نتایج و پیامدهای قیام 15 خرداد

نتايج و پيامدهاي قيام 15 خرداد

روحانيت و رويكردي تازه به سياست; مبارزات روحانيت تا اين زمان فراز و نشيب هاي بسياري به خود ديده بود. حضور روحانيت در فرآيندهاي سياسي تا آن زمان، به طور عمده مبتني بر دفاع از شريعت اسلام و مبارزه با حاكمان جور (استبداد) و سلطه اجانب (استعمار) بود. اين در حالي بود كه حركت هاي آنان تغيير نظام سياسي را دنبال نمي كرد. بر اين اساس در مقاطع مختلف تاريخي، خيزش هايي را شاهد هستيم كه روحانيون نقش هاي برجسته اي در آن ها ايفا مي كنند. اما مشكل سازمان روحانيت اين بود كه تفكر سياسي، يك تفكر فراگير در ميان آنان نبود و اين امر ناشي از شرايط مختلف تاريخي ـ مانند وجود اختناق و تعريض حكومت هاي استبدادي نسبت به روحانيت، سرخوردگي آنان از نتايج مبارزات، وجود مشكلات ساختاري ناشي از عدم نهادينگي و وجود جريانهاي پراكنده و ناپيوسته و شكاف ميان آموزه ها و كار ويژه هاي سياسي، اجتماعي آنان ـ مي باشد.

در جريان اعتراض هاي اخير و با آغاز نهضت امام خميني، براي اولين بار در تاريخ مبارزات روحانيت، علما و مراجع ديني در يك ائتلاف گسترده رهبري مخالفان رژيم را بر عهده گرفتند و يكپارچه وارد صحنه سياسي كشور شدند. آيت الله خامنه اي در خاطرات خود مي گويد: در آن زمان دستگاه با يك حادثه غير منتظره روبه رو شده بود، يك حادثه ناشناخته،... روحانيون در هيچ امري تا آن روز به صورت عمومي و دسته جمعي حضور نداشتند. بنابراين دستگاه حق داشت كه كنه قضايا را درك نكند.

فراگير ساختن مبارزه در ميان مردم; امام خميني براي اين كه بتواند مبارزه را گسترده و سراسري كند و ميزان آسيب پذيري آن را كاهش دهد، با تدابير حكيمانه اش روي نيروي عظيم توده هاي مسلمان سرمايه گذاري مي كند و مبارزه را از انحصار گروه هاي سياسي خارج ساخته و فراگير مي سازد. اعزام روحانيون و خطبا به سراسر كشور، ارسال تلگرام ها و پيام هاي رهبري نهضت به دورترين نقاط كشور و آگاه ساختن مردم از مفاسد و اعمال غير قانوني حكومت، آنان را به مخالفت با حكومت برانگيخت.

قهرآميز شدن مبارزات; بعد از سركوب خونين قيام پانزده خرداد، شاه با ايجاد سيستم اقتدارگرا، سعي داشت همه چيز را در كنترل خود در آورد و با ايجاد يك شبكه پليسي مقتدر، مخالفان و ناراضيان را سركوب سازد. در چنين شرايطي ديگر ابزار قانوني براي مشاركت در امور سياسي و ابراز مخالفت ها وجود نداشت. گسترش احساس عدم امنيت در ميان مردم و مبارزان، موجب گرايش آن ها به روش هاي غيرعلني و ابزار خشونت آميز در قالب سازمان هايي با مشي مسلحانه گرديد. مبارزات از حالت مسالمت آميز پيشين به شكل قهرآميز و رويارويي با رژيم در آمد. ترور حسنعلي منصور توسط بخارايي و سوء قصد به شخص شاه توسط شمس آبادي نمونه اي از حركت هاي جديد بود. اين حركت ها ضرورت تشكيلات و ايجاد سازمان هايي جهت هدايت مبارزات، در ميان نيروهاي مذهبي را به وجود آورد. هيأت هاي مؤتلفه اسلامي و حزب ملل اسلامي كه با هدف برقراري حكومت اسلامي و مبارزه مسلحانه برضد حكومت به وجود آمدند، از جمله تشكل هاي اين دوره هستند.

افشاء روابط پنهاني شاه و اسرائيل; با روي كار آمدن كندي، تقويت موقعيت اسرائيل و حمايت از آن در دستور كار جمهوري خواهان قرار گرفت. بر اين اساس، سياستمداران امريكا از شاه خواستند كه مشروعيت و رسميت دولت اسرائيل را مجدداً مورد تأييد قرار دهد. اين شناسايي در زمان مصدق پس گرفته شده بود[س ش 184، 185 و 186].

(سند شماره 184)

(سند شماره 185)

(سند شماره 186)

با اين اقدام، ايران از جرگه مخالفان رژيم صهيونيستي خارج شد و حتي اين رژيم از حمايت هاي ايران برخوردار گرديد و در طرح هاي اصلاحات به ويژه در زمينه هاي كشاورزي با ايران اعلام همكاري نمود[س ش 187].

(سند شماره 187)

امام خميني با آگاهي كامل نسبت به اين روابط در بيشتر سخنراني هاي خود، سخنان تندي عليه اسرائيل و نقشه هاي آنان در ايران ايراد كرد. اين در حالي بود كه دولت تلاش زيادي مي كرد تا مذاكرات دو طرف همچنان محرمانه باقي بماند. بنابر اين اقداماتي صورت گرفت تا از نشر اخبار روابط و مذاكرات در جرايد داخلي و خارجي جلوگيري شود تا به اين وسيله از آثار سوء داخلي و خارجي آن مصون بمانند[س ش 188];

(سند شماره 188)

بخشي از اين مذاكرات محرمانه براي نخستين بار در سال 1988 م. از طرف يك مقام امنيتي سابق اسرائيل در امريكا در كتابي به نام مثلث ايراني، كه مربوط به روابط سه جانبه ايران، امريكا و اسرائيل مي باشد، فاش شد. در اين كتاب آمده است: درباره مسأله روابط ديپلماتيك با اسرائيل، شاه گفت كه موضع آقاي بن گوريون را درك مي كند، ولي بر اين نكته تأكيد نمود كه مخالفت رهبران مذهبي در اين مورد جدّي است. به اين ترتيب امام با افشاي اين روابط پنهاني، بسياري از اعتراض ها را متوجه اين روابط مي سازد.