوت به رحمت و شفقت و محبت و تسامح مي كند. وي همچنين از رفتار خشونت آميز صهيونيستها هم انتقاد كرد.

بر اساس خبر روزنامه عكاظ، نزديك به نيم ميليون نفر نيز نماز جمعه را در مسجد نبوي اقامه كردند. امام جمعه مدينه، شيخ حسين آل الشيخ با اشاره به فضيلت اين روزها كه مسلمانان بايد از آن بهره معنوي بگيرند، به تفصيل در باره ثواب اعمال عبادي در اين ايّام با استناد به احاديث سخن گفت.

پس از اقامه نماز جمعه در مدينه، سيل زائران در اين شهر به سوي مكه حركت كردند.

ملاقات سرپرست حجاج ايراني با زائران جانباز

عصر روز جمعه، سوم بهمن، نماينده ولي فقيه عازم ديدار و ملاقات با كاروان جانبازان شد. اين كاروان با مديريت قابل تقدير آقاي مجيد درزي، شامل حدود 200 زائر است كه بيش از هفتاد نفر آنها ويلچري و 23 نفر شيميايي است. پيشتر نيز اشاره شد كه روحاني اين كاروان حجت الاسلام والمسلمين راشد يزدي است.

در اين ديدار ابتدا آقاي راشد يزدي به نماينده وليّ فقيه خوش آمد گفت و براي ايشان آرزوي توفيق براي خدمت به حجاج كرد كه اين خدمت سبب سربلندي و سعادتمندي مي شود. سپس سرپرست حجاج ايراني با تعزيت شهادت امام جواد(عليه السلام) به زندگي انبيا و سختي هاي آنها اشاره كرد و تأكيد نمود كه بالندگي انسان تنها در پرتو تحمّل مشكلات و مشقات پديد مي آيد. وي با توجه به آزارها و سختي ها و شهادتها كه در مسير انبيا بوده، مقامات معنوي آنان را ناشي از همين امر دانست و به اين حديث تمسّك كرد كه از پيامبرخدا(صلي الله عليه وآله) پرسيدند: مَنْ اَشدّ النّاسِ بَلاءاً؟ حضرت فرمود: النَّبيّون، ثُمّ الأَمْثل فَالاَْمْثل .(1) وي افزود: اگر براي رسيدن به كمالات انساني و معنوي، جز در پرتو تحمّل سختي ها در راه خدا، راه ديگري وجود داشت، خداوند آن را براي اولياي خود انتخاب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . كافي، ج2، ص252

304

مي كرد و دوستان خدا درچار انواع مشكلات نبودند.

آقاي ري شهري، با اشاره به جامعيت حج در سازندگي انسان، گفتند: در لسان ائمه اطهار(عليه السلام) ، حج به عنوان احد الجهادين است. جهاد با دشمن يك طرف و جهاد براي تحقّق حج در طرف ديگر. اين به خاطر همين مشقات و مشكلاتي است كه در مسير حج وجود داشته و هنوز هم با وجود امكانات فعلي، بسياري از آن مشقات وجود دارد. در روايتي ديگر از امام صادق(عليه السلام) به سختي هاي حج اشاره شده و اينكه در اين مسير دشواري هايي وجود دارد: فِي تَغْيِيرِ مَطْعَم أَوْ مَشْرَب أَوْ رِيح... .(1)

نماينده وليّ فقيه پس از آن گفتند: جانبازان بهترين و با آبروترين ميهمانان خداوند در اين سفر هستند و اين به خاطر مشقّت هايي است كه تحمّل مي كنند. وي خطاب به اين عزيزان گفت: خداوند براي شما ارزش زيادي قائل است. قدر خود را بدانيد و از فضاي معنوي مكه و مدينه نهايت بهره برداري را داشته باشيد.

سرپرست حجاج ايراني، سپس افزود: محرّمات احرام را مي توان در چند بند خلاصه كرد: خودآرايي ممنوع، تن آسايي ممنوع، خودبيني ممنوع، خودآزاري ممنوع، خود پوششي (سرپوشاندن يا رو پوشاندن براي زنان) ممنوع، لذايذ ممنوع، آزار زباني و سلاحي ديگران ممنوع. ايشان تأكيد كرد كه عاشق خدا عاشق سختي هاست. هرچه از لذّت جسمي كاسته شود به لذاتهاي روحي افزوده مي شود. اين سختي ها هم براي همين است كه لذايذ جسمي را كمتر كند چنانكه حضرت فرمود: هيچ پيامبري مانند من آزار و اذيت نديد.

در پايان، ضمن دعا براي شفاي مريضان اسلام، از زحمات مدير كاروان و جناب آقاي راشد يزدي براي زحماتي كه مي كشند تشكر كرد.

پس از آن بعضي از جانبازان، انتقاداتي را نسبت به وضعيت مسكن و حمل و نقل مطرح كردند كه جناب آقاي زرهاني رييس سازمان حج و زيارت آنها را پاسخ داد و گفت: هر پيشنهادي كه براي بهبود وضعيت داده شده و در حدّ مقدورات ما باشد، آن را انجام خواهيم داد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1  . كافي، ج4، ص253

305

گفتني است، بيش از هزار جانباز در حج امسال حضور دارند كه در كاروانها پراكنده هستند، اما افراد ويلچري تنها در همين كاروان مي باشند. يكي از اعتراضات آنان اين است كه هفتاد ويلچري براي يكسال بسيار زياد است. صحبت هايي در جريان است تا امكان ساختن مسكن مناسب جانبازان از سوي سعودي ها و اجاره چند ساله آن توسط ايران مورد بررسي قرار گيرد.

پول ايراني در مبادلات اقتصادي در حرمين

بسياري از زائران ايراني خانه خدا در مكه و مدينه، براي خريد كالاهاي سوغاتي خود از پول رايج كشورمان استفاده مي كنند و مغازه داران و فروشندگان كالا نيز پول ايراني را مانند ساير ارزهاي معتبر مي پذيرند.

گرچه سازمان حج و زيارت از طريق كاروانها، زائران را از خريد با پول ايراني در عربستان منع كرده است، اما همه روزه در بازارهاي مدينه و مكه شاهد خريد زائران با پول ايراني هستيم.

پيش از اين، بانك ملي در مكه و مدينه شعبه داشت و ريال ايران را به ريال عربستان تبديل مي كرد، اما چند سالي است كه با تعطيل شدن بانك ملي در اين دو شهر، رسماً كار خريد و فروش با ريال ايراني انجام مي گيرد و به ظاهر، براي هر دو طرف، يعني هم فروشنده و هم خريدار، اين گونه خريد و فروش با صرفه است. اما در واقع امر، اينكه اين قبيل معاملات ارزي براي اقتصاد كشور زيان آور است; آنچنان هم براي زائر مقرون به صرفه نخواهد بود.

در حال حاضر، در برابر هر هزار تومان، مبلغ 20/4 الي 25/4 ريال سعودي مي پردازند.

نشريه شماره سيزدهم و چهاردهم زائر

نشريه زائر كه اكنون سالهاست در موسم حج منتشر مي شود و سعودي ها هم انتشار آن را محدود به شرايطي پذيرفته اند، مهم ترين رسالتش انعكاس مهم ترين اخبار ايران، درج مقالاتي در باره اسرار و معارف حج و نيز اطلاع رساني در باره برنامه هاي جاري

306

بعثه مقام معظم رهبري است.

در شماره هاي اخير، چندين مقاله با عنوان حج ابراهيمي ـ حج مهدوي، از مسعود پورآقايي به چاپ رسيده است. در شماره سيزدهم كه در 3بهمن انتشار يافته، مقاله اي با عنوان نخستين نگاه به كعبه در اين شماره چاپ شده كه گذري است بر رواياتي كه ثواب نگريستن به خانه خدا در آنها بيان شده است. مصاحبه اي با آقاي علي اكبر صادقي رشاد در باره معارف حج درج شده با عنوان حج، تمرين تحمّل فَرَج است . بخش ادبيات زائر، چندين شعر زيبا از آقاي جواد محدثي و ديگران است كه خواندني است. دهمين قسمت اخلاق سفر در اين شماره درج شده و زائران را به گذشت و جوانمردي در ايام سفر، كه طبعاً همراه با مشقات و زحمات است دعوت مي كند. توصيه هاي بهداشتي، بايدها و نبايدهاي حج و نيز اخبار كوتاهي از برنامه هاي جاري حج در ادامه آمده است.

در شماره چهاردهم، مقاله اي با عنوان بعضي از اسرار باطنيه حج الهام گرفته از نوشته هاي ملاّاحمد نراقي درج شده است. گزارش مفصلي از وضعيت اسكان در مكه نيز كه بيشتر گفتگو با مردم و مسؤولان مسكن در مكه است، در همين شماره آمده است. گزارشي هم در بالا رفتن سطح سلامت در كاروانها به همراه برخي از توصيه هاي بهداشتي و پزشكي در اين شماره به چاپ رسيده است. حج از نگاه امام علي(عليه السلام)  عنوان مقاله ديگري در همين شماره است. طبق معمول، خلاصه اخبار مهم ايران و جهان نيز در صفحات نخستين و پاياني زائر درج شده است.

افزايش سطح سلامت و بهداشت زائران

امسال 94000 زائر ايراني به حج مشرف شده اند كه از اين تعداد حدود 30000 نفر كمتر از 45 سال و بيشتر از 30 سال سن دارند، 2346 نفر هم سنشان كمتر از 30 سال است. اين آمار نشان مي دهد ميانگين سني زائران ايراني رو به سمت كاهش و جواني است. اين روند طي چند سال گذشته روند رو به رشد داشته و تعداد حجاج جوان در ميان زائران ايراني افزايش يافته است.

جوان شدن زائران ايراني آثار مثبت بسياري به همراه داشته است. يكي از ويژگيهاي شاخص اين فرايند، كاهش ميزان مرگ و مير زائران طي سالهاي اخير بوده

307

است. آمار نشان مي دهد سال 1377، 118 زائر، سال 1378، 90 زائر، سال 1379، 64 زائر، سال 1380، 19 زائر، سال 1381، 42 زائر از دنيا رفته اند. البته روند فوت زائران سال گذشته افزايش يافت كه گويي چند عامل از جمله تصادفات رانندگي در آن تأثير داشته است.

امسال نيز تا پايان ماه ذي قعده تنها يك زائر ايراني درگذشته است كه در مقايسه با سال گذشته، طي همين مدت، روند فوت كاهش داشته است; زيرا آمار نشان مي دهد تعداد فوت شدگان در سال گذشته تا اين تاريخ 7 نفر بوده است.

عوامل بسياري در كاهش فوت زائران در اين سالها مؤثر بوده كه يكي از مهمترين اين عوامل، معاينات پزشكي پيش از اعزام زائران و مراقبتهاي پزشكي در طي سفر است.

دكتر ضيايي، مسؤول هيأت پزشكي حج درباره فعاليتهاي انجام شده براي حفظ سلامت زائران و در نتيجه كاهش ميزان مرگ و مير گفت: قبل از اعزام حجاج معاينات پزشكي براي جلوگيري از بروز مشكلات بعدي انجام مي شود.

وي افزود: حجاج به سه گروه سنيِ زير 50 سال، ميان 50 تا 70 سال و بالاي 70 سال تقسيم مي شوند، حجاج زير 50 سال فقط توسط پزشك كاروان معاينه مي شوند، حجاج 50 تا 70 سال را علاوه بر پزشك كاروان، متخصّصان قلب و روانپزشك معاينه مي كنند، زائراني كه سنشان بالاتر از 70 سال باشد نيز در هيأتي كه نماينده هيأت پزشكي حج حضور دارند، بررسي و معاينه مي شوند.

مراسم سخنراني در بعثه جمهوري اسلامي ايران در مكّه

پس از دعاي كميلِ روز جمعه، اول ماه ذي قعده به تقويم سعودي، برنامه هاي سخنراني در سالن اجتماعات بعثه، به صورت روزانه برگزار مي شود. از آنجمله مراسم سخنراني براي جمعي از كاروانهاي آذري زبان بود كه با حضور نماينده ولي فقيه برگزار شد. در اين محفل حجت الاسلام والمسلمين صديقي به ايراد سخن پرداخت.

ايشان گفت: لحظه ديدن كعبه، يكي از مواقع استجابت دعاست و حاجي بايد بداند كه به عنوان ميهمانِ خدا، دعايش مستجاب است. وي با اشاره به اينكه عدم يقين به رحمت و لطف خداوند، يكي از موانع استجابت دعاست، تأكيد كرد كه حاجي بايد بدون

308

شك و ترديد مطمئن باشد كه خداوند خواسته اش را اجابت خواهد كرد و افزود: بدزباني و رنجش ديگران نيز از موانع استجابت دعا شمرده شده است.

حجت الاسلام صديقي گفت: كعبه هم خانه خداست و هم خانه مردم است و به همين دليل هر مسافري مي تواند نمازش را در مسجد الحرام كامل بخواند. وي با اشاره به اينكه حضرت ابراهيم معلّم و بنيانگذار حج بوده، از حجاج كشورمان خواست تا به او اتّكا كنند و علاوه بر خود، براي فرزندان كشور اسلامي هم دعا نمايند.

تعداد زائران ايراني مكه و مدينه

تعداد زائران ايراني مشرف شده به حرمين، تا روز جمعه، 4بهمن، از مرز 75 هزارنفر گذشت.

تا ظهر ديروز، 58 هزار و 666 زائر ايرانيِ خانه خدا وارد مكّه مكرمه شده اند كه از اين تعداد 30 هزار و 442 نفر مستقيم از جده به مكه رفته و 28 هزار و224 زائر مدينه اولي نيز پس از مُحرم شدن در ميقات شجره، به بيت الله الحرام رفته اند.

بنابر اعلام ستاد سازمان حج و زيارت مستقر در مكه، تا ساعت 24 ديشب نيز 2200 زائر ايرانيِ ديگر با 7 پرواز هواپيمايي هما از فرودگاههاي اصفهان، ساري، مشهد، بوشهر، بندرعباس و تهران وارد جده شده اند.

در حال حاضر، حدود 16500 و پانصد زائر ايراني مدينه اول در مدينه منوره به سر مي برند كه ظرف روزهاي آينده عازم مكّه مكرمه خواهند شد.

گزارش ديدار رييس سازمان حج و زيارت از مؤسّسه مطوفين حجاج ايراني

سيد احمد زرهاني، رييس سازمان حج و زيارت، به اتفاق آقاي مصطفي قهرودي، مدير دفتر نمايندگان سازمان حج و زيارت در عربستان و ساير مسؤولان بخش مشاعر در ستاد مكه مكرمه، ضمن ديدار از گردش كار جاري مؤسسه مطوّفين حجاج ايراني در محل ساختمان جديد مؤسسه با مهندس عبدالرحمان ازهر رييس مؤسسه مذكور و ساير اعضاي هيأت مديره مؤسسه ديدار و گفتگو كردند.

در اين ملاقات، طرفين بر ضرورت استمرار و تقويت همكاري ها ميان آن مؤسسه و

309

سازمان حج و زيارت تأكيد كرده و بهبود و تكامل آن را به نفع حجاج دانستند.

همچنين مقرر شد بررسيهاي كارشناسي و تبادل تجربيات ميان دو مجموعه ايراني و سعوديِ خدمتگزار حجاج، در طول سال با هدف ارتقاي سطح خدمات و تأمين رفاه هر چه بيشتر زائران حرمين شريفين، تداوم داشته باشد.

زرهاني اظهار اميدواري كرد كه اينگونه نشستها و ديدارها بتواند مايه خير و بركت بيشتر باشد. وي در عين حال افزود: روابط بسيار نزديك دو كشور دوست و برادر، باعث مي شود تا توقّع طرفين نسبت به يكديگر بيشتر گردد. ايشان خطاب به اين مؤسسه مطوفين ادامه داد: ارزشيابي شما از نحوه خدمتگزاري در حوزه هاي مختلف، بايستي به بالا بردن معلومات و اتخاذ تصميمات جديد بر مبناي نتايج ارزشيابي منتهي گردد و به رشد مجموعه بيانجامد و چون استفاده كننده نهاييِ آن زائران هستند، بايد اين ارزشيابي به گونه اي طرّاحي و تنظيم گردد كه امكان آگاهي از نظريات زائران به طور مستقيم فراهم شود و با توجه به اينكه هدف ما و شما اجراي مقررات و تأمين رفاه است، بازتاب عملكردمان بايستي از طريق زائر، كه دريافت كننده اين خدمات مي باشد، به ما برگردد.

آقاي زرهاني همچنين خواستار مطالعه در باره راههاي توسعه همكاري و ايجاد فرصتهايي جديد در اين راستا گرديد.

در زمينه خدمات رساني در مشاعر مقدسه نيز آقاي زرهاني به نكاتي نظير اختصاص محل هاي بهداشتي براي حلق و خالي كردن مسير رمي جمرات از خودروهاي پارك شده، براي تسهيل در رفت و آمدِ حجاج اشاره كرد و گفت: مي دانيم تصميم گيري در همه مسائل مربوطه، در اختيار شما نيست، اما حمايت و مساعدت شما در اين موارد بسيار مؤثر و سازنده است.

مهندس ازهر باخوشامدگويي به هيأت ايراني گفت: انديشه ماوشمايكي است و براي تحقّق آرمانهاي مشترك بايد كوشيد و اينكه مستقيماً از نظريات زائران آگاه شويم بسيار اصولي و متين است. وي افزود: در ضمن پيشنهاد مي شود مديران كاروانهاي ايراني در گروههاي حدود 50 نفري در كارگاههاي آموزشي كه توسط مؤسسه برگزار مي شود و به درك متقابل از امكانات و انتظارات يكديگر كمك مي كند، شركت نمايند. به هرحال بايد بعدازحج، به بررسي ملاحظاتونقد صادقانه عملكرد خودمان بپردازيم.

310

گزارش ديدار رييس سازمان حج و زيارت از عرفات و منا

جناب آقاي زرهاني، رييس سازمان حج و زيارت، به اتفاق مسؤولان ستاد مكه در امور مشاعر مقدس، به همراه رييس هيأت مديره مؤسسه مطوّفين مكه مكرمه، جناب آقاي مهندس ازهر و همراهانشان، از منطقه عرفات و منا ديدن كردند و از نزديك با آخرين اقدامات و فعاليتهاي مؤسسه در ارتباط با آماده سازي محوطه ها و برپايي چادرها و تأسيسات و تجهيزات لازم در اين سرزمين مقدس جهت ارائه خدمات بهتر به زائران آشنا شدند. مسؤولان مؤسسه مذكور و مكاتب نُه گانه مستقر در عرفات و منا توضيحات و اطلاعات لازم را در اختيار هيأت ايراني قرار دادند و به سؤالات آنان پاسخ گفتند.

رييس مؤسسه مطوفين اطمينان داد كه با تدابير و تمهيدات و برنامه ريزيهاي انجام شده، همه چيز براي پذيرايي و حركت دادن زائران در ايام تشريق مهيا گرديده است و به اذن خداوند، در اين زمينه مشكلي نخواهيم داشت.

گفتني است، با حفر كانالهاي انحرافي، در صورت نزول باران و احياناً وقوع سيلاب، از آب گرفتگي چادرها جلوگيري خواهد شد. در اين ديدار رييس مؤسسه توضيح داد كه در طول سال، ملاحظات و ديدگاه هاي اجرايي در حوزه هاي مختلف به دواير ذي ربط ; مانند: مرور، دفاع مدني و... منتقل شده و به صورت تخصصي بررسي و تصميم گيري مي شود. پيش بيني هاي لازم در مورد برخورد با مسائل گوناگون صورت مي گيرد. ايشان از مسؤولان ستاد حج ايران خواست مديران كاروانها را در ابعاد مختلف، جهت همكاري بيشتر با مؤسسه، كه نهايتاً به رفاه و تسهيلات بيشتر حجاج مي انجامد، دعوت كنند و آنان را توجيه نمايند. از جمله اينكه اتوبوسها حق توقّف در كنار چادرهاي منا را نخواهند داشت و به توقفگاه (پاركينگ) خاصي منتقل مي شوند.

جناب آقاي زرهاني ضمن قبول و استقبال از اين تمهيدات، از مسؤولان خواست
كه در اين صورت ترتيبي دهند تا اتوبوس ها براي بازگرداندن زوار از منا به سمت مكه، در روز دوازدهم ذي حجه، به موقع آمادگي داشته باشند. به هرحال مهندس ازهر اعلام كرد امروز كه دوم ذي حجه است، در صد قابل توجهي از تجهيزات مربوط به
ايام تشريق آماده شده است. در ضمن بسياري از وسائل در سال جاري تعويض گرديده

311

است. وي گفت: امتياز سال جاري نسبت به گذشته ها اين است كه زمين هاي مشاعر
زودتر از هر سال به ما تحويل شد و ما توانستيم با فرصت كافي به اجراي برنامه ها بپردازيم. جناب آقاي زرهاني بار ديگر از رييس مؤسسه و همكارانشان خواست
محلّ بهداشتي خاصي براي عمل حلق اختصاص دهند. همين طور مهندس ازهر يادآور شد وزارت حج بابت خسارات وارده به چادره هاي منا كه نوعاً توسط مديران و
عوامل كاروانهاي شما صورت مي گيرد از ما غرامت سنگيني خواهد گرفت. لذا تقاضا مي شود به مديران كاروانها تذكّرات لازم داده شود. جناب آقاي زرهاني در اين
مورد اظهار داشت قطعاً مديران و نيروهاي خدماتي كاروانها قصد آسيب رساندن
به امكانات شما را ندارند اما بايد براي اطلاع رساني داخل محوطه مكاتب و دادن نشاني و مشخصات كاروان خود براي راهنمايي حاجيان فكر اساسي تري كرد تا منجر به خسارت نشود. به هر حال، انديشه هر دو تشكيلات، صرفاً برنامه ريزي در اقدام جهت تأمين رفاه هرچه بيشتر حجاج در حد مقدورات و ارائه خدمات شايسته به آنان است. پس بايد به يكديگر كمك كنيم و به راهكارهاي عملي در اين راستا بينديشيم. در
خاتمه جناب آقاي زرهاني از مساعي و مجاهدتهاي مديريت و اعضاي مؤسسه سپاسگزاري كرد.

شرحي در باره گروه بندي قيمتي كاروانها

در حج سال جاري، براي اسكان زائران ايراني تعداد 215 ساختمان در مكه مكرمه اجاره شده و ميان 522 كاروان، با ظرفيتهاي 100 تا 200 نفره تقسيم گرديده است. باتوجه به اينكه اجاره بهاي هريك از ساختمانهاي مذكور براي موسم حج با ساختمان ديگر تفاوت دارد، بنابراين، از يك طرف نمي توان همه كاروانها و ساختمانها را با نرخ واحد و مبلغ يكسان محاسبه كرد و از سوي ديگر اگر بخواهيم دقيقاً وجه اجاره را براي يكايك كاروانها به طور جداگانه محاسبه و از زائران دريافت كنيم. فقط در مكه با صدها نرخ بابت اسكان حجاج ايراني مواجه خواهيم بود. راه حل ميانه اين است كه براساس عوامل متعدد دخيل در امر مسكن; مانند كيفيت منزل، فاصله آن تا حرم، امكانات جانبي و نرخ اجاره و امثال آن، نسبت به دسته بندي منازل اجاره شده و بالأخره قيمت گذاري و در واقع تعيين

312

گروه قيمتي در مورد مسكن اقدام نماييم. بر اين مبنا در مكه مكرمه با درنظر گرفتن وضعيت ساختمانهاي متعدّد، روي هم رفته سه گروه قيمتي تنظيم شده است.

طبيعي است با تشكيل گروههاي قيمتيِ مسكن، گامي به سوي ايجاد عدالت نسبي برداشته شده، هرچند مبلغ اجاره ساختمان از زائر دريافت نشده باشد.

نكته بعدي اين است كه گروه بندي منازل مدينه، در واقع نسبت به مقدورات و امكانات و شرايط اسكان در مدينه منوره، معنا و مفهوم پيدا مي كند، همانطور كه گروههاي قيمتي مكه نيز با توجه به موقعيت شهر مكه قابل تنظيم است.

توضيح اينكه: در مدينه با ساختوسازهاي موجود و گسترش شهر، تأمين مسكنِ مناسب تاحدّي امكان پذير است، ليكن در مكه عوامل مختلف; نظير كوهستاني بودن شهر، حضور جمعيت ميليوني زائران به طور همزمان براي انجام مناسك حج و همچنين نوع گسترش طولي شهر نسبت به مركزيت حرم كه ساختمانهاي جديد را از بيت الله الحرام دور ساخته است، در كنار شرايط نامناسب فيزيكي و بهداشتي بسياري از ساختمانهاي اطراف حرم و بالأخره سرانه فضاي اختصاص يافته به هر حاجي در مكه نسبت به مدينه، مجموعاً باعث مي شود كه توقّع ما از منازل مكه در سطحِ مدينه نباشد، لذا بايستي انتظار خود را با وضع موجود و امكانات و مقدورات تطبيق دهيم.

مقايسه منازل مكه مكرمه ـ كه بايد در آنِ واحد ميليونها حاجي در محدوده آن به سر ببرند ـ با منازل مدينه كه داراي امكانات مناسبي هستند، قياس مع الفارق است و در واقع بايد ساختمانهاي مدينه را با يكديگر بسنجيم و ساختمانهاي مكه را نيز جداگانه با همديگر مقايسه كنيم، نه اينكه مسكن مكه را با مدينه به مقايسه بگذاريم.

در پايان، شايان ذكر است كه مقايسه وضعيت اسكان در عمره با حج تمتع نيز اشتباه است. نظام عمره شرايط و بازار خاص خود را دارد و نمي توان آن را با موضوع حج مخلوط كرد. مطلب اخير، خود موضوع بحث ديگري است كه در اين مجمل نمي گنجد و شايد در جاي ديگري مطرح كنيم.

گزارشي از وضعيت اسكان حجاج ايراني

از مهمترين مسائل مربوط به حج، وضعيت اسكان زائران است. بي گمان تهيّه

313

مسكن براي بيش از 94 هزار زائر ايراني دشواري هاي خاص خود را دارد. بهويژه با توجه به تراكم بيش از حد حجاج كه از سراسر جهان براي انجام مناسك حج به مكه مكرمه وارد مي شوند، اسكان زائران در اين شهر به مراتب سخت تر از مدينه منوره است.

در حج سال جاري، براي اسكان زائران ايراني تعداد 215 ساختمان در مكه مكرمه اجاره گرديده و ميان 522 كاروان با ظرفيتهاي 100 تا 200 نفر تقسيم شده است. اما همه اين ساختمانها مشابه يكديگر نبوده و از نظر كيفيت، تفاوتهاي زيادي با هم دارند.

عبدالحسين قنبري، زائر ماهشهري، گرچه وضعيت محلّ اسكان خود در مكه را نسبتاً مناسب توصيف مي كند اما معتقد است مسكن آنها در اين شهر اصلا قابل مقايسه با مدينه نيست.

يك زائر قائمشهري نيز كه در ساختمان ابراج الصفاي مكه سكونت دارد، وضعيت مسكن خود را تأسف بار خواند و از اين وضعيت به شدت ناراضي است. به گفته وي اصلا برايش قابل باور نبوده كه در مكه در چنين هتل هايي ساكن شوند.

آقاي قهرودي مسؤول ستاد مكه سازمان حج و زيارت، انتقاد اين زائران را درك مي كند و مي گويد:

زائران ما در مدينه در ساختمانها و هتل هاي بسيار خوبي ساكن هستند و وضعيت آرام و دلنشيني دارند، از اين رو انتظار ندارند در مكه با چنين وضعيتي مواجه شوند. حتي برخي زائران ما در مكه هنگام ورود به محل هاي اسكان خود، شوكه مي شوند; چراكه اصلا قابل مقايسه با مدينه نيست.

وي مقايسه محل اسكان زائران در مكه با مدينه را اشتباه دانسته و مي گويد:

در مدينه با توجه به ساختوسازهاي موجود و گستردگي شهر، تأمين مسكن نسبتاً مناسب براي زائران امكان پذير است در حالي كه تهيه مسكن در مكه به دلايل مختلفي نظير كوهستاني بودن شهر، حضور جمعيت ميليوني زائران به طور همزمان براي انجام مناسك حج و همچنين نوع گسترش طولي شهر نسبت به مركزيت حرم كه ساختمانهاي جديد را از بيت الله الحرام دور ساخته باعث مي شود كه توقع ما از منازل مكه در سطح مدينه نباشد.

314

يك زائر تهراني نيز از دوري مسافت منازل تا مسجدالحرام ناراضي است. وي كه در منطقه عزيزيه ساكن است وضعيت محل سكونت خود را مناسب مي داند اما مي گويد:

اي كاش مسؤولان، ساختمانهايي نزديك حرم برايمان مي گرفتند تا بيشتر مي توانستيم به مسجدالحرام برويم و از اين فرصت معنوي استفاده بيشتري كنيم.

اما آقاي قهرودي تهيه مسكن در اطراف حرم را براي زائران ايراني غيرممكن مي داند. او مي گويد:

برخي كشورها حجاج خود را در ساختمانهاي اطراف حرم ساكن كرده اند و بعثه آن كشورها هزينه اي هم براي رفت و آمد زائرانش پرداخت نمي كند، اما مطلبي كه هست اينكه هيچ يك از حاجيان ما حاضر نيستند براي يك ساعت هم در آن هتل ها ساكن شوند و زندگي كنند. اين ساختمانها از نظافت و بهداشت و خدمات رفاهي، به طور كامل بي بهره اند...

حجاج برخي كشورها مي گويند: ما مي خواهيم نزديك حرم باشيم، اما مسائل ديگر براي آنها اهميت ندارد. مي گويند هرچه شد شد، مهم نيست كجا بخوابيم، چه بخوريم، تميز باشد يا نباشد. شلوغ باشد يا خلوت. مهم اين است كه نزديك حرم باشيم تا بتوانيم هر پنج وقت نماز، در نماز جماعت حرم شركت كنيم، ولي ما ترجيح داده ايم خانه هاي دورتر از حرم، اما تميزتر و مناسب تر براي حجاج ايراني تهيه كنيم.

البته در كنار حرم تعداد انگشت شماري از هتل هاي مناسب و تميز به چشم مي خورد; هتل هايي كه در ايام عمره، حجاج ايراني نيز در آنها ساكن مي شوند. حال چرا مسؤولان ايراني اين هتل ها را براي حجاج خود اجاره نمي كنند؟

در پاسخ بايد بگويم: اولا تعداد اين هتل ها محدود است و نمي توان همه حجاج ايراني را در آنها اسكان داد و دوم آنكه هتل هاي كنار حرم، كه در زمان عمره گرفته مي شود، براي ايام حج كرايه كلاني دريافت مي كنند. مطمئناً براي اغلب حجاج
ايراني ممكن نيست كه چهار هزار ريال كرايه هتل براي سكونت در مكه بپردازند.

315

شايد يك حاجي حاضر باشد چند ميليون بپردازد اما براي بيشتر حاجيان غيرممكن است. ضمن آنكه براساس دستور مقامات عربستان، امكان طبخ غذا در هتل هاي اطراف حرم وجود ندارد.

مسؤول ستاد مكه مي افزايد:

در قياس با حجاج ديگر كشورها، خانه هاي بهتري در اختيار ايران است و به طور نسبي حجاج ايراني در بهترين خانه ها در مكه و مدينه ساكن شده اند.

قهرودي برخي نارسايي ها در اين زمينه را مي پذيرد اما تأكيد مي كند كه چاره اي نداريم: ما نمي توانيم به تمام آن چيزهايي كه مي خواهيم دست يابيم.

قهرودي مي گويد:

چنين نيست كه در مكه خانه هاي خوب فراواني وجود داشته باشد و ما نگرفته باشيم. ما در سه سال گذشته زودتر از هر كشور ديگري; يعني از اوايل ربيع الثاني شروع به اجاره كرده ايم و پنج ماه طول كشيده تا خانه هاي خوبي را در اختيار بگيريم. در اينجا معروف شده كه ايراني هازودتر از همه هتل اجاره مي كنند. اما بايد پذيرفت كه بازار رقابت است و لزوماً دست يافتن به آنچه ما مي خواهيم ممكن نيست.

* گروه بندي منازل

اكنون اين سؤال مطرح مي شود كه باتوجه به تفاوت ساختمانهاي در اختيار ايران، اين منازل براساس چه معيارهايي به حجاج اختصاص مي يابد؟

قهرودي در پاسخ اين پرسش مي گويد:

منازل موجود در مكه و مدينه براساس هزينه هاي پرداخت شده توسط حجاج توزيع شده است. در مدينه شش گروه قيمتي وجود دارد. چهار گروه آن براساس قيمت اجاره، دوري از حرم، هتل و غير هتل بودن آن تقسيم شده و دو گروه آن هم خانوادگي است.

316

تمامي هتل هاي منطقه مركزيِ مدينه، به دو گروه اول و دوم و خانه هاي خارج از منطقه مركزي هم به 2 گروه قيمتي تقسيم شده است. برخي از هتل ها نيز به صورت نظام خانوادگي و يا به عبارتي نظام عمره استفاده مي شود; يعني اتاقهاي دو تخته.

گرانترين گروه قيمتي در مدينه، هتل هايي است كه در منطقه مركزي شهر به صورت خانوادگي به زائران اختصاص مي يابد.

آقاي قهرودي، منازل مكه را به سه گروه تقسيم مي كند و مي كند:

در مكه هيچ هتلي در اختيار ايران نيست، بلكه همه حجاج در ساختمانهايي ساكن شده اند كه به ساختمانهاي حجّي معروف اند; يعني فقط در موسم حج از آنها استفاده مي شود. برخي از اين ساختمانها متعلق به شهروندان ساكن مكه است كه در يك ماه موسم حج براي كسب درآمد، ساختمانها را اجاره داده و خود در جاهاي ديگري ساكن مي شوند.

قهرودي تأكيد مي كند:

در مكه نبايد از عنوان هتل استفاده كرد; چراكه استفاده از اين عنوان توقّعاتي را نزد حجاج ايجاد مي كند، متأسفانه اشتباهي كه ناخواسته اتفاق افتاده، اين است كه بعضي از مديران كاروانها در ايران فرمهايي را چاپ كرده و در آن اعلام كرده اند كه; مثلا ما، در مدينه از هتل درجه يك و در مكه هتل درجه دو استفاده مي كنيم. طبيعي است حجاج در مكه به دنبال هتل هستند در حالي كه در اينجا اصلا هتل اجاره نشده است.

مسؤول ستاد مكه مي افزايد:

اشتباه ديگري كه صورت گرفته، به جاي گروه قيمتي ، درجه گفته شده است. درجه بار معنايي و استاندارد دارد. هنگامي كه مي گوييم هتل درجه يك; يعني هتل پنج ستاره كه همه خدمات آن در سطح پنج ستاره است. درجه دو; يعني چهار ستاره

317

و ... اما ما اينجا نه هتل داريم و نه درجه، بلكه از گروه 1، 2 و 3 براي تقسيم بندي استفاده كرده ايم. ساختمانهايي كه ما اجاره كرده ايم، مي تواند درجه پنج هم باشد. برخي ساختمانهايي كه ما به عنوان گروه يك لحاظ كرده ايم از نظر استاندارد بين المللي، درجه سه و چهار و چه بسا بيشتر است.

قهرودي بيش از 30 معيار را در گروه بندي ساختمانها مؤثر مي داند; عواملي مانند نوساز بودن ساختمان، اجاره بهاي آن، ظرفيت اتاقها، ظرفيت آسان بر (آسانسور)، وضعيت منطقه، وضعيت خدمات داخل ساختمان، تعداد دستشويي وحمام، سهولت دسترسي به حرمو...

آقاي حبيب منبع جو مسؤول مسكن ستاد مكه مي گويد:

ساختمانهاي اجاره شده در مكه، به دو قسمت شرق و غرب تقسيم شده اند; ساختمانهاي معابده و عزيزيه، كه در شرق مكه واقع شده اند، اغلب در گروههاي يك و دو قرار دارند و ساختمانهاي غربي كه در قصرالضيافه، نوزهه و حجون قرار دارند، بيشتر جزو گروههاي دو و سه هستند.

وي نزديكترين ساختمان ايرانيان به حرم را در فاصله دو كيلومتري مسجدالحرام در خيابان معابده و دورترين ساختمان را در فاصله 9 كيلومتري در عزيزيه معرفي مي كند و مي گويد: گروه اول 1500 ريال سعودي، گروه دوم 1150 ريال و گروه سوم 950 ريال سعودي براي اسكان خود پرداخت كرده اند.

منبع جو مي افزايد:

باتوجه به اينكه اجاره بهاي هريك از ساختمانهاي پيشگفته، براي موسم حج، متفاوت است، از يك طرف نمي توان همه كاروانها و ساختمانها را با نرخ واحد و مبلغ يكسان محاسبه كرد و از سوي ديگر، اگر بخواهيم وجه اجاره را براي يكايك كاروانها به طور جداگانه و دقيق محاسبه و از زائران دريافت نماييم، فقط در مكه با صدها نرخ بابت اسكان حجاج ايراني مواجه خواهيم شد. راه حل ميانه اين است كه براساس عوامل متعدّدِ دخيل در امر مسكن; مانند كيفيت منزل، فاصله آن تا حرم،

318

امكانات جانبي و نرخ اجاره و امثال آن، نسبت به دسته بندي منازل اجاره شده و بالأخره قيمت گذاري و در واقع تعيين گروه قيمتي در مورد مسكن، اقدام نماييم. طبيعي است با تشكيل گروههاي قيمتي مسكن، گامي به سوي ايجاد عدالت نسبي برداشته شده، هرچند مبلغ اجاره ساختمان به طور دقيق از زائر دريافت نشده باشد.

به گفته منبع جو:

سرانه متوسط فضا براي هر حاجيِ ايراني در مكه، چهار مترمربع است كه در مقايسه با استانداردهاي وزارت حج سعودي،كه سه مترمربع در نظرگرفته شده، تراكم كمتري دارد.

وي مي گويد:

باتوجه به تعداد زياد حجاج در مكه و كمبود ساختمان، وزارت حج سعودي، استانداردهايي را براي هرساختمان مشخص و در ورودي آن نصب كرده است. اما تعداد حجاج ايراني اسكان يافته در اين ساختمانها اغلب 30 تا 40 درصد كمتر از تعداد مشخص شده توسط دولت عربستان است كه اين مسأله حتي اعتراض وزارت حج سعودي را برانگيخته است كه چرا ايران جاي زيادتري نسبت به ديگر كشورها اشغال مي كند!

* كمبود آسان بر (آسانسور) و سرويس بهداشتي

برخي حجاج ايراني، از وضعيت آسان برها (آسانسورها) و نيز سرويسهاي بهداشتي منازل خود راضي نيستند. آنها معتقدند وجود يك سرويس بهداشتي جوابگوي 20 نفر زائر نيست.

منبع جو در اين باره مي گويد: مشكل آسانسور در مكه مربوط به بافت ساختمانها است و اين مشكل در اغلب ساختمانهاي مكه وجود دارد.

وي مي افزايد:

براساس استانداردهاي عربستان در ايام حج، هر 25 نفر مي توانند از سرويس

319

بهداشتي مشترك استفاده كنند، در حالي كه در حال حاضر در شقه هاي ساختمانهاي ايراني به طور متوسط 16، 17 نفر و حداكثر 20 نفر از سرويس بهداشتي مشترك استفاده مي كنند.

برگزاري دعاي كميل دوم در مدينه منوره

دومين دعاي كميل مدينه، با حضور بيش از 000 10 زائرايراني ونيز تعدادي از زائران عرب زبان برگزار شد. اين مراسم كه ساعت ده شب در كنار حرم نبوي و ديوار بقيع آغاز شد، زائران ايراني از زن و مرد يكپارچه شركت كردند.

قسمت انتهايي جمعيت شركت كننده در دعاي كميلِ مدينه، كه در حدّ فاصل ديوار بقيع و ضلع غربي حرم نبوي نشسته بودند، به ابتداي شارع الملك عبدالعزيز مي رسيد و قسمت ورودي آن، بازار خيابان جنوبي حرم نبوي را در مي نورديد و بخشي از خيابان ابو ايوب انصاري را نيز در بر مي گرفت و مساحتي بالغ بر هشت هزار متر مربع را تشكيل مي داد.

اين مراسم روحاني و پرشور، يك ويژگي ممتاز نسبت به دعاي كميل اول مدينه داشت و آن اينكه در شام شهادت امام نهم شيعيان بر پا شد. دعاي كميل مدينه در كمال نظم، در ساعت 11 شب پايان يافت. به علاوه، شعرهايي كه در مدّاحي ها خوانده شد، از جمله شعرهاي منتخب از شب شعر بود.

گلايه زائران شيعه افغاني در مكّه

امسال شمار زيادي زائر شيعه افغاني به حج مشرف شده اند كه مهمترين دشواريِ آنها نداشتن روحاني و نيز در دسترس نبودن كتاب و بي توجهي به مسائل فرهنگي و ديني آنها است. روزانه دهها بلكه صدها تن از اين زائران، به بعثه مقام معظم رهبري آمده و درخواست كتاب مناسك و ادعيه دارند.

براي نمونه، كاروان 85 نفره شيعه، ازاستان اروزگان، بدون روحاني عازم حج شده اند. اين گروه در روز شنبه، به بعثه رهبري آمده، خواستار كتاب مناسك و دعا بودند. محدوديت موجود در بخش كتابخانه بعثه، سبب شد تا تعداد اندكي كتاب به آنها داده

320

شود. يكي از آنان به نام سيد غلام هاشمي گفت:

اگر ادعاي رهبري شيعه را داريد، چرا براي ما به لحاظ فرهنگي فكري، نمي كنيد و چرا بايد ما براي بردن كتاب محدوديت داشته باشيم؟. اين گروه كه سهم امام خود را به بخش وجوهات تحويل داده اند، گلايه داشتند كه نوعاً مقلد امام هستند، اما حتي يك مناسك به آنها داده نمي شود. ايشان ابراز كردند: در افغانستان كتابهاي مربوط به حج معمولاً به زبان پشتو و سني است كه توسط سني ها ميان ما توزيع مي شود!

وي افزود: در شهر كجران كه مركز استان اروزگان است، هيچ نوع كتابفروشي شيعي وجود ندارد!

حجت الاسلام والمسلمين سيد محمد حسيني كه از وكلاي اين منطقه براي تصويب قانون اساسي در كابل بود، روحاني سرشناس اين ناحيه است. همين طور سيد محمد زكي از روحانيون ديگر ساكن آن منطقه مي باشد.

كاروان ديگري از كابل با داشتن جمعيتي حدود 300 نفر مشتمل بر 130 زائر شيعه بود كه جمعي از آنان روز جمعه، 3 بهمن براي گرفتن كتاب به بعثه مراجعه كردند. اين افراد براي پرسشهاي فقهي خود به بخش استفتا مراجعه مي كنند.

كاروان وقوف اضطراري ويژه بيماران

گروهي از زائران كه بيماري سختي دارند و از فيلتر كنترل گذشته و به حج مشرف شده اند، يا در اينجا يك وضعيت استثنايي پيدا كرده اند، براي انجام اعمالشان از عصر روز هشتم به بعد در يك كاروان ويژه، كه اختصاصي آنهاست، قرار مي گيرند. در گذشته اين افراد در كاروانها پراكنده بودند و دردسرهاي زيادي را براي مجموعه كاروان پديد مي آوردند. دكتر ضيايي درباره اين كاروان مي گويد:

گروهي از پزشكان و پيراپزشكان و يك روحاني از انجام اعمال حج تمتّع صرفنظر مي كنند (و فقط عمره مفرده انجام مي دهند) تا در اين كاروان حضور يابند. اين گروه، بيماراني را كه از نظر جسمي دچار شرايط ويژه اي هستند، مثلا بيماري قلبي و تنفسي دارند و يا به تشخيص متخصصان، امكان عوارض براي آنها وجود داشته

321

باشد، از كاروان خود جدا مي كند و با مراقبت تيم پزشكي، توسط آمبولانس و اتوبوس هاي ويژه به عرفات، مشعر و منا مي برد و بعد، اگر نياز باشد، به بيمارستان بازمي گرداند.

وي افزود: تعداد زائراني كه مي توانند تحت پوشش اين كاروان قرارگيرند، 200 نفراست.

رييس هيأت پزشكيِ حج، با تأكيد بر اينكه تلاش گروه پزشكي اين است كه كسي از حج محروم نشود، افزود: هر سال تقريباً 500 نفر در معاينات پيش از حج پذيرفته نمي شوند و براي آنها اجازه سفر صادر نمي شود.

مراقبتهاي پزشكي از آغاز تا پايان

مراقبت از سلامت حجاج ايراني و معاينات اوليه، توسط پزشكان زحمتكش كاروانها پيش از اعزام آغاز مي شود. اين گروه از پزشكان، با تمام شرايط جسماني زائران آشنا مي شوند و در طول سفر همواره با آنان هستند تا هرجا نياز باشد كار درمان را آغاز كنند. اين رويه، آرامش روح را براي زائر به دنبال دارد.

دكتر محمدرضا رفعتي، متخصص داخلي، كه در بيمارستان مكه مشغول به خدمت است، مي گويد: پزشكان كاروان، خط اول درمان را تشكيل مي دهند و بار سنگيني را از دوش كادر بيمارستان برمي دارند كه بايد از آنان تشكّر كرد. آنها از ماهها قبل از ورود به مكه، درگير فعاليتهاي پزشكي هستند.

دكتر ضيايي رييس هيأت پزشكي ادامه فرايند پزشكي را اينگونه تشريح مي كند:

ازآغاز ورود زائرتاهنگام خروج او، هيأت پزشكي فعال است، تأسيس بيمارستانهاي مناسب با تجهيزات پزشكي قابل قبول در مدينه و مكه بخشي از اين تلاش است.

در روزهاي تشريق، در منا و عرفات هم بيمارستانهاي صحرايي داير است و اگر بيمار به امكانات بيشتري نياز داشته باشد، توسط آمبولانس به بيمارستان مكه منتقل مي شود.

322

وي افزود: هيأت پزشكي 310 عضو دارد كه نيمي از اين افراد مُحرم نمي شوند و فقط عمره مفرده به جا مي آورند تا بتوانند تمام وقت در خدمت زائران باشند.

ديدار اعضاي هيأت پزشكي با سرپرست حجاج ايراني

صبح روز شنبه، 4 بهمن، رييس هيأت پزشكي به همراه دكترمرعشي رييس بيمارستان مكه و تعدادي ديگر از كادرهاي هيأت پزشكي، در محل بعثه رهبري، بانماينده وليّ فقيه ديدار كردند. در اين جلسه ابتدا دكتر ضيايي از اينكه اين فرصت در اختيار آنان گذاشته شده، تشكر كرد و با اشاره به بيمارستان جديدالتأسيس ايران در مكه، كه با ويژگي هاي بيمارستاني ساخته شده، از ممتاز شناخته شدن آن توسط هيأت پزشكي سعودي ياد كرد.

وي گفت: در بخش هاي مختلف، تجهيزات بهتر و بيش ازسال گذشته است و تنها نياز ما به بيمارستانهاي سعودي براي جراحي و بستري هاي طولاني است. گفتني است، مقامات سعودي اجازه جراحي به هيچ نوع مركز درماني غير سعودي در مكه و مدينه نمي دهند.

وي با اشاره به كاروان وقوف اضطراريِ امسال گفت:

يك روحاني با نام آقاي سيد محمّدي، تنها به انجام اعمال عمره مفرده بسنده مي كند و به كار نظارت بر اين وقوف اضطراري مي پردازد. كاروان پزشكي، سه روحاني دارد كه به دليل ورود تدريجي پزشكان از مدينه به مكه، تقريباً هر شب بايد تعدادي را براي انجام اعمال به مسجدالحرام ببرند.

دكتر ضيايي افزود: در مكه، در پنج نقطه مركز تزريقات بانوان گذاشته اند. تاكنون 1850 ويزيت بيمارستاني در مكه داشته اند كه 99 نفر بستي شده و فعلاً 18 بستري و 11 نفر در سي . سي . يو هستند. 1200 مورد آزمايش، 240 مورد راديوگرافي كه 17 نفر به بيمارستان سعودي منتقل شده اند كه در حال حاضر 7 نفر همچنان بستري اند.

تا امروز دو مورد مرگ داشته ايم كه دو زن بوده و هر دو بر اثر سكته قلبي دار فاني را وداع گفته اند. سال گذشته همين موقع، هشت مورد مرگ و مير داشتيم.

آقاي زرهاني در اين جلسه، از هيأت پزشكي و تلاش بيوقفه آنها در امر پزشكي و

323

بهداشتي قدرداني كرد.

آنگاه آقاي ري شهري با تشكّر از زحمات بي دريغ پزشكان، از اينكه امسال بحمدالله تاكنون مشكلي وجود نداشته، از هيأت پزشكي خواست تا براي روزهاي دشوار آينده خود را آماده نگاه دارند. ايشان با ذكر اهميت اخلاق پزشكي تأكيد كردند: پزشكان و اعضاي كادر پزشكي بر اساس آموزه هاي اسلام بايد با احساس مسؤوليت نسبت به درمان بيماران اقدام كنند. ايشان در پايان به بيان حديثي از امام صادق(عليه السلام) پرداخت كه آن را از حضرت مسيح نقل كرده اند. در اين روايت آمده است:

كسي كه از درمان مجروح سرباز زند، در جرم كسي كه آن شخص را مجروح كرده شريك است; چرا كه آن جارح در فساد كار اين شخص بوده و اين شخص هم در فكر اصلاح حال او نيست و اينها با يكديگر فرقي ندارد.

ايشان گفت: اين روايت مسؤوليت سنگين پزشكان روحاني و جسماني را نشان مي دهد.

وي با آرزوي توفيق، براي همه آنان دعا كردند كه خداوند اطباي جسماني و روحاني را توفيق بيشتر عنايت كند تا در خدمت زائران خانه خداوند باشند.

هزينه نهايي طرح توسعه حرمين

در ميان شاهانِ سعودي، فهد طرح توسعه حرم از همان آغاز سلطنت خويش (21 شعبان 1402) بنياد گذاشت. طرح مورد نظر وي به طور رسمي از محرم 1406 آغاز شد. طبق برآوردهايي كه صورت گرفته، بابت طرح توسعه حرم نبوي و حرم خداوند، جمعاً 000 000 000 7 ريال سعودي هزينه شده است. اين مبلغ، هزينه تمامي طرحها، به ضميمه خريد زمين ها و نقشه ها و مراكز خدماتي و نيز بناها در همه مراحل و در همه طبقات و سطوح مي شود.

مجموع مساحتي كه در توسعه جديد مورد توجه قرار گرفته 76000 متر مربع بوده است. پس از اين توسعه، مساحت حرمِ مكه، به 356000 متر مربع رسيده است.

طرح توسعه مسجد نبوي هم از همان زمان آغاز شد و طي آن مساحتي حدود

324

82000 متر مربع بر مسجد افزوده شد. پس از اين افزايش، مساحت مسجد به 98500 متر مربع بالغ شد و البته مساحت فضايي كه قابل استفاده براي جماعت است 165500 متر مي باشد. اين مساحت گنجايش 730000 نمازگزار را دارد كه گاه با استفاده از فضاهاي دورتر، جمعيت تا 000 000 1 نفر هم مي رسد.

گفتني است طي اين مدت، مساجد قبلتين، شجره، قبا و تعدادي از مساجد ديگر شهر مدينه نوسازي و بازسازي شده است.

امسال پادشاه سعودي، هزار نفر ميهمان در ايام حج خواهد داشت كه مسؤوليت آن، به عهده وزير شؤون اسلامي و اوقاف و دعوت و ارشاد سعودي است. وي گفت: اين افراد كساني هستند كه بضاعت لازم را براي انجام حج ندارند و پادشاه سعودي آنان را ميهمان مي كند. اين برنامه از سال 1417 هجري باب شده و تا كنون 000 10 نفر از اين طريق حج به جاي آورده اند. اين افراد نوعاً از مناطقي چون چچن،تاتارستان، آذربايجان، قزاقستان، ازبكستان، اوكراين، تايلند، كامبوج، چين، ويتنام، مالزي و... مي باشند.

نخستين گروه از اين ميهمانان، روز شنبه، دوم ذي حجه، از هلند به سعودي وارد شدند. ميهمانان امسال از 23 كشور مختلف مي باشند. در ايام حج، هم انديشي هاي مختلفي براي اين جماعت از سوي علماي سعودي برگزار خواهد شد، چنانكه شماري از آنها در كنفرانسهايي كه اين ايام در مكه برگزار مي شود، شركت خواهند داشت.

(عكاظ، 2 ذي حجه، صفحه 7).

گروه بعد، از ميهمانان ملك، شامل 147 آفريقايي هستند كه روز شنبه وارد سعودي شدند.

گفتني است، تا روز جمعه نزديك به 1/1 ميليون نفر به سعودي وارد شده اند. اين رقم تا روز شنبه به 1151363 نفر رسيد كه عمده آنان; يعني 1006988 نفر آنها از طريق پرواز وارد عربستان شده اند.

سيزده نفر از ميهمانان فهد، به تازگي اسلام را پذيرفته اند. (عكاظ، 4 ذي حجه).

سخنراني يك خطيب وهّابي بر ضدّ شيعه

امسال تعداد زيادي از زائران ايراني، در منطقه عزيزيه اسكان يافته اند. بر اساس

325

گزارشي، در يكي از مساجد اين منطقه، هر شب يك خطيب وهابي سخنراني مي كند و به دليل حضور ايراني ها در آن مسجد، يك افغاني به ترجمه مطالب او مي پردازد. مطالب يك شب وي كه گزارش شده، در باره صحابه و جايگاه آنان، اثبات ايمان معاويه حتي در نبردش با امام علي(عليه السلام) و اينكه هر دو مؤمن بوده اند، تأكيد بر اجتهاد معاويه در جنگش با امام و مسائلي مانند اينها بوده كه البته از عقايد عمومي اهل سنت است.

به هر روي، در يكي از اين جلسات، زائران ايراني به شدّت به مطالب ايراد شده اعتراض كردند و قرار شد تا يك وقت نيم ساعته در اختيار ايراني ها گذاشته شود تا به مطالب مطروحه پاسخ دهند. بر اين اساس مقرر شده است كه دو تن از افراد عالم و فاضل در اين جلسه حاضر شده و به ايراد سخن بپردازند.

شب بعد كه مراجعه شد، خطيب نيامده باشد. باز شامگاه شنبه، 4 بهمن، يكي از اعضاي هيأت علمي حاضر شد. به خطيب اطلاع داده شد كه قول داديد نيم ساعت براي اعتراض وقت بگذاريد. گفت: فقط حق سؤال كردن داريد. وقتي پرسش ها مطرح شده بود بدون آنكه اجازه صحبت كردن بيشتر بدهد، ضمن صحبتها در نفي توسل به قبر پيامبر(صلي الله عليه وآله) گفته بود: (نعوذ بالله) اگر سگ هم روي ... برود و... بكند، صاحب قبر نمي تواند از خودش دفاع كند، چطور شما به قبر او متوسل مي شويد. اين مسأله سبب سروصداي بيشتري شده بود. قرار بر اين شد تا معاونت بين الملل مسأله را پيگيري كرده و در اين باره نامه اي به مقامات مسؤول بنويسد.

ديدار شماري از روحانيون كاروانها با سرپرست حجاج

عصر روز شنبه، بيش از پنجاه نفر از روحانيون كاروانها كه به طور معمول در جلسات عصرها، با حضور آيت الله سيد جعفر كريمي، براي حل مشكلات و پرسشهاي فقهي حاضر مي شوند، با نماينده ولي فقيه ديدار كردند. اين حركت در چهارچوب برنامه اي است كه معاونت امور روحانيون براي رفع مشكلات خاص فقهي تدارك ديده است.

در اين ديدار، روحانيون به بيان مشكلات كاروانها پرداخته و همچنان روي بحث حمل و نقل و مسكن تكيه فراوان داشتند. به دنبال اين اعتراضات، سرپرست حجاج