بخش 2

1

دو شنبه 6 خردادماه 1370

12 ذيقعده 1411

پرواز نخستين كاروان

از جده تا مدينه

2

گزارش ها

آغاز سفر

مراسم افتتاحيه پروازهاي حج ، صبح امروز در تهران با حضور نماينده وليّ فقيه و سرپرست حجاج ايراني ، سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خيريه و وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ، در يكي از ترمينال هال بين المللي فرودگاه مهرآباد برگزار گرديد . در اين مراسم پس از سخنان كوتاه آقاي خاتمي ، حجة الاسلام والمسلمين ري شهري خطاب با زائراني كه تا لحظاتي ديگر راهي بندرگاه جده مي شدند گفت :

« شما حاجيان بيت الله الحرام هستيد ؛ پيام آوران انقلاب اسلامي ؛ پيام آوران اسلام ناب ، پيام آوران حج ابراهيمي و پيام آوران اين ملت مظلوم و قهرمان و به پا خواسته ايد . بايد از اين لحظه عزم خود را جزم كنيد كه آداب اين پيام آوري را مورد عنايت قرار دهيد و با اراده اي

3

آهنين عازم حج ابراهيمي باشيد . »

آقاي ري شهري در ادامه سخنان خود اظهار داشت :

« اين يك سفر تفريحي نيست . من توصيه ام به همه خدمتگزاران بيت الله اين است كه نهايت تلاش خود را بكنند كه حجاج در آسايش و راحتي باشند و مطمئن باشيد كه آنان تلاش خواهند كرد . ولي عزيزان بدانيد كه سه سال دوري از حج و با امكاناتي كه سازمان حج و زيارت در اين سه سال از دست داده و فشردگي كار در اين مدت كوتاه ، طبيعتاً يك سلسله مشكلات بوجود آمورده و شما اين را به حساب كوتاهي مسئولان نگذاريد . آنان بيش از اين نتوانسته اند . »

امسال با شروع پروازهاي حاجيان ايراني ، هواپيمايي جمهوري اسلامي ، با نزديك به 20 پرواز ، روزانه 5500 تن از زائران خانه خدا را از فرودگاه هاي مشهد ، اصفهان ، كرمان ، شيراز ، تبريز و تهران به عربستان انتقال مي دهد . اين توضيح لازم است كه اولين پرواز حجاج ايراني ساعت يك و پنجاه دقيقه بامداد امروز از شهر شيراز به سوي جده صورت گرفت .

حاجيان ايراني در حجاز

امروز حركت اولين گروه ايرانيان از فرودگاه جده به مدينه با تأخير صورت گرفت كه علت آن صادر نشدن به موقع بليت از سوي « مكتب الوكلاء » بود . همچنين كيفيت اتوبوس هايي كه زائران ايراني را به مدينه منوره مي رساندند مطلوب نبود . اتوبوس هاي معروف به « مغربي » ، كه قديمي ترين وسايل حمل و نقل موجود در عربستان هستند ، مركب اولين گوره از زائران تا مدينه بودند . مذاكره مسئولان ايراني با ستاد حمل و نقل و پي گيري آنان از طريق مكتب الوكلاء ، اين اشكال را براي روزهاي آتي برطرف خواهد كرد .

حاجيان ايراني پس از گذشت ساعاتي ، سوار بر اتوبوس ها ، راهيِ مدينه شدند . فاصله بندر جده تا مدينه منوره 425 كيلومتر است . جاده اي كه اين دو

4

شهر را به يكديگر وصل مي كند بزرگراه تازه سازي است كه از صحراي خشك و سوزان اين منطقه مي گذرد . در طول اين جاده مجتمع هاي بزرگي شامل سالن غذاخوري و فروشگاه و مسجد ، هر از چند كيلومتر ، آماده پذيرايي از حجاج هستند . با اينكه بهداشت مورد نياز اين گونه اماكن در مجتمع ها ديده نمي شود ، ولي كاروان هاي مختلف بر سر راه خود به مدينه منوره ، براي رفع عطش ، خستگي و يا اداي نماز ، اتوبوس هاي حامل زائران خود را در مقابل اين اماكن نگه مي دارند .

مدينه ، چشم انتظار ، آغوش خود را به روي ايرانيان گشوده است . تا ساعاتي ديگر حاجيان ايراني سر بر دامن پر مهر رسولشان خواهند گذاشت و عقده سه سال دوري را با دستان گريه خواهند گشود .

ديدارها

ديدار خبرنگاران با نماينده مقام معظم رهبري و سرپرست حجاج ايراني

به منظور آشنايي و انجام هماهنگي هاي لازم ، امروز خبرنگاران در نشستي صميمانه با حجة الاسلام والمسلمين آقاي محمدي ري شهري شركت كردند . در اين جلسه ـ كه در تهران برگزار شد ـ پس از معرفي حاضران ، نماينده مقام معظم رهبري و سرپرست حجاج ايراني مطالبي را با خبرنگاران مطرح كرد . ايشان در صحبت هاي خود به اهميت خبررساني به افراد جامعه ، بويژه اخبار مربوط به حج سال جاري ، اشاره كرد و گفت :

« انتظار ما ، واقع گويي و واقع نمايي است . . . . خبرنگار متعهد كسي است كه سعي كند سليقه هاي شخصي اش را در كارش دخالت ندهد و حتي مطلبي را كه مخالف سليقه خود مي يابد اما آن مطلبْ واقعي است آن را نقل كند ، حتي اگر آن مطلب را صد در صد مخالف عقيده خود بيابد يا به تعبير قرآن و روايات اگر مطلبي با هواي نفس او تطبيق نمي كند آن را گزارش كند . »

ايشان در ادامه سخنان خود به مصالح عمومي و نظام و انقلاب

5

اسلامي اشاره كرد و افزود :

« انعكاس بعضي از واقعيت ها در بعضي از مواقع به حال جامعه مضر است . مثلاً نبايد اخبار به گونه اي باشد كه دلهره ايجاد كند . در ابعاد تبليغاتي حج ، واقع مسئله اين است كه دنيا با ما سرِ جنگ دارد . خبرنگاران بايد به اين مسئله به خوبي توجه كنند . . . . در رابطه با مسائل سياسي ، ممكن است يك خبر موجب نگراني شود ؛ لذا بايد در انتقال آن عجله نكرد و صبر كرد در مورد مقتضي ارائه شود . . . . »

7

سه شنبه 7 خردادماه 1370

13 ذيقعده 1411

آغاز به كار رسمي ستاد حج مدينه

8

گزارش ها

آغاز رسمي فعاليت هاي ستاد حج مدينه منوره

امروز ستاد حج رسماً كار خودش را در مدينه شروع كرد . هدف اصلي اين ستاد كه همه ساله بار سنگين مسائل اجرايي را بر دوش دارد ، هموار كردن راه ها براي برگزاري و اجراي هرچه دقيق تر و منظم تر مراسم و كليه مسائل اجراييِ مربوط به زائران و مديران كاروان ها است .

با يك نگاه به استخوان بندي اين ستاد و كارهاي محول شده به هر واحد آن ، مي توان به حج كاريِ اين ستاد پي برد . مسئوليت كلي ستاد به عهده سرپرست آن است كه قائم مقام ، او را در انجام اين مسئوليت ياري مي دهد . علاوه بر قائم مقام ، ستاد داراي دو معاونت ذيل مي باشد :

ـ معاونت اداري و مالي

ـ معاونت رفاه و تداركات

9

گروه رسيدگي به شكايات و گزارش ها و ارزشيابي نيز در كنار اين معاونت مشغول به كار است . تعدادي از واحدهاي ستاد ، به دليل نوع وظيفه خود تحت نظر قائم مقام انجام وظيفه مي كنند . اين واحدها عبارتند از :

الف . واحد آمار :

مهمترين وظايف اين واحد عبارت است از :

1 . تهيه ليست كامل از كاروان ها شامل : مدير ، شماره گروه ، تعداد زائر و اولويت مدينه يا مكه .

2 . دريافت تاريخ و ساعت ورود كاروان ها از جده به مدينه از واحد حمل و نقل 48 ساعت قبل از ورود هر كاروان و انتقال اطلاعات به واحدهاي تداركات ، بازرسي ، شكايات و ساير واحدها جهت شروع كار و انجام به موقع وظايف محوّله .

3 . تنظيم تابلوي روزانه ورود و خروج به كاروان ها از جده به مدينه و از مدينه به مكه و از مكه به مدينه و از مدينه به جده جهت شناخت دقيق و به موقع مسئولان از وضع آماري زائران .

4 . دريافت روزانه آمار و عملكرد كليه واحدهاي ستاد و درج تابلوي راهنما جهت اطلاع و آمادگي كامل مسئولان از وضعيت كلي و صدور دستورهاي به موقع به واحدها .

ب . واحد امداد :

اين واحد به منظور ايجاد تسهيلات و ارائه خدمات لازم به زائران گمشده تشكيل شده است و با بررسي هاي مقدماتي كه قبل از حركت به عربستان انجام مي دهد و بعد از ورود به مدينه آن را تعقيب مي كند و به مرحله اجرا در مي آورد ، تدابير لازم را جهت جلوگيري از گم شدن ، يافتن گمشدگان ، امداد جسمي و راهنمايي و هدايت آنان به محل اقامتشان اتخاذ مي نمايد .

واحد امداد در مدينه داراي يك دفتر مركزي و تعدادي ايستگاه ثابت در كنار گورستان بقيع و محل هاي پر تجمع زائران ايراني است كه اعضاي امداد در سه شيفت جداگانه تمام وقت در محل ها با اونيفوم مخصوص مستقرند .

اعضاي اين واحد در عرفات و مني هم فعال خواهند بود .

10

ج . واحد خوابگاه :

اين واحد تقسيم اتاق ها و مشخص كردن محل استراحت اعضاي ستاد و استقبال و پذيرايي و اسكان ميهمانان را به عهده دارد .

د . واحد روابط عمومي و مترجمان :

كليه امور تبليغي ، برگزاري مراسم خاص و ترجمه كليه نامه هاي ستاد و مكاتبات با مسئولان و مقامات محلي به عهده اين واحد است .

هـ . واحد پذيرش ميهمانان :

زائران ايراني كه از مجاري ديگر ـ غير از سازمان حج ـ به مدينه وارد شده اند و علاقه مند به اقامت در كاروان هاي ايران هستند به اين واحد معرفي مي شوند و كاروان مناسب در اختيارشان قرار مي گيرد .

معاونت اداري :

اين معاونت سه واحد را تحت پوشش دارد :

الف . واحد پاسخگويي به مراجعان و انتظامات .

اعظاي اين واحد ضمن حفظ انتظامات و راهنمايي مراجعه كنندگان ، پاسخگويي به سئوالات آنان را نيز به عهده دارند .

ب . واحد امور مالي :

اين واحد طبق دستورالعمل نسبت به پرداخت كليه هزينه هاي جاري ستاد و اعتبار كاروان ها اقدام مي كند .

ج . واحد امور اداري و خدمات :

اين واحد چند واحد كوچك تر را زير پوشش دارد ، از جمله :

1 . مخابرات كه كليه خطوط ارتباطي بين ستاد و ساير مراكز مربوط به ايرانيان را عهده دار است .

2 . پست تصويري

3 . مركز تلفن

4 . تأسيسات

11

معاونت رفاه و تداركات :

اين معاونت از پنج واحد تشكيل مي شود :

1 . واحد اسكان

2 . واحد توزيع و تداركات

3 . واحد وجوه گمشده

4 . واحد رفاه پزشكي

5 . واحد حمل و نقل كه از پركارترين معاونت هاي اين ستاد به شمار مي رود .

گروه رسيدگي به شكايات و گزارش ها نيز قبل از ورود كاروان ها مستقر شده و طبق برنامه ريزي به وظايف خود عمل مي كنند .

آفتاب مدينه كه امروز صبح اولين نگاهش به زائران ايراني افتاده بود ، آرام آرام چشمان روشنش را بر مخمل سُرمه ايِ آسمان مي بندد تا راه براي بالا آمدن قرص ماه باز باشد .

13

چهارشنبه 8 خردادماه 1370

14

ذيقعده 1411

توفيق حضور در شهر پيامبر

14

گزارش ها

حضور زائران ايراني در بقيع و اماكن مقدسه مدينه

بانگ مؤذن از مأذنه ها به گوش دل ها رسيده و مؤمنان به نماز صبح ايستاده اند . ركوع و سجود در جايگاهي كه شاهد و شنواي تسبيح و تهليل پيامبر بوده ، جان ها را جلا داده است . اما قلب هاي ايرانيان امروز به شوقي مضاعف مي زند . امروز چشم ها به اشتياقي دوگانه گشوده شده است : زيارت مسجد پيامبر و زيارت بقيع . اما نه تنها از پشت نرده ها كه از نزديك .

« درِ بقيع را باز مي كنند . . . از امروز در دو نبت ، يك بار صبح ها از 30/4 تا 6 و بار ديگر هم از ساعت 30/4 تا 6 بعد از ظهر . . . » . اين كلام ، سفري سريع را از دهان ها به گوش ها طي مي كند و به خبر شادمانه اي تبديل مي شود كه هر زائر ايراني آن را به گوش ديگران مي رساند .

آرزوي ساليان دراز برآورده شده است . انبوه حاجيان در دو

15

نوبت پيش پاي امامان معصوم خود مي ايستند و خالصانه با ايشان به گفتگو مي پردازند . كسي زيارتنامه مي خواند ، ديگري روضه اي زمزمه مي كند و آنسوتر ، كسي كه در دلش غوغايي برپا است ، با فريادهاي خاموش و به زبان اشك ، راز مي گويد .

مردان ، صحن و سراي بقيع را پر مي سازند و زنان هنوز پشت ديوارها و نرده هايي كه بقيع را محاصره كرده است ، مويه مي كنند ، چون از نظر مأموران سعودي زيارت براي زنان جايز نيست ؟ اگرچه آنان زيارت را تا چندي پيش براي هيچكس جايز نمي شمردند . ^{( 1 )} درهاي بقيع را گشوده اند تا ايرانيان و به همراه آنان جمعي از مسلمانان ديگر كشورهاي اسلامي به زيارت بقيع نايل شوند . با وجود اين ، سنت جاهليِ ممانعت از زيارت زنان ، انبوهي از زنان ايراني را كماكان پشت درهاي بقيع نگه داشته است .

يكي از نكات جالب در زيارت بقيع عرقد ، احياي سنت زيارت بزرگان است . هر روزه ايرانيان و جمعي از مسلمانان ساير كشورهاي اسلامي در ضلع شرقي قبرستان بقيع تجمع مي كنند و عاشقانه به خواندن زيارتنامه مي پردازند . متأسفانه فرهنگ « گريستن » در ميان برخي از مسلمانان به فراموشي سپرده شده است . نگاه بهت آلود و پرسش گرانه اين قبيل افراد در واقع نشانه اي از يك اختلاف فرهنگي در ميان امت اسلامي است كه بايد از سوي رهبران چاره اي براي آن انديشيده شود . اگرچه بسياري از پيروان مذهب اربعه منعي براي زيارت احساس نمي كنند اما اين عمل مقدس ( زيارت ) از جايگاهي درخور و افكار و اعمال آنان برخوردار نيست .

برخي از زائران ايراني در جريان زيارت از بقيع ، به حدي از خود بي خود مي شدند كه به برداشتن خاك اقدام مي كردند . همچنين ، در مواردي ، بعضي از زنان كه از زيارت محروم شده اند به بستن پارچه هايي به نرده هاي بقيع ـ به عنوان دخيل ـ دست مي زنند . گزارش هاي متعددي از انجام اين قبيل اعمال كه در ديد ديگر مسلمانان كاملاً نامفهموم بوده و عمل خرافي تلقي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . چندي پيش مفتيِ عربستان ـ بن باز ـ طي فتوايي زيارت صالحان را جايز اعلام كرد !

16

مي گردد به بعثه مقام معظم رهبري مي رسد .

تخريب آثار اسلامي يا توسعه مدينه ؟

در ساليان اخير بسياري از آثار اسلامي در نزاع با مظاهر تمدن جديد محو شده اند . شهر يثرب كه هويت خود را مديون نبي اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) است و آوازه خود را از دعوت اسلام يافته ، هر روز بيش از پيش به شهرهاي ديگر جهان شبيه مي شود . بزرگ راه ها ، ساختمان هاي بلند بتوني ، پارك ها و ديگر علايم و نمادهاي شهرسازي جديد بر جايگاه آثار باقيمانده و مربوط به صدر اسلام بنا مي شوند . در جريان هجوم آسفالت و سيمان و آهن ، كه نشانه هاي انديشه اي ديگرند ، آثاري از ميان مي روند كه هريك سندي گويا از تاريخ صدر اسلام اند .

زائران ايراني كه شوق يادآوري دوران شكوهمند شكل گيري و رشد اسلام در جانشان خانه دارد ، از همان روزهاي اول ورود به مدينه منوره نشان از اين يادگارها مي گيرند : كوه اُحد ، خندق ، مساجد هفتگانه ، مسجد قبا ، مسجد ذوقبلتين ، محله بني هاشم ، خانه ائمه و . . . .

خانه ابوايوب كه مسجد پيامبر روبروي آن بنا شد ، ويران شده است تا مسجد پيامبر توسعه پيدا كند ! گفته مي شود كه در كنار خانه ابوايوب انصاري ، منزل امام صادق ( عليه السلام ) قرار داشته كه آن خانه نيز چون بسياري ديگر از آثار تاريخي با پنجه هاي فولادين ماشين هاي سنگين ويران شده است . برجاي آثار ويران شده ، به سرعت اسكلتي از ميل گردها بالا مي رود ، روي آن را بتون مي گيرند و سپس محصول كار را با سنگ هايي كه از ايتاليا خريداري شده است مي پوشانند . در اين گسترش آنچه كه مدّنظر نيست حفظ و حراست از يادها و ارزش هاي اصيلي است كه به طور طبيعي در معماري مذهبي و بويژه در معماري اسلامي نهفته است .

وقتي به ديدن « جبهه اُحد » مي روي هيچ نشانه اي تو را به اينكه نبرد در كجا واقع شده ، دشمن از كجا اسلاميان را غافلگير كرده ، مكان پيامبر در

17

هنگامه آن نبرد كجا بوده ، ايشان به هنگام عقب نشيني در كجا موضع گرفته و ابوسفيان را مخاطب قرار داده و . . . راهنمايي نمي كند . اما آنتن هايي كه در زير سايه كوه اُحد ـ اين شاهد و موزه مظلوم جنگ اسلامي ـ سر برافراشته اند ، چشم هاي تو را مي آزارند . و بلاهايي را مي بيني كه به رغم وجود فضاي كافي در دشت مدينه ، در پاي كوه اُحد ، جايي كه مي توانست و مي بايست يادآور و احيا كننده رشادت هاي مسلمانان صدر اسلام باشد ، سبز شده اند .

به زيارت مسجد قبا كه مي روي ، انتظار داري آن فضاي كوچك را كه سرشار از صميميت و دنيايي بزرگ از صفا بوده است ببيني ، اما با كمال تعجب مي بيني كه ساختمان عظيمي جاي آن مسجد كوچك بنا شده است ؛ ساختماني كه افتخار آن برخورداري از سقف متحرك است و امتيازش سنگ هاي ايتاليايي و چلچراغ هاي . . . !

« ذوقبلتين » تنها نامي است كه بر ساختمان بزرگ و اشرافي جديدي اطلاق مي شود ؛ ساختماني كه پس از ويران كردن مسجد ذوقبلتين برآمده است و تنها يك محراب در آن به چشم مي خورد . محراب پيشين و جاي آن يادآور حكم خداوند به استقلال اسلام از ساير اديان بوده است كه بايد محو گردد ! ؟

امروز دسته اي از حاجيان ايراني به جستجوي خندق ، اين يادگار نبرد دفاعي و پيروزمند اسلام ، مي روند اما جز پيكره سياه بزرگراهي كه چون بختك بر روي آن زنده كننده خون جوشان رشادت ها افتاده است ، چيزي نمي بينند . آنان دلتنگ به مسجد حضرت زهرا ( عليها السلام ) آمدند تا با نمازي از خداي بزرگ طلب ياري كنند ، ولي با تعجب مي بينند كه پنج مسجد ^{( 1 )} منتسب به حضرت رسول ( صلّي الله عليه وآله ) ، حضرت امير ( عليه السلام ) حضرت زهرا ( عليها السلام ) ، سلمان و ابوذر در فضايي همانند يك پارك جنگلي قرار گرفته اند . اين محيط فضايي شده است

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . از جنگ خندق يا احزاب كه مسلمانان با كندن گودالي به دول مدينه آن را از آسب دشمن به دور نگاه داشتند ، بجز خندق ، هفت مسجد به يادگار باقي ماند : مسجد فتح كه پيامبر در آن پيروزي مسلمانان را از خدا خواستند ، مسجد حضرت زهرا ( عليها السلام ) كه ايشان در آنجا به عبادت مشغول بودند و پنج مسجد ديگر .

18

كه نه معنويتي را به بيننده القاء مي كند و نه واقعيتي را به او مي نماياند ؛ فضايي كه به انديشه و انديشيدن بهايي نمي دهد و بيشتر تفرّجگاهي است تا محل عبرت .

مسجد حضرت زهرا ( عليها السلام ) ، اتاقكي است با طول تقريبي سه متر و عرض دو متر ، بدون سقف و محراب و با ديوارهاي گچي كه كلماتي بر آن نوشته شده و توسط ديگران بر آنها خط كشيده شده است ؛ فضايي كه هنوز مظلوميت از آن مي تراود !

خبرها

طي حج ، گفتگوهاي دوستانه و همدلانه حاجيان كشورهاي مختلف ، دريچه اي به دل ها و روزنه اي به دردهاي جهان اسلام است . دو تن از حاجيان مصري در گفتگويي با يك حاجي ايراني عنوان نمودند :

« سال گذشته مي توانستم به حج بيايم ؛ همه كارها را هم انجام داده بودم ولي منتظر ماندم تا ببينم كه آيا حاجيان جمهوري اسلامي ايران هم به حج مي آيند يا نه . وقتي رسماً اعلام شد كه ايران در حج آن سال شركت نمي كند ، حج را به سال بعد موكول كردم . خوشبختانه امسال شما به حج آمديد و من هم افتخار تشرّف به حج را پيدا كردم . »

انعكاس مسائل حج و چگونگي برگزاري آن ، نيازي بوده است كه براي پاسخگويي بدان ، عده اي از خبرنگاران به حج اعزام شدند . امروز در فرودگاه جده مأموران سعودي وسايل خبرنگاران و تصويربرداران صدا و سيما را توقيف كردند .

گروه اعزامي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران به همراه عده اي از خبرنگاران ديگر رسانه ها و نيز كارگزاران امور خبرنگاران بعثه ، ساعت 19 روز هفتم خرداد از فرودگاه تهران به سمت جده حركت كرده و در اولين ساعات بامداد روز هشتم خرداد وارد فرودگاه جده شدند . گروه اعزامي صدا و سيما وسايل و ابزار مورد نياز خود را مانند يك دستگاه دوربين فيلمبرداري ، يك

19

دستگاه ضبط ( ناگرا ) ، عدسي هاي مورد نياز ( لنز ) و ديگر ملزومان فني به همراه داشتند . همچنين عكاسان رسانه هاي گروهي ديگر هم دوربين هاي عكاسي و ملزومات مربوطه را جهت پوشش تصويري و ارسال به موقع و بهينه اخبار با خود آورده بودند .

مأموران سعودي با انتقال امكانات و وسايل مربوط به گروه صدا و سيما ، با اين توجيه كه اينها وسايل شخصي نبوده و حرفه اي هستند و لذا ضرورتي ندارد كه يك زائر آنها را با خود حمل كند ، به توقيف وسايل اقدام مي كنند .

از سوي برخي از مسئولان بعثه كه در فرودگاه حضور داشتند موضوع به طور غير رسمي پيگيري شد و در آخرين ساعات روز 8 / 3 / 70 مقرر گرديد كه با ارائه نامه اي از ستاد حج مستقر در جده و يا از كنسولگري جمهوري اسلامي ايران در جده ، وسايل توقيف شده ترخيص گردد . مأموران سعودي براي اين كار ضرب الاجلي ده روز تعيين كرده و طي اين مدت وسايل ضبط شده را به انبار گمرك فرودگاه جده تحويل دادند . پيگيري براي ترخيص هرچه سريع تر وسايل توقيف شده ادامه دارد .

امروز ستاد حج وزارت خارجه در فرودگاه جده مشغول به كار شد . اين ستاد اجرايي كه به منظور تسهيل در ورود حجاج ايراني و انتقال آنان به مدينه و مكه تشكيل شده مركب از اعظاي سياسي ، كنسولي ، حقوقي و مطبوعاتي سركنسولگري جمهوري اسلامي ايران در جده است . اين ستاد به رغم مشكلات فراوان به صورت شبانه روزي مشغول كار شده است .

21

پنجشنبه 9 خردادماه 1370

15 ذيقعده 1411

مسكن زائران

در بازار مدينه

زمزمه كميل

22

گزارش ها

مسكن زائران ايراني

با توجه به غيبت سه ساله ايران ، خبرناگهاني شركت حجاج در مراسم حج سال 70 ، فرصت بسيار اندكي را براي كارگزاران حج جهت تدارك خدمات لازم باقي گذاشت . با وجود اين زمان اندك ، بخش هاي مختلف ستاد حج و بعثه جمهوري اسلامي ، با كار و تلاش روز افزون و با اعتماد به ياري خداوند موفق شدند مقدمات ضروري براي اعزام يكصد و بيست هزار زائر ايراني را فراهم سازند . از نگراني هاي عمده اي كه پيش از شروع پروازهاي حج وجود داشت تهيه مسكن مناسب براي كاروان ها بود . سال هاي گذشته ، اعظاي ستاد مسكن ، از ماه رجب براي اجاره واحدهاي مسكوني به مكه و مدينه مي رفتند تا مناسب ترين ساختمان ها را براي سكونت زائران و نيز فعاليت بعثه ، ستاد ، بيمارستان ها و ديگر بخش هاي خدماتي اجاره كنند . امسال دست ستاد مسكن

23

همچون سال هاي گذشته باز نبود . علاوه بر اندك فرصتي كه براي تهيه ساختمان هاي مسكوني وجود داشت ، سعودي ها نيز مقررات و قوانين تازه اي را براي اسكان حاجي هاي ايراني در نظر گرفته بودند . از جمله موانعي كه سعودي ها در سال جاري بر سر راه تهيه مسكن ايرانيان بوجود آورده بودند اين بود كه صاحبان برخي از منازل را از اجاره دادن ساختمان هايشان به ستاد مسكن ايران منع كرده بودمد . تلاش ها و مذاكرات متعدد با مقامات سعودي بالاخره منجر به بازشدن راه هاي بسته شد و در آستانه ورود اولين كاروان ها به مدينه منوره ، تهيه واحدهاي مسكوني براي 120 هزار زائر ايراني در مكه و مدينه با موفقيت به پايان رسيد . از اين رو ، طبيعي بود كه برخي از واحدهاي مسكوني ، از نظر دوري مسافت نسبت به حرم نبوي و مسجدالحرام و همچنين از جهت كيفيت ، چندان مطلوب نباشد .

آقاي رضا سلطاني شيرازي ، مسئول ستاد مسكن مكه ، در مورد دوري برخي از اماكن مسكوني حجاج به مسجدالحرام مي گويد :

« اگر زائران ما تا مرز 50 هزار نفر باشند ما مي توانيم تا شعاع چهاركيلومتري مسجدالخرام خانه ها را تهيه كنيم . چنانكه اين تعداد به صدهزار نفر برسد ما تا شعاع 6 كيلومتري حرم ، قدرت تهيه واحدهاي مسكوني را خواهيم داشت . اما تعداد حاجيان چنانكه از اين رقم بالاتر رود ، آن وقت تمامي مكه بايد در حوزه خانه هاي استيجاري ما قرار گيرد . مورد ديگري كه بايد بگويم اين است كه واحدهاي مسكوني نزديك حرم همگي از كيفيت مطلوب برخوردار نيستند ، مضاف به اينكه قيمت آنها نيز بالاست . »

گفتني است شمار زائراني كه در مدينه تجمع مي كنند ( مدينه اول ) تقريباً نيمي از همه زائراني است كه به حج مي آيند . لذا تهيه مسكن در شهر مدينه با مشكلات كمتري نسبت به مكه روبرو است ؛ چرا كه هنگام شروع مناسك حج ، همه حاجيان در يك زمان واحد در مكه تجمع مي كنند . مسكن حاجيان ايراني بر مبناي استان ، قرعه كشي و تقسيم مي شود . به همين دليل ، زائران هر استان معمولاً در محله هاي واحد اسكان مي يابند .

با اينكه تعداد اندكي از ساختمان هاي تهيه شده زائران ايراني از

24

كيفيت مطلوب برخوردار نبود ، ولي در مقايسه با واحدهاي مسكوني حاجيان ديگر كشورها ، ايرانيان در ساختمان هاي مجهز و مطلوب تري اسكان مي يابند .

آقاي شيرازي در اين مورد مي گويد :

« در طول سال ها تجربه اي كه دارم ، ديده ام كه تشكلات حج ما به شكل الگو براي ساير ملل در آمده است . تا آنجا كه من اطلاع دارم مسكن زائران هيچ يك از كشورها مثل مسكن زائران ايراني مطلوب نيست . نه تنها مسكن بلكه تغذيه هم اين طور است . معيار ما براي محل استراحت زائران 5/2 متر مربع براي هر زائر است ، اما واحدهاي مسكونيِ در اختيار ما مساحتي بيش از اين را نشان مي دهد . »

در بازار ميدنه

سنت خريد سوغاتي در بين ايرانيان از عوامل مهمي است كه زائران را به بازار مدينه مي كشاند . ايراني ها خيلي زود با به دست آوردن قيمت ها و مقايسه آن با كالاهاي مشابه موجود در بازار ايران ، اقدام به خريد سوغاتي و اجناز مورد نياز خود مي كنند . امسال ، از همان روزهاي اول ، قيمت هاي گران كالاها در مغازه هاي مدينه تقريباً همه زائران ايراني را به تعجب واداشت . بهاي موجود اجناس با قيمت هايي كه زائران پيش بيني مي كردند تفاوت هاي زيادي دارد ، كه با افزايش تعداد حجاج كشورهاي مسلمان در مدينه قيمت ها نيز با روند كُندي در حال فزوني است .

بعضي از تجار عمده فروش بازار مدينه ، جنگ نفت را علت اصلي رشت بي رويه قيمت ها مي دانند ؛ در حالي كه برخي از خرده فروشان دليل گراني را بالارفتن ميزان ماليات هاي وضع شده از سوي دولت سعودي عنوان مي كنند . يك فروشنده وسايل صوتي و تصويري علت سومي را نيز به علل گراني كالاها در بازار مدينه اضافه مي كند . او اعتقاد دارد افزايش نرخ اجناس از سوي توليدكنندگان اصلي از جمله ژاپن و چين است .

علت هرچه باشد قيمت اجناسي كه در بازار مدينه عرضه مي شود در

25

مقايسه با بازار ايران ـ با احتساب نرخ آزاد ـ تفاوت چنداني ندارد . در يك نگاه به ويترين مغازه ها ، به راحتي مشاهده مي شود كه بهاي يك دستگاه تلويزيون رنگي سونيِ 21 اينچ معادل هشتادهزار تومان مي باشد كه اين قيمت گران تر از بازار كيش و برابر با بازار تهران است . اين مقايسه را مي توان به بقيه اجناس موجود در بازار مدينه نيز تعميم داد . با اين حال ، بسياري از زائران ايراني در حاشيه زيارت هاي خود سرگرم خريد هستند .

يكي از زائران مي گويد : از سنت هاي پسنديده كشورمان بردن سوغات است ، ولي با توجه به قيمت هاي موجود نمي دانم مي توانم با دست پُر به ايران بروم يا نه !

برخي از ايرانيان با ديدن بهاي كالاها ارز همراه خود را از طريق صرّاف هاي بازار مدينه به ريال ايراني تبديل كردند تا وسوسه خريد ، آنها را دچار زيان هاي احتمالي نكند .

بررسي اجمالي كالاهاي مدينه در بازار مدينه نشان مي دهد كه بيشتر اجناس ، ساخت كشورهاي جنوب شرقي و شرق آسيا هستد : ژاپن ، چين ، هنگ گنگ ، كره جنوبي ، تايوان و سنگاپور . متأسفانه جاي خالي كشورهاي اسلامي در عرضه كالاهاي خود كاملاً مشهود است . به نظر مي رسد جمهوري اسلامي ايران قدرت كافي براي شركت در بازار اقتصادي كشورهاي مسلمان را دارا است . كيفيت بسياري از اجناس همچون انواع پوشاك و كفش كه در داخل كشور توليد مي شود ، مرغوب تر از كالاهاي مشابه آن در بازار مدينه است .

در اينجا لزوم مشاركت كشورهاي اسلامي در زمينه صدور كالا به يكديگر و در نهايت ايجاد بازار مشترك اسلامي براي تأمين منافع متقابل كاملاً احساس مي شود . ولي متأسفانه منافع اقتصادي حج كه مي بايست بين جوامع اسلامي توزيع گردد ، از آنِ كشورهاي غير اسلامي است .

اولين زمزمه هاي كميل

پس از سه سال خاموشي و سكون در پشت قبرستان بقيع ، امشب بار

26

ديگر صداي گريه زنان دلسوخته ، غربت ديرين اهل بيت را در مدينه زنده كرد . اولين دعاي كميل زائران ايراني امشب به شكل خودجوش و غيررسمي در كنار مرقد پاك ائمه بقيع برگزار گرديد . مراسم دعا ساعت ده شب آغاز شد . از ساعتي قبل ، خيابان هاي طاراف بقيع شاهد حضور دلباختگان خانواده پيامبر بود كه با گذشت زمان بر شمار آنها افزوده مي شد . در ميان حاضران ، گروه هايي چند از ديگر كشورهاي مسلمان نيز به چشم مي خوردند كه در كنار برادران مسلمان ايراني خود به زاري و تضرّع مشغول بودند .

مراسم ، با اينكه به طول انجاميد ، ولي با شور و حال شركت كنندگان همراه بود . ياد امام راحل و دعا براي سلامتي رهبر انقلاب پايان بخش دعاي كمل در ساعت دوازده شب بود .

گفتني است كه پاركينگ مقابل قبرستان بقيع كه در سال هاي گذشته به عنوان محل تجمّع مؤمنان مورد بهره برداري قرار مي گرفت ، پيش از شروع مراسم ، از اتومبيل هاي سعودي پر شد تا براي زائران قابل استفاده نباشد .

خبرها

بنابر گزارش هاي رسيده ، امروز در بازرسي مأموران سعودي از يك زائر ايراني در فرودگاه جده ، مقداري ترياك كشف شد . اين فرد توسّط مأموران سعودي دستگير و براي طي مراحل قانوني كشور عربستان به مراجع قضايي سپرده شد .

گفتني است كه كشف مواد مخدّر در فرودگاه ايران موجب جلوگيري از سفر حج و تعقيب قانوني است و برابر مقررات عربستان باعث حبث طويل المدت خواهد بود . اين موارد بايستي پيش از آغاز سفر توسط مديران كاروان ها به زائران تذكر داده شود .

از جمله مشكلاتي كه در نخستين روزهاي ورود به مدينه منوره ، حاجيان ايراني دچار آن مي شدند گم كردن نشاني محل سكونت خويش است .

27

ستاد امداد گمشدگان مستقر در مدينه ، با هدايت اين افراد گمشده ، آنها را به كاروان هاي خود مي رسانند . امروز 176 حاجي ايراني در مدينه دچار اين مشكل شدند كه توسط افراد امدادگر به محل سكونت خود راهنمايي گرديدند .