بخش 3

آزادي همسرش ابوالعاص بن‌ربيع پول و گردن‌بند مادرش خديجه را فرستاد كه در شب عروسي‌اش به او داده بود. رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) با ديدن آن غمگين شد و به گريه افتاد و از خديجه نام برد و بر او رحمت فرستاد1 و فهميد اگر زينب مال ديگري مي‌داشت، آن گردن‌بند را نمي‌فرستاد و از اين رو، به مسلمانان فرمود: «اگر مي‌خواهيد او را آزاد كنيد و اين مال و گردن‌بند را برگردانيد». آنان نيز ابوالعاص را آزاد كردند و مال و گردن‌بند را باز فرستادند.⁽²⁾

بر پايه روايتي از عايشه، زني سياه‌چهره نزد

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) آمد و آن حضرت او را پاس‌ داشت و از ديدن او خوشحال شد. از او پرسيدم: «اي رسول خدا! [چرا] اين زن سياه‌چهره را چنين گرامي داشتي؟» آن حضرت فرمود: «زيرا اين زن بارها نزد خديجه مي‌آمد». سپس فرمود: «حُسنُ العَهدِ مِنَ الإيمانِ» ^{( 3 )}؛ «نيك عهدي از ايمان است». رسول خدا با ديدن آن زن، حضرت خديجه را در ياد مي‌آورد و پاسداشت او را احترام به خديجه مي‌دانست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. المغازي، ج1، ص131.

2. السيرة النبويه، ج2، ص308.

3. انساب الاشراف، ج1، ص109.

همچنين هرگاه رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) گوسفندي را ذبح مي‌كرد، چنين مي‌فرمود: «آن را براي دوستان خديجه بفرستيد كه من دوستان خديجه را دوست دارم».⁽¹⁾

حضرت با اين كار، خاطره آن بانوي فداكار را زنده نگاه مي‌داشت.

حضرت خديجه از رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) روايت‌هايي نيز نقل كرده است.2

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. صحيح بخاري، ج4، ص231؛ صحيح مسلم، مسلم بن حجاج نيشابوري، ج7، ص134؛ صحيح، ابن حبان، ج15، ص467.

2. ثقات، ابن حبان، ج3، ص 114.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

10

درس‌هايي از زندگي حضرت خديجه

حضرت خديجه(عليها السلام) در همه زمينه‌ها الگوي زنان جامعه امروزي است؛ زيرا او به رغم گستردگي شرك در دوران جاهليت و بعثت در مكه، از آلودگي‌هاي فرهنگي و اجتماعي بركنار ماند و توانست خود را از ديد اعتقادي، فرهنگي، اجتماعي و اخلاقي در آن بستر آلوده حفظ كند و با استواري در راه قله‌هاي كمال گام بردارد و با جواني پاك و امين ازدواج كند و شوهرش را در راه اعتلاي كلمه توحيد و آيين جديدش (اسلام) ياري رساند.

وي با سپردن اموالش به رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) براي گسترش اسلام و كمك به مستضعفان خدمات ارزنده‌اي انجام داد. چند نمونه از درس‌هاي آن شخصيت بزرگوار به زنان جامعه امروزي بدين شرح عرضه مي‌شود:

53

54

الف) او بانويي شريف، آگاه و خردمند در روزگار خود بود و با پاك نگاه داشتن جسم و روح

خود توانست از تيرگي فساد جامعه جاهلي بر كنار ماند. گفته‌اند كه برخي از زنان مكه در روزگار جاهليت بالاي خانه‌هاي خود پرچمي مي‌افراشتند و مردم را به خوش‌گذراني و لهو و لعب فرا مي‌خواندند، اما حضرت خديجه(عليها السلام) هيچ‌گاه با اين زنان هوس‌باز هم‌نشين نمي‌شد و از آنان بيزاري مي‌جست و به همين سبب او را در جاهليت «طاهره» مي‌خواندند.

زنان امروز نيز بايد چنين بانويي را الگوي خود در زندگي برگزينند و در برابر تبليغات دشمن كه با ابزارهاي گوناگون به گسترش فساد در جامعه مي‌پردازد، استوار بايستند و از او درس طهارت روح و جسم، عفت و پاكدامني بگيرند.

امروز به بركت دين اسلام و اهل ‌بيت ( عليهم السلام ) و به بركت انقلاب اسلامي كه بارقه اميدي بر همه جهانيان تابيد، از هجمه‌هاي فرهنگي دشمنان اسلام مي‌توان خود را حفظ كرد و همچون حضرت خديجه در راه هدف خود پايدار بود و از گناهان در جامعه بيزاري جُست.

55

ب) خديجه(عليها السلام) دارايي فراوان خود را در قالب مضاربه به كار مي‌گرفت و زمينه‌كار و كسب را

براي افراد بي‌سرمايه فراهم مي‌آورد اين كار درسي براي ثروتمند‌ان و تاجرانِ جامعه مسلمان است. آنان مي‌توانند سرمايه خود را به جوانان پاك بسپرند تا

آنان افزون بر كسب روزي حلال، به كار سرگرم شوند و چرخ‌هاي اقتصادي جامعه را بچرخانند. متأسفانه امروزه افراد در جامعه كنوني به يكديگر اعتماد ندارند تا پول و امكانات خود را به ديگران بسپرند، اما با تربيت صحيح و عمل به آموزه‌هاي قرآني و روايات مي‌توان اين اعتماد را به جامعه باز گرداند.

ج) حضرت خديجه اموال فراواني داشت، اما هنگامي كه جوان پاك و بدون‌ سرمايه‌اي همچون محمد ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) را شناخت، به او پيشنهاد ازدواج داد. اين روش نيكو را خانواده‌ها بايد به كار گيرند و با آن مشكلات جوانان‌شان را حل كنند. اگر خانواده دختر يا پسرِ پاك‌دامني را بيابد، بي‌هيچ مشكلي مي‌تواند از او خواستگاري كند.

د) آن بانوي بزرگ(عليها السلام) پس از ايمان آوردن به

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ، اموال فراوانش را به آن حضرت

56

سپرد و اين كار نشان مي‌دهد كه ثروت ماندني نيست،

اما آن را براي پيشبرد اسلام مي‌توان به كار گرفت و حتي با كمك همسر خود در كارهاي خير پيش‌گام شد.

ه‍) حضرت خديجه همسرش را در مشكلات و رنج‌ها همراهي مي‌كرد.

زنان اين روزگار نيز همچون وي بايد در رنج‌ها و مشكلات شوهرانشان را ياري دهند و با آنان همراه باشند.

و) رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) با ديدن يادگاري از خديجه يا دوستان او، از خديجه ياد مي‌كرد و غمگين مي‌شد و بر او درود مي‌فرستاد. چنانچه زن پاك‌دامن و باتقوايي كه با دوستان يا همسايگان خود به خوبي رفتار مي‌كند، از دنيا برود، دوستانش غمگين مي‌شوند و اگر رفتار خوبي را از كسي ببيند، بي‌درنگ از او ياد مي‌كنند

و خاطره وي را به ياد مي‌آورند و بر او درود مي‌فرستند.

ز) رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) دوستان خديجه را به سبب

خوبي آن حضرت گرامي مي‌داشت. جامعه كنوني

نيز به آموزه‌هاي ديني بايد عمل كند. اگر دوست

خوبي كه انسان به او خوبي مي‌كند، از دنيا برود،

57

آدمي با خوبي‌ كردن به دوستان او در واقع به دوست مرحومش خوبي مي‌كند. چنين نيكوداشت‌ها در فرهنگ غني اسلام بي‌پيشينه نيست و الگوپذيري از

آنها جامعه را به سوي اخلاق پسنديده و نيكوي

مي‌برد.

58

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

11

كتاب‌شناسي حضرت خديجه

كتاب‌ها و مقاله‌هاي زيادي درباره شخصيت حضرت خديجه(عليها السلام) نوشته شده كه به برخي از آنها اشاره مي‌شود:

* ام المؤمنين خديجة بنت خويلد، نوشته عبدالمنعم هاشمي، بيروت، دارالبحار ـ دارالتيسير؛

* حضرت خديجه اسطوره ايثار و مقاومت، نوشته محمد محمدي اشتهاردي، تهران، مؤسسه انتشارات نبوي؛

* خديجه بنت خويلد، نوشته محمد علي قطب، بيروت، دارالقلم؛

* حيات السيدة خديجة بنت خويلد من المهد الي اللحد، نوشته حسينعلي شرهاني، بيروت، مكتبة الهلال و دارالبحار؛

* ام المؤمنين خديجة الطاهره، نوشته حسين شاكر، چاپخانه ستاره، 1421.

59

60

61

كتابنامه

1. الآحاد و المثاني، عمرو بن ابي عاصم، تحقيق: باسم فيصل احمد جوابرة، دار الدراية، 1411ه‍‌ .ق.

2. الاخبار الطوال، ابوحنيفه احمد بن داود دينوري، تحقيق: عبدالمنعم عامر، قم، منشورات الرضي، 1368ه‍‌ .ش.

3. اخبار مكه، محمد بن عبد الله ازرقي، تحقيق: رشدي صالح ملحس، مكه، دار الثقافه، 1415ه‍‌ .ق.

4. الاربعون حديثا، منتجب الدين رازي علي بن عبيدالله بن بابويه، به اهتمام سيد جلال الدين طبيب پور اصفهاني، به سرپرستي سيد محمدباقر موحد ابطحي، قم، مؤسسة الامام المهدي، 1408 ه‍ .ق.

5. الاستيعاب، يوسف بن عبدالله بن عبدالبر، تحقيق: عادل احمد عبدالموجود و ديگران، بيروت، دارالكتب العلميه، 1415ه‍‌ .ق.

6. اسدالغابه، علي بن محمد ابن‌ اثير، بيروت، دارالفكر، 1409ه‍‌ .ق.

الاصابه في تمييز الصحابه، احمد بن علي بن حجر تحقيق: عادل احمد عبد الموجود و ديگران، بيروت، دارالكتب العلميه، 1415ه‍‌ .ق.

62

1.

اعلام الوري باعلام الهدي، علي بن فضل طبرسي، تحقيق: مؤسسة آل البيت، قم، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، 1417ه‍‌ .ق.

2. امتاع الاسماع، احمد بن علي مقريزي، تحقيق: محمد عبدالحميد النميسي، بيروت، دارالكتب العلمية، 1420ه‍‌ .ق.

3. الاِنباء في تاريخ الخلفاء، ابن عمراني، تحقيق: قاسم سامرائي، قاهره، دار الافاق العربيه، 1421ه‍‌ .ق.

4. انساب الاشراف، احمدبن يحيي بلاذري، تحقيق: سهيل زكّار، بيروت، دارالفكر، 1417ه‍‌ .ق.

5. الانساب، عبدالكريم بن محمد سمعاني، تحقيق: عبدالله عمر البارودي، بيروت، دار الجنان، 1408ه‍‌ .ق.

6. البدء و التاريخ، مطهر بن طاهر مقدسي، مكتبة الدينيه.

7. البداية والنهاية، ابو الفداء اسماعيل بن كثير، تحقيق: علي شيري، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1408ه‍‌ .ق.

8. تاريخ الائمة (المجموعة)، كاتب بغدادي به كوشش: سيد محمود مرعشي، قم، مكتبه آية الله العظمي مرعشي نجفي.

9. تاريخ الأمم و الملوك، محمد بن جرير طبري، تحقيق: محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت، روائع التراث العربي.

10. تاريخ الصحابه، محمد بن حبان، تحقيق: بوران الضناوي، بيروت، دار الكتب العلميه، 1408ه‍‌ .ق.

تاريخ اليعقوبي، احمد بن واضح يعقوبي، بيروت، دار صادر.

63

1.

تاريخ قرآن، محمود راميار، تهران، مؤسسه انتشارات اميركبير، 1369ه‍‌ .ش.

2. تاريخ مدينة دمشق، علي بن الحسن بن عساكر، تحقيق: علي شيري، بيروت، دار الفكر، 1415ه‍‌ .ق.

3. التعريف و الاعلام في ما اُبهم في القرآن من الاسماء الاعلام، عبدالرحمن سهيلي، تحقيق: عبدالله محمدعلي علي القراط، طرابلس، لجنة التراث الاسلامي، 1401ه‍‌ .ق.

4. جمهرة انساب العرب، علي بن احمد بن حزم، بيروت، دارالكتب العلميه، 1403ه‍‌ .ق.

5. الخرائج و الجرائح، قطب الدين راوندي، قم، مؤسسة الامام المهدي، باشراف: سيد محمد باقر موحد ابطحي، 1409ه‍‌ .ق.

6. الخصال، محمد بن علي بن الحسين بابويه قمي (شيخ صدوق)، تصحيح: علي اكبر غفاري، قم، منشورات جامعة المدرسين، 1416ه‍‌ .ق.

7. سنن، احمد بن شعيب نسائي، بيروت، دار الفكر، 1408ه‍‌ .ق.

8. سيرة ابن اسحاق، محمد بن اسحاق، تحقيق: سهيل زكار، قم، دارالفكر، مؤسسة اسماعيليان، 1410ه‍‌ .ق.

9. السيرة الحلبيه، علي بن برهان حلبي، بيروت، دار المعرفه، 1400ه‍‌ .ق.

السيرة النبويه، عبدالملك بن هشام، تحقيق: مصطفي سقا و ابراهيم ابياري و عبدالحفيظ شلبي، بيروت، دارالقلم.

64

1.

صحيح ابن حبان بترتيب ابن بلبان، محمد بن حبان، (علاء الدين علي بن بلبان الفارسي)، تحقيق: شعيب الارنووط، بيروت، مؤسسة الرساله، 1414ه‍‌ .ق.

2. صحيح البخاري، محمد بن اسماعيل بخاري، بيروت، دارالفكر، 1401ه‍‌ .ق.

3. صحيح مسلم، مسلم بن حجاج نيشابوري، بيروت، دار الفكر.

4. الصحيح من سيرة النبي الأعظم، جعفر مرتضي عاملي، بيروت، دارالهادي، 1415ه‍‌ .ق.

5. الطبقات الكبري، محمد بن سعد، تحقيق: محمد عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلميه، 1410ه‍‌ .ق.

6. كتاب الثقات، محمد بن حبان، حيدر آباد هند، دائرة المعارف العثمانيه.

7. كتاب المغازي، محمد بن عمر واقدي، تحقيق: مارسدن جونس، بيروت، منشورات الاعلمي للمطبوعات، 1409ه‍‌ .ق.

8. المحبر، محمد بن حبيب بغدادي، بيروت، دارالافاق الجديده.

9. مروج الذهب، علي بن الحسين مسعودي، قم، مؤسسة دارالهجره، 1409ه‍‌ .ق.

المستدرك علي الصحيحين، محمد بن عبد الله حاكم نيسابوري، تحقيق: مصطفي عبدالقادر عطا، بيروت، دار الكتب العلميه.

65

1.

مسند احمد، احمد بن حنبل بيروت، دار صادر.

2. المعارف، عبدالله بن مسلم بن قتيبه، تحقيق: ثروت عكاشة، قاهره، دارالمعارف.

3. المعجم الكبير، سليمان بن احمد طبراني، تحقيق: حمدي عبد المجيد السلفي، قاهره، مكتبة ابن تيمية.

4. المغازي النبويه، محمد بن شهاب زهري، تحقيق: سهيل زكار، بيروت، دارالفكر.

5. مناقب آل ابي‌طالب، محمد بن علي بن شهر آشوب، تحقيق: لجنة من اساتذة النجف الاشرف، نجف، مطبعة الحيدريه، 1376ه‍‌ .ق.

6. الهداية الكبري، حسين بن حمدان خصيبي، بيروت، مؤسسة البلاغ، 1411ه‍‌ .ق.

ينابيع المودة لذوي القربي، سليمان بن ابراهيم قندوزي، تحقيق: سيد علي جمال اشرف الحسيني، اسوه، 1416ه‍‌ .ق.