ب. طرح حکومت اسلامی

ب. طرح حكومت اسلامي

همان گونه كه گفتيم، ارائه نظام مطلوب آينده و ترسيم حكومت كمال مطلوب، روي ديگر سكه نفي وضع موجود است و امام خميني(رحمه الله) ضمن استدلال بر مباني فقهي، اصولي و قرآني اصل ولايت فقيه، آن را مكمّل واژگوني حكومت طاغوت قرار داد.امّا قبل از اينكه به طرح حكومت اسلامي برسيم، سير تحولات بحث حكومت اسلامي را از اوايل دهه 1340 پي مي گيريم تا از سير منطقي و تاريخي مسايل فاصله نگيريم و به طور واضح نشان دهيم كه تحولات اوايل دهه 1340 چگونه به انديشه انقلاب اسلامي و طرح حكومت اسلامي در قالب ولايت فقيه پيوند مي خورد.

1. آماده كردن اذهان; در بحث تحولات اوايل دهه 1340 ديديم كه امام خميني (رحمه الله)پس از فاجعه فيضيه و به دنبال آن قيام 15 خرداد،شيوه خود را در برخورد با رژيم تغيير داد و كم كم به سمت طرح حكومت اسلامي گام برداشت.از آن پس، همواره تأكيد امام (رحمه الله)بر اسلام به عنوان برنامه كامل زندگاني بود كه در سخنرانيها و مناسبتهاي مختلف آن را بيان مي كرد و ما بخشي از اين تلاشها را در مباحث پيشين ملاحظه كرديم.

امام(رحمه الله) پس از آزادي از زندان، در جمع دانشجويان با اشاره به درخواست رژيم براي عدم دخالت روحانيت در سياست، به طور صريح بر احكام اسلامي به عنوان برنامه كامل زندگي فردي و اجتماعي انسان تأكيد كرده، از دانشجويان خواستند كه در دانشگاه ضمن تظاهر به ارزشهاي مذهبي،اين پيام را به همه برسانند.امام(رحمه الله)با اين جمله ها كه: اسلام اين نيست، واللّه اسلام تمامش سياست است، اسلام را بد معرفي كرده اند،سياست مدن از اسلام سرچشمه مي گيرد،(27) به طور تلويحي نظام اجتماعي اسلام را مطرح كردند و زمينه سازي براي طرح يك نظام سياسي ـ اجتماعي بر مبناي اسلام را آغاز نمودند كه چند سال بعد به صورت بحثهاي نظري ولايت فقيه در آمد.

امام(رحمه الله) در سخنراني معروف خود در جريان كاپيتولاسيون نيز مشروعيت قوه مقننه رژيم را صريحاً زير سؤال بردند و فرمودند:دنيا بداند وكيل ايران نيستند اگر هم بودند من عزلشان كردم، از وكالت معزولند...(28) انگشت گذاشتن روي عزل نمايندگان مجلس و طرح آن از سوي امام در واقع،نوعي اعمال ولايت از سوي فقيه و ولي امر است كه در حكومت دخالت مي كند. اين عبارت نيز مبيّن وجود نوعي طرح حكومت در ديدگاه امام است و امام تلويحاً به مردم و متفكران جامعه القا مي كنند كه فقيه، بر جامعه ولايت دارد و اين اختيار را دارد كه وكلاي مجلس را عزل كند و حكمش هم نافذ است.

امام خميني(رحمه الله) از ابتداي ورود به نجف نيز اوضاع ايران، تلاشها و تحركات رژيم را زيرنظر داشت و ضمن اهتمام بهوضع حوزه ها و علما،در هر فرصت مناسبي اسلام را به عنوان برنامه زندگي مطرح مي كرد. در همين راستا، در اولين درس خود در نجف به تلاشها و مجاهدات پيامبراكرم(صلي الله عليه وآله) در تشكيل جامعه نبوي و حكومت اسلامي اشاره كرد و ضمن يادآوري احكام و ابعاد سياسي اسلام و تأكيد بر اينكه اسلام فقط نماز و دعا و زيارت نيست و سياست مدن و تدبير نظام و اداره كشور نيز دارد،(29) به طور صريح به علما و طلاب جوان دستور داد كه اسلام را آن گونه كه هست معرفي كنند.

امام با اظهار تأسف و گله از اينكه علما در مباحثات خود،از سياست اسلام و ساير حدود اسلامي بحث نمي كنند، تأكيد نمود كه بايد اسلام و برنامه آن را به دنيا عرضه كرد تا دنيا بفهمد كه اسلام براي همه چيز و براي زندگي برنامه دارد:

مباحثاتمان از حدود كتاب طهارتو...تجاوز نمي كند.سياست اسلام را بحث نمي كنيم از آن، حدود اسلامي ديگر بحث از آن نمي شود. اجرا نشدن، غير از آن است كه نبايد عرضه داشت به دنيا، بايد عرضه داشت آقا،اين مطلبي است كه بايد دنيا بفهمد كه اسلام برنامه دارد.اسلام براي همه چيز براي همه زندگي ها برنامه دارد.ديگر كي بايد معرفي كند جز علماي اسلام؟(30)

2. نظام تشكيلاتي اسلام; بنابراين، معرفي اسلام واقعي و تأكيد بر جامعيت اسلام و برنامه و تشكيلات اسلام، خطّي است كه امام (رحمه الله)در همه سخنرانيها و پيامها و نامه هاي خود در دوره تبعيد دنبال مي كند تا اينكه در يك موقعيت مناسب، نظريه ولايت فقيه را به عنوان چارچوب حكومت اسلامي ارائه مي دهد.

امام(رحمه الله) در پاسخ به نامه اتحاديه انجمن هاي اسلامي دانشجويان گروه فارسي زبان در اروپا نيز مباحث مربوط به نظام تشكيلاتي اسلام را مطرح و به دستگاههاي مرموزي اشاره نمود كه:

نگذاشته اند طبقه تحصيلكرده به احكام مقدسه اسلام بخصوص قوانين تشكيلاتي و اجتماعي و اقتصادي آن توجه كنند و با تبليغات گوناگون وانمود نموده اند كه اسلام جز احكام عبادي، مطلبي ندارد در صورتي كه قواعد سياسي و اجتماعي آن بيشتر از مطالب عبادي آن است.(31)

بر همين اساس به آنها توصيه كرد كه قوانين آسماني اسلام را كه براي تمام شئون زندگي برنامه دارد، مطالعه كنند.امام (رحمه الله) در برنامه ديگري كه چند ماه بعد و پس از طرح نظريه ولايت فقيه، خطاب به همين دانشجويان نوشتند، به حيله ها و ابزارهاي استعماري همانند شرق شناسي اشاره كردند كه چهره واقعي اسلام را پنهان كرده اند; به طوري كه امروز مشكل است ما بتوانيم حكومت اسلام و تشكيلات اساسي و سياسي و اقتصادي و اجتماعي آن را بر جوامع بشري حتي مسلمين بفهمانيم.(32)

سرانجام، امام خميني(رحمه الله) پس از آماده شدن مقدمات، نظر خود را پيرامون فلسفه و ابعاد حكومت اسلامي كه قبلا به طور پراكنده اظهار كرده بودند، با دلايل عقلي و نقلي، طي دوازده جلسه درسي بيان كردند كه با استقبال مواجه شد و بلافاصله به زبانهاي فارسي، عربي و انگليسي منتشر گرديد.

امام در تاريخ 1/11/1348 با اين استدلال كه انسان بزرگ و متفكر در هر شرايطي طرح و نقشه مي كشد تا در فرصت مناسب اجرا كند يا ديگران پس از وي اجرا كنند و اين اساس خيلي از نهضتهاست، بحث حكومت اسلامي را تحت عنوان ولايت فقيه در مسجد شيخ انصاري نجف آغاز كردند.(33) پس از طرح اين بحث، نوارهاي آن به سرعت پياده و در جزوه هاي كوچك چاپ، تكثير و توزيع شد وحتي در مراسم حج همان سال در مكه توزيع گرديد و از طريق حجّاج به ايران هم رسيد و بازتاب وسيعي در ايران و ساير كشورهاي اسلامي گذاشت(34) و در نجف اشرف نيز شايع كردند كه از طرف هواداران خميني حزب حكومت اسلامي تشكيل شده است.(35)