بخش 8

175

176

بخش چهارم: سازمان‌ها و نهادهاي همكار

1. سازمان حج و زيارت

الف) رياست

يك ـ ديدار با وزير حج عربستان

مصطفي خاكسار قهرودي، رئيس سازمان حج و زيارت جمهوري اسلامي ايران

با وزير حج كشور عربستان سعودي ديدار كرد. در اين ديدار دوستانه كه مدير

مؤسسه مطوفين ايران نيز حضور داشت، موضوعات و مشكلات زائران ايراني مطرح شد.

وزير حج عربستان سعودي از تلاش ايران براي جلوگيري از شيوع آنفلوآنزايِ «
»
 قدرداني كرد و نگراني‌هاي ايران درباره برخورد با زائران ايراني در عمره گذشته به وي منتقل شد. رئيس سازمان حج و زيارت ايران در اين ديدار ديدگاه رهبر معظم انقلاب را درباره ضرورت حفظ وحدت و پرهيز از كارهاي تفرقه‌انگيز متذكر شد و بر اجراي

177

برنامه‌هاي رايج و رسمي حجاج ايراني در موسم حج امسال، مطابق سال‌هاي گذشته تأكيد كرد.

وي سخنان مطبوعات را بر ضد جمهوري اسلامي ايران نادرست و خصمانه خواند و بر پايبندي حجاج ايراني به برنامه‌ها و كارهاي وحدت‌بخش و اطاعت از مقام معظم رهبري و مسئولان محترم تأكيد كرد.

فؤاد عبدالسلام الفارسي، وزير حج عربستان سعودي در اين ديدار از توجه

و توصيه‌هاي مسئولان نظام جمهوري اسلامي ايران، به ويژه مقام معظم رهبري و

رئيس جمهوري در حفظ و تقويت وحدت قدرداني كرد و درباره كارهاي رسانه‌اي پيش آمده دريغ خورد و گفت: اميدوارم با توجه به اهميت روابط و سابقه ديرينه

دو كشور، از تشديد فضاي موجود؛ يعني خواسته دشمنان هر دو كشور پرهيز

شود.

دو ـ گفت‌وگو

لطف و عنايت خاص خداوند در حج امسال نمايان بود

حج سي‌ام دو ويژگي مهم داشت: پيش از حج بحران‌هايي در انتظار حجاج ايراني بود اما كمترين مشكل‌ها در سنجش با سال‌هاي پيش براي حجاج ايراني رخ داد. عمليات حج 88 بر اثر ويژگي نخست، سختي‌‌هاي فراواني را براي برگزاركنندگان آن در پي آورد. براي آگاهي از آخرين تحليل‌ها و خبرها درباره عمليات حج سي‌ام، گفت‌وگوي زير با مصطفي خاكسار قهرودي خواندني است.

او ده سال پيش به سازمان حج و زيارت آمد. دو سال بازرس بود و پنج سال نماينده سازمان حج و زيارت در عربستان و از سه سال پيش تاكنون رئيس سازمان حج و زيارت است.

178

تصميم بر كاهش حجاج ايراني

زماني كه از سوي مسئولين وزارت بهداشت شيوع آنفلوآنزا در بين زائران ايراني مطرح شد، قرار شد در مورد حج تمتع امسال تصميم جداگانه‌اي گرفته شود. كميته ملي آنفلوآنزا و مسئولين مربوط، جلسات كارشناسي زيادي را گذاشتند و جمع‌بندي آن به محضر مقام معظم رهبري عرضه شد.

در نهايت، جمعي متشكل از كميته ملي آنفلوآنزا و نمايندگان سازمان حج و نمايندگي مقام معظم رهبري در امور حج و زيارت خدمت رئيس جمهور رفتند و بعد از مطرح شدن گزينه‌هاي مختلف، با فرض اينكه پيش‌بيني‌هاي وزارت بهداشت درست است، تصميم گرفته شد كه حج امسال تعطيل نشود و با كاهش زائران ايراني و حذف افراد در معرض خطر، موافقت شد.

اين كاهش دو علت داشت؛ يكي اينكه پيش‌بيني‌هاي وزارت بهداشت با نصف شدن جمعيت، حداقل نصف خواهد شد و كنترل جمعيت كمتر، براي گروه پزشكي امكان‌پذيرتر بود. ديگر اينكه با حذف افرادي كه بيشتر در معرض خطر بودند، آمار احتمالي آسيب‌ اين بيماري بسيار كمتر مي‌شد. اين تصميمي عاقلانه بود كه بايد از آن دفاع و منصفانه در مورد آن قضاوت كرد.

پاسخ به اعتراض‌هاي كاهش حجاج

اگر برخي امروز اعتراض مي‌كنند كه امسال هيچ اتفاقي براي حجاج ايراني نيفتاد و نيازي به كاهش حجاج نبود، بايد گفت كه تا زمان قبل از تصميم‌گيري هيچ مرجع رسمي و غير رسمي گزارش و دلايلي مبني بر اينكه اين بيماري آنقدر هم خطرناك نيست و نيازي به كاهش حجاج نيست، عرضه نكرد. ضمن اينكه وقتي سازمان حج با تعطيلي كامل عمره در ماه مبارك رمضان مخالف بود، برخي از جمله برخي از مطبوعات سازمان را قاتل مردم مي‌دانستند و عناويني چون اصرار سازمان حج بر ادامه

179

سفر مرگ‌بار عمره و... به كار مي‌بردند تا اينكه تصميم بر تعطيلي كامل عمره در ماه مبارك رمضان گرفته شد. حالا كه سفر حج انجام شده و اتفاقي نيفتاده است و جواب معما مشخص شده، همه مي‌گويند كه ما هم جواب را بلديم. اين لطف و عنايت خداوند بود كه اتفاقي نيفتاد، اما نبايد به اين تصميم عاقلانه معترض بود.

فضاي سياسي و روند برگزاري حج

قبل از آغاز موسم حج، فضايي سياسي و تبليغاتي عليه ايران بود كه متأسفانه برخي جرايد غربي و عربي به آن دامن مي‌زدند كه بخشي از آن به علت سوء برداشت از صحبت‌هاي مسئولين نظام جمهوري اسلامي بود و بخشي از آن زمينه‌سازي اختلافي بود كه توسط دشمنان اسلام صورت مي‌گرفت. اين برداشت در ذهن مسئولين سعودي به وجود آمده بود كه قرار است اتفاق خاصي از سوي حجاج ايراني در عربستان بيفتد و فضاي رسانه‌اي و تبليغاتي بنگاه‌هاي رسانه‌اي غربي به طور مستقيم و غير مستقيم فضا را فضايي به سمت برخورد بين سعودي‌ها و ايراني‌ها جلوه مي‌دادند.

كارهاي زيادي براي رفع اين ابهامات انجام شد. وزير حج عربستان ديداري صورت داد و پس از آن با توضيحات كامل من مبني بر اينكه ما فقط طبق قراردادي كه از قبل بسته‌ايم عمل خواهيم كرد، خود او خواستار اين شد كه حرف‌هاي اين نشست رسانه‌اي شود تا سوء برداشت‌ها برداشته شود. پيش از من هم نماينده مقام معظم رهبري در حج و زيارت در بدو ورود به عربستان رايزني‌هايي را شروع كرده بودند كه تأثير فراواني در بهبود اوضاع داشت و مراسم‌هاي دعاي كميل، برائت از مشركين و كل عمليات حج بدون نگراني و تنش انجام شد.

كاهش و افزايش سفر

كاهش مدت زمان سفر حج تصميمي بود كه به دليل احتمال شيوع بيماري آنفلوآنزا گرفته شده بود و الان قابل تغيير نيست و طولاني شدن سفر برخي هم به علت مشكل

180

به وجود آمده در فرودگاه جده است. اين در حالي است كه هيچ حقي از كساني كه طول سفر آنها چند روز كاهش پيدا كرده ضايع نشده است، به اين معني كه امسال هيچ زائري خدماتي كمتر از پولي كه پرداخت كرده را دريافت نكرده است. پيش از اين هم گفته بودم كه براي هر زائر حدود يك ميليون تومان بيشتر هزينه شده است و اگر طول سفر برخي از زائران كوتاه شده، فقط هزينه غذاي آن چند روز كاهش پيدا مي‌كند كه به هيچ وجه جبران آن يك ميليون تومان را نمي‌كند. بنابراين، هيچ زائري وجود ندارد كه ما به او بدهكار باشيم و ديني به گردن ما باشد.

در روزهاي گذشته نيز چند پرواز فوق العاده را از فرودگاه جده گرفتيم و در تلاشيم تا پروازهاي فوق العاده ديگري را بگيريم و نيز با فرودگاه مدينه هماهنگ شده است تا برخي از كاروان‌ها در صورت تمايل از طريق فرودگاه مدينه به كشور باز گردند.

البته از كل 494 كاروان ايراني تنها 27 كاروان 35 روزه هستند و 62 كاروان 24 روزه داريم و براي بيشتر كاروان‌ها مشكل خاصي وجود ندارد. كاروان‌هايي هم كه 22 يا 23 روزه شده بودند، به 24 روز تبديل كرديم.

آخرين وضعيت سلامت حجاج

تاكنون پانزده نفر در بيمارستان‌هاي ايراني بستري هستند و از ابتداي عمليات حج تا هم‌اكنون شش نفر از هم‌وطنان فوت شده‌‌اند كه هيچ كدام مربوط به بيماري آنفلوآنزا نبوده‌اند. چند نفر بيمار كه به ايران باز گشتند كه باز هم مربوط به آنفلوآنزا نبوده است.

آمار واقعي آنفلوآنزا

من از مسئول پزشكي خواستم كه اگر موردي از آنفلوآنزا در بين زائران ايراني بوده و به علت‌هايي نخواسته بگويد، به من بگويد تا من به عنوان رئيس سازمان حج مطلع باشم، اما رئيس هيئت پزشكي به من اطمينان داد كه واقعاً هيچ موردي از آنفلوآنزايِ «
»
 در بين زائران وجود ندارد.

181

زائران مكه و مدينه

تا الان سيزده هزار حاجي ايراني به كشور باز گشتند و حدود 700/15 نفر در مدينه به سر مي‌برند و در مكه حدود 000/33 نفر حضور دارند كه در حال كم‌شدن

هستند.

كساني كه امسال نيامده‌اند

كساني كه بيماري خاصي نداشتند و سن آنها هم بالا نبود و فقط به خاطر كاهش زائران حذف شده‌اند، سال بعد حتماً خواهند آمد و اگر سال آينده مشكل آنفلوآنزا نباشد، همه كساني كه به دليل بيماري از اين سفر مانده‌‌اند در اولويت هستند.

عدم حساسيت سياسي در كاهش آمار حجاج

هيچ مسئله و حساسيت سياسي در كاهش آمار حجاج ايراني دخالت نداشته و

عامل كاهش آمار تصميم كارشناسان وزارت بهداشت بر جلوگيري از شيوع بيماري است.

تنها علت كاهش آمار اعزام شدگان به حج، تصميم كارشناسان بهداشت در جلوگيري از شيوع بيماري بود. علي‌رغم وجود شايعات و نظرات تاييد نشده و غير رسمي مبني بر دخالت و تأثير مسائل و حساسيت‌هاي سياسي، در كاهش آمار حجاج ايراني در مراسم حج امسال، هيچ‌گونه نشانه‌اي از واقعيت داشتن اين شايعات وجود نداشته و به نظر ما هيچ ارتباطي بين كاهش آمار حجاج و حساسيت‌هاي سياسي وجود ندارد.

اگرچه كشور عربستان در ظاهر خطر بيماري را جدي نگرفته است، اما كليه تدابير پزشكي علاوه بر آمادگي عربستان، توسط هيئت پزشكي سازمان حج پيش‌بيني شده است.

182

پنجاه ‌درصد زائران مصر كاهش يافته و 000/45 نفر از 000/90 نفر به حج آمده‌اند. كشورهاي اسلامي ديگر نيز محدوديت‌هايي را اعمال كرده‌اند، اما در ميان همه كشورها تنها كشوري كه حج را تعطيل نمود و هيچ زائري را از آمار 000/30 نفر زائر خود اعزام نكرده، كشور تونس است.

با پايان نيافتن تعميرات فرودگاه جده، و تصميم بر انتقال هفتاد درصد حجاج

در مدينه قبل، نزديك به دو سوم تراكم آمار زائران ايراني، به سمت فرودگاه مدينه منتقل شد كه با توجه به عدم گنجايش و ظرفيت مناسب اين فرودگاه مشكلاتي به وجود آمد.

كاهش تعداد پرواز بازگشت حجاج به صورت ميانگين باعث افزايش مدت سفر زائر از 30 تا 36 روز شده است.

سه ـ بازديد

مصطفي خاكسار قهرودي، رئيس سازمان حج و زيارت پس از بررسي وضع

زائران ايراني خانه خدا در مدينه منوره به مكه مكرمه رفت تا از چگونگي خدمات‌رساني به زائران در مكه آگاه شود. به گزارش خبرنگار واحد ارتباطات خبري بعثه، معاون وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي و رئيس سازمان حج و زيارت در ديدار

دكتر طلال صالح بن بكر قطب، رئيس مؤسسه مطوفي حجاج ايراني به بررسي چگونگي خدمات‌رساني به زائران ايراني در مكه مكرمه پرداختند. خاكسار قهرودي در اين ديدار كه در مكه برگزار شد درباره اسكان، تغذيه و تداركات، حمل و نقل،

مشاعر مقدسه و امكاناتي سخن گفت كه سازمان براي خدمات‌دهي بيشتر به حجاج در سال 88 بدان‌ها نياز دارد.

آقاي خاكسار قهرودي همچنين در نشست با اعضاي ستاد حج و زيارت در

183

مكه مكرمه از پيش‌بيني‌هايي براي عرضه خدمات بهتر به زائران و تصميم‌گيري در اين باره خبر داد و به توصيه در اين زمينه‌ پرداخت: با وجود فضاي خاص سياسي و وضع ويژه بيماري موجود و ضرورت كاهش زائران كه بر پايه نظر تخصصي افراد مسئول تصميم‌هايي در اين باره گرفته شده است، زائران در رويارويي با اين مسائل بايد هشيار باشند. وي از مسئولان خواست در كارها و تعامل با قسمت‌هاي گوناگون منظم باشند: حال كه حجم كار در حج امسال در سنجش با سال‌هاي گذشته كمتر است، بايد به همين نسبت، تحرك در كار را به قصد كنترل و نظارت بيشتر كرد، تا قبل از اينكه زائران به مكه منتقل شوند، مشكلات احتمالي هم برطرف شود.

چهار ـ پيام قدرداني

به سر آمدن ايام تشريق و پايان يافتن مناسك حج را به شما شادباش مي‌گويم و اميدوارم خداي كعبه شما را بپذيرد و همه شما را سالم و غانم به ميهن اسلامي‌مان بازگرداند. خدمتگزاران شما در سازمان حج و زيارت از سال قبل، تلاش خود را

براي اينكه شما بتوانيد از فرصت حضور در حرمين شريفين معنويت بيشتري كسب كنيد.

احتمال گسترش ويروس آنفلوانزاي «
»
 در عربستان و به دنبال آن تغييرات تحميل شده بر بخش اجرايي از يك طرف و تعليمات وزارت حج كه همواره باناپايداري مواجه است از سوي ديگر، مانع پياده شدن برخي از برنامه‌ها به گونه از پيش تعيين شده گرديد. سازمان با همكاري مركز پزشكي حج براي سلامت ماندن شما هر آنچه را كه تصور مي‌كرد به كار گرفت كه خوش‌بختانه كاهش جدي مراجعات به مراكز پزشكي و آمار اندك مرگ و مير، نشانگر موفقيت در اين صحنه است.

184

اميدوارم كه جلوه‌هاي معنوي حج تا روز رستاخيز برايتان ماندگار باشد و ان شاء الله بتوانيد با اين ذخيره عظيم معنوي كه اندوخته‌ايد، در خانواده و محيط زندگي خود اثرگزار باشيد.

والسلام عليكم و رحمت‌الله و بركاته

مصطفي خاكسار قهرودي

معاون وزير و رئيس سازمان

پنج ـ نشست

نشست هماهنگي با حضور رئيس محترم سازمان حج و زيارت، مسئول محترم ستاد مكه مكرمه و مسئولان ستادها و مناطق نُه‌گانه حج در محل مؤسسه مطوفي ايران و حضور رئيس اين مؤسسه دكتر طلال قطب و ديگر اعضاي هيئت مديره اين مؤسسه به قصد هماهنگي‌هاي زير برگزار شد:

? ضرورت عرضه خدمات بهتر در مشاعر؛

? اجراي بهتر طرح نظافت و رعايت بهداشت بيشتر در منا؛

? افزايش مخزن صابون مايع در منا كه تنها در اين مؤسسه براي حجاج ايراني اجرا شده است؛

? رعايت برنامه زمان‌بندي خروج كاروان‌ها از مكه مكرمه به سوي مدينه منوره و فرودگاه جده؛

? ضرورت تسريع خروج زائران از فرودگاه جده و حذف فرآيند انگشت‌نگاري.

با ورود معاون حج سازمان به جده، در جلساتي با مسئولان عربستان سعودي در اين شهر، موضوع سامان‌دهي بازگشت پروازهاي حجاج از فرودگاه جده پي‌گيري و بر آن تأكيد شد.

185

ب) اداره كل طرح و برنامه

اداره كل طرح و برنامه سازمان حج و زيارت، سال 1388 براي نخستين بار

در موسم حج حاضر شد. اما مأموريت اين اداره چيست و چه كاري را سامان

مي‌دهد؟ و چه تأثيري بر روند اجرايي حج مي‌گذارد؟ پاسخ اين پرسش‌ها در گفت‌وگو با دكتر مرتضي كمانگري، معاون اداره كل طرح و برنامه سازمان حج و زيارت آمده است:

سؤال ( وظايف اصلي دفتر طرح و برنامه در حج امسال چيست؟

جواب ( با سلام و آرزوي قبولي حج همه زائران محترم، اداره طرح و برنامه پنج وظيفه اصلي در ايام حج دارد كه سه وظيفه آن از آثار و نتايج دراز مدت برخوردار است و دو وظيفه زود بازده دارد كه ويژه حج امسال طراحي شده است كه ان‌شاءالله آثار آن را در حج امسال مشاهده خواهيم كرد. اين دو وظيفه كه با هدف ايجاد كيفيت بيشتر، سرعت بالاتر، دقت فزون‌تر و كاهش هزينه‌ها طراحي شده است با ايجاد نوآوري و ابتكار در استفاده از فناوري نو تبادل اطلاعات در حوزه عمليات اجرايي در عربستان و نيز حوزه آمار و اطلاعات كاربردي شده است. محدوده اجراي شبكه رايانه‌اي عمليات اجرايي در عربستان كه در گام اول در زمينه تداركات با استفاده از شبكه اينترنت و به صورت آنلاين به مرحله اجرا در آمده است. در اين شبكه كليه آمارهاي زائران و عوامل كاروان‌هاي حج، مكان استقرار آنها در مكه و مدينه مسيرهاي توزيع تغييرات سهميه‌هاي غذاي عادي و رژيمي و نيز ثبت كليه خريدهاي انبارهاي تداركات و ورودي و خروجي اجناس از انبارها و نيز آشپزخانه‌ها در اين شبكه مورد نظارت و مديريت قرار مي‌‌گيرد.

ان‌شاء الله اين شبكه اينترنتي در ادامه، حوزه‌هاي مسكن، حمل و نقل، بهداشت و درمان، امداد و ساير موضوعات اجرايي را تحت پوشش قرار خواهد داد كه انشاء الله موجبات سرعت، دقت و افزايش كيفيت و بهينه نمودن هزينه‌ها را فراهم خواهد

186

ساخت. اين شبكه از حجم فعاليت‌هاي جاري انبارها و آشپزخانه‌ها خواهد كاست و امكان مديريت و نظارت را نيز به مديران عالي و ستادي سازمان خواهد داد تا با تحليل داده‌ها و گزارش‌ها تصميم‌گيري‌هاي بهتر و معقول‌تري را اعمال كنند. ايجاد اين سيستم اشراف لازم بر اصلاح الگوي مصرف در حج و عمره و منطقي شدن نيازهاي زائران و نيز فعاليت‌هاي بدني آنان در موسم حج را فراهم مي‌آورد.

دومين وظيفه زود بازده، طراحي نظام آماري است كه معروف به «
طرح امين»
 است. در اين طرح همه آمارهاي مورد نياز روزانه مديران سازمان در زمينه‌هاي بيماري‌ها، بستري در بيمارستان‌ها، گم شدن زائران سرقت، حوادث، دستگيري‌هاي احتمالي و نيز فوت زائران توسط كاروان‌هاي حج و ساير مراكزمرتبط به صورت آنلاين ثبت مي‌شود و دسترسي مديران به اين اطلاعات آسان و تحليل آمارها و تهيه گزارش‌ها پي‌گيري امور را تسهيل مي‌سازد.

سؤال ( براي اجراي اين كارها چند نيروي انساني به سازمان افزوده‌ايد؟

جواب ( در حج امسال فقط سه نفر براي اين كار در دفتر طرح و برنامه و دو نفر هم در بخش رايانه براي پي‌گيري امور و اجراي وظايف پيش بيني شده‌اند.

سؤال ( درباره فعاليت‌هاي دراز مدت طرح و برنامه هم توضيح دهيد.

جواب ( سه فعاليت درازمدت در وظايف طرح و برنامه پيش‌بيني شده است كه اجراي آنها در حج امسال الحمدالله آغاز شده است. اولين كار، نظارت و كنترل برنامه و بودجه عملياتي حج 88 است كه در قالب 34 عنوان برنامه و صدها فعاليت به تصويب رسيده است. براي اولين بار در حين اجراي برنامه حج، از نزديك اين نظارت و كنترل انجام مي‌پذيرد.

دومين موضوع، كارشناسي و بررسي قيمت تمام شده حج است كه به دنبال منطقي‌تر كردن قيمت سفر حج با رعايت كيفيت‌ها و صرف و صلاح زائران گرامي هستيم. و سومين برنامه درازمدت اين اداره كل، بررسي فرآيندها و توسعه آنها از طريق

187

بهره‌گيري از آي‌.تي (IT) هستيم.

سؤال ( هر چند كار شما در حج امسال تازه آغاز شده، در همين چند هفته، كار شما بر كيفيت عرضه خدمات به زائران تأثير گذارده است يا در سال‌‌هاي آينده تأثير خواهد گذارد؟

جواب ( هدف اصلي سازمان حج و زيارت همين است كه بسترهاي لازم را

براي زائران فراهم آورد تا زائر بهتر بتواند به اهداف اصلي اين سفر كه توسعه معنويت، برائت از دشمنان اسلام و افزايش اتحاد و انسجام و وحدت بين مسلمين است

بپردازد.

زائر به حج مي‌آيد تا به اين اهداف برسد كه خود اين نيازمند به پشتيباني‌هايي است. زائر بايد سالم، داراي فراغ بال از نيازهاي روزانه و... باشد تا بتواند به اعمال و زيارت خود برسد. عرضه خدماتي چون تغذيه، درمان، مسكن و حمل و نقل، زائر را در رسيدن به اهداف معنوي‌‌اش كمك مي‌كند و ارتقاي كيفيت و بهينه‌سازي آن نيازمند يك طراحي دقيق است كه طرح و برنامه به اين كار كمك مي‌كند. يكي از اولين كارهاي اداره كل طرح و برنامه، طراحي يك نظام جامع توسعه حج است كه به نوعي مي‌تواند چشم‌انداز مناسبي را پيش روي سازمان حج قرار دهد.

سؤال ( برنامه و بودجه عملياتي به چه چيزهايي مي‌پردازد؟

جواب ( اين برنامه دقيقاً به اثر بخشي برنامه‌هاي واحدها و معاونت‌هاي مختلف مي‌پردازد. اگر پيش از اين، واحد اجرايي بودجه مصوب خود را هزينه مي‌كرد و توجهي به اثربخشي آن واحد نمي‌شد در بودجه ريزي عملياتي، اين كار متفاوت است و اثر هزينه‌ها كاملاً پي‌گيري مي‌شود. اگر برنامه‌اي مانند مسكن، 136 ميليارد تومان هزينه داشته باشد، در اين برنامه تمام شاخص‌هاي كمي و كيفي آن كنترل مي‌شود تا ببينيم بعد از اين هزينه آيا استاندارهاي لازم و مصوب محقق شده است يا نه كه بر اساس اين بررسي، هم سازمان حج در برنامه‌ريزي بعدي راحت‌تر و دقيق‌تر خواهد بود

188

و هم عملكرد مديران بهتر ارزيابي مي‌شود و نيز كمبود كميت و توانايي‌هاي لازم نيروها روشن مي‌شود. برنامه و بودجه عملياتي در كل، شرايط لازم را كه مطلوب يك سازمان براي دست‌يابي به اهداف خود است آماده مي‌كند.

سؤال ( تا چه اندازه از ابزارهاي نو فن‌آوري اطلاعات استفاده مي‌كنيد؟

جواب ( تلاش شده است از آي.‌تي به عنوان يك فن‌آوري كه مي‌تواند در

افزايش كيفيت، سرعت و دقت در كارها و كاهش هزينه‌هاي سازمان حج بسيار مؤثر باشد و در تمام كارها استفاده شود. امروز كارهاي يك زائر از ثبت نام تا زماني كه زائر به ايران باز مي‌گردد و حتي ارتباط بعد از بازگشت زائر زير چتر كارهاي آي‌تي قرار دارد.

ج) ستاد مدينه منوره

كارهاي فراواني از زمان ورود زائران به مدينه (حرم نبوي) تا خروج آنها از آنجا صورت مي‌پذيرد تا آنان آسوده و بدون مشكل و در امنيت بيايند و بدون مشكل راهي شوند. از اسكان در هتل‌ها تا تأمين غذا و وسايل حمل و نقل و رفع مشكلات و هزار كار ديگر كه بر عهده يك يا دو نفر نيست. همه اين كارها در ستاد مدينه منوره برنامه‌ريزي، مديريت و اجرا مي‌شود. گزارش زير نه از آمار و اعداد، بلكه از خادمان دور از خانواده مي‌گويد:

يك ـ دفتر مديريت

آقاي عباس خداشناس، مسئول دفتر مديريت ستاد مدينه است. او در مدينه كارش را از هشت صبح آغاز مي‌كند و كمابيش تا يازده شب در همين دفتر مي‌ماند. خداشناس، حج‌گزاري را بدون مشكلات نمي‌داند و بر اين باور است كه حاجي بايد مشكلات را لمس كند تا حج را درك كند، اما مي‌گويد در اين سال‌ها همه نيروهاي اجرايي مي‌كوشند كه زائران به كمترين مشكلات دچار شوند.

189

دو ـ پشتيباني

آقاي ابراهيم حدادي، مسئول پشتيباني درباره كار اين بخش مي‌گويد: ما از چهارم آبان به مدينه آمديم و ستاد مدينه را افتتاح كرديم تا همه خدمتگزاران بتوانند در اينجا مستقر شوند و كارشان را آغاز كنند. سامان‌دهي وسايل نقليه، خدمات مخابراتي، تجهيز، خدمات و تهيه و راه‌اندازي كليه امكانات براي آغاز خدمت كارگزاران حج در مدينه، از كارهاي پشتيباني است كه مي‌توان گفت آغازكننده آيين حج و حج‌گزاري است. حدادي مي‌گويد پابه‌پاي رئيس ستاد از شش صبح تا نزديك به دوازده شب به كار مي‌پردازيم و البته اين، غير از رويدادهاي نيمه‌هاي شب است كه بايد بدان‌ها رسيدگي كرد.

سه ـ نمايندگي وزارت امور خارجه

اين دفتر نيز در ستاد مدينه مستقر است و آقاي عباس ارباب خالص، مدير اين دفتر، خبري خوشحال‌كننده دارد: تاكنون مشكل خاصي براي ايراني‌ها پيش نيامده است. آقاي مسعود تقوايي مسئول امور مالي ستاد مدينه است كه همه كارهاي مالي را در مدينه سامان مي‌دهد و بخش‌هاي گوناگون را تأمين مي‌كند. او از سال 1374 كارهاي مالي را صورت مي‌داده و با تأكيد مي‌گويد: تاكنون هيچ اختلاف حساب و كسري نداشته است. او تا يازده شب همراه با آقاي سعيد لطفي (حسابدار) در دفترش كارها را پي‌گيري مي‌كند.

چهار ـ بخش رايانه

آقاي سيد احمد عرفاني در بخش رايانه مسكن ستاد مدينه خدمت مي‌كند و همه كارهاي اسكان زائران ايراني در مدينه نظم و ترتيب مي‌دهد. او مي‌گويد كه در مدينه هم سهم هر زائر از محل اسكان بيشتر شده است. به گفته سيد احمد عرفاني، صبح بسم الله مي‌گويي و كار را شروع مي‌كني و شب هم مي‌گويي الحمدلله و هر كاري كه

190

درباره مسكن زائران باشد، با انگيزه پي‌گيري و نه نمي‌گويي؛ حتي اگر كارواني بيشتر از ظرفيت، زائر آورده باشد يا كمتر يا حتي اگر كارواني نتواند دوبار در دعاي كميل شركت كند و كار به تنظيم و تغيير در زمان محل اقامت برسد و يا تغيير هر برنامه ديگر.

واحد رايانه از ديگر بخش‌هاي ستاد است كه بهادر اميني اطلاعات ورود و خروج كاروان‌ها، پرواز، تغذيه، خدمات و خروج زائران را به سوي مكه و ديگر آمار را در رايانه‌اش ثبت مي‌كند و هر روز از صبح تا آخر شب به آنها سرگرم است تا همه كارهاي ستاد مدينه با سرعت سامان گيرد. اين، همه كارها در ستاد مدينه نيست، اما گزارش گزيده‌اي از كارهاي بزرگ و سخت آنهاست تا زائران هم با دعاگويي آنان را همراهي كنند.

پنج ـ معاونت ستاد تغذيه

سؤال ( پخت سنتي تا چه زماني انجام مي‌شد؟

جواب ( تا سال 1380 كليه كاروان‌ها در ساختمان‌هاي محل اقامت زائران اقدام به پخت‌غذا مي‌نمودند، اما توجه به محدوديت‌هايي كه توسط سازمان دفاع مدني عربستان سعودي ايجاد شد و از طرفي نامناسب بودن شرايط بهداشتي طبخ غذا در محل‌هايي كوچك و پراكندگي ساختمان‌ها و خطرات ناشي از آتش‌سوزي، مديران سازمان حج و زيارت را بر آن داشت كه شيوه جديدي را براي عرضه غذاي گرم به زائران اتخاذ نمايند.

سازمان حج و زيارت از سال 1380 ابتدا در مدينه منوره و پس از آن در مكه مكرمه اقدام به راه‌‌اندازي آشپزخانه‌هاي مركزي نمود. با تشكيل آشپزخانه‌هاي مركزي، عملاً فرآيند توليد غذا داراي سازمان و ساختار تشكيلاتي شد؛ به طوري كه هم اكنون آشپزخانه‌ها داراي ساختاري شامل مدير، معاون، پزشك مسئول بهداشت، مسئول تغذيه،

191

بخش اداري، بخش توزيع، گروه‌هاي مختلف پخت (گروه پخت خورش و كباب، گروه پخت برنج، گروه پخت سوپ و دورچين و گروه آماده‌سازي) مي‌باشند كه اين گروه‌ها توسط بهترين سرآشپزها و آشپزها مديريت مي‌شوند. با تمركز در فرآيند توليد غذا علاوه بر رعايت بهداشت و سلامت غذا توانسته‌ايم غذايي يكسان و با كيفيت متناسب با ذائقه براي زائران تهيه نماييم.

سؤال ( برنامه تغذيه در حج امسال چگونه طراحي شده است؟

پاسخ ( فرآيند تهيه و تدوين برنامه‌ غذايي مراحل مختلفي دارد. اين كار ابتدا با آسيب‌شناسي سال قبل آغاز و پس از آن جلسات كارشناسي با متخصصين امر غذا و تغذيه و مديران آشپزخانه‌ها برگزار شد. با توجه به تجربه سال‌هاي گذشته و نظر كارشناسان و صاحبان تجربه در اين خصوص، سياست‌هايي كلي براي تهيه و تدوين غذا در نظر گرفته و اجرا شد. توجه به سلامت و بهداشت، تطابق با ذائقه عموم زائران، استفاده از مواد اوليه با كيفيت عالي وبه كارگيري روش‌هاي پخت مناسب، از اصولي است كه براي تهيه غذاي زائران مدنظر قرار مي‌گيرد. ضمناً سعي شده است غذايي مناسب با تمام ذائقه‌ها يا به بيان ديگر غذاي ملي كه در برگيرنده تمام مواد مغذي مورد نياز و حتي بيش از نياز بدن با توجه به شرايط آب و هوايي عربستان و همچنين ميزان فعاليت زائران باشد تهيه و تدارك گردد. نام اين غذا را غذاي ملي گذاشتيم. غذاي ملي در حقيقت در جمع‌بندي سليقه‌هاي متنوع مناطق مختلف كشور به عنوان غذاي مناسب و مورد علاقه پذيرفته شده است؛ مانند انواع خورش‌ها.

سؤال ( مواد اوليه از كجا فراهم مي‌آيد؟

پاسخ ( تلاش مي‌شود در حد امكان بيشتر اقلام اوليه مورد نياز از ايران تهيه شود تا علاوه بر كمك به اقتصاد كشور، از نظر بهداشتي و كيفيت از درجه مقبوليت بالايي برخوردار باشد. به طور مثال خشكبار، حبوبات و سبزي‌هاي منجمد، ماهي قز‌ل‌آلا و... از ايران تهيه مي‌شود و اقلامي مانند گوشت قرمز گرم (گوشت گوسفندي)، انواع روغن،

192

لبنيات، برنج و... با رعايت اصول علمي و كيفيت‌ برتر از بازار عربستان خريداري مي‌شود.

سؤال ( چگونه بر بهداشت غذا نظارت مي‌كنيد؟

جواب ( حضور متخصصين بهداشت و تغذيه در آشپزخانه‌ها و دامپزشكان ايراني به منظور كنترل سلامت دام قبل و بعد از كشتار و نظارت مركز پزشكي حج تضمين كننده بهداشت غذا در آشپزخانه‌ها مي‌باشد.

برنامه‌ريزي شده كه در هفته براي زائران هفت وعده غذا با گوشت قرمز و هفت وعده با گوشت سفيد (دو وعده ماهي و پنج وعده مرغ) تهيه گردد به اين ترتيب كه در يك شبانه‌روز يك وعده گوشت قرمز و يك وعده گوشت سفيد عرضه گردد. البته تنوع در نوع غذا علاوه بر مطلبي كه عنوان شد متأثر از حجم توليد در آشپزخانه‌ها و همچنين چرخه توزيع نيز مي‌باشد.

براي اينكه بتوانيم برنامه‌ريزي دقيقي براي تهيه مواد اوليه داشته باشيم و همچنين برطبخ غذا نظارت بيشتري كنيم، براي هر وعده غذا براساس برنامه‌ريزي‌هاي علمي موجود و با نظر كارشناسان و سرآشپزهاي خبره سرانه‌اي در نظر گرفته شده است. مثلاً روزانه 205 گرم برنج براي هر نفر در نظر گرفته شده كه بخش بيشتر آن در ناهار به عنوان چلو و در شام به عنوان دورچين خوراك استفاده مي‌شود.

البته تعيين سرانه به اين معنا نيست كه اگر كارواني در خواست غذاي بيشتري داشت به او داده نشود؛ بلكه با توجه به نياز زائران، مدير كاروان درخواست غذاي اضافي مي‌كند و غذا در اختيار قرار مي‌گيرد. ضمن اينكه تلاش زيادي شده تا آشپزخانه‌هايي مدرن و پيشرفته براي پخت و پز غذاي زائران مجهز و آماده كار شوند. استفاده از سرخ كن‌هاي صنعتي و پيشرفته در آشپزخانه‌ها سبب مي‌شود تا موادي كه نياز به سرخ شدن دارند به طور يكنواخت سرخ شوند. خورش و سوپ در ديگ صنعتي آماده مي‌شوند كه با بخار كار مي‌كنند تا غذا در فرآيند طبخ كمترين تغييرات را داشته باشد.

193

دستگاه‌هايي همچون بوجاري برنج، كباب پزهاي صنعتي، دستگاه شست‌وشوي برنج، دستگاه شست‌وشوي ظروف و... از جمله دستگاه‌هايي است كه در آشپزخانه‌هاي مركزي استفاده مي‌گردد.

دستگاه حمل غذا از ديگر ويژگي‌هاي آشپزخانه مركزي مي‌باشد كه غذا را بعد از طبخ در دماي بيش از هفتاد درجه گرم نگه مي‌‌دارد تا غذا سالم و تازه در اختيار زائران قرار گيرد. در جمع‌بندي بايد گفت تلاش و برنامه‌ريزي زيادي هر سال به كار مي‌رود تا با بهره‌گيري از تخصص‌ها و تجارب دست‌اندركاران و همچنين با طبخ علمي و بهداشتي، بهترين مواد اوليه به بهترين غذاها تبديل شده و در اختيار زائران عزيز قرار گيرد. ارضاي ذائقه‌هاي مختلف ايرانيان، كاري بس دشوار است و مسئولين و دست‌اندركاران ضمن استقبال از نظرات زائران گرامي در امر بهبود و ارتقاي غذا، از ضعف و كاستي‌هاي احتمالي پوزش طلبيده و از اينكه خواهران و برادران ارجمند اين ضعف‌ها را بر مجريان مي‌بخشايند، كمال تشكر و امتنان خويش را ابراز مي‌دارند.

گفت‌وگو با دكتر احمد رضا درستي، كارشناس تغذيه درباره چگونگي تضمين سلامتي غذاي زائران

سؤال ( چه اندازه از اين غذايي كه براي زائران فراهم مي‌شود، براي بيشتر آنان لازم است؟

جواب ( امسال تحقيقي علمي انجام شد كه براساس آن نمونه قابل قبولي از زائران مشرف شده به حج مورد بررسي قرار گرفتند. طبق برآوردهاي انجام شده از هر چهار زائر ايراني مشرف شده، حدوداً سه نفر داراي اضافه وزن هستند.

عموم زائران عزيز ايراني در طول اين سفر از برنامه كامل غذايي در نظر گرفته شده استفاده مي‌كنند. علاوه بر اين، بسياري از زائران مواد غذايي اضافي از قبيل نبات، شيريني خشك، شكلات، پسته، تخمه و ساير تنقلات را با خود همراه دارند و از نگراني اينكه در اين سفر ضعف نكنند، آنها را هم ميل مي‌كنند. در ضمن در كاروان‌ها

194

هنگام توزيع غذا، علاوه بر مقدار معمول غذا، مقداري غذا را تحت عنوان سرريز غذا عرضه مي‌كنند كه برخي از زائران از اين هم به مقدار معتنابه ميل مي‌كنند. چنانچه برخي از زائران گرامي كه به ميان سالي رسيده‌اند، همه اين مقدار غذا را مصرف كنند، دريافت غذاي اضافي موجب تشديد اضافه وزن و بالا رفتن چربي و كُلسترول و اسيد اوريك خون شده و به مرگ زودرس آنان در آينده منتهي مي‌شود.

لازم است اين موارد گفته شود؛ چرا كه بخش زيادي از تصميم‌گيري درباره مقدار غذاي مصرفي با خود زائر است. گروه تغذيه با نهايت تلاش غذاهايي را كه گاهي بيش از نياز واقعي افراد و بسيار خوشمزه است، آماده مي‌كند و روي ميز مي‌گذارد و قرار هم نيست مقدار غذا را كمتر كند؛ اما زائر ضرورتاً لازم نيست در اين زمينه خوب همكاري كند و همه آن را مصرف كند. اگر زائران شرايط جسمي و سني خودشان را در نظر بگيرند به نفع خودشان عمل كرده‌اند.

سؤال ( توصيه شما درباره اندازه خوردن غذا چيست؟

جواب ( پيشنهاد من اين است كه شب‌ها شام سبكي مثل نان و پنير و خيار يا نان و ماست و خيار بخوريم؛ چرا كه شام سنگين علاوه بر اينكه باعث اضافه وزن و بيماري‌هاي مختلف مي‌شود ما را از عبادت و زيارت با بدني سبك و حالي خوش باز مي‌دارد.

سؤال ( آيا سالم و بهداشتي بودن غذاي زائران را تأييد مي‌كنيد؟

جواب ( مواد اوليه غذا بسيار مهم است. اگر مواد اوليه غذا آلودگي داشته باشد، بخشي از اين آلودگي تا پايان طبخ غذا خواهد ماند. در اينجا كارشناسان بهداشت، مسئولين تغذيه و دامپزشكان تلاش و نظارت مي‌كنند تا مواد اوليه قطعاً سالم، بهداشتي و درجه يك باشد. مرحله بعدي طبخ غذاست كه مكانيزه بودن تمامي مراحل طبخ غذا و عدم دخالت دست، بهداشتي بودن غذا در مرحله طبخ را تضمين مي‌‌كند. ضمناً در هر آشپزخانه متخصص بهداشت برفرآيند طبخ غذا نظارت دارد تا مراحل مختلف

195

آماده‌سازي مواد اوليه و طبخ غذا به درستي و طبق موازين بهداشتي صورت گيرد. علاوه بر اين توصيه‌هاي كارشناسان علم تغذيه در اين مراحل رعايت مي‌شود. مثلاً براي سرخ كردن ماهي يا مرغ از روغن مايع مخصوص سرخ كردني استفاده مي‌‌شود و به هيچ وجه روغن مصرف شده نگهداري نمي‌شود، بلكه بعد از فقط يك بار استفاده دور ريخته مي‌شود. مقدار نمك و ادويه كاملاً براساس استانداردهاي علم تغذيه است و ذائقه و سليقه آشپز دخالتي در ميزان استفاده از اين مواد ندارد.

يكي از مراحل مهم حفظ سلامت و بهداشت غذا، فاصله زماني و مكاني محل

طبخ غذا تا محل خوردن آن است. اين كار در كليه آشپزخانه‌هاي مكه و مدينه

براي حجاج ايراني توسط دستگاه‌هاي گرم نگهدارنده غذا انجام مي‌شود كه غذا را تا محل مصرف كاملاً گرم، عاري از ميكروب و هواي آزاد و بدون دخالت دست حمل مي‌‌كند.

دماي غذا و دماي داخل خود هيترها نيز توسط متخصصين بهداشت چك [بازبيني[ مي‌شود تا غذايي داغ، سالم و بهداشتي در اختيار زائران ايراني قرار بگيرد و اين باعث شده تا هيچ گزارشي درباره مسموميت غذايي در بين هيچ كدام از زائران ايراني نداشته باشيم.

سؤال ( آيا غذايي را كه براي زائران ايراني تهيه و توليد مي‌شود تضمين مي‌كنيد يا خير؟

جواب ( من از سلامت غذايي كه براي زائران ايراني تهيه مي‌شود، كاملاً اطمينان دارم و ناظر هستم كه اين غذا با بهترين و سالم‌ترين مواد و در بهترين شرايط بهداشتي تهيه شده است. اين موضوع آن‌قدر براي سازمان حج و زيارت مهم است كه آزمايشگاه‌هايي را راه‌اندازي كرده و در حال ارتقا و تكميل آنهاست تا از ماده غذايي تهيه شده از ابتدا تا انتهاي پخت و عرضه آن هر روز نمونه گيري نموده و آن را مورد آزمايش قرار دهد.

196

سؤال ( آيا تاكنون در آزمايش‌هاي خود به مواردي هم برخورد كرديد؟

جواب ( تاكنون هيچ موردي از عدم سلامت غذا در آزمايش‌ها ديده نشده است.

سؤال ( آيا غذا، ميوه و سبزي‌هايي كه به زائر ايراني مي‌دهند، از ديدگاه علم تغذيه همه ويتامين‌ها، مواد و پروتئين‌ها را دارند؟

جواب ( غذا، سبزي‌ها، لبنيات و ميوه‌هايي كه در اختيار زائر ايراني قرار مي‌گيرد، هيچ كمبودي از لحاظ ويتامين، پروتئين و املاح ندارد و بسيار كامل است.

سؤال ( برخي از افراد گمان مي‌كنند كه اين ميوه‌ها گل‌خانه‌اي يا مرغ‌ها و ماهي‌ها با هورمون رشد كرده‌اند، از اين رو، ارزش غذايي كاملي ندارند.

جواب ( از نظر علم تغذيه، براي اينكه سلول بتواند رشد كند موادي را نياز دارد كه اگر توانست اين مواد را جذب كند، رشد مي‌كند و ارزش غذايي آن به هر روشي كه رشد كرده باشد، هيچ فرقي نمي‌كند. يادآوري مي‌كنم كه هورمون در داخل سلول‌هاي گوشت فرو نمي‌رود و داخل رگ‌هاي موجود زنده مي‌چرخد و سلول‌ها را به رشد تحريك مي‌كند.

بنابراين، گوشتي كه ما مصرف مي‌كنيم هيچ هورموني ندارد. در مواردي كه نگراني از مصرف هورمن در پرورش مرغ وجود دارد، تنها لازم است از خوردن جگر مرغ و چربي اطراف پوست آن احتراز شود.

سؤال ( ديگر سفارش‌هاي شما به زائران در اين زمينه چيست؟

جواب ( در جمع‌بندي، گرچه غذا مناسب، بهداشتي، خوشمزه و كامل تهيه شده

و در اختيار زائران عزيز قرار مي‌گيرد، اما لازم است هر فرد با توجه به نياز خود

اقدام به مصرف غذا كند و از زياده خواري و نوشيدن نوشابه هر روزه، احتراز

كند. ضمناً آب كافي، ميوه و سبزي و لبنياتي را نيز كه در اختيارش قرار گرفته حتماً مصرف كند و حتي الامكان از صرف غذاي رستوراني و تنقلات اضافي خودداري نمايد.

197

د) ستاد مكه

يك ـ برگزاري ايام تشريق

حسن سقايي، رئيس ستاد مكه مكرمه گفت: كل عمليات اجرايي در ايام تشريق به خوبي انجام شد و هيچ حادثه مهم بدي روي نداد. وي در گفت‌وگو با زائر با توضيح درباره اينكه گم شدن چند ساعته افراد در اين ايام طبيعي است، چنين گفت: «
در كل ايام تشريق امسال تنها يك مورد گمشدگي در حدود يك روز داشتيم كه فرد مورد نظر پيدا شد و الان مشكلي نداريم. روند كار قرباني طبق برنامه انجام شد و هيچ مشكلي مبني بر قرباني دقيق براي هر يك از حجاج وجود نداشت»
.

سقايي با اشاره به كاهش آمار زائران به علت فرستاده نشدن زائران بالاي 65 سال و پيش‌بيني‌هاي گروه پزشكي و دقت بيشتر حجاج در مسائل بهداشتي، وضع ايام تشريق امسال با سال‌هاي گذشته بسيار متفاوت بود.

وي درباره وضع جوي آن روزها افزود: «
در بيست سال گذشته چنين آب و هواي مطبوعي در ايام تشريق سابقه نداشته است. بارش باران در اين روزها بسياري از مشكلات را رفع كرد و باعث شد تا با به وجود آمدن هوايي بسيار مطبوع، زمينه كاهش آلودگي و عرضه خدمات بهتر به حجاج فراهم شود»
.

دو ـ آغاز بازگشت

شمار زائران ايراني مدينه بعد در حج 88، يك سوم بود؛ يعني 700/15 زائر از استان‌هاي مازندران، گلستان، فارس، اروميه و تهران از شانزدهم آذرماه، به كشور پرواز كردند. اين زائران، در سه روز در هر روز 300/4 زائر با «
دو ايرلاين»
 سعودي و «
ايران اير»
 به وطن بازگشتند.

كاهش دوره سفر در حج تمتع 88 موضوعي به شمار مي‌رفت كه چندين سال پي‌گيري شده بود تا دوره طولاني پيشين كه منتقدان فراواني داشت، كمتر شود و

198

به 24 يا 25 روز برسد. سقايي در اين زمينه چنين توضيح داد:

«
امسال برنامه‌ريزي كرده بوديم اين كار صورت بگيرد كه به دليل مشكلات به وجود آمده و بازسازي در فرودگاه جده، زمان سفر كاروان‌هايي كه با پروازهاي ايران اير آمده بودند، بيشتر شد و بعضي از كاروان‌ها تا 33 روز در عربستان مي‌مانند، اما عمده كاروان‌هاي مدينه بعد تقريباً 24 روزه هستند.

خدمات عرضه شده به زائران مدينه بعد نسبت به مدينه قبل‌ها اگر بيشتر نشده باشد، كمتر نشده است و البته الان تنها چند نفر در بيمارستان مدينه بستري هستند كه حال عمومي آنان خوب است و خوش‌بختانه به آمار شش نفره فوتي‌ها، اضافه نشده است. همه كارها در مدينه بعد به سهولت در حال انجام شدن است و تنها مشكلي

كه براي زائران مدينه بعد به وجود آمد، اعتصاب رانندگان دو شركت «
تاسكو»
 و «
حافل»
 بود كه مربوط به مشكلات داخلي خودشان مي‌شد، اما باعث شد تا كاروان‌هاي ايراني با تأخير زياد و با سختي به مدينه برسند كه خستگي زائران ايراني را در پي داشت.

امسال در بعضي از هتل‌ها امكان واگذاري اتاق اضافه وجود داشت و كاروان‌هايي بودند كه تا پنج اتاق اضافه يا كارواني كه تا چهل تخت اضافه به صورت رايگان دريافت كرده‌اند.

امسال نيروهاي ستاد مدينه عهده‌دار قربانگاه معيصم، بزرگ‌ترين قربانگاه در مكه بودند و امسال براي اولين بار 31 هزار سهم اين قربانگاه در فاصله پنج ساعت انجام شد. اين در تاريخ حج اولين بار بودكه تمامي حجاج ايراني قبل از غروب آفتاب روز عيد قربان از احرام خارج شدند. سال گذشته بهترين سال بود كه فقط سه يا چهار هزار زائر ايراني مانده بودند و قرباني‌شان انجام نشده بود كه امسال همين تعداد را هم نداشتيم. اين امر به دليل افزايش مهارت ذابحين بود كه البته خدمات خوب كشور ميزبان در زمينه مسدود نبودن راه‌ها، فراواني دام و... را نبايد فراموش كرد.

199

در ستاد مدينه 55 نفر مشغول خدمت به زائران بوده و هستند: نيروهاي مستقر در فرودگاه مدينه كه در سه شيفت كار مي‌كنند، نيروهاي مستقر در بخش حمل و نقل زميني، انبار و تداركات كه به صورت شبانه‌روز فعال هستند.

سه منطقه در مدينه هم مستقر است كه در هر منطقه چهار نفر كار مي‌كنند. يك نفر هم كار ارزشيابي را انجام مي‌دهد كه البته براي مكه و مدينه ثابت است. بخش مسكن يك مسئول ثابت دارد و بخش حراست با سه نيرو كنترل بقيع، بين الحرمين و احياناً كارهاي بازداشتي‌هاي ايراني را انجام مي‌دهند. بازرسي و ارزشيابي هم، كار ارزيابي اعضاي ستاد و مديران كاروان‌ها را انجام مي‌دهد كه نتيجه كار آنها براي سال بعد است و مشخص مي‌كند چه كساني سال بعد مي‌توانند حضور داشته باشند.

نيروهاي پشتيباني هم زحمات زيادي را كشيدند و بخش مالي نيز در ستاد حضور داشت كه در مدينه دوم حسابرس‌ها به آن اضافه شدند و الان مشغول حسابرسي و تصفيه مالي كاروان‌ها هستند. در كنار همه ا ينها بخش مخابرات هم از روز اول مستقر بود و سه بخش حمل و نقل درون شهري، برون شهري و هوايي نيز در ستاد مدينه مشغول خدمت به زائران هستند.

براي حج سال آينده، كار اجاره مسكن آغاز شده و تا كنون با چهل درصد از هتل‌هاي مورد نياز سال آينده قرار داد بسته شده و تا پايان حج امسال و در اين چند روز، قرار داد هفتاد درصد هتل‌هاي حج سال آينده بسته خواهد شد براي قرارداد هتل‌هاي سال آينده يا تجديد قرار داد، گزارش بازرسي و نظر مديران كاروان‌ها مدنظر قرار مي‌گيرد و با هتل‌هايي كه از نظر ما درجه «
ج»
 را بگيرند ديگر قرار داد بسته نخواهد شد و ما به سراغ هتل‌‌هايي مي‌رويم كه تازه‌ساز باشند برنامه‌ريزي و قراردادهاي پزشكي، تداركات، هواپيمايي‌ها و... نيز از اواخر عمره آغاز مي‌شود.

تاكنون در قراردادهايي كه براي اجاره هتل در مدينه بسته شده افزايش قيمت وجود دارد و ممكن است براي سال آينده هم اين اتفاق بيفتد و البته افزايش هزينه‌هاي مواد