بخش 15

351

برخي نارضايتي هاي موجود را به دليل توجيه نبودن حجاج مي داند. وي مي گويد:

ممكن است درشش هزار ترددي كه انجام گرفته، چندكوتاهي وتخلّف از ناحيه رانندگان صورت گرفته ويا خودروها باتأخير حركت كرده باشند، اما در مجموع، عملكرد شركت تاكنون خوب بوده و آنچه گاهي باعث نارضايتي حجاج عزيز مي شود تغييراتي است كه مسؤولان سعودي در برنامه ها ايجاد مي كنند و آن هم خارج از اختيار ما است.

محمدي فر مي افزايد:

از امروز به بعد، ازدحام حجاج درمكه بيشترمي شود وپليس مكه ازاول ذيحجه مقرّرات ترافيكي ويژه اي را در اطراف مسجدالحرام به اجرا مي گذارد. براساس اين مقرّرات، از يك ساعت بعد از نماز ، از ورود اتوبوسها به شعاع 500 الي 1500 متري مسجدالحرام ممنوع مي شود لذا زائراني كه قصددارند مسافت كمتري پياده روي كنند، بايد دستكم يك ساعت زودتر به مسجدالحرام رفته وتا يك ساعت بعد ازنماز نيز ازحرم خارج نشوند...

همچنين پليس برخي تغييرات در برنامه هاي ما ايجاد مي كند كه به دليل عدم اطلاع زائران، باعث نارضايتي آنها مي شود و اين وظيفه مديران كاروانها است كه حاجيان را در اين زمينه آگاه كنند.

براي مثال، پليس مكه دستور داده تا به جاي ايستگاه سوق الصغير از ايستگاه ملك عبدالعزيز و ميدان كُدي براي تخليه زائران استفاده كنيم كه اين باعث سردرگمي زائران مي شود، اما از توان ما خارج است.

همچنين در روزهاي آينده، زائراني كه از ايستگاه مظله استفاده مي كنند، مجبورند به دليل بسته شدن تونل بر روي خودروها، پياده اين مسير را طي كنند. آنهايي كه توانايي پياده روي ندارند بايد از مسيرهاي ديگر تردد نمايند.

محمدي فر اضافه مي كند:

در صورتي كه پليس محدوديت هاي ترافيكي جديدي اعمال نكند، انتظار مي رود

352

تا 7 ذيحجه، شبكه حمل و نقل ايران فعال بوده و بعد از ايام تشريق نيز از روز 13 و 14 ذي حجه اين شبكه مجدّداً راه اندازي شود. در اين ايام نيز شبكه حمل و نقل تعطيل بوده و از خودروهاي آن براي انتقال حجاج به منا و عرفات استفاده خواهد شد...

و زائراني كه از پاركينگ (توقّفگاه) باب علي استفاده مي كنند، لازم است اطلاع داشته باشند كه براي حمل و نقل حجاج، در درون تونل، براي سرعت بخشيدن به تخليه زائران از خودروهاي چند كشور به صورت مشترك استفاده مي شود. لذا شايسته است در برخورد با حجاج ديگر كشورها، كه از برادران ديني ما هستند، اخلاق و آداب اسلامي و برادري رعايت شود.

ديدار سرپرست حجاج ايراني با رييس بعثه مجلس اعلاي عراق

امسال براي نخستين بار بيش از سي هزار زائر عراقي به حج مشرف خواهند
شد. بسياري از اين افراد شيعه و از هواداران مجلس اعلاي انقلاب اسلامي اند
و بنابراين مجلس اعلا دفتري براي مراجعات و هماهنگ كردن امور فرهنگي و
ديني مراجعين در مكه اختصاص داده است. حجت الاسلام والمسلمين سيد عمار
فرزند سيد عبدالعزيز حكيم در ديدار با سرپرست حجاج ايراني ضمن تأكيد بر
اين مطلب، گفت: امسال سعودي ها خود براي مسكن عراقي ها اقدام كرده و اجازه به مديران كاروانها ندادند تا آنان مسكن را انتخاب كنند. همين امر سبب شده است كه عراقي ها در يك نقطه متمركز شوند كه براي برنامه ريزي هاي فرهنگي بهتر است. در اين ملاقات قرار شد هماهنگي هاي بيشتري براي اجراي برنامه هاي مفيد فرهنگي صورت گيرد.

انتقال بعثه مراجع تقليد به مكه

شامگاه روز شنبه، دوم ذي حجه، به تقويم سعودي، بعثه هاي مراجع تقليد از مدينه بار سفر بسته پس از محرم شدن در مسجد شجره، به سوي مكه راه افتادند. صبح آن روز يك ماشين غير مسقف، تعدادي از علما; از جمله آقايان: شيخ علي پناه اشتهاردي،

353

صلواتي، معزّي، كرباسي، و برخي از افراد بعثه آيات شاهرودي، وحيد خراساني و شبيري زنجاني را به مكه رسانده بود. گفته شد كه ابتداي مسير بسيار سرد بوده و به تدريج هوا بهتر شده است. گويا در ميان زائران ايراني، تنها اين مورد استثنا بوده و مورد ديگري نداشته است.

بعثه هاي مراجع تقليد كه پيشگامان خود را دو شنبه و چهارشنبه گذشته فرستاده بودند، درمكه به طور عمده موردمراجعه مقلّدان هستند. بخشي براي گرفتن راهنمايي هاي فقهي و بخشي نيز براي حسابرسي و وجوهات. برخي از بعثه ها به كارهاي فرهنگي هم مي پردازند و با شخصيت هاي شيعه و غير شيعه ساير كشورها ملاقات ها و ديدارهايي دارند.

گفتني است، آخرين جمعه مدينه، سوّم بهمن (اول ذي حجه به تقويم سعودي) آقاي عمري، برخي از اعضاي بعثه هاي مراجع و بسياري از روحانيون بعثه مقام معظم رهبري را براي ناهار به باغ خود دعوت كردند. حاضران بيش از يك صد نفر بودند. افرادي از بعثه آيات: سيستاني، حكيم، تبريزي، سيد صادق شيرازي و نيز افرادي مانند سيد محمدتقي مدرسي در اين محفل حاضر بودند. جلسه ياد شده صرفاً يك ديدار و شركت در ناهار بود و هيچ گفتگويي در آن صورت نگرفت. در آخر با مصافحه تك تك افراد با شيخ عَمْري، جلسه به پايان رسيد.

دفاتر بعثه در مكه، همه نزديك بعثه رهبري هستند و ساختمانهايي در دو سوي بعثه به عنوان دفتر و ساختماني هم براي آنان به عنوان محل استراحت با هزينه خود آنان در نظر گرفته شده است. نشريه زائر در روز دوشنبه، نشاني تمامي دفاتر بعثه ها و شماره تلفنهاي آنها را براي زائران اعلام كرد.

عنوان محل اقامت علما، بر اساس قوانين سعودي، مي بايست كلمه بعثه در آن به كار نرود. بلكه به جاي آن هيأت اعزامي باشد. اين قاعده توسط عموم دفاتر حفظ شده و براي مثال روي تابلوي ورودي يكي از اين دفاتر آمده است: اقامتگاه جمعي از علما و مدرّسين حوزه علميه مشهد مقدس، حسينيه مرجع عالي قدر مرحوم آيت الله سيد عبدالله شيرازي . اين استثنايي است براي يك عالمي كه پازده سال پيش درگذشته و هنوز هيأت اعزامي وجود دارد.

354

گزارشي از سفرنامه منظوم حج، از عصر صفوي

نشريه زائر، شماره 15، ضمن گفتگويي با نويسنده اين سطور، خواست تا گزارشي از يك اثر تاريخي ـ ادبي در باره حج بدهد كه متن زير حاصل آن گفتگو است:

اشاره: در تاريخ اسلام، از منابع گرانسنگ و ارزشمند، سفرنامه هاي حج است كه از چندين منظر داراي اهميت مي باشد. سفرنامه هاي پيشين، به لحاظ توصيف جغرافياي طبيعي، انساني، اجتماعي، فرهنگي و بالاخره سياسي همواره مورد توجه پژوهشگران علم جغرافيا بوده است. اما در ميان سفرنامه ها، گاهي به تحفه هايي برمي خوريم كه علاوه بر ويژگي فوق از متن ادبي و نظم شعري ارزنده اي برخوردار هستند كه به لحاظ ميراث ادبي، مذهبي و ملّي در خور تأمّل جدّي مي باشند.

آگاهي يافتيم كه حجت الاسلام والمسلمين رسول جعفريان، كه در احياي يكي از سفرنامه هاي عصر صفوي اقدام نموده و آن را منتشر كرده اند، به حج مشرف شده اند. از اين رو، به حضور ايشان رسيديم تا از اثر اين بانوي گمنام اما اديب عصر صفوي، خوشه اي برگيريم.

* ضمن تشكر از قبول گفتگو، به عنوان مدخل و ورود به بحث، اشاره اي به تاريخچه سفرنامه نويسي حج بفرماييد؟

* بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، بخشي از منابع تاريخي حرمين شريفين، از همان دوره بسيار قديم، با عنوان سفرنامه هاي حج نشر يافته است. براي نمونه، مي توان به سفرنامه ناصرخسرو، ابن جبير، ابن بطوطه و ... اشاره كرد. همچنين برخي از كتب، در اسم، كتاب جغرافي هستند، ليكن در واقع سفرنامه حج مي باشند; مانند: المسالك و الممالك.

اين حركت ادامه يافته تا اينكه به قرن هشت مي رسيم. از آن به بعد، متأسفانه (به خصوص در شرق) سفرنامه خاصي نوشته نشده است. در قرن يازده سفرنامه هايي از بلاد مغرب منتشر شد ولي در بلاد ايران چيزي انتشار نيافت. فقط كتابها و رساله هاي جغرافي موجود است. شايد يكي از بهترين آنها رساله اي است درباره بازسازي كعبه در
سال 1039، نوشته زين العابدين كاشاني كه اطلاعات دقيقي به دست داده است. در مورد

355

بازسازي كعبه بايد بگويم كه از سال فوق تا سال 1417، بازسازي صورت نگرفته است.

در سال 1417، سعوديها، دو مرتبه ديوارها را برداشتند و با حفظ مصالح قبلي و سنگهاي پيشين، آن را ساختند.

* اشاره اي هم به وضعيت سفرنامه هاي سالهاي اخير بفرماييد.

* ادبيات سفرنامه نويسي، عمدتاً از دوره اواسط قاجاريه است. اصل اين حركت ادبي هم به تأثير از سفرنامه هاي اروپايي است. نويسنده ها بيشتر مرد هستند. هرچه به آخر دوره قاجاريه نزديك مي شويم تعداد اين سفرنامه ها بيشتر مي شود. سازمان حج و زيارت، طي سالهاي اخير تعدادي از اين سفرنامه ها را منتشر كرده و فصلنامه ميقات حج هم تعدادي ازآنها را به چاپ رسانده كه موجب زنده شدن آن ادبيات گرديده است.

* اين سفرنامه ها را چگونه تقسيم بندي مي كنيد؟

* يك تقسيم بندي در اين سفرنامه ها، تقسيم بندي به سفرنامه هاي منثور و منظوم است. تعداد سفرنامه هاي منظوم بسيار اندك اند. علّت آن هم اين است كه سفرنامه را نمي شود به صورت شعر نوشت; چون اماكن و جاي ها و ... بايد به شكل منظوم و شعر آورده شود كه كاري بسيار دشوار است. البته در ادبيات فارسي; منظومه خاقاني را در مورد حج داريم ولي شكل سفرنامه اي، ندارد.

* حضرت عالي يكي از اين سفرنامه هاي منظوم را احيا كرده ايد، اگر ممكن است بفرماييد كه آن، چه ويژگي هايي دارد؟

* در ميان اين ادبيات و ميراث سفرنامه اي، يك تحفه ادبي ، بسيار عالي است كه:

اولا: سفرنامهِ باارزشي است، چون دربردارنده اطلاعات عالي جغرافيايي و غيره است.

ثانياً: از دوره صفويه است. ما از دوره صفوي سفرنامه ديگري نداريم كه گزارش سفر از مسيرهاي راه تا مكه معظمه، باشد.

ثالثاً: منظوم است; يعني تنها سفرنامه نيست بلكه يك اثر و حتي مي توانم بگويم

356

شاهكار ادبي هم است.

رابعاً: سراينده آن يك زن است. شايد اين موجب شد كه دو سال قبل در كنفرانس صفويه شناسي در لندن، يك خانم متخصّص صفوي با نام كاترين بابايان اين منظومه را به عنوان موضوع مقاله خود انتخاب كرده بود. به هر حال اين هم يك پديده شگفتي است كه ما يك منظومه هزار و چهارصد بيتي، به عنوان سفرنامه حج از يك زن داشته باشيم كه مربوط به يك مقطع تاريخي است و كتاب ديگري هم در اين موضوع نداريم.

* اين شاعره سفرش را چگونه آغاز و از چه مسيرهايي عبور مي كند؟

* حكايت اين سفرنامه به اين صورت است كه يك زن، بعد از فوت شوهرش (ميرزا خليل رقم نويس، كه طبعاً از ادباي آن زمان بوده، چون متن فرامين را مي نوشته) تصميم مي گيرد به حج برود. زنِ بسيار فرهيخته اي است. تصميم مي گيرد كه تمام احساسات، برداشت و شناخت خودش را از حج، به شكل اشعار منعكس كند.

اشعارش بسيار روان، آرام و بدون اشكال است. از حيث ميراث ادبي، تاريخ حرمين شريفين و مسير منتهي به حرمين، اثري ارزشمند است.

يكي از ويژگيهاي مهم اين كتاب آن است كه مسير حج در آن زمان را به خوبي بيان كرده است. از اصفهان شروع كرده. سپس به كاشان، قم، ساوه، قزوين، زنجان، ميانه، تبريز، نخجوان، ايروان و از آنجا وارد كشور عثماني شده، سپس به فرات، حلب، دمشق، مدينه، و در آخر به مكه معظمه مي رسد.

در اين سفرنامه مردمان بسياري از شهرها، وصف شده اند. به طور متوسط از نيمي از شهرها بدگويي و از نيمي ديگر ستايش شده است. تعدادي از خويشانش در دولت آباد (از توابع قزوين) و برخي هم در اردوباد بوده اند كه ملاقاتهايي با آنها هم داشته است.

* علاوه بر ويژگي ادبي، آيا ويژگي مذهبي و ملي بارزي هم دارد؟

* يك احساس وطنيِ بسيار عالي در اين سفرنامه وجود دارد. در وقت خروجش از ايران، آن احساس وطني ـ ملي را نشان مي دهد.

علاوه بر احساس وطني، يك احساس مذهبيِ شيعي هم در آن هست:

357

زبانها بسته شد از نام حيدر *** دكانها تخته شد از بيع گوهر

ز بيم روميان چون موش گشتند *** چو شمع صبحگه خاموش گشتند

سحر از سرزمين شاه ايران *** روان گشتند با آه و به افغان

* در مسير حركت از كشورهاي مجاور، آيا به اتفاقاتي كه در سفرهاي آن زمان مرسوم بود، اشاره اي دارد؟

* وقتي وارد محدوده عثماني مي شود، دشواريهاي راه را وصف مي كند. عمده اش، سدّ كردن راه كاروان و گرفتن مالياتهاي سنگين است. حتي يك جا چون دوبار خواستند ماليات بگيرند، زائران با مأموران درگير مي شوند. عجم آغاسي كه رييس كاروان ايراني ها بوده، شمشير مي كشد; ديگران هم وارد صحنه درگيري مي شوند و در نهايت موفق مي شوند راهشان را ادامه دهند.

كشيدند از كمر شمشيرها را *** رها كردند از زه تيرها را

مسير ادامه مي يابد. شهرها و روستاها را، يكي پس از ديگري وصف مي كند. نكات دقيق جغرافيايي، روحيات مردم، خوراكي هاي آن شهرها و روستاها، تا آنجا كه دستگيرش شده، ثبت مي شود.

* در اين مسيرها آيا به كشور يا شهري كه احساس آرامش و امنيت بيشتر كرده باشد، اشاره مي كنند؟

*بله در عراق از شهر حلب توصيف مثبت دارد.

در شهر حلب احساس شاعره ما اين است كه اين شهر مثل ايران و اصفهان است.

شبيه اصفهان ديدم حلب را *** به ايران توأمان ديدم حلب را

به دكان و به بازار و به ميدان *** همه چيزش مهيّا چون صفاهان

* بعد از عراق، وارد كدام كشور مي شوند و آنجا چگونه ابراز احساسات مي كنند؟

*اين مسير را ادامه مي دهد تا اينكه به حلب و بعد دمشق مي رسد. دوباره

358

احساسات مذهبي وي گل مي كند. به ياد كاروان اسراي كربلا مي افتد.

رسيدندي چو بر دروازه شام *** به چشمم شد سيه آن روز چون شام

جدا هر عضو من آمد به افغان *** كز اينجا بد عبور آل سفيان

در ايامي كه كردند از ستيزه *** سر شاه شهيدان را به نيزه

* در آغاز ورود به مدينة النبي، چه احساسي داشته اند؟

* از دمشق، كاروان با شتاب حركت مي كند تا به نزديكيهاي مدينه مي رسد. رييس كاروان، يكي از پاشاهاي عثماني است. اينجا احساسات بر او غلبه مي كند. لحظه ورود به مدينه است. زني كه چندين ماه، براي رسيدن به حرمين شريفين، انواع مشقّات را تحمّل كرده و حتي يك بار نزديك بوده از كوه پرت شود و به طور معجزه آسا نجات مي يابد، حالا به مدينه نزديك مي شود. دو فرسخ مانده به مدينه، كاروانيان بي مهابا حركت مي كنند:

دو فرسخ همچون سرسر مي دويدند *** نه با پا بلكه با سر مي دويدند

كه تا شهر مدينه شد نمايان *** ز پشت كوه چون خورشيد تابان

در اينجا صداي تكبير همه بلند مي شود. شاعره ما از دل خود مي پرسد:

به دل گفتم دلا اينجا مدينه است *** كه دائم مهر او در قلب و سينه است؟

بگفتا آري اين يثرب زمين است *** مقام و مرقد سالار دين است

پس از زيارت پيامبر(صلي الله عليه وآله) به بقيع مي رود و احساساتش را نسبت به امامان بقيع(عليهم السلام)اينگونه بيان مي كند:

بقيع از نور مرقدهاي ايشان *** منوّر گشته چون خورشيد تابان

حسن آن ميوه قلب پيمبر *** سُرُورِ سينه زهرا و حيدر

دوم مولي علي بن الحسين است *** امام ساجد و نور دو عين است

سيم باقر شهِ علم اليقين است *** امام پنجم و سالار دين است

359

چهارم باشد آن مولاي برحق *** كه دين و مذهب از وي يافت رونق

پس آنگه رو سوي زهرا نمودم *** به درگاهش جبين خويش سودم

وقتي از نزديك قبور بقيع و سادگي آن را مي بيند، ناله اش بلند مي شود:

نديدم اندر آن ارض مطهّر *** به جز نور فروزان زيب ديگر

ميان يك ضريحي چهار مولاي *** گرفته هر يكي در گوشه اي جاي

زميني كو بُدي بالاتر از عرش *** به كهنه بوريايي گشته بُد فرش

از همانجا شاه ايران را مورد خطاب قرار مي دهد كه چرا در فكر بازسازي بقيع نيستي؟ به او مي گويد: فرش بفرست; قنديل بفرست. آنجا را زينت ده.

مع الأسف شاعره ما دو روز بيشتر در مدينه نيست تا اين احساساتش را بيشتر بيان كند. براي تأمين امنيت خودش مجبور مي شود همراه قافله سالار عثماني راهي مكه شود تا از اعراب طول راه آسيبي نبيند.

* در لحظه ورود به مكه چه احساسي داشته است؟

* وي در مسجد شجره مُحرم مي شود و مسجد شجره را وصف مي كند. مي آيد به سمت مكه، در نزديكي بطحا، كه نزديكي هاي حِجون است، توقف مي كنند كه در واقع لحظه ورودش به مكه است. اينجا كه احساس مي كند به آرزوي ديرينش رسيده، بيتي از نظامي نقل مي كند:

چه خوش باشد كه بعد از انتظاري *** به اميدي رسد اميدواري

* اولين نگاه خود به كعبه را توصيف كرده است؟

* مي گويد وقتي وارد مسجدالحرام شدم، زبانم بند آمد. مدهوش شدم. اصلا ديگر نمي توانستم يك كلام صحبت كنم.

چون صورت لال بودم تا زماني *** بدين منوال بودم تا زماني

ز بعد ساعتي باز آمدم هوش *** ولي گرديده بود نطقم فراموش

360

آرام آرام، احساس آرامش مي كند و زبان مي گشايد. سپس شروع مي كند به وصف خانه يزدان، كه بسيار جالب است.

ز وصف خانه يزدان چه گويم *** كه بالاتر بود از آنچه گويم

بلا تشبيه گويا نوجواني *** به قامت بود چون سرو رواني

قباي مخمل مشكين به بر داشت *** كمر را بسته از زرين كمر داشت

حجر در آستانش پاسبان بود *** رخ او بوسگاه حاجيان بود

در اينجا است كه مي گويد: بار گناهان را زمين گذاشتم و آرامش به دلم برگشت.

پس از آن، براي انجام اعمال به عرفات و مشعر مي رود و همه اين اماكن را وصف مي كند.

* در ادوار گذشته به مناسبت عيد قربان در منا، حاجيان و امراي وقت، جشن برگزار مي كردند. آيا از آن جشن هم توصيفي دارد؟

* بله، در آن زمان حاجيان در منا، روز عيد، جشن مفصّل مي گرفتند كه غوغايي بوده است! ولي متأسفانه الآن تعطيل شده است. شاعره ما در وصف آن جشن مي گويد:

كنون بشنو تو از وصف چراغان *** كه كردندي فروزان آل عثمان

چنان جشني دو شب اندر منا شد *** كه زهره بعد رقاصي به پا شد

دو فرسخ شد چراغان كوه و صحرا *** كه نتوان وصف آن را كرد انشا

به هر سو تا كه كردي چشم كس كار *** فروزان بُد چراغان چون گل نار

* به عنوان آخرين سؤال بفرماييد، هنگام وداع از حرمين چه احساسي داشته است؟

* در هنگام خداحافظي مي گويد:

ز بعد هفت روز از عيد قربان *** نمود آن پادشاه پادشاهان

مرخص از حريم خويش ما را *** بيا بنگر تو اكنون ماجرا را

و يكي از شاه بيت هايش را در وقت تمام شدن سفرنامه اش مي گويد كه:

361

چه خوش بُد كعبه گر رفتن نمي داشت *** چو رفتن داشت برگشتن نمي داشت

او بار ديگر به مدينه برمي گردد، پنج روز توقف كرده، سپس به ايران برمي گردد، آن هم گويا از همان مسيري كه آمده است. آخرين شهري كه در برگشت ياد مي كند، شهر حلب است و ما ديگر شعري و خبري از او نداريم.

* از اينكه در اين گفتگو شركت نموديد، سپاسگزاريم.

آمار زائران بيمار ايراني در مكه مكرمه

ظرف 9 روز گذشته، تعداد زائران ايرانيِ خانه خدا، كه به مراكز درماني و بيمارستان ايراني مستقر در مكّه مكرمه مراجعه كرده اند، به 2382 نفر رسيد.

به گزارش روز يكشنبه روابط عمومي هيأت پزشكي ايران، مستقر در مكّه معظمه، طي اين مدت 1606 مورد آزمايش پزشكي انجام گرفته و 2768 نسخه دارويي نيز براي زائران بيمار ايراني صادر شده است.

از زمان حضور زائران ايرانيِ خانه خدا به مكّه مكرمه، دو تن از زائران ايراني به نامهاي خانم مليح الزمان پاسنگي 51 ساله، از اصفهان و آقاي محمد شريف شانظري 59 ساله از كردستان بر اثر بيماري فوت كرده اند.

بر اساس اين گزارش، همچنين تا كنون 21 تن از زائران ايراني براي مداواي طولاني تر به بيمارستانهاي عربستان سعودي انتقال يافته اند.

گزارش ديگري حاكي است كه يك زن زائر ايراني (لاچين افشاري 56 ساله از همدان) كه به همراه شوهر خود قصد سوار شدن به ماشين را داشت، از ماشين افتاد و بر اثر ضربه مغزي درگذشت. وي در شامگاه يكشنبه در قبرستان حِجون دفن گرديد.

آشنايي با ستادهاي اجرايي حج

به منظور تمشيت امور حجاج ايراني و رسيدگي و حل و فصل مشكلات آنان در عربستان و همچنين تسهيلي در تحقّق منويات مورد نظر در امر خدمات رساني به حاجيان

362

عزيز، تشكيلات اجرايي، تحت عنوان ستادهاي حج در طول موسم حج تمتّع توسط سازمان حج و زيارت داير مي گردد.

از آنجا كه دفتر نمايندگي سازمان حج و زيارت، در طول سال، در عربستان فعال است، بنابراين در موسم حج تمتّع نيز مسؤوليت برنامه ريزي، ساماندهي، هدايت و نظارت بر ستادهاي عملياتي حج را بر عهده دارد.

مقرّ اين نمايندگي در مكّه مكرمه قرار دارد و معاونتي از آن نيز در مدينه منوره فعاليت مي كند.

نماي كلّي تشكيلاتِ مجموعه ستادهاي حج چنين است كه ستادي به نام مكّه مكرمه و جدّه، امور مربوط به فرودگاه جده و مسائل جاري حج در مكه مكرمه را به انجام مي رساند و همچنين ستاد مدينه منوره در مقطع مدينه قبل و مدينه بعد، در خدمت زائران است و در قالب شرح وظايف خود، انجام وظيفه مي كند.

موضوع فعاليت هاي ستاد مدينه منوره عبارتند از: حمل و نقل، تداركات و اسكان زائران كه اين موضوعات در قالب واحدهايي تحت عنوان: تداركات، مسكن، حمل و نقل درون شهري، حمل و نقل هوايي، حمل و نقل بين شهري، امور مالي، دفتري، امداد و حراست و... جريان دارد. به علاوه نمايندگان اعزامي از طرف وزارت پست و تلگراف و تلفن، جهت انجام امور پستي و مخابراتي و همين طور نيروهاي منتخب وزارت امور خارجه، براي ارائه خدمات كنسولي پي گير مسائل رفاهي و حوادث زائران در ستادها مستقر هستند. ضمن اينكه نمايندگاني از سوي دستگاههاي نظارتي كشورمان; مانند سازمان بازرسي كلّ كشور و... بر روند امور جاري و برنامه ها نظارت مي كنند. تعدادي از نيروهاي مذكور در داخل ستاد به كار روزانه اشتغال دارند و عدّه اي نيز در مراكز و مقرهاي مربوطه، در خارج از ستاد مركزي; مثل انبارها، تداركات، آشپزخانه هاي متمركز، كشتارگاه، فرودگاه مدينه و مسجد شجره و مؤسسه رده، مدينه و... مستقر مي باشند.

شاكله ستادهاي مذكور در مكّه مكرمه، به لحاظ وسعت كار و عظمت و فشردگي و سنگيني آن، نسبت به مدينه، قدري متفاوت است. براي مثال، واحدهاي ديگري مثل توزيع اتوبوس مشاعر و تقسيم خيمه هاي منا و عرفات و يا طرح قرباني و... را نيز بايد بر

363

مجموعه واحدهاي پيشگفته افزود.

شايان ذكر است برادران شاغل در فرودگاه جده، كه وظيفه جابه جايي و انتقال زائران ورودي و خروجي را بر عهده دارند، با نظارت مستقيم مسؤول ستاد مكه مكرمه صورت مي گيرد و از اين منظر مي توان گفت: ستاد جده در واقع واحدي از ستاد مكه شمرده مي شود.

از كارهايي كه در زمينه سازماندهي ستادهاي حج تمتّع، چند سال است به مرحله اجرا در آمده، عبارت از اين است كه ستادهاي فرعي در مدينه و مكه داير گرديد و با اين طرح، مدينه برحسب حضور زائران به سه منطقه وشهرمكه نيز به شش منطقه تقسيم شده است. در واقع زائران ومديران، بااستقرار ستادهاي فرهنگي دربسياري موارد، نيازي به مراجعه به ستاد مركزي ندارند ومي توانند مشكلات خودرا درهمان منطقه مطرح كنند و به نتيجه برسند. مديران كاروان نيز با مسؤول منطقه خود، جلسات روزانه دارند. در هر منطقه، بخش هاي حمل و نقل درون شهري و اسكان و تغذيه وجود دارد كه در حوزه مربوط عمل مي نمايند. از جمله تحوّلات در برنامه هاي سال جاري مي توان
پيش بيني يك نفر در تركيب ستادهاي فرعي مناطق 9 گانه مدينه و مكه به عنوان معاون
منطقه را ذكر كرد. گفتني است رؤسا و معاونان مناطق مذكور از ميان مديران كل حج و
زيارت استانهاي كشور انتخاب شده اند و چون با مسائل و روحيات زائران و عوامل
خدماتي استانِ خود آشنايي كامل دارند،با درك بهتري به حلوفصل مشكلات خواهند
پرداخت.

تذكّرات اجرايي و رفتاري به حجاج

ستاد حج در شهر مكه، در ارتباط با نوع رفتارهاي عمومي زائران، در استفاده از امكانات زيستي و غيره، تذكراتي را ارائه كرده اند كه بدين شرح است:

1 . در هر وضعيتي، مراعات حال ديگران به خصوص افراد ناتوان و سالخورده و پرهيز از عجله و شتاب ضروري است.

2 . در نشست و برخاست با همسفران، به خصوص هم اتاقي ها با صبر و آرامش رفتار شود.

364

3 . در نگهداري اموال مالك ساختمان كوشا بوده و نسبت به صدمه خوردن به حقوق جامعه و حق الناس حساس باشيم.

4 . از سيگار كشيدن در اماكن عمومي و داخل اتاق و بهويژه در محدوده حرمين شريفين خودداري گردد.

5 . به منظور حفظ شؤون زائران ايراني، از فروش اجناس به طور جدي پرهيز شود.

6 . از اشيا و اموال شخصي مراقبت نماييد. به خصوص مراقب تلفن همراه خود باشيد. به هرحال هنگام جابه جايي و پس از رسيدن به مقصد، دقت كنيد تا چيزي از اثاثيه و مدارك شما در اتوبوس يا... جاي نماند.

7 . تردّد بي مورد در سطح شهر و اتلاف اوقات گرانبها، علاوه بر لطمه معنوي، باعث كاهش انرژي و بنيه جسماني شما خواهد شد.

8 . در كارهاي داخل كاروان و همچنين بارگيري و تخليه اثاثيه به يكديگر كمك كنيد.

9 . اساساً حج به جهت محدوديت زماني ومكاني وازدحام جمعيت ولزوم جابه جايي مكرر و... توأم با دشواريهايي است. از اين رو، آمادگي لازم براي تحمّل مشكلات ضروري است.

10 . حداكثر استفاده از حضور مؤثّر روحاني و پزشك و مدير كاروان كه تمام دانش و تجربه خود را وقف زائران عزيز نموده اند، به عمل آيد.

11 . پرهيز از ورود به بحث هاي مناقشه آميز با ديگران; اعم ازايراني و غيرايراني.

12 . از همراه داشتن اقلام و اشياي ممنوعه، در طول سفر بپرهيزيد.

13 . رعايت مقرّرات اجتماعي و سياسي عربستان سعودي در زمينه حج و غير آن كاملا ضروري است و به نفع زائران مي باشد.

14 . معمولا سطح ساختمانها و سنگ فرش مساجد و معابر به خصوص هنگام شستشو و ريزش باران، لغزنده است، لذا احتياط ضروري است.

15 . هنگام استفاده از آسانسور (آسان بر) به ظرفيت آن توجه نماييد.

16 . هنگام عبور و مرور از بزرگراهها، مقرّرات راهنمايي و رانندگي جداً رعايت شود.

365

17 . خواهران گرامي شؤون اسلامي را در همه حال مراعات نمايند.

18 . براي وضو گرفتن از ظروف و منبع هاي آب داخل حرمين و شريفين استفاده نگردد.

19 . مأموران ذي ربط عربستان از بردن مواد خوراكي و اجناس و اثاثيه به داخل حرمها جلوگيري مي كنند.

20  . از خوابيدن، شوخي كردن، بلند صحبت كردن، سيگار كشيدن و عكاسي و فيلمبرداري در حرمها و مساجد خودداري گردد.

21 . كارت شناسايي و آدرس و تلفن ساختمان خود را هميشه همراه داشته باشيد.

22 . از پياده روي در مسيرهاي طولاني، به خصوص قبل از ايام تشريق خودداري نماييد.

شايان ذكر است، توصيه هاي ايام تشريق و همچنين مسائل مربوط به بار و گمرك، در زمان مناسب، به آگاهي خوانندگان عزيز خواهد رسيد.

اجراي طرح آشپزخانه متمركز در شهر مكه

معاون تغذيه ستاد مكه مكرّمه گفت: بيش از 25% حجاج ايراني در مكه تحت پوشش طرح آشپزخانه متمركز قرار دارند.

آقاي سعيد شيباني در گفتگو با نشريه زائر، به تشريح طرح آشپزخانه متمركز پرداخت و گفت:

اجراي اين طرح در سال جاري تاكنون با موفقيت همراه بوده و رضايت حجاج عزيز را در پي داشته است. طرح آشپزخانه متمركز براي دومين سال متوالي در مكه و مدينه اجرا مي شود. اين طرح كه با هدف نظارت بيشتر بهداشتي و تمركز طبخ غذاي كاروانها انجام مي شود، سال گذشته با مشكلات پيش بيني نشده اي همراه بود، اما در حج امسال عملكرد رضايت بخشي داشته است.

شيباني افزود: بحث تغذيه متمركز از 12 سال پيش در سازمان حج و زيارت مطرح بوده و طرحهاي مختلفي در اين زمينه مورد بررسي قرار گرفته است.

366

وي تصريح كرد: به علّت مشكلات متعدّدي كه در آشپزخانه هاي كاروانها وجود دارد و بيشتر آنها با استانداردهاي ما همخواني ندارد و همچنين الزام دولت عربستان به عدم پخت غذا در ساختمانهاي مركزي مكه و مدينه، تصميم گرفته شد از طرح تغذيه متمركز استفاده شود.

معاون تغذيه ستاد مكه افزود: از سال 1380 به صورت محدود در برخي مجتمع هاي مسكوني درمكه ومدينه، اين طرح اجراشد، به اين صورت كه به جاي آنكه هركاروان در آن مجتمع جداگانه پخت كند، به صورت متمركز وبامديريت واحد غذاتهيه وتوزيع شود.

شيباني گفت: اما از سال گذشته كه طبخ غذا در منطقه مركزي مدينه ممنوع شد، طرح آشپزخانه متمركز در اولويّت كاري سازمان حج و زيارت قرار گرفت.

به گفته وي، اجراي اين طرح در سال گذشته، بدليل عدم تجريه و نداشتن الگوي قبلي، با مشكلاتي مواجه بود; چرا كه هم وقت كافي براي انتخاب نيروها وجود نداشت، هم آشپزخانه هاي متمركز تجهيز نشده بود و هم كاروانها در اين زمينه به خوبي توجيه نشده بودند.

طرح آشپزخانه متمركز، سال گذشته در مكه با در اختيار گرفتن يك آشپزخانه و تهيه غذا براي ده هزار نفر آغاز شد.

شيباني گفت: اما امسال سازمان، سرمايه گذاري خوبي در اين زمينه كرده و با دعوت از افراد خبره و متخصص، جلسات كارشناسي متعددي را از مدتها قبل آغاز و راهكارهاي مختلفي را براي انتخاب بهترين فرمول برگزار كرده است.

وي افزود: برخلاف سال گذشته، امسال در طرح آشپزخانه متمركز از نيروهاي ثابت استفاده مي شود و در موارد اضطراري نيز آشپزهاي كاروانها به خدمت فراخوانده مي شوند.

در سال گذشته براي اداره آشپزخانه متمركز، از آشپزهاي كاروانها استفاده مي شد كه بدليل عدم آشنايي و هماهنگي آنها با يكديگر، نتيجه كار چندان مطلوب نبود . اما براي اداره آشپزخانه در حج امسال، بعد از انتخاب مديران آشپزخانه ها، آشپزهاي مناسبي معرفي و پس از يك دوره آموزشي سه روزه، شامل كلاسهاي بهداشت و توجيه طرح متمركز، آشپزها مورد گزينش قرار گرفته و پس از طي آزمايشهاي دقيق پزشكي و معاينات جسمي، مصاحبه و امتحان عملي، بهترين و كارآمدترين آشپزها براي اجراي اين طرح انتخاب شده اند.

367

به گفته معاون تغذيه ستاد مكه، دو متخصّص بهداشت نيز با نظارت بر آشپزخانه هاي متمركز، امور بهداشتي را به دقت كنترل مي كنند.

وي گفت: همچنين در حج امسال، يك آشپزخانه جديد نيز با شرايط مطلوبي احداث شده و كار پخت غذا از 25 دي با طبخ روزانه يكهزار غذا آغاز شد.

شيباني افزود: طرح تغذيه متمركز، يك طرح آزمايشي و موقّت نيست و با توجه به الزامات دولت عربستان، به عدم پخت در مناطق مركزي شهر و با توجه به ملاحظات سازمان براي صرفه جويي در وقت، نيروي انساني و هزينه، پيش بيني مي شود در سالهاي بعد، اين طرح گسترش يابد و به تمام كاروانهاي ايراني تعميم داده شود.

وي افزود: در حال حاضر، كاروانهايي تحت پوشش اين طرح قرار گرفته اند كه ساختمانهاي آنها داراي آشپزخانه هاي مناسب براي طبخ غذا نيست. همچنين استانهايي كه غذاهاي محلّي و يا فرهنگ تغذيه خاصي دارند، شامل اين طرح قرار نگرفته اند، بلكه تلاش شده تااستانهايي كه ذائقه غذايي مشابهي دارند، تحت پوشش اين طرح قرار گيرند.

شيباني بالاترين ميزان پخت دو آشپزخانه متمركز را 25 هزار نفر در روز اعلام كرد.

وي گفت: ارزيابي هاي انجام شده نشان مي دهد، كيفيت غذا مطلوب و رضايت بخش بوده و طرح تا اين لحظه موفقيت داشته است.

شيباني برخي كاستي ها در اين زمينه را غير قابل پيش بيني دانست و گفت:

در برخي موارد به علت تصادف خودروي حامل غذا و يا بارندگي و آب گرفتگي خيابانها، در انتقال به موقع غذا اخلال بهوجود مي آيد كه تلاش همكاران ما بر اين است اين موارد به حداقل ممكن برسد.

وي اعلام كرد: براي اوّلين بار امسال براي طبخ غذا از گوشت تازه گوسفند حداكثر 48 ساعت بعد از تاريخ ذبح آن، استفاده مي شود و گوشت مرغ نيز بر خلاف سالهاي گذشته، از مرغ تازه كشتار عربستان مصرف مي گردد.

شيباني مواد غذايي مورد استفاده در كاروانهاي ايراني را مرغوبترين نوع آن در بازارهاي عربستان دانست و گفت: برخي اقلام غذايي نيز كه كيفيت مطلوبي ندارد، از ايران خريداري و به مكه و مدينه منتقل مي شود.

معاون تغذيه ستاد مكه در خصوص چگونگي پذيرايي از حجاج، در ايام تشريق

368

گفت: براي تمامي حجاج، دو نوبت غذاي گرم، سه نوبت غذاي بسته بندي و چهار نوبت غذاي حاضري پيش بيني شده است.

شيباني به آشپزهاي كاروانها توصيه كرد در سرو غذا براي حجاج دقت كافي نموده و تمام تلاش خود را براي جلب رضايت زائران و خدمت شايسته به آنها صرف نمايند.

آخرين آمار ورود زائران ايراني به عربستان

تا آخر وقت روز يكشنبه، 5 بهمن، بيش از 90 هزار زائر ايراني وارد عربستان شده اند.

از ابتداي كار انتقال زائران ايرانيِ خانه خدا به عربستان سعودي، تا ظهر روز يكشنبه 90 هزار و 62 نفر در قالب 489 كاروان وارد اين كشور شده اند.

از اين تعداد در مجموع، 47 هزار و 571 نفر از طريق فرودگاه مدينه منوره و 42 هزار و 491 زائر ايراني نيز از طريق فرودگاه جده وارد مكه مكرمه گرديده اند.

براساس اين گزارش، از مجموع 90 هزار و 62 نفر، تعداد 80 هزار و 959 نفر وارد مكّه معظمه شده و مناسك عمره تمتع را به جاي آورده اند.

همايش حج عالي ترين تجلّي عبادت و سياست

روز يكشنبه، پنجم بهمن (سوم ذي حجه به تقويم سعودي)، همايش حج، عالي ترين تجلّي عبادت و سياست در سالن اجتماعات بعثه جمهوري اسلامي ايران، توسط واحد اهل سنتِ اين بعثه برگزار شد.

دبير اين همايش، حجت الاسلام زماني و اعضاي هيأت رييسه عبارت بودند از: مولوي اسحاق مدني، ماموستا سيد مصطفي خاتمي، ملارشيد برهاني و حجج اسلام: درّي نجف آبادي و صابري همداني و مجري همايش، آخوند عبدالرزاق رهبر بود.

در اين همايش، كه آقاي ري شهري، اميرالحاج ايران و شخصيتها و انديشمندان مذهبي و سياسي اهل تسنن و تشيع، از استانها و شهرهاي مختلف و نيز نمايندگان مراجع عظام حضور داشتند، سخنرانان اين همايش، به ايراد سخن پرداختند.

اين همايش رأس ساعت 30/9 صبح، با تلاوت آياتي از كلام الله مجيد و ايراد

369

فاتحه به روح بلند امام خميني(قدس سره) ، مجدّد و مبتكر وحدت جهان اسلام، رسماً كار خود را آغاز كرد. سپس برنامه همخواني (تواشيح) توسط يكي از كاروانهاي مازندران اجرا شد. در ادامه، حجت الاسلام والمسلمين زماني، مسؤول واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبري، به حضار خيرمقدم گفت. وي در مورد خدمات دفتر اهل سنت بعثه مقام معظم رهبري اظهار داشت: تا حاكنون هيچ كشور و بعثه اي به اندازه بعثه جمهوري اسلامي ايران، به برادران اهل سنت جهت امور مختلف مذهبي، امكانات و خدمات نداده است. وي بخشي از اين خدمات را اينگونه برشمرد:

1 . انتخاب بالاترين علماي اهل سنت جهت اعزام به حج.

2 . تقويت علمي بنيه اهل سنت توسط برگزاري برنامه هاي آموزشي مناسك حج، مطابق هر مذهب.

3 . برگزاري آزمون براي متقاضيان فعاليت به عنوان روحاني كاروان اهل سنت.

4 . سرويس دهي در مراسم حج براي حل مشكلات.

5 . انتشار كتابهاي ويژه فقه حنفي و شافعي.

6 . استقرار شوراي افتا براي زائران اهل سنت در بعثه.

7 . برگزاري هم انديشي (سمينار)هاي متعدد.

آنگاه نماينده مقام معظم رهبري و سرپرست حجاج ايراني، ضمن عرض خيرمقدم به همه ميهمانان از ايران و ساير كشورها، گفت:

اميد است به بركت خانه توحيد و اين همايشها، وحدت جهان اسلام تقويت و تحكيم يابد و زمينه براي حكومت جهانيِ ارزشهاي اسلامي فراهم گردد... موضوع اين همايش بسيار مهم وضروري است. احياگر حج ابراهيمي، امام خميني(قدس سره) در طول عمر با بركتش، به خصوص درپيامهاي حج خود، اساسي ترين مطلبش، همين بودكه حج تنهاعبادت نيست بلكه سياست هم هست. حج، كامل ترين برنامه اسلام براي اداره زندگي بشر است.

وي در ادامه گفت:

حج بالاترين عبادت براي چشيدن طعم شيرين معرفت و محبّت خداوند است.

370

بهترين وسيله براي انس با خداست. البته به شرطي كه زائر خداوند عمق اين دعوت را درك كند. هرچه معرفت زائر بيشتر باشد، از اين بُعدِ حج بيشتر استفاده مي كند...

حج تنها عبادت نيست بلكه در كنار ابعاد فردي و عبادي، ابعاد اجتماعي و سياسي هم دارد. وقتي مي گوييد لَبَّيكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيك ، تنها لات و هُبلِ چهارده قرن قبل را نفي نمي كنيد بلكه همه قدرتهاي طاغوتي و شيطاني و استكباري با اين شعار نفي مي شوند. حج شرك زدايي در عرصه سياست و جامعه هم هست.

وي در ادامه گفت:

مقام معظم رهبري در اوّلين پيام خود در سال 68، نكته بسيار جالبي را مطرح مي كنند; حج ابراهيمي و محمدي(صلي الله عليه وآله) ، علوي و حسيني(عليهما السلام) آن است كه در آن توجه به خدا و پناه بردن به حكومت و قدرت او، با پشت كردن به قدرت طواغيت و جباران همراه باشد. زمزمه مناجات سالار شهيدان و سيد شباب اهل جنت در عرفات چه زيبا، اين هر دو را در يك سخن مي سرايد كه حج تجلّي عبادت و سياست است.

سپس مولانا عبدالرحمان سربازي، امام جمعه چابهار، به عنوان دومين سخنران در جايگاه حضور يافت. وي ضمن تشكر از بعثه مقام معظم رهبري و واحد اهل سنت و همكاران آن، كه مقدمات اين همايش را آماده كرده اند، گفت:

حج آخرين ركن ركين اسلام است. وقتي حضرت رسول اكرم(صلي الله عليه وآله) در مقام شجره و ميقات، لبيك مي فرمودند تمام ذرّات خاك و ريگهاي وادي عتيق و برگهاي درختان، همزمان با او لبيك مي گفتند...

ايشان نحوه حج ابراهيمي را به جهانيان تعليم فرمود و درس وحدت را آموخت. همچنانكه مكه را محلّ امن براي جهانيان; اعم از انسانها، حيوانات، حشرات، درختان و ساير موجودات زنده قرارداد.

مولانا عبدالرحمن در ادامه گفت:

رسول اكرم، با شعار لا فَخْرَ لِعَرَبِيّة عَلي عَجَمِيّ امتيازات شعار و رسوم

371

جاهليت را زير پا گذاشت، ولذا حضرت اميرالمؤمنين علي(عليه السلام) در نهج البلاغه، در فرازي، فلسفه حج را وحدت مي داند و مي فرمايد: خداوند حج را وسيله نزديكي مسلمانان قرارداده است. حج در حقيقت تبلور شكوه وحدت اسلامي و تجلّي قدرت امت اسلام و نمايشگاه حضور همدلان و همراهان است كه ناهمگوني صورت را با همگوني سيرت پيوند مي زند تا شعار اتّحاد اسلامي را بالاتر از رنگها و شكلها و اختلافات جغرافيايي و ملّي و نژادي تحقق ببخشند.

آنگاه آقاي ملاّ قادر قادري، امام جمعه و قاضي محترم دادگستري پاوه به ايراد سخن پرداخت. وي ضمن تبريك حضور همه عزيزان در كنار حرمين شريفين و سپاس از دفتر واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبري گفت:

حج بر اساس آيه شريفه قرآن، هم منافع دنيوي دارد و هم منافع اخروي و همه ما از زمان حضرت ابراهيم مخاطب و مكلف، هم به برنامه هاي عبادي دين بوده ايم و هم برنامه هاي سياسي و دنيوي آن. وقتي مناسك مختلف حج را نگاه كنيم اين موضوع به خوبي مشهود است...

ما اگر منصف باشيم، يكي از آثار مهم انقلاب اسلامي، همين تجمع ها و همايشهاست كه موجب عزّت و عظمت جامعه اسلامي است و به ما جرأت حركت و بازگشت به خويشتن داد ولذا يكي از انديشمندان جهان اسلام مرحوم عبدالحميد كش درباره انقلاب ملت ايران مي فرمايد: اي امّت اسلام، انّ ايران اَعْلَت كَلِمَة لا اِلهَ اِلاَّ الله ، انقلاب اسلامي، زلزله اي در شرق و غرب پديد آورد. بنياد اقتدار غرب را متزلزل ساخت. مسلمانان را بيدار كرد. برگزاري حج به شكل با شكوه و توأم با برائت، يكي از بركات انقلاب اسلامي است.

در پايان، شاعر معروف اهل سنت، آقاي مولوي قاضي زاده امام جماعت
محترم ايرانشهر در جايگاه قرار گرفت و اشعاري را در وصف حج ابراهيمي و تجليل از نبيّ اكرم سرود و در انتها، اشعاري را در تجليل از رهبري نظام، تقديم حضار
محترم كرد.

372

ديدار سرپرست حجاج ايراني از بيمارستان ايراني در مكه

صبح روز دوشنبه، ساعت 11، نماينده وليّ فقيه عازم ديدار بيمارستان ايراني در شهر مكه شد. اين محل كه به توصيه ايران، با مشخّصات بيمارستاني، در 1400 مترمربع ساخته شده، براي پنج سال، هر سال به مبلغ 900 هزار ريال اجاره شده است. بخش هاي مختلف اين ساختمان به اورژانس، تخصص هاي مختلف و دفاتر اداري و غيره تقسيم شده است.

آقاي ري شهري ضمن ديدار از قسمت هاي مختلف، با برخي از بيماران به گفتگو پرداخت. سن بالاي برخي از بيماران، نشانگر آن بود كه اين افراد از نظارت هيأت پزشكي گذشته اند، در حالي كه توان انجام حج را نداشته اند. ايشان ضمن يادآوري اين نكته از هيأت پزشكي خواست تا پيش از آمدن دقت بيشتري در اين باره اعمال كنند.

پس از آن، ايشان در دفتر رييس بيمارستان حضور يافت و از نزديك در جريان كارها قرار گرفت. در اين ديدار كه آقاي زرهاني هم حضور داشت، آقاي ري شهري خواستند تا ساختماني نظير اين ساختمان براي جانبازان ساخته شود. ايشان تأكيد كرد كه البته چنين اقدامي با حمايت بنياد جانبازان امكانپذير است كه مي بايست با توصيه رهبري اين كار را انجام دهد.

آيت الله سيد كاظم حائري در بعثه جمهوري اسلامي ايران

از ميان مراجع تقليد، كسي كه امسال در حج حضور يافته، آيت الله سيد كاظم حائري است كه ظهر روز دوشنبه، به همراه جمعي از اعضاي بعثه ايشان، ميهمان نماينده وليّ فقيه بود. در اين ديدارِ دوستانه، ضمن صرف ناهار، در باره پاره اي از مسائل فقهي و سياسي و ديني گفتگو شد.

گفتني است كه بر اساس اخبار رسيده، آيت الله بشير نجفي از جمله مراجع چهارگانه نجف، از طريق كويت وارد مرز عربستان شده و در حج امسال شركت خواهد كرد.

چهار وزير اندونزي در مراسم حج امسال

به گزارش واحد مركزي خبر، چهار وزير اندونزي براي زيارت خانه خدا و شركت

373

در مراسم حج، عازم عربستان شده اند. وزيران امور ديني، بهداشت، دادگستري و جنگلداري از جاكارتا به جده آمده و به مكه مشرف شده اند. مقامات حج اندونزي اعلام كردند كه امسال اندونزي 205 هزار زائر خواهد داشت. سن بالاي زائران اندونزي سبب بروز مرگ و مير قابل توجهي در ميان آنان شده و طي روزهاي نخست نزديك به شصت نفر از آنان درگذشته اند.

بازديد رييس سازمان حج و زيارت از دفتر خبرگزاري درمكه

روز يكشنبه، پنجم بهمن، آقاي زرهاني رييس سازمان حج و زيارت، از دفتر خبرگزاري جمهوري اسلامي در مكه مكرمه ديدار كرد و با سير فعاليت هاي گروه خبرگزاري در موسم حج تمتّع، از نزديك آشنا شد. مسؤول خبرگزاري در اين بازديد توضيح داد كه مي توان با برنامه ريزيِ قبلي، ترتيبي داد تا دسترسي به اخبار و گزارش هاي داخل كاروانهاي حج تسهيل گردد. آقاي زرهاني نيز ضمن تشكر از خدمات دفتر خبرگزاري در عربستان، از خداوند متعال توفيق برادران را در زمينه اطلاع رسانيِ به موقع و صحيح طلب كرد.

وي افزود:

اخبار جاري حج بايستي به نحوي تهيه و منتشر گردد كه ضمن بيان حقايق، به محدوديت هاي گوناگون ايران و عربستان، كه بر كار حج تأثير دارد، توجّه كافي بشود. به علاوه ضرورت در جريان قرار گرفتن زائران از اخبار ايران هم مطرح است و آن اخبار بايد به سهولت و متانت به زائران ايراني منتقل شود.

زائر شماره شانزدهم

نشريه شماره شانزدهم زائر، همچنان منتقل كننده برخي از اخبار مهم از داخل ايران به زائران ايراني است. در اين ارائه اخبار، سعي مي شود تا رويه اي ميانه انتخاب شده و اخبار تحريك آميز درج نشود.

* در اين شماره ضمن ارائه برخي از اخبار حج، سومين قسمت مقاله اي كه

374

ديدگاه هاي ملااحمد نراقي را در باره حج بيان مي كند، درج شده است و همچنان قسمتي براي شماره بعد گذاشته شده است.

* گفتگويي با شاعر روحاني، استاد جواد محدّثي با عنوان قطره و دري به چاپ رسيده كه اشاراتي به ديدگاه هاي كوتاه ايشان در باره مسائل مختلف مربوط به اين سفر
دارد. تجربه چند ساله آقاي محدّثي به ضميمه ذوق شاعرانه و ديدگاه لطيف وي، مصاحبه اي خواندني را پديد آورده است.

* در اين شماره، بخشي از نامه هاي خوانندگان نيز درج شده كه كاري است نو و براي نخستين بار صورت مي گيرد و نشان مي دهد كه زائر بنا دارد به نظريات خوانندگان توجه كند و از آنچه آنان مي نويسند، استفاده بيشتري بنمايد.

* گزارشي از همايش حج عالي ترين تجلّي عبادت و سياست و نيز در پايان برخي از اخبار سياسي داخلي و خارجي درج شده است.

توجه خاص عربستان به زائران عراقي

از اخبار انتشار يافته چنين به دست مي آيد كه عربستان به نحو جدي در صدد دلجويي از زائران عراقي است. طبق خبري كه در عكاظ (4 ذي حجه) آمده، توافق ميان ابراهيم جعفري با وزارت حج عربستان، اعزام 33000 زائر عراقي به حج است. طبق اين گزارش، تا روز پنج شنبه 30 ذي قعده، تعداد 16000 زائر عراقي وارد فرودگاه جده شده اند. علاوه بر آن 14000 زائر هم از راه وروديِ عرعر، زميني وارد
عربستان شده اند.

همچنين اعلام شده است كه خدمات بهداشتي و تغذيه هم در اين مسير به حجاج عراقي داده شده و كتاب و نوار هم در ارتباط با مسائل اسلامي و مناسك در اختيار آنان گذاشته شده است.

گفتني است امسال مسكن زائران عراقي را خود سعودي ها تقبل كرده و آنان را نزديك به هم اسكان داده اند.

گزارش ديگري حاكي است كه آخرين گروه از حجاج، امروز از سودان، از راه دريا، وارد جده شدند.

375

مروري بر وظايف ديني ـ عمومي روحاني از مسجد شجره تا پايان اعمال

مي توان گفت تماميِ روحانيون كاروانها افرادي باتجربه اند و حتي بسياري از معين ها، به وظايف خود آشنا هستند، ليكن با اين حال، فهرستي از كارهايي را كه يك روحاني از زمان ورود به مسجد شجره تا پايان اعمال بايد انجام دهد، در اينجا مي آوريم. گفتني است اين مطالب به قلم جناب آقاي فلاح زاده نوشته شده است:

* پيش از حركت به سمت مسجد شجره، به زائران يادآور مي شود كه غسل احرام را در هتل انجام دهند و لباس احرام را نيز بپوشند.

* خانم هايي را كه از ورود به مسجد شجره معذورند، نسبت به نذر احرام پيش از ميقات توجيه نموده، صيغه نذر را براي آنان بخواند و نيت احرام و لبيك را بگويد تا در مدينه مُحرم شوند.

و اين نكات را نيز قبل از حركت يادآوري كند:

1 . توجيه زائران نسبت به كروكي مسجد شجره و جغرافياي منطقه، براي كمتر شدن تعداد گم شدگان.

2 . همراه داشتن ظرفي براي دمپايي ها.

3 . همراه نبردن جامه دان و هر محموله ديگري، به مسجد.

4 . با طهارت بودن و وضو گرفتن براي رفتن به مسجد، چون معمولا احرام پس از نماز انجام مي شود.

در مسجد شجره:

1 . هنگام پياده شدن زائران از اتوبوس ها، دستور داده شود كه در كنار اتوبوس توقف كنند و توضيح و راهنمايي هاي لازم به آنها داده شود.

2 . رنگ، شماره و تابلوي اتوبوس و محل توقف آن را به زائران توجه دهند.

3 . جاي مشخص و علامت خاصي براي راهنمايي آنان مشخص كند; مثلا جهت قبله، گلدسته بزرگ و...

4 . محلّ توقّف خود در مسجد شجره را مشخص نمايد; مثلا اعلام كند، داخل مسجد شجره، در حياطِ وسط يا ابتداي شبستانِ سمتِ قبله يا جلوي محراب يا روبه روي